Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

Transcriptie

1 Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Hollandse Kade, De Schans, Engherkade VOORKANT PM Provincie Utrecht Maart 2011

2

3 Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Hollandse Kade, De Schans, Engherkade dossier : D registratienummer : LW-AF /WNR versie : definitief Provincie Utrecht Maart 2011 DHV B.V. Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV B.V., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

4

5 INHOUD BLAD 1 INRICHTINGSBEELDEN VOOR DE LINSCHOTERWAARD Ecologische verbindingszones in de Linschoterwaard Samenhangende plannen en ontwikkelingen Grondposities Hoe komen we tot een inrichtingsbeeld? 9 2 KARAKTERISTIEKEN GEBIED Landschap, bodem, cultuurhistorie en archeologie Natuurwaarden 17 3 DOELSOORTEN EN EISEN ECOLOGISCHE VERBINDINGSZONES Doelsoorten en biotopen Van doelsoort naar inrichting Conclusie 28 4 INRICHTINGSBEELDEN Groei van de ecologische verbindingszone Uitwerking ecologische verbindingszone per locatie Mogelijke oplossingen voor barrières in de EVZ 57 5 OP WEG NAAR UITVOERING Uitvoeringsstrategie Maatregelen en kosten per ecologische verbindingszone Realisatie en financiering 63 6 LITERATUUR 65 7 COLOFON 67 Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief - 1 -

6 Afbeelding 1: Topografische kaart Linschoterwaard, bron Topografische Dienst Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard - 2 -

7 1 INRICHTINGSBEELDEN VOOR DE LINSCHOTERWAARD Op het moment van ontwikkelen van dit inrichtingsbeeld wordt door de provincie Utrecht aan een akkoord voor een herijkte Ecologische HoofdStructuur (EHS) gewerkt. Dit zal leiden tot een forse bezuiniging op het aantal hectares EHS nieuwe natuur. De bezuiniging komt voort uit het regeerakkoord 2010 waarin de herijking van de EHS en bezuiniging op het budget Inrichting Landelijk Gebied (ILG) is aangekondigd. De gevolgen voor de realisatie van EVZ s in de Linschoterwaard zijn nog niet bekend. In het rapport is de ambitie voor het inrichtingsbeeld geschetst vanuit het huidige beleid volgens het Natuurbeheerplan Met de nieuwe ontwikkelingen is rekening gehouden door ambities voor de korte en de lange termijn te formuleren, en door in hoofdstuk 5 alternatieven te beschrijven voor de financiering en het ambitieniveau. 1.1 Ecologische verbindingszones in de Linschoterwaard De provincie Utrecht heeft de ecologische verbindingszones (evz) in het Natuurbeheerplan (2010) en het werkdocument ecologische verbindingszones (1993) op hoofdlijnen vastgelegd en uitgewerkt. Ter ondersteuning van de daadwerkelijke realisatie is er behoefte aan een duidelijker beeld per verbindingszone: welke planten en dieren moeten gebruik maken van de ecologische verbindingzone en hoe ziet de inrichting en het beheer eruit? Het gaat niet om nieuw beleid, maar een visualisatie van hoe de verbindingszone er uit kan zien en welke maatregelen en aanpak nodig zijn om tot realisatie te komen. Dit inrichtingsbeeld gaat uit van de potenties en waarden vanuit bodem, water, landschap, cultuurhistorie en aardkundige waarden die in het gebied aanwezig zijn. Het inrichtingsbeeld is opgesteld in samenhang met het landbouwkundige gebruik en de wensen en plannen vanuit recreatieve, ruimtelijke en infrastructurele ontwikkelingen. Het Watergebiedsplan dat door het hoogheemraadschap voor de Linschoterwaard is opgesteld biedt bijvoorbeeld op korte termijn kansen om een deel van de evz s te realiseren. De inrichtingsbeelden geven duidelijkheid aan uitvoerders en aan planvormers over de doelstellingen en vormgeving voor de verbindingszones. De inrichtingsbeelden zijn in samenwerking met partijen uit het gebied gemaakt. In deze rapportage gaat het om de evz s tussen het Landgoed Linschoten, en de Hollandse IJssel, en de Hollandse Kade: Hollandse Kade: evz nr 25 (Hollandse Kade - Mastwijk) De Schans: evz nr 702 tot Hollandse Kade (Oude Wetering - De Schans Linschoten) Engherkade: evz nr 703 (Linschoten - Hollandse IJssel) Ecologische verbindingzones zijn structuren bestaande uit lijnen en/of stapstenen (tijdelijke en kleine leefgebieden) die planten en dieren de mogelijkheid bieden zich binnen het landschap te verplaatsen tussen leefgebieden. Hierdoor nemen versnippering en isolatie af, met een positieve invloed op de duurzame aanwezigheid van (deel)populaties van planten- en diersoorten als gevolg. In de Linschoterwaard liggen de ecologische verbindingszones langs kaden en watergangen. In het Natuurbeheerplan provincie Utrecht 2011 is aangegeven uit welke natuurtypen de ecologische verbindingszones idealiter zijn opgebouwd. Voor de Linschoterwaard gaat het onder andere om de natuurdoeltypen moeras, nat schraal grasland en haagbeuken en essenbos (zie bijlage 4). Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief - 3 -

8 Afbeelding 2: Beleid en ligging ecologische verbindingszones Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard - 4 -

