Effects of oxytocin administration on fear neurocircuitry and PTSD symptom development in recently trauma-exposed individuals Frijling, J.L.

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Preventing PTSD with oxytocin Effects of oxytocin administration on fear neurocircuitry and PTSD symptom development in recently trauma-exposed individuals Frijling, J.L. Link to publication Citation for published version (APA): Frijling, J. L. (2017). Preventing PTSD with oxytocin: Effects of oxytocin administration on fear neurocircuitry and PTSD symptom development in recently trauma-exposed individuals. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 16 Aug 2019

2 Dutch summary / Nederlandse samenvatting

3 Het meemaken van een traumatische gebeurtenis komt veel voor: 80% van de Nederlandse bevolking krijgt er tenminste eenmaal mee te maken (de Vries and Olff, 2009). Een traumatische gebeurtenis wordt in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders gedefinieerd als de directe of indirecte blootstelling aan (dreigende) dood, een ernstige verwonding of seksueel geweld (American Psychiatric Association, 2013). Voorbeelden van traumatische gebeurtenissen zijn verkeersongelukken, verkrachting, natuur rampen en oorlogssituaties. De meeste personen die een trauma meemaken ervaren binnen de eerste paar weken enige tot ernstige mate van psychische klachten zoals angst, slaapproblemen en verminderde concentratie. Hoewel bij de meerderheid deze klachten vanzelf overgaan, ontwikkelt ongeveer 10% van de aan trauma blootgestelde personen een posttraumatische stressstoornis (PTSS) (de Vries and Olff, 2009). PTSS wordt gekenmerkt door verschillende symptomen, waarvan het steeds opnieuw ongewenst herbeleven van het trauma het meest bekende en kenmerkende symptoom is. Het herbeleven van het trauma gebeurt in de vorm van nachtmerries, flashbacks of ongewilde opdringerige herinne ringen aan het trauma, met vaak hevige psychologische en lichamelijke (angst)reacties als gevolg. Ook vermijden PTSS-patiënten situaties en gedachten die hen aan de traumatische gebeurtenis herinneren. Daarnaast kenmerkt PTSS zich door veranderingen in gedachten, stemming, prikkelbaarheid en reactiviteit. Dit houdt in dat PTSS-patiënten vaak verminderde plezierbeleving, emotionele afvlakking, slaapstoornissen, concentratieproblemen en verhoogde waakzaamheid ervaren. Om een formele PTSS-diagnose te kunnen stellen, moeten PTSS-symptomen langer dan een maand aanwezig zijn en leiden tot verminderd functioneren op het werk, op sociaal gebied of op andere belangrijke terreinen. Helaas zijn de momenteel beschikbare behandelopties voor PTSS bij ongeveer een derde van de PTSS-patiënten niet effectief genoeg (Bradley et al., 2005; Pull and Pull, 2014). Aangezien PTSS niet alleen lijden veroorzaakt bij de patiënt, maar ook zorgt voor hoge maatschappelijke lasten (Kessler, 2000; Marciniak et al., 2005), is het belangrijk om onderzoek te doen naar interventies die voorkómen dat iemand die een trauma meemaakt PTSS ontwikkelt. Zulke vroege 205

4 preventieve interventies voor PTSS zijn behandelingen die in de eerste uren tot weken na het trauma worden aangeboden en die daaropvolgend de ontwikkeling van PTSS-symptomen verminderen. Momenteel zijn dergelijke preventieve interventies voor PTSS nog niet beschikbaar voor gebruik in de dagelijkse klinische praktijk. Het is daarom belangrijk dat er onderzoek gedaan wordt naar nieuwe vroege preventieve behandelingen voor PTSS. De neuropeptide oxytocine, die bij mensen via de neus toegediend kan worden middels een neusspray, is een veelbelovend middel dat gebruikt zou kunnen worden als vroege preventieve interventie voor PTSS (Olff, 2012). Uit eerder onderzoek in dieren en in mensen met en zonder psychiatrische aandoening blijkt dat toediening van oxytocine een gunstig effect heeft op neurobiologische en socio-emotionele factoren. Uit eerder onderzoek weten we dat deze factoren betrokken zijn bij een verhoogde kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van PTSS. Qua neurobiologische factoren is een verhoogde kwetsbaarheid voor PTSS is onder andere geassocieerd met een gevoelig reagerende amygdala (Admon et al., 2013c), het hersengebied dat een centrale rol speelt in het ontstaan, de expressie en de regulatie van angst. Kwetsbaarheid voor PTSS is ook gerelateerd aan een verstoorde regulatie van het autonome en glucocorticoïde stresssysteem. Uit eerder onderzoek blijkt namelijk dat getraumatiseerde patiënten op de spoedeisende hulp met een hogere hartslag (gemeten op de spoedeisende hulp) een hogere kans hadden om PTSS te ontwikkelen dan de patiënten met een lagere hartslag (Coronas et al., 20). Ook bleek uit eerder onderzoek dat getraumatiseerde patiënten met een relatief lage cortisolwaarde op de spoedeisende hulp een hoger risico hadden op het ontwikkelen van PTSS (bv. Mouthaan et al., 2014a). Wat betreft de socio-emotionele factoren wordt verondersteld dat het ervaren van weinig sociale steun na het meemaken van een traumatische gebeurtenis ook een belangrijke kwetsbaarheidsfactor voor PTSS is (Freedman et al., 2015; Ozer et al., 2003). Oxytocine is vooral bekend vanwege haar fysiologische functie tijdens de bevalling (het op gang brengen en aanhouden van weeën) en borstvoeding (de toeschietreflex). In de afgelopen decennia is uit onderzoek gebleken dat oxytocine ook een belangrijke rol speelt bij het vormen van sociale banden (Carter, 1998). Het toedienen van oxytocine kan tevens angst en stress verminderen, zowel gedragsmatig als op neurobiologisch niveau (bv. M Heinrichs et al., 2003; Huber et al., 2005). In mensen met en zonder psychiatrische aandoeningen werd meerdere keren gevonden dat het (eenmalig) toedienen van oxytocine de reactiviteit van de amygdala in reactie op emotionele stimuli kan verminderen (Kirsch et al., 2005a; Wigton et al., 2015). Oxytocinetoediening bleek tevens een gunstig effect te hebben op de functionele connectiviteit een maat voor communicatie tussen hersengebieden tussen de amygdala en prefrontale hersengebieden. Prefrontale hersengebieden staan in verbinding met de amygdala en kunnen de activiteit van de amygdala remmen. Op deze manier speelt de prefrontale cortex een belangrijke rol bij het uitdoven van angst(herinneringen) en bij emotieregulatie. Door 206

