UvA-DARE (Digital Academic Repository) On infantile hemangiomas. Hoornweg, M.J. Link to publication

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) On infantile hemangiomas Hoornweg, M.J. Link to publication Citation for published version (APA): Hoornweg, M. J. (2012). On infantile hemangiomas. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 22 Aug 2019

2 2 Ned Tijdschr Geneeskd. 2005;149:2455-8

3 Prevalentie en kenmerken van hemangiomen bij jonge kinderen Marije J. Hoornweg Mark J.C. Smeulders Chantal M.A.M. van der Horst

4 Chapter 2 Abstract Doel Het verkrijgen van actuele data over de prevalentie en de kenmerken van hemangiomen bij niet in het ziekenhuis opgenomen kinderen. Opzet Dwarsdoorsnedeonderzoek. Methode Consultatiebureau-artsen in de regio Tilburg onderzochten in de maanden maart-mei 2002 alle kinderen in de leeftijd van 0-16 maanden die het consultatiebureau bezochten voor de reguliere controles op de aanwezigheid van een hemangioom. Van kinderen met een hemangioom werden karakteristieken genoteerd en nadere gegevens aan de ouder(s) gevraagd. Resultaten Van de 2204 onderzochte kinderen hadden 219 (10%) een hemangioom; in totaal hadden zij 256 hemangiomen. De meisjes-jongensratio was 1,9:1. Bij 24% van de kinderen was het hemangioom reeds aanwezig bij de geboorte. Van de 256 hemangiomen was 15% subcutaan gelegen, 33% was gelokaliseerd in het hoofdhalsgebied en 37% op de romp. Van de 84 hemangiomen in het hoofd-halsgebied was 75% gelokaliseerd op het behaarde hoofd en het voorhoofd. Van de 219 kinderen hadden respectievelijk 7 en 6% een huisarts of een specialist bezocht vanwege het hemangioom. Die waren vooral geconsulteerd indien het kind meer dan 1 hemangioom had, indien het hemangioom bij de geboorte aanwezig was of indien dit gelokaliseerd was in het hoofd-halsgebied of subcutaan. 24

5 Prevalentie en kenmerken van hemangiomen bij jonge kinderen Introductie Hemangiomen zijn de meest voorkomende vasculaire tumoren bij kinderen. Het beloop van een hemangioom wordt gekenmerkt door een snelle proliferatiefase gedurende de eerste 6 tot 10 levensmaanden. Hierop volgt een plateaufase en later een langzame involutiefase. 1 In studies in ziekenhuispopulaties werd complete involutie gezien bij 50% van de kinderen op de leeftijd van 5, bij 60% op de leeftijd van 6 en tot 90% op de leeftijd van 10 jaar. 1 Het merendeel van deze tumoren heeft een goedaardig beloop, echter, bij 56% van de hemangiomen die worden gezien in het ziekenhuis treden complicaties op, variërend van ulceraties, bloedingen en virusstoornissen tot de dood toe. 2 Hemangiomen kunnen op elk lichaamsdeel voorkomen 2, echter, de voorkeurslocatie is het hoofd-halsgebied. 3;4 In tegenstelling tot hemangiomen zijn vasculaire malformaties altijd bij de geboorte aanwezig, al dan niet evident. Ze groeien met het kind mee en zullen nooit een involutiefase doormaken. Dit maakt chirurgische interventie vaak noodzakelijk. Van de 5 soorten vasculaire malformaties lymfatische, veneuze, capillaire, arteriële en gecombineerde is de capillaire malformatie, ook wel wijnvlek genoemd, het bekendst. 5 Cijfers over de prevalentie van hemangiomen dateren uit de jaren vijftig van de vorige eeuw en zijn gebaseerd op verouderde definities. Deze data werden verkregen in de dagen of weken post partum. De gevonden prevalenties zijn 9 tot 12%. 6-9 Sinds deze laatste publicaties is veel veranderd op medisch-technisch gebied. Vruchtwaterpuncties en vlokkentests, waarbij de frequentie van vóórkomen van hemangiomen verhoogd lijkt, zijn de laatste jaren fors toegenomen. Een reden voor het ontstaan van hemangiomen is overigens nog niet gevonden. In 1982 werd het classificatiesysteem geïntroduceerd waarmee aan de hand van cellulaire kenmerken en klinisch beloop een duidelijk onderscheid te maken was tussen hemangiomen enerzijds en vasculaire malformaties anderzijds. 14 Deze classificatie en de introductie van de GLUT1-kleuring in maakten een einde aan de verschillende, vaak verwarrende termen. Hiermee krijgt de vraag of gegevens van toen nog wel van toepassing zijn op de huidige populatie en definities meer belang. Met uitzondering van één studie in zijn alle studies naar hemangiomen gebaseerd op ziekenhuispopulaties. Aangenomen wordt dat slechts een klein deel van de kinderen gezien wordt door een huisarts of specialist, exacte cijfers zijn echter niet bekend. In samenwerking met consultatiebureaus in de regio Tilburg deden wij onderzoek dat was gericht op het bepalen van de hedendaagse prevalentie van hemangiomen in de bevolking en op het beschrijven van de kenmerken van deze hemangiomen. Methode Met het systeem van de jeugdgezondheidszorg in Nederland wordt 95% van alle 25