9 1.2 Samenhangende plannen en ontwikkelingen Naast de ecologische verbindingszones spelen er nog andere ruimtelijke ontwikkelingen en plannen in de Linschoterwaard. De hoofdfunctie van het gebied blijft de landbouw. De ruimtelijke ontwikkelingen en plannen, bieden kansen en soms knelpunten voor de ecologische verbindingszone. In deze paragraaf zijn de belangrijkste plannen en ontwikkelingen in relatie tot de ecologische verbindingszones op een rij gezet. Natuurbeheerplan (2011) Het natuurbeheerplan is een belangrijk instrument voor de realisering van het rijks- en provinciale natuur- en landschapsbeleid waaronder de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Daartoe worden nieuwe natuurgebieden ontwikkeld en wordt de kwaliteit van de bestaande natuurgebieden veiliggesteld en eventueel verbeterd. Verder worden ecologische verbindingszones aangelegd om de uitwisseling van planten en dieren tussen de natuurgebieden te verbeteren. Het natuurbeheerplan geldt als toetsingskader voor subsidieaanvragen binnen het Subsidiestelsel voor Natuur- en Landschapsbeheer en geeft aan welke natuur en landschapstypen en oppervlakten nieuwe natuur worden nagestreefd. Voor de ecologische verindingszones in de Linschoterwaard gaat het onder andere om de natuurdoeltypen moeras, nat schraal grasland en haagbeuken en essenbos De subsidies voor agrarisch natuurbeheer zijn gericht op het behoud van botanisch waardevolle percelen of akkerranden in het gehele gebied en weidevogels in het westelijk deel van het gebied, zie Afbeelding 2. Daarnaast is er rond de Engherkade, Schans en Hollandse IJssel nieuwe natuur aangewezen. De ambitie voor het inrichtingsbeeld is gebaseerd op bovengenoemd Natuurbeheerplan. In de uitvoering moet echter rekening worden gehouden met de resultaten uit de herijkingsdiscussie EHS zoals die in 2011 duidelijk zullen worden. Watergebiedsplan (2011): In het ontwerp Watergebiedsplan van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden staan maatregelen om de Europese (KRW) en landelijke opgaven, provinciaal en gemeentelijk beleid en (overige) verbeteringen voor het waterbeheer de komende jaren uit te voeren. De maatregelen in het plangebied, die relevant zijn voor de realisatie van natuur in de Linschoterwaard zijn: een natuurlijkere inrichting en beheer van de Engherkade en Hollandse Kade. stimulering van de aanleg van natuurvriendelijke oevers (Stimuleringsregeling Natuurvriendelijke oevers) de bestaande gebieden met natuurwaarden worden ondersteund door een aangepast peilbeheer, dit geldt in het plangebied voor de grienden op Landgoed Linschoten. verbeteren van de waterkwaliteit en de ecologische toestand van een aantal watergangen vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). In de Linschoterwaard gaat het om De Lange Linschoten, De Korte Linschoten en de Montfoortsche Vaart. De Lange en Korte Linschoten zijn geen onderdeel van de evz. De Montfoorsche Vaart wordt door evz De Schans gekruist. Hoewel deze watergangen geen onderdeel zijn van de evz dragen ze door verbetering van de waterkwaliteit en ecologische toestand in algemene zin wel bij aan de versterking van de leefgebieden in de Linschoterwaard. haalbaarheidsstudie berging ten oosten van Landgoed Linschoten. Berging kan gevolgen hebben voor de natuurwaarden van landgoed Linschoten, zowel positief als negatief. grootschalig onderhoud Montfoortse Vaart. De ecologische verbindingszone 702 kruist de Montfoortse Vaart. Mogelijk kan met de onderhoudswerkzaamheden meegelift worden voor een betere passeerbaarheid. Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief - 5 -

10 Afbeelding 3: Samenhangende plannen en ontwikkelingen in de Linschoterwaard Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard - 6 -

11 Landschapsontwikkelingsplan De Groene Driehoek In 2005 is er door de drie gemeenten Montfoort, Oudewater en Lopik gezamenlijk gewerkt aan het opstellen van het landschapsontwikkelingsplan. Dit plan geeft een visie op de ontwikkelingen in het landschap voor de komende 10 jaar. De landschapsontwikkelingsvisie gaat uit van behoud en versterking van de openheid in de polders en versterking van het half open karakter van de stroomruggen. Op de stroomruggen is de aanleg van kleine landschapselementen en boomgaarden gewenst en worden mogelijkheden geboden voor nieuwe landgoederen. In het verlengde van deze visie zijn diverse uitvoeringsprojecten benoemd, waar de gemeenten afzonderlijk of gezamenlijk hun schouders onder willen zetten. Elke gemeente heeft een landschapscoördinator, die de spil vormt tussen de particuliere ondernemers, de bewoners en de gemeente. De volgende projecten hebben een directe relatie met de realisatie van de ecologische verbindingszones: Versterken groene buffer A12. Door enkele kavels over een lengte van ca 100 of 200 m met opgaande beplanting in te planten of langs de kavelgrens een opgaande beplanting te planten ontstaat een coulissenlandschap. Dit halfopen landschap sluit aan op het landgoed Linschoten, en ontneemt vanuit het open polderland over grote afstand het zicht op de A12 en Woerden. De groene buffer vormt tevens in het noorden een verbinding tussen de EVZ langs de Hollandse Kade en landgoed Linschoten. Uitbreiden recreatief routenetwerk via wandelpaden tussen Hollandse kade en Engherkade en het dorp Linschoten en het zuidelijk deel van de Engherkade. Een van de geplande wandelpaden ligt langs evz 702. Realisatie en kwaliteitsverbetering EVZ en EHS. In het landschapsontwikkelingsplan is de realisatie van de EVZ opgenomen, waarbij is aangegeven dat de provincie trekker is. Herstel en behoud houtkade. Voor het noordelijk deel van de Hollandse kade en de verbinding naar de Schans en het zuidelijk deel van de Engherkade (op de stroomrug) wordt voorgesteld de houtkaden te behouden en herstellen door aanplant. Overige plannen en mogelijke ontwikkelingen: uitbreiding recreatieplas Cattenbroek (zandwinplas). Wanneer uitbreiding van de recreatieplas plaats vindt in of nabij de EHS is er natuurcompensatie nodig in het gebied. Dit biedt kansen voor de realisatie en uitbreiding van de natuur langs de plas, bijvoorbeeld in zuidelijke richting tot de A12. Het is nog onzeker of de zandwinning doorgaat en waar de compensatie plaatsvindt. aanleg van een nieuwe weg (Bravo project). De aanleg van een weg in of nabij de EHS betekent een verslechtering voor de natuurwaarden in het gebied en doorsnijding van de evz. Indien er natuurcompensatie nodig is kan deze ingezet worden voor de versterking van de evz. Bij de Hollandse Kade heeft een particulier een voorstel ingediend om een deel van hoog opgaande beplanting op de kade te kappen en een deel van zijn grond in te zetten voor de aanleg van een natuurvriendelijke oever. Langs de A12 is een zone gereserveerd voor een mogelijk toekomstige verbreding. Hiervoor zijn nog geen concrete plannen. Een deel van de zone heeft nu een natuurvriendelijk beheer en inrichting en draagt zo bij aan de evz. 1.3 Grondposities De Hollandse Kade en de Engherkade zijn in eigendom van het waterschap, de aangrenzende gronden zijn in particulier bezit. Dit geldt ook voor de Schans en de aangrenzende gronden. Landgoed Linschoten bezit de bossen en landbouwgronden rond het landgoed. Vitens heeft gronden rond het pompstation en de Hollandse Kade. Daarnaast is een perceel aansluitend aan de Engherkade en de Hollandse IJssel in eigendom en beheer van een terreinbeherende organisatie (SBB). BBL heeft een perceel in eigendom binnen het zoekgebied van de EVZ ten noorden van Mastwijk. Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief - 7 -