5 deze gunstige effecten van oxytocinetoediening op factoren die geassocieerd zijn met een verhoogde kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van PTSS, vormden wij de hypothese dat het toedienen van intranasale oxytocine kort na het meemaken van een traumatische gebeurtenis de ontwikkeling van PTSS-symptomen zou kunnen voorkómen. Het doel van dit proefschrift was om te bestuderen of oxytocinetoediening gebruikt zou kunnen worden als vroege preventieve interventie voor PTSS. Daarom onderzochten we de effecten van oxytocinetoediening kort na trauma op het neurale angstcircuit en op het voorkómen van de ontwikkeling van PTSS. Hiertoe hebben we twee studies gedaan in spoedeisende hulp patiënten die kortgeleden een trauma meemaakten. We voerden een functionele magnetische resonantie imaging (fmri) studie uit waarin we de acute effecten van een eenmalige toediening van oxytocine onderzochten op het functioneren van de amygdala en prefrontale hersengebieden die betrokken zijn bij angstuitdoving en emotieregulatie. Daarnaast onderzochten we in een gerandomiseerd gecontroleerd klinisch onderzoek of herhaalde oxytocine toediening kort na trauma de ontwikkeling van PTSS-symptomen kan voorkómen. Ten slotte hebben we ook gekeken naar neurobiologische kenmerken van PTSS en acute PTSS-symptomen. SAMENVATTING VAN DE BEVINDINGEN Deel I - Achtergrond In hoofdstuk 2 hebben we de rationale achter de hypothese van onze klinische studie naar de werkzaamheid van oxytocine voor de preventie van PTSS verder uitgewerkt. Een verhoogde kwetsbaarheid voor PTSS is geassocieerd met kort na trauma weinig ervaren sociale steun, hoge hartslag, lage hartslagvariabiliteit, lage cortisolspiegels en hoge amygdalareactiviteit. Het beïnvloeden van deze kwetsbaarheidsfactoren kort na trauma zou het risico op PTSS kunnen verlagen. Bevindingen uit eerder onderzoek suggereren dat regulatie van het autonome en glucocorticoïde stresssysteem, reactiviteit van het neurale angstcircuit en sociaal gedrag gunstig beïnvloed worden door lichaamseigen oxytocine en door oxytocinetoediening. Daarom zou het risico voor PTSS mogelijk verlaagd kunnen worden door het stimuleren van het oxytocine-systeem, bijvoorbeeld door oxytocinetoediening bij personen die kortgeleden een trauma meemaakten. In hoofdstuk 3 beschreven we dat oxytocinetoediening mogelijk psychisch welzijn kan bevorderen vanwege het gunstige effect van oxytocine op stress en sociaal gedrag. Echter, op basis van eerder onderzoek en nieuwe experimentele laten we zien dat het effect van oxytocinetoediening lijkt af te hangen van de context en kenmerken die kunnen verschillen tussen personen (interindividuele verschillen, zoals geslacht of de aanwezig- 207