6 Chapter 2 pasgeborenen gezien. Er bestaan geen uitsluitingcriteria voor kinderen om een consultatiebureau te bezoeken. Een artsconsult vindt meestal plaats bij 1, 3, 5, 9 en 15 maanden. Wij vroegen de 19 consultatiebureau-artsen van de Kruisvereniging Midden-Brabant in de regio Tilburg deel te nemen aan het onderzoek; 13 deden mee en 6 niet. Redenen om niet mee te doen waren zwangerschap, vakantie of een te kleine locatie van een thuiszorgorganisatie. De 13 artsen (op 12 consultatiebureaus) onderzochten gedurende de periode maart-mei 2002 alle kinderen in de leeftijd van 0-16 maanden tijdens het eerste bezoek in de onderzoeksperiode op de aanwezigheid van een hemangioom. Voordat met het onderzoek gestart werd, werden deze 13 artsen geïnformeerd over hemangiomen en de differentiaaldiagnose in het algemeen. De artsen vulden voor ieder kind dat zij zagen een deel van het studieregistratieformulier in tijdens het onderzoek. Dit hield in: datum van screening, geboortedatum, geslacht van het kind, gewicht, lengte en eventuele vaststelling van een hemangioom door de arts tijdens het lichamelijk onderzoek. Door de medische status van een code te voorzien kon bijgehouden worden hoeveel kinderen geïncludeerd waren en kon de status herkend worden door de onderzoeker. Op de desbetreffende consultatiebureaus zijn alle statussen ingekeken en alle gegevens verzameld. Als de arts tijdens het lichamelijk onderzoek een hemangioom vastgesteld had, gaf hij of zij, ongeacht de grootte van het hemangioom, de ouder(s) uitleg over hemangiomen en over het onderzoek. Hierbij werd gebruikgemaakt van een informatiefolder. Vervolgens werd toestemming gevraagd om gegevens voor het onderzoek te verzamelen. Na toestemming werd het volledige registratieformulier ingevuld. De arts noteerde eigenschappen als huidskleur van het kind, locatie, aantal, grootte (diameter en dikte), intra of subcutane ligging en het eveneens aanwezig zijn van een wijnvlek. De ouders werd gevraagd naar aanwezigheid van het hemangioom bij geboorte, eventuele pijnklachten bij hun kind en bezoek aan huisarts of specialist. Een familieanamnese werd afgenomen voor het vóórkomen van hemangiomen en wijnvlekken. De data werden geanalyseerd met behulp van het programma SPSS (Statistical Package for the Social Sciences versie 10.0; SPSS Inc., Chicago, IL, VS). Groepen werden onderling vergeleken met behulp van de t-toets voor 2 steekproeven. Resultaten In totaal werden in 3 maanden 2204 kinderen onderzocht: 1109 meisjes en 1095 jongens (tabel 1). Van de 2204 kinderen hadden 219 (10%) een hemangioom, vanaf speldenknopgrootte. Onder hen waren 144 meisjes (66%) en 75 jongens (34%). Meisjes hadden daarmee een 1,9 maal zo hogere prevalentie als jongens: 13% (144/1109) versus 7% (75/1095). Wat betreft lengte en gewicht was er geen statistisch significant verschil tussen de kinderen met en de kinderen zonder hemangioom. De gemiddelde leeftijd van de 26