12 Afbeelding 4: Werkbijeenkomst 25 oktober 2010 Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard - 8 -

13 1.4 Hoe komen we tot een inrichtingsbeeld? Het inrichtingsbeeld is vanuit een aantal invalshoeken opgesteld (zie Afbeelding 5). Uitgangspunt is dat er een natuuropgave ligt, in dit geval vastgelegd in het Natuurbeheerplan (evz s). Door te kijken naar de (a)biotische en landschappelijke kenmerken van het gebied (H2) en de kansen en knelpunten vanuit ruimtelijke ontwikkelingen en het gebruik (H1.2) worden de mogelijkheden voor versterking van de natuurdoelen in de Linschoterwaard duidelijk (H3). Vervolgens geven de eisen van de doelsoorten de verdere input voor het inrichtingsbeeld, waarbij inpassing in het landschap centraal staat. Het samenbrengen van deze thema s geven een gebiedsspecifiek inrichtingsbeeld, welke bestaat uit locatiespecifieke dwarsprofielen en aandachtspunten voor inrichting en beheer (H4). Voor de uitwerking van het inrichtingsbeeld zijn twee werksessies georganiseerd met betrokkenen uit het gebied (bijlage 1). Kenmerken systeem bodem en water Verspreiding flora en fauna leefgebieden Inspiratie uit het landschap LCA-waarden Natuurbeheerplan natuurdoelen en ha s Watergebiedsplan wateropgaven INRICHTINGSBEELD Ruimtelijke ontwikkelingen kansen en knelpunten Eisen doelsoorten Afbeelding 5: Samenstellen inrichtingsbeeld Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief - 9 -

14 Afbeelding 6: Polder Rapijnen met op de voorgrond de Montfoortsche Vaart Afbeelding 7: Polder Breeveld Afbeelding 8: Engherkade met links polder Schagen en rechts Snelrewaard Afbeelding 9: Polder Schagen vanaf M.A. Reinaldsweg thv de Schans Afbeelding 10: Linie van Linschoten Afbeelding 11: Hoogtekaart Stroomrug met de Linie van Linschoten Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

15 2 KARAKTERISTIEKEN GEBIED De Linschoterwaard kenmerkt zich door een open agrarisch veenweidelandschap met langs de kades en wegen houtwallen, rijen knotwilgen en lanen met essen. Dit landschap wordt doorsneden door de hoger gelegen stroomruggen waarop in de loop van de tijd woonkernen, wegen en beplanting is ontstaan. Bijzonder gebied in dit relatief open landschap is het beboste landgoed Linschoten ten zuidwesten van het plaatsje Linschoten. De beschrijving is gebaseerd op de Cultuurhistorische Atlas: Tastbare Tijd uitgegeven door de Provincie Utrecht. 2.1 Landschap, bodem, cultuurhistorie en archeologie De Linschoterwaard ligt op de overgang van het rivierenlandschap naar het veenweidegebied. Dit landschap wordt doorsneden door de stroomgordels van de Rijn en zijn zijrivieren, de Korte en Lange Linschoten. De loop van de rivieren verplaatste zich nogal eens, waardoor een stelsel van stroomruggen in de vorm van zandafzettingen en komgronden met klei en veen is ontstaan. De huidige loop van de rivieren dateert uit de Middeleeuwen, toen de loop werd vastgelegd door bedijking. De stroomruggen zijn mogelijk vanaf de jaartelling bewoond geweest. Tussen 50 en 400 na Christus waren de brede stroomruggen van de Oude Rijn ingericht als onderdeel van de Romeinse Limes. Er was toen sprake van een intensieve bewoning. De Romeinen bouwden langs de Oude Rijn grensposten en forten op regelmatige afstand van elkaar. In het noorden van het plangebied tussen de Haanwijker Molenvliet en de Oude Rijn ligt vermoedelijk een tracé van de Romeinse Limesweg, dit gebied is een archeologisch waardevol gebied De stroomruggen zijn zeer herkenbaar in het landschap en zijn van oudsher veilige plekken om te wonen. Tussen Woerden en Montfoord is in de vroege middeleeuwen het dorp Linschoten ontstaan. Het huidige landschap en grondgebruik wordt sterk bepaald door de ontginningen die van de elfde tot de dertiende eeuw hebben plaatsgevonden. Daarbij zijn diverse kades, zoals de Hollandse Kade en Engherkade, aangelegd. Deze kades geven het huidige agrarische landschap zijn kenmerkende perceelspatronen. In de zeventiende eeuw is de Montfoortsche vaart aangelegd. In de zestiende en zeventiende eeuw is in de regio Amsterdam - Utrecht de (oude) Hollandse Waterlinie aangelegd. De stroomrug van Linschoten was een zwakke schakel in het geheel door de hogere ligging in het landschap. In de achttiende eeuw werd daarom De Schans als verdedigingswerk opgericht. De stroomrug werd hier deels afgegraven en er werd een verdedigingslinie aangelegd, de Linie van Linschoten of De Schans. Momenteel is deze vooral herkenbaar als een smalle strook bos in het open landschap. Een ander cultuurhistorisch en landschappelijk kenmerk is het meest westelijk landgoed van de provincie Utrecht: Landgoed Linschoten (1637). Het parkbos met Huis te Linschoten dateert van de zeventiende eeuw en ligt ten westen van Linschoten. Net ten zuidoosten van het landgoed zijn er resten aanwezig van een verdwenen molen langs de Engherkade. Afbeelding 13 tot en met 17 geven een overzicht uit verschillende tijdsperioden. Deze beelden geven inzicht in de ontstaansgeschiedenis van dit bijzondere landschap. De kaarten komen uit de cultuurhistorische atlas Tastbare tijd uitgegeven door de provincie Utrecht in Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