6 heid van psychische klachten). We beredeneerden dat oxytocine-effecten die afhangen van context en interindividuele verschillen veroorzaakt zouden kunnen worden door de effecten van oxytocinetoediening op salience processing. Salience processing is het verwerken van omgevingsfactoren die de aandacht trekken (zoals bijvoorbeeld emotionele gezichtsuitdrukkingen). Dit helpt bijvoorbeeld bij het bepalen of de omgeving veilig of bedreigend is. Hoewel er ruimschoots (indirect) bewijs is dat oxytocinetoediening psychisch welzijn kan bevorderen en een gunstig effect kan hebben op de regulatie van sociaal gedrag en stress, moeten context en interindividuele verschillen die effecten van oxytocinetoediening kunnen beïnvloeden zorgvuldig gemeten worden in studies die onderzoek doen naar de klinische effecten van oxytocinetoediening. Deel II Functionele neuroimaging studies We hebben een fmri onderzoek uitgevoerd waarin we de acute effecten van oxytocinetoediening op het functioneren van het neurale angstcircuit hebben onderzocht in personen die kortgeleden (enkele dagen tot anderhalve week geleden) een trauma hadden meegemaakt. Om dit te onderzoeken kregen de deelnemers oxytocine of placebo toegediend voorafgaand aan het maken van de hersenscans. In hoofdstuk 4 onderzochten we de reactiviteit van de amygdala terwijl deelnemers blije, neutrale of angstige gezichten te zien kregen. Uit dit experiment bleek dat een eenmalige oxytocinetoediening zorgde voor meer amygdalareactiviteit tijdens het zien van angstige gezichten. In vrouwelijke deelnemers zorgde oxytocinetoediening ook voor meer amygdalareactiviteit tijdens het zien van neutrale gezichten. Deze resultaten wijzen erop dat een eenmalige oxytocinetoediening de neurale verwerking van angstgerelateerde prikkels mogelijk verhoogt in personen die kortgeleden een trauma meemaakten. Daarnaast hebben we in hoofdstuk 5 het acute effect van een oxytocinetoediening op de functionele connectiviteit van de amygdala met hersengebieden in de (pre)frontale cortex onderzocht. Deze hersengebieden zijn betrokken bij angstuitdoving, emotieregulatie en de verwerking van aandachttrekkende omgevingsfactoren (salience processing). Deelnemers ondergingen twee scans: één nadat ze luisterden naar een persoonlijk script over een neutrale gebeurtenis; de tweede nadat ze luisterden naar een persoonlijk script over de recente traumatische gebeurtenis. In dit experiment toonden we aan dat een eenmalige oxytocinetoediening zorgde voor een afname van functionele connectiviteit tussen de amygdala en de ventrolaterale prefrontale cortex direct na het luisteren naar het traumascript. Daarnaast zagen we na oxytocinetoediening een afname van functionele connectiviteit tussen de amygdala en ventromediale prefrontale cortex, en een toename van functionele connectiviteit tussen de amygdala en de posterieure insula, zowel na het luisteren naar het traumascript als na het luisteren naar het neutrale script. We zagen ook dat na oxytocinetoediening de ervaren intensiteit van flashbacks direct na het luisteren naar het traumascript hoger was. Aangezien communicatie tussen de amygdala en ventrale 208

7 prefrontale cortexgebieden belangrijk is voor adequate angstuitdoving en emotieregulatie, concludeerden wij dat een eenmalige oxytocinetoediening emotieregulatie en daardoor het dempen van angst mogelijk verhindert, en dat er voorzichtigheid geboden is met het toedienen van oxytocine als vroege preventieve interventie voor PTSS. Deel III Gerandomiseerd gecontroleerd klinisch onderzoek Naast de neuroimaging studie naar de acute effecten van een eenmalige oxytocinetoediening op het neurale angstcircuit, onderzochten we in een gerandomiseerd dubbelblind placebogecontroleerd klinisch onderzoek de werkzaamheid van herhaalde oxytocinetoediening op het voorkómen van PTSS-symptomen. In hoofdstuk 6 beschreven we het protocol van deze studie. Het voornaamste doel van ons onderzoek was om te onderzoeken of herhaalde oxytocinetoediening in recent aan trauma blootgestelde personen leidde tot minder PTSS-symptomen een maand later. In de tweede plaats hebben we gekeken of herhaalde oxytocinetoediening PTSS-, depressie- en angstsymptomen tot 6 maanden na het trauma verminderde, en onderzochten we of de effecten van oxytocine afhankelijk waren van interindividuele verschillen. In hoofdstuk 7 toonden we aan dat er geen verschillen waren in PTSS-symptomen tot 6 maanden na het trauma wanneer we alle deelnemers die oxytocine of placebo hadden gekregen met elkaar vergeleken. Daarentegen zagen we wel een gunstig effect van de herhaalde oxytocinetoediening (gestart binnen 12 dagen na het trauma) bij de deelnemers die in de eerste week na het trauma een hoge mate van PTSS-symptomen rapporteerden. We lieten namelijk zien dat in deze groep deelnemers oxytocinetoediening in vergelijking met placebo zorgde voor minder PTSS-symptomen tot 6 maanden na het trauma. We concludeerden daarom dat oxytocinetoediening kort na trauma een veelbelovende vroege interventie is ter preventie van PTSS-symptomen voor mensen die juist een verhoogd