7 Prevalentie en kenmerken van hemangiomen bij jonge kinderen onderzochte kinderen was 6,3 maanden (SD: 4,1). Er waren 195 (89%) kinderen blank en 24 (11%) niet-blank. Tabel 1 Geslachtsverdeling, lengte en gewicht van alle onderzochte kinderen op 12 consultatiebureaus in de regio Tilburg. Geen Hemangioom Wel Hemangioom Totaal meisjes jongens meisjes jongens n=2204 n=965 n=1020 n=144 n=75 Lengte in cm (Sd) 65 (9) 69 (9) 65 (8) 66 (8) 66 (9) Gewicht in g (Sd) 7127 (2328) 7645 (2490) 6936 (2143) 7542 (2349) 7368 (2407) Alle ouders gaven toestemming voor de gegevensverzameling. Een aantal karakteristieken van de kinderen met een hemangioom staat in tabel 2. De 219 kinderen hadden 256 hemangiomen. Van dit aantal hemangiomen was 15% (38/256) subcutaan gelegen. De minderheid van de kinderen bezocht een huisarts of specialist vanwege hun hemangioom (zie tabel 2). Tabel 2 Karakteristieken van de 219 onderzochte kinderen met hemangiomen; vermeld zijn aantallen (%) kinderen 2 hemangiomen 37 (17) hemangioom sinds de geboorte 53 (24) naast het hemangioom ook een wijnvlek 37 (17) huisarts bezocht vanwege het hemangioom 15 (7)* specialist bezocht vanwege het hemangioom 13 (6)* * Er hadden 4 kinderen een huisarts en een specialist bezocht. Bezoekpercentages waren hoger indien het hemangioom multipel was (4 (11%) van de 37 kinderen hadden de huisarts bezocht en 3 (8%) een specialist), subcutaan gelegen was (4 (11%) respectievelijk 3 (8%) van de 38 kinderen), gelokaliseerd was in het hoofdhalsgebied (10 (13%) respectievelijk 8 (11%) van de 76) of aanwezig was bij de geboorte (4 (8%) respectievelijk 5 (9%) van de 53). Tevens waren de gemiddelde diameter en dikte groter bij de kinderen die een huisarts of specialist bezocht hadden dan bij de kinderen met een hemangioom die dat niet hadden gedaan. De diameter en dikte van het hemangioom van kinderen die de huisarts hadden bezocht, waren gemiddeld 26 (SD: 9,3) en 9 mm (SD: 2,3), bij kinderen die een specialist hadden bezocht 28 (8,6) en 10 mm (3,7) en bij de andere kinderen waren de diameter en dikte gemiddeld 15 (8,3) en 5 mm (2,4). Multipele hemangiomen kwamen statistisch significant vaker voor bij meisjes dan bij jongens (31/144 (22%) versus 6/75 (8%); p = 0,01). De verdeling van de hemangiomen over het lichaam was:84 (33%) in het hoofd-halsgebied, 95 (37%) op de romp, 54 (21%) op een extremiteit en 23 (9%) in de schaamstreek. Er waren 63 (75%) 27