16 Afbeelding 12: Bodemopbouw Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

17 Bodem De stroomrug is ook in de bodemopbouw goed herkenbaar; deze bestaat uit klei en zware zavel. In het oosten van Polder Rapijnen bestaat de bodem uit veen. Het tussenliggende gebied bestaat uit klei op veen. De stroomrug ligt ongeveer 1,5 meter hoger in het landschap; de maaiveldhoogte in de polder varieert van NAP - 1,4m tot NAP -0,8 meter (Watergebiedsplan). Archeologie In bijlage 5 is het provinciaal archeologisch advies opgenomen gebaseerd op de beleidskaarten archeologie van de gemeente Woerden en Montfoort. De belangrijke zaken voor de archeologie om rekening mee te houden zijn: resten van een verdwenen molen langs de Engerkade bij EVZ 703 sporen behorende bij de Romeinse Limes in het noorden van EVZ 25 bewonings(linten) met sporen op de stroomrug en gordels De schans bij Linschoten, die in het landschap nog goed herkenbaar is door de beplanting. Kwaliteiten vanuit Landschap, Bodem, Cultuurhistorie en Archeologie Gradiënten hoger gelegen stroomruggen met zavel en zware klei en lager gelegen klei op veen gebieden en veengronden in het noordoosten Herkenbaar landschap: o stroomruggen met halfopen landschap; o Open middeleeuwse polders met karakteristieke verkavelingstructuur; Ontginningspatronen zijn de landschappelijke dragers; Cultuurhistorische elementen: Landgoed Linschoten en de Linie van Linschoten Archeologische waarden en sporen Romeinse Limes bij de spoorlijn in het noorden Contrast verstedelijking middeleeuws open polders Afbeelding 13: Historische kaart tot 1600, Stroomruggen Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

18 Afbeelding 14: Historische kaart , Ontginningspatroon Afbeelding 15: Historische kaart , Huis te Linschoten en Linie van Linschoten Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

19 Afbeelding 16: Historische kaart , Lintbebouwing Afbeelding 17: Historische kaart , Contrast tussen stad en land Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

20 Afbeelding 18: Huidige verspreiding van bijzondere flora en fauna in de Linschoterwaard Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

21 2.2 Natuurwaarden De huidige en potentiële natuurwaarden in de Linschoterwaard en de te verbinden gebieden geven zicht op de functie en het gewenste beheer en inrichting van de ecologische verbindingszones. In Afbeelding 18 is een verspreidingskaart van de belangrijkste flora en fauna in het gebied opgenomen. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van: Provinciale inventarisaties 2005 en 2007 Jong, Th de Gooswilligen en J.M. van, Uitbreiding van de ontgronding recreatieplas Cattenbroek te Woerden. Ecologisch Adviesbureau. Viridis B.V. Culemborg. Jong, Th de, Nee Tenzij-toets Recreatieplas Cattenbroek. Ecologisch Adviesbureau Viridis, Culemborg. Jong, Th., Uitwerking Gedragscode Flora- en faunawet voor het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, werkprotocollen en soortverspreiding. Bureau Viridis, Culemborg. Rond de ecologische verbindingszones zijn drie biotopen te onderscheiden, die hieronder beschreven worden oevers en sloten, graslanden houtwallen en -singels. Daarnaast worden de natuurwaarden beschreven van de omliggende gebieden die ontsloten worden door de evz s: landgoed Linschoten, de Hollandse IJssel en de recreatieplas Cattenbroek. Over het algemeen is het gebied ecologisch gezien niet heel bijzonder, maar het heeft wel potenties om groeiplaatsen en leefgebieden van bijzondere planten- en diersoorten te vergroten en daarmee te versterken. Oevers en sloten De sloten in het gebied hebben veelal steile oevers. De sloten bevatten slechts een geringe waterkolom; er staat vaak niet meer dan 20 cm water op een dikke sliblaag. De waterkwaliteit wisselt: er zijn heldere sloten met pijlkruid en fonteinkruiden en kranswieren, maar ook troebele sloten en dichtbegroeide delen met kroos. Er zijn enkele actuele waarnemingen bekend van kleine egelskop, krabbescheer, puntig fonteinkruid, holpijp en brede waterpest. In de meeste sloten komt de vissoort kleine modderkruiper voor; verder is de bittervoorn in een aantal grotere watergangen aangetroffen en eenmaal de grote modderkruiper. Ook de kroeskarper is gesignaleerd, o.a. nabij de recreatieplas. De heikikker is in kleine aantallen waargenomen in de polders boven de A12 (polder Haanwijk en Breeveld) en in de sloten nabij de Engherkade. In deze twee gebieden is ook een enkele recente waarneming bekend van de rugstreeppad. Graslanden De intensief gebruikte productiegraslanden bestaan over het algemeen uit Engels raaigras. Dit heeft weinig botanische waarde en de graslanden worden te intensief beheerd om geschikt te zijn voor weidevogels. De laatste jaren worden dan ook steeds minder weidevogels in het gebied waargenomen. Aan de randen van de graslandpercelen komen nabij de Engherkade en rond de recreatieplas, minder algemene plantensoorten voor, zoals echte koekoeksbloem en dotterbloem. Er komen weinig bijzondere insectensoorten voor, alleen de argusvlinder is in deze twee gebieden een enkele maal waargenomen. De bermen van de spoorlijn en de strook naast de A12 hebben een soorten- en structuurrijke vegetatie. Houtwallen en singels De bomen in De Schans en op de Hollandse Kade bieden nestgelegenheid voor roofvogels; er broeden enkele paren van de buizerd en een sperwer en boomvalk. Ook de bunzing heeft nog zijn leefgebied in deze gebieden, getuige recent gevonden doodgereden exemplaren. Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

22 Afbeelding 19: Landgoed Linschoten, bron Afbeelding 20: Hollandse IJssel Afbeelding 21: Recreatieplas Cattenbroek/ de zandwinplas Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

23 Omliggende gebieden Landgoed Linschoten bestaat uit landgoedbos en grienden, afgewisseld met graslanden in agrarisch gebruik. De oude, vochtig/natte bossen en grienden zijn onder meer waardevol door hun stinzenflora en als rustgebied voor grotere zoogdiersoorten, zoals het ree. Ook is de heikikker waargenomen in poelen in het gebied. De baardvleermuis en watervleermuis hebben verblijfplaatsen in de grote holle bomen in het gebied. Ook is een waarneming bekend van het oranjetipje. De Hollandse IJssel is geheel gekanaliseerd en voorzien van een harde oeverbeschoeiing. Buiten de bebouwde kern liggen uiterwaarden met agrarisch grasland. Er groeien enkele minder algemeen voorkomende plantensoorten langs perceelsranden en slootkanten, o.a. kranswieren en holpijp. De Hollandse IJssel is in het Natuurbeheerplan 2011 aangegeven als verbindingszone; waarbij door gerichte inrichtings- en beheermaatregelen rietlanden stroomdalgraslanden en ooibossen tot ontwikkeling kunnen komen. De potentiële natuurwaarden zijn daarom groot. Recreatieplas Cattenbroek bij Woerden is een diepe zandwinput. De waterkwaliteit van de plas is goed. De kroeskarper komt in de waterplantrijke delen voor en kleine modderkruiper en rivierdonderpad bij de noordoever. Aan de oostkant van de plas is een natuurstrook ingericht die functioneert als stapsteen binnen de EVZ en bestaat uit natte graslanden, rietlanden en opgaande bosjes met een karakteristieke verkaveling. Dit gebied is floristisch gezien interessant met 9 soorten van de Oranje Lijst. In de sloten in de omgeving van de plas komen kenmerkende (water)planten, zoals holpijp, brede waterpest, echte koekoeksbloem en dotterbloem. Voor de uitbreiding van de plas naar het zuiden en oosten is de verspreiding van fauna in beeld gebracht. Ten zuiden van de plas komen kroeskarper en kleine modderkruiper voor. Heikikker komt voor in de sloten van de natuurstrook en de sloten in het oostelijk gelegen landbouwgebied. Rugstreeppad komt voor ten zuidwesten van de plas ter plaatse van zanddepots. Gewone dwergvleermuis en laatvlieger zijn waargenomen in het zuidwesten tussen plas en snelweg. De sloten van de agrarische gebieden in de directe omgeving van de plas zijn ondiep met een dikke sliblaag. Watervegetatie is spaarzaam aanwezig en bestaat vooral uit smalle waterpest en klein fonteinkruid. De oevervegetatie bestaat uit een soortenarme vegetatie met grove grassen, met name liesgras en ook rietgras. De kleine modderkruiper is aangetroffen in tal van sloten in de graslandpolder in de ruime omgeving van de plas. Kroeskarper in de sloten ten zuiden van de plas. Kwaliteiten en potenties Verspreid en deels geïsoleerd liggen leefgebieden, waar de ecologische verbindingszone voor een betere uitwisseling van soorten en het vergroten van de leefgebieden kan zorgen Potenties voor vegetatierijke en visrijke wateren bij een natuurvriendelijk beheer en inrichting Natuurontwikkeling in de natuurstrook ten oosten van de zandwinplas laat zien dat een vergroting van moeras en natte graslanden leidt tot een toename van plantensoorten. Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

24 Afbeelding 22: Referentiebeelden voor waterplantrijke sloten met natuurvriendelijke oevers. Afbeelding 23: Links dotterbloemgrasland en rechts een natte laagte, een in het vroege voorjaar ondergelopen grasland (voor de heikikker en grutto). Afbeelding 24: Referentiebeelden voor opgaande beplanting Afbeelding 25: Doelsoorten bittervoorn en rugstreeppad Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

25 3 DOELSOORTEN EN EISEN ECOLOGISCHE VERBINDINGSZONES 3.1 Doelsoorten en biotopen De Hollandse Kade, de Schans en de Engherkade zijn door de provincie Utrecht aangewezen als ecologische verbindingszones. Het doel is de biodiversiteit in de Linschoterwaard te vergroten. In het werkdocument ecologische verbindingszones (provincie Utrecht, 1993) is een eerste selectie van biotopen en gidssoorten/doelsoorten voor de ecologische verbindingszones opgenomen. Voor het inrichtingsbeeld zijn in afstemming met ecologische deskundigen deze doelsoorten bekeken en waar nodig aangevuld en aangepast. De doelsoorten zijn geselecteerd op basis van huidige natuurwaarden en de realistische kansen op nieuwe soorten bij optimaal beheer en kleine inrichtingsingrepen in de ecologische verbindingszones en de gebieden, die verbonden worden (Hollandse IJssel, landgoed Linschoten). In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van de doelsoorten die in de tijd (kunnen) gebruik maken van de verschillende biotopen. De ambitie is om de huidige karakteristieke landschappelijke elementen zodanig te beheren en in te richten, dat deze hun functie krijgen/verbeteren als verbinding en (tijdelijk) leefgebied voor de planten en dieren van de Linschoterwaard. Dit kan door sloten en oevers natuurvriendelijker in te richten, door een veranderd graslandbeheer en door het uitbreiden van houtwallen. De evz s dienen dan als verbinding tussen de grotere natuurgebieden, maar belangrijker nog, ze dragen bij aan robuustere leefgebieden van de huidige en nieuw te vestigen bijzondere soorten. Voorbeelden hiervan zijn uitbreiding van het leefgebied van bittervoorn, kroeskarper, heikikker, oranjetipje, waterspitsmuis, hermelijn, bunzing, wezel, egel, grootoorvleermuis, echte koekoeksbloem en dotterbloem. Sloten en oevers (natuurbeheertype moeras) Een groot deel van de evz s bestaat uit sloten en aangrenzende oevers en plas-draszones. In de Linschoterwaard zijn de oevers veelal steil en onbegroeid. Ideaal zijn flauw oplopende oevers met moeras/oevervegetatie en ruigtes. Voor de afstemming met het Natuurbeheerplan 2011 is dit biotoop tot het natuurbeheertype moeras gerekend. Doelsoorten, die van de sloten en oevers in dit gebied gebruik kunnen maken, zijn krabbescheer, pijptorkruid, bittervoorn, kroeskarper, groene glazenmaker, heikikker, waterspitsmuis, wezel en hermelijn. Voor de gewenste waterplanten en vissen geldt dat het water niet te ondiep, matig voedselrijk en redelijk helder moet zijn en een niet te dikke laag bagger mag bevatten. Voor amfibieën is de aanwezigheid van geïsoleerd water zonder vissen van belang als voortplantingsgebied. De heikikker, waterspitsmuis, wezel en hermelijn maken graag gebruik van de rietruigtes en zeggen. In de Gebiedsgerichte knelpuntenanalyse en ontwikkelingsvisie visfauna (Jong&Hoogerwerf, 2002) zijn voorstellen voor inrichting, beheer en onderhoud van weteringen en sloten in het gebied gedaan met als doel een zichzelf instandhoudende visfauna (zie kader). Dit biedt een handvat voor de inrichting van de wateren in het gebied, waarvan naast de vissen ook andere soorten als de waterspitsmuis profiteren. Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

26 Streefbeeld visfauna (Jong&Hoogerwerf, 2002) Met name de weteringen en grotere sloten zijn een belangrijk leefgebied voor vissen. Deze liggen deels langs de kaden en ecologische verbindingszone of dwars. Deze hebben een minimale diepte van 0,8 m, maar bij voorkeur een diepte van 1,0 m. In de weteringen zijn plaatselijk diepe plaatsen als winterverblijfplaatsen gecreëerd. Deze hebben een lengte van 25 m, de breedte varieert met de breedte van de wetering. De onderwatervegetatie in de weteringen bestaat vooral uit brede waterpest en gedoornd hoornblad. Plaatselijk zijn velden gele plomp of witte waterlelie aanwezig. In het water is een gevarieerde macrofauna aanwezig. Boven water weerspiegelt dit zich door een gevarieerde libellenfauna. Op veel plaatsen zijn grote zoetwatermossels talrijk aanwezig. In de weteringen komt een gevarieerde visfauna voor. Bittervoorn, vetje, rietvoorn en blankvoorn zijn talrijk aanwezig; snoek en baars zijn de predatoren die in de weteringen een goed leefgebied vinden. De monding van veel sloten op de weteringen is verbreed, veelal over een lengte van 25 m. De waterdiepte van de verbrede monding ligt tussen de diepte van de wetering en die van de sloot in. Hierdoor is een geleidelijke overgang naar de smallere sloot ontstaan waar een welige onderwatervegetatie groeit. Onder water lopen de oevers geleidelijk af. De oevervegetatie is hierdoor zeer gevarieerd en structuurrijk, van een open rietvegetatie op de diepste delen tot een bloemrijke moerasvegetatie met moerasspiraea, grote valeriaan en grote lisdodde op de ondiepere delen. Door de aanwezigheid van verticale stengels zijn dergelijke oevers een geschikte voortplantingsplaats voor vetjes. De brede mondingen met hun welige vegetaties zijn een goed paai- en opgroeigebied voor veel vissoorten. Jonge dieren vinden er genoeg schuilplaatsen en voedsel om op te groeien. Daar waar de sloten toegankelijk zijn vormen deze ook een geschikte paaiplaats, zeker in de dieper gelegen delen van de polder waar de oevers in het voorjaar onder water staan. Daar vrijwel alle wateren met elkaar in verbinding staan zijn ook vrijwel alle paaiplaatsen van de vissen bereikbaar. Weteringen zijn voor bijna alle vissoorten een geschikter leefgebied dan sloten. Graslanden (natuurbeheertype nat schraal grasland) De Linschoterwaard bestaat voornamelijk uit intensief gebruikte agrarische graslanden. De evz s lopen langs de randen van deze intensief gebruikte graslanden. Deze perceelsranden en het grasland op de kaden kunnen met een ander beheer beter worden afgestemd op de doelsoorten en daarmee de kwaliteit van de evz s verbeteren. Afhankelijk van het bodemtype, het waterpeil en type beheer zijn hier de natuurbeheertypen bloemrijke grasland of vochtig schraalland mogelijk. De schraallanden zijn naar verwachting alleen te realiseren op de vochtige veengronden in het noordoosten. Doelsoorten van de matig voedselrijke bloemrijke graslanden zijn dotterbloem, echte koekoeksbloem, waterspitsmuis en dwergmuis. Alhoewel de ecologische verbindingszone zich niet richt op weidevogels, bieden de extensief beheerde graslandranden wel beschutting voor (kuikens van) kievit, tureluur en grutto. Houtwallen en singels (natuurbeheertype haagbeuken- en essenbos) Op een deel van de Hollandse Kade zijn houtwallen of singels aanwezig en De Schans is een bebost gebied. Versterking en uitbreiding van deze houtwallen is gewenst voor de verbinding met het landgoed van Linschoten en de houtwallen bieden rust- en schuilgelegenheid. Versterking kan ook door de aanleg van kleine bossages als stapsteen, waarbij het karakteristieke open landschap behouden blijft. Dit kan bijvoorbeeld op de stroomrug of langs de tiendwegen. Doelsoorten van deze houtwallen zijn heikikker (overwinteringsplaats), egel, hermelijn, bunzing, wezel, oranjetipje en enkele vleermuissoorten (vliegroute en jachtgebied). Natuurbeheertypen, die in deze houtwallen thuishoren, zijn haagbeuken- en essenbos en vochtig hakhout- en middenbos (elzen-essen) Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

27 3.2 Van doelsoort naar inrichting Iedere soort heeft eigen wensen wat betreft een optimale inrichting van zijn leefgebied. Van de meest kritische soorten van iedere soortgroep (vissen, amfibieën, (spits)muizen, marterachtigen) zijn deze inrichtingseisen uitgewerkt (zie bijlage 3). Een optimale evz bestaat uit een combinatie van corridors, stapstenen en sleutelgebieden: corridors zijn langgerekte elementen, zoals watergangen met natuurvriendelijke oevers of kades met beplanting. Een corridor heeft een duidelijk verbindende functie; stapstenen zijn kleine vlakvormige elementen zoals poelen, schraallandjes, rietlandjes en bosjes. Een stapsteen kan als onderdeel van een evz buiten de verbindende functie functioneren als (tijdelijke) biotoop voor soorten met een laag dispersie vermogen en als rustplaats; sleutelgebieden zijn leefgebieden die groot genoeg zijn voor een duurzame populatie van planten en dieren. In de Linschoterwaard komen de te verbinden gebieden hiervoor in aanmerking: landgoed Linschoten en de uiterwaarden van de Hollandse IJssel. Voor een soort als de heikikker gaat het om gebieden van minimaal 50 ha. Voor een soort als de waterspitsmuis is 5 ha genoeg en kan ook de natuurstrook met moeras en natte graslanden ten oosten van de zandwinplas een sleutelgebied zijn. De eisen van de verschillende doelsoorten en biotopen uit bijlage 3 leiden samen tot een beeld voor de ecologische verbindingszones voor de Linschoterwaard. In de volgende paragrafen worden achtereenvolgens de corridor en stapstenen toegelicht Opbouw corridors Afbeelding 25 en 26 geven de gewenste breedte en inrichting van de corridor, biotopen en doelsoorten weer voor een evz met opgaande beplanting en een evz met een open vegetatie. De corridor is opgebouwd volgens onderstaande principes, waarbij de watergang tot en met droog bloemrijk grasland respectievelijk houtwal idealiter 25 meter dient te beslaan. Met een dergelijke inrichting en een breedte van 25 meter voldoet de corridor aan de eisen van de meeste doelsoorten. Door de oever een flauw profiel te geven is een opeenvolging van biotopen (van waterplanten tot moeras/oevervegetatie en vochtige graslanden) te creëren. Deze variatie is voor de doelsoorten van belang voor een divers foerageeraanbod en ter beschutting. Hogere delen in het landschap, met name houtwallen, wegbermen en kaden, worden gebruik als overwinteringgebied voor de rugstreeppad. Deze soort graaft zich namelijk in en verdrinkt als de grondwaterstand tot boven zijn rustplaats stijgt. Het droge bloemrijke grasland biedt daarnaast leefgebied aan insecten zoals vlinders. De watergangen bestaan afwisselend uit brede wateren (10 meter), waarvan een gedeelte dieper dan 1 meter dient te zijn. Dit is belangrijk voor de overwintering van vissen en waterplanten zoals krabbescheer. Het ondiepe water is van belang voor opgroeiende vis en de modderkruipers hebben daar hun leefgebied. Smalle ondiepe wateren bieden leefgebied aan grote modderkruiper en geschoonde sloten met pioniervegetatie aan de rugstreeppad. Het is daarom belangrijk om variatie in het beheer toe te passen. De evz s zijn niet aangewezen voor weidevogels. Echter, door de randen van de graslanden gunstig in te richten en het beheer aan te passen, kan de evz wel van betekenis zijn voor weidevogels. Dit is zeker van belang op die locaties in de Linschoterwaard waar subsidie voor weidevogelbeheer mogelijk is (rond de Engherkade). Openheid is in deze gebieden van belang. Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

28 Afbeelding 26: Principe dwarsdoorsnede watergang, oevers en graslanden (blauw is biotoop gebonden aan water en groen is biotoop gebonden aan land) Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

29 Afbeelding 27: Principe dwarsdoorsnede watergang, oevers en graslanden en houtwal Migratiebarrières Onderbrekingen van de corridor verminderen het functioneren van de evz. Een maximale onderbreking voor amfibieën en waterspitsmuis is 50 meter. Op niet alle locaties kan een aaneengesloten flauwe oever gecreëerd worden. In dat geval kan afwisselend de inrichting van kopse kanten van graslanden uitkomst bieden. Daarnaast vormen wegen, vaarten met beschoeide oevers, stuwen en gemalen potentiële knelpunten. Het hoogheemraadschap heeft in 2007 een analyse gemaakt van de knelpunten voor vismigratie in het gebied, waarbij een prioritering is gemaakt (Jong, Th. de, 2007). Voor de watergangen die onderdeel zijn van de evz zijn geen vismigratie voorzieningen noodzakelijk en voorzien. Voor de wegen zijn faunapassages geschikt voor amfibieën, kleine zoogdieren en marterachtigen noodzakelijk. Onder de A12 is deze reeds aanwezig. Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

30 3.2.2 Stapstenen Naast de corridor zijn stapstenen nodig om de evz geschikt te maken voor een aantal doelsoorten Hieronder zijn verschillende soorten stapstenen beschreven die, deels gezamenlijk, onderdeel kunnen zijn van de ecologische verbindingszone en passen in het landschap van de Linschoterwaard. Ondiep (geïsoleerd) water Amfibieën als de heikikker kunnen zich voortplanten in ondiep en stilstaand water met rijke oevervegetatie. In wateren zonder vissen is het reproductiesucces van amfibieën groter. In de Linschoterwaard liggen verschillende ondiepe, visarme sloten die een functie als voortplantingsbiotoop (kunnen) hebben. Stapstenen liggen maximaal 300 meter uit elkaar en worden idealiter vergezeld van een landbiotoop met laag struweel en hoge kruidige gewassen. Voor de heikikker is een stapsteen van 5,5 ha ideaal, maar ook kleine stapstenen van < 1 ha dragen bij aan het leefgebied. In de Linschoterwaard zijn grote stapstenen niet te realiseren zonder aankoop van gehele percelen. Een uitzondering is de natuurstrook langs de zandwinplas. Meerdere kleine wateren kunnen bijdragen aan versterking van het leefgebied en voortplantingsgebied van de heikikker. Om aan te sluiten bij het landschap van de Linschoterwaard wordt voorgesteld om geschikt (geïsoleerd) ondiep water te behouden en vergroten door lokaal de plas-draszone langs de kaden en watergangen te verbreden. Een andere optie is een stuk laaggelegen grasland dat in de late winter vroege voorjaar onderwater staat. Het kan gecreëerd worden door een drainagebuis nabij de watergang af te dammen. Dit onder water gelopen grasland is in combinatie met specifiek maaibeheer (laat in het jaar en niet alle delen jaarlijks maaien) ook ideaal voor de grutto. De insectenrijkdom neemt namelijk toe, waarvan de grutto profiteert. De heikikker kan er zijn eieren afzetten. Voor een soort als de rugstreeppad die zich voortplant in wateren met pioniervegetatie, is het van belang dat een deel van de sloten jaarlijks geschoond worden. Afbeelding 28: Natte laagte Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

31 Bossages Om te zorgen dat muizen, marterachtigen, en vleermuizen van de ene houtwal naar de andere gaan, zijn langs de Schans en het zuidelijk deel van de Hollandse Kade pluksgewijs, om de 500 meter, bossages gewenst. Lage struwelen, zoals meidoorn of knotwilgen zijn hiervoor geschikte soorten. De bossages moeten aansluiten bij de opgaande begroeiing van de oude stroomruggen. Door de beperkte hoogte van de soorten en de relatief grote afstand van elkaar zijn de bossages passend in dit relatief open landschap van de Linschoterwaard. Kopse kanten en sloten Op de kopse kanten van graslanden en bij de aansluiting van sloten op weteringen kan eenvoudig een redelijk oppervlak flauwe oever met ondiep water gecreëerd worden. Bijvoorbeeld door de dwarssloten bij de aansluitingen ondiep te verbreden. Het ideale profiel is hier een flauw oplopend talud van ca 1 op 10 met een minimale breedte van 10 m. Hoe breder deze gebiedjes hoe beter voor de ecologische waarden. Dit is een stapsteen voor soorten zoals heikikker en waterspitsmuis, en opgroeigebied voor vis. Door de kopse kanten aan te pakken blijft het landschappelijke patroon van de percelen en slootjes gehandhaafd. Door de koppeling aan de bijzondere landschappelijke lijnen van de kades wordt het landschap leesbaarder, de afwijkende kopse kanten zullen zichtbaarder zijn. Afbeelding 29: Voorbeeld van een inrichtingsmaatregel om natuurvriendelijke oevers te creëren en overwinterplekken voor vis (naar Van der Winden en Krijgsveld). Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief

32 3.3 Conclusie De in het Natuurbeheerplan 2011 opgenomen ecologische verbindingszones zijn zoekgebieden waarbinnen elementen nieuwe natuur kunnen worden gerealiseerd. Dit is in principe een zoekzone rondom de verbindingslijn waarbij de exacte route niet precies bepaald is. Het voorstel voor de ecologische verbindingszones die langs de Engherkade en Hollandse Kade liggen, is de 25 meter corridor op en direct langs de kade te realiseren. Hier is ruimte en landschappelijke aanknopingspunten. Plaatselijk verbreed de corridor zich tot bijvoorbeeld 50 meter om ruimte te bieden aan een stapsteen. Hierbij is aangenomen dat er gemiddeld 1 ha per 300 meter nodig is voor deze stapstenen. Wanneer enkel verbreding mogelijk is zal de stapsteen kleiner zijn. De keuze voor opgaande beplanting of een open zone is bepaald op basis van de functie van de evz en de aansluiting bij het landschap en bestaande natuurwaarden. Vanwege de ligging van de Engherkade naast het weidevogelgebied is hier gekozen voor een open karakter van de verbindingszone. Voor de Hollandse Kade en de aansluiting met De Schans is gekozen om de bestaande beplanting door te zetten (via houtwallen of meer plekgewijse open aanplant) en zo een aangesloten verbinding te realiseren. In bijlage 4 zijn de natuurbeheertype per ecologische verbindingszone opgenomen. De afwisseling van moeras, nat schraalland en haagbeuken-essenbos en vochtig hakhout past met een aantal kanttekeningen bij de voorgestelde inrichting. Zo is er geen sprake van grote aaneengesloten moeraszones, maar een mozaïek van watergangen met flauwe oevers en vochtige graslanden. Het aandeel moeras zal om die reden geringer zijn. Daarnaast zal op veel plaatsen, met name in het kleigebied en op de kade sprake zijn van bloemrijk grasland in plaats van nat of droog schraalland. Het haagbeuken-essenbos is in dit beeld vertaald in houtwallen, singels en kleine bossages. In tabel 3.1 zijn de voor een optimaal functionerende ecologische verbindingszone benodigde hectares en de vanuit het Natuurbeheerplan 2011 beschikbare hectares samengevat. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen gronden die in agrarisch gebruik en particulier eigendom zijn en gronden in eigendom van het waterschap, Bureau Beheer Landbouwgronden, Rijkswaterstaat, Prorail of Vitens en bestaande natuur. Voor de agrarische en particuliere gronden kunnen op grond van het Natuurbeheerplan 2011 gelden voor (evt aankoop), inrichting en beheer vanuit het Natuurbeheerplan worden ingezet. De tabel laat zien dat conform het Natuurbeheerplan 2011 de ecologische verbindingszone gerealiseerd kan worden. Vanwege de herijking van de EHS komt er echter minder geld beschikbaar voor de aankoop en inrichting van nieuwe natuur. Zonder grondverwerving is een natuurvriendelijk beheer van de kaden met natuurvriendelijke oevers langs de sloten aan te raden om zo een (suboptimale) verbinding te maken en leefgebied te versterken. De verbinding aan weerszijden van de Schans kan zonder grondverwerving niet gerealiseerd worden. Tabel 3.1 Potentieel benodigde gronden voor nieuwe natuur in relatie tot vastgestelde oppervlakte voor nieuwe natuur in het Natuurbeheerplan 2011 Ecologische verbindingszone Corridor (gemiddeld 25 m breed) Stapstenen (1 ha/300 m) Nieuwe natuur op particuliere gronden HDSR/Vitens/BBL/RWS/Prorail/ bestaande natuur particulier& agrarisch gebruik HDSR/Vitens/BBL/R WS/Prorail/ bestaande natuur particulier& agrarisch gebruik Potentieel nodig (gronden in particulier eigendom) Beschikbaar Natuurbeheerplan Engherkade 4,7 HDSR 3,4 11,2 14,6 7 + deel 34 * 25 Hollandse Kade 20,4 1,9 9,9 23,5 25,4 23 particuliere natuur De Schans 26,0 702 Engherkade-Schans 1,3 1, deel 34 * 702 Schans-Hollandse Kade 1 3,7 6,6 10,3 7 + deel 34 * * In het Natuurbeheerplan 2011 is voor delen van evz Engherkade en evz de Schans samen 34 ha nieuwe natuur voorzien Maart 2011, definitief Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard

33 4 INRICHTINGSBEELDEN In dit hoofdstuk wordt het inrichtingsbeeld voor de ecologische verbindingszones Hollandse Kade, De Schans en Engherkade gepresenteerd. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in het wensbeeld op korte en op lange termijn. Het inrichtingsbeeld is zowel voor natuur als landschap het wensbeeld voor de Linschoterwaard. 4.1 Groei van de ecologische verbindingszone Het duurt een tiental jaren voordat het optimale wensbeeld voor de evz s gerealiseerd is. Voor de ecologische verbindingszone is de medewerking nodig van eigenaren en gebruikers en zal daarom naar verwachting gefaseerd plaatsvinden. Het inrichtingsbeeld voor de lange termijn vormt de ambitie voor de versterking van het natuurlijke netwerk en het landschap in de Linschoterwaard. Het inrichtingsbeeld voor de korte termijn laat de mogelijkheden zien die nu aanwezig zijn en benut kunnen worden om de ambitie op lange termijn te vervullen. Op korte termijn zijn bijvoorbeeld stappen te maken met verbetering van de kwaliteit van de evz s. Dit kan vooral bereikt worden door een beheer dat is gericht op de specifieke wensen van de doelsoorten. Mogelijkheden voor inrichting zijn gekoppeld aan de uitvoering van het Watergebiedsplan en aan particuliere initiatieven. Op lange termijn liggen er kansen om de evz s te realiseren door particulier natuurbeheer, aankoop van gronden of koppeling met andere ontwikkelingen als de natuurcompensatie in het kader van uitbreiding van de zandwinplas, aanleg van een nieuwe weg (Bravo project) en initiatieven van Vitens of particulieren. In de volgende paragrafen bespreken we eerst de algemene visie in woord en beeld voor de lange termijn (paragraaf 4.1.2) en de kansen voor de korte termijn (paragraaf 4.1.1). Voor zowel de korte termijn als de lange termijn is een begeleidende kaart opgenomen. De nummers verwijzen naar de locaties waarvoor het inrichtingsbeeld nader is uitgewerkt. Deze uitwerking van de Engerkade, De Schans en de Hollandse Kade wordt besproken in paragraaf 4.2. De letters verwijzen naar potentiële knelpunten in het landschap die het functioneren van de evz in de weg staan en faunapassages. In paragraaf 4.3 worden voorstellen gedaan om de knelpunten te minimaliseren. Provincie Utrecht Inrichtingsbeelden Ecologische verbindingszones Linschoterwaard Maart 2011, definitief