8 Chapter 2 van de hemangiomen in het hoofd-halsgebied gelokaliseerd op de behaarde hoofdhuid of het voorhoofd. Volgens de ouders hadden 48 (22%) van de 219 kinderen een familielid met een hemangioom. Kinderen met meervoudige hemangiomen hadden procentueel meer familieleden met hemangiomen dan kinderen met enkelvoudige: 30 (11/37) versus 20% (36/182). Van alle kinderen met een hemangioom hadden 37 (17%) tevens een capillaire malformatie. Bij 18 (8%) kinderen met een hemangioom was er bij een familielid een capillaire malformatie aanwezig; bij 10 van hen (56%) was dat een van de ouders. Beschouwing De prevalentie van hemangiomen was 10%. Meisjes hadden 2 maal zo vaak een hemangioom als jongens. De meerderheid van de kinderen had 1 hemangioom, een minderheid had ook een wijnvlek. Een kwart van de hemangiomen was aanwezig bij de geboorte en bijna een kwart had familie met een hemangioom. Weinig kinderen met een hemangioom waren vanwege hun hemangioom gezien door een huisarts of specialist. Het percentage kinderen dat in Nederland een consultatiebureau bezoekt, is niet afhankelijk van de locatie. In Midden-Brabant gaat het om 97%. De andere 3% betreft kinderen die onder behandeling of controle zijn van het ziekenhuis wegens ziekte of die bij hun huisarts onder controle zijn. Zelfs indien die kinderen vaker een hemangioom zouden hebben, zou dit de gevonden prevalentie nauwelijks verhogen. De prevalentie was ongeveer gelijk aan die in studies uit de jaren vijftig en zeventig van de vorige eeuw 6-9 terwijl sindsdien leefomgeving, ziektefactoren, medische kennis en toepassing van (vernieuwde) technieken veranderd zijn en tevens een duidelijker definitie van hemangiomen is geformuleerd. De vraag is echter of wij van de oude gegevens kunnen uitgaan. Door de veranderde definities is het mogelijk dat kinderen die in onderzoek vóór 1982 geïncludeerd werden, in het hier beschreven onderzoek geëxcludeerd werden. Het prevalentieverschil tussen meisjes en jongens (meisjes- jongensratio: 1,9:1) was in overeenstemming met bestaande literatuur, waarin de ratio varieert van 1,1:1 tot 2,8:1. 6;17 De gevonden verdeling van hemangiomen over het lichaam (33% in het hoofdhalsgebied en 37% op de romp) zegt niets over het aantal hemangiomen per centimeter huidoppervlak. Wanneer wij het aantal hemangiomen relateren aan het totale lichaamsoppervlak is er in het hoofd-halsgebied een grotere dichtheid van hemangiomen dan op de romp, respectievelijk 5 versus 3 hemangiomen per procent van het totale lichaamsoppervlak. De vraag waarom het hoofd-halsgebied vaker is aangedaan, is nog onbeantwoord. In de bestaande literatuur worden meer hemangiomen in het hoofd-halsgebied gemeld dan in ons onderzoek. 3;4 In een studie uit 1983 onder een ziekenhuispopulatie was zelfs 60% van de hemangiomen gelokaliseerd in het hoofd-halsgebied. 3 Een 28

9 Prevalentie en kenmerken van hemangiomen bij jonge kinderen verklaring is dat ziekenhuisbezoek frequenter plaatsvindt indien het hemangioom in het hoofd-halsgebied gelokaliseerd is. Een andere verklaring is dat in ons onderzoek alle hemangiomen genoteerd werden, omdat elk kind lichamelijk volledig nagekeken werd. De percentages van respectievelijk 7 en 6% van kinderen met een hemangioom die de huisarts of specialist bezochten, zijn in de literatuur niet eerder gemeld. Het percentage kinderen bij wie het hemangioom te zien was bij geboorte (24, zie tabel 2) was lager dan in voorgaande studies, waar gemeld werd. 3;14;18 Dit kenmerk was retrospectief nagevraagd bij de ouders. De ouders van de kinderen bij wie het hemangioom bij de geboorte te zien was, vermeldden dat op de betreffende locatie een rode vlek of bleek gebied te zien was. Het zou kunnen zijn dat dit andere ouders is ontgaan. In de literatuur wordt vermeld dat 8,5-10% van alle kinderen met een hemangioom een familielid heeft met dezelfde aandoening. 3;4 In onze studie gold dat voor 22% van de aangedane kinderen en voor zelfs 30% van de kinderen met een meervoudig hemangioom. Dit duidt op een mogelijke erfelijke relatie. Dergelijke anamnestisch verkregen waarden zijn minder betrouwbaar dan geobserveerde bevindingen. De betreffende familieleden werden niet onderzocht. Bij 17% van onze kinderen werd naast een hemangioom ook een capillaire malformatie gevonden, terwijl in de literatuur een prevalentie wordt opgegeven van 0,3%. 8 Verder onderzoek zou moeten uitwijzen wat de relatie is tussen capillaire malformaties en hemangiomen

10 Chapter 2 Reference List 1 Bowers RE, Graham EA, Tomlinson KM. The natural history of the strawberry nevus. Arch Dermatol 1960; 82: Jacobs AH. Strawberry hemangiomas; the natural history of the untreated lesion. Calif Med 1957; 86(1): Finn MC, Glowacki J, Mulliken JB. Congenital vascular lesions: clinical application of a new classification. J Pediatr Surg 1983; 18(6): Margileth AM, Museles M. Cutaneous hemangiomas in children. Diagnosis and conservative management. JAMA 1965; 194(5): Mulliken JB, Young AE. Vascular Birthmarks: hemangiomas and malformations. Philadelphia: Saunders; Bivings L. Spontaneous regression of angiomas in children; twenty-two years observation covering 236 cases. J Pediatr 1954; 45(6): Holmdahl K. Cutaneous hemangiomas in premature and mature infants. Acta Paediatr 1955; 44(4): Jacobs AH, Walton RG. The incidence of birthmarks in the neonate. Pediatrics 1976; 58(2): Huffstadt AJ. [Skin hemangiomas in children]. Ned Tijdschr Geneeskd 1970; 114(5): Sundberg K, Bang J, Smidt-Jensen S, Brocks V, Lundsteen C, Parner J et al. Randomised study of risk of fetal loss related to early amniocentesis versus chorionic villus sampling. Lancet 1997; 350(9079): Burton BK, Schulz CJ, Angle B, Burd LI. An increased incidence of haemangiomas in infants born following chorionic villus sampling (CVS). Prenat Diagn 1995; 15(3): Nagel HT, Vandenbussche FP, Keirse MJ, Oepkes D, Oosterwijk JC, Beverstock G et al. Amniocentesis before 14 completed weeks as an alternative to transabdominal chorionic villus sampling: a controlled trial with infant follow-up. Prenat Diagn 1998; 18(5): Nicolaides K, Brizot Mde L, Patel F, Snijders R. Comparison of chorionic villus sampling and amniocentesis for fetal karyotyping at weeks gestation. Lancet 1994; 344(8920): Mulliken JB, Glowacki J. Hemangiomas and vascular malformations in infants and children: a classification based on endothelial characteristics. Plast Reconstr Surg 1982; 69(3): North PE, Waner M, Mizeracki A, Mihm MC, Jr. GLUT1: a newly discovered immunohistochemical marker for juvenile hemangiomas. Hum Pathol 2000; 31(1): Alper JC, Holmes LB. The incidence and significance of birthmarks in a cohort of 4,641 newborns. Pediatr Dermatol 1983; 1(1): Hidano A, Nakajima S. Earliest features of the strawberry mark in the newborn. Br J Dermatol 1972; 87(2): Simpson JR. Natural history of cavernous haemangiomata. Lancet 1959; 2(7111): Blei F, Walter J, Orlow SJ, Marchuk DA. Familial segregation of hemangiomas and vascular malformations as an autosomal dominant trait. Arch Dermatol 1998; 134(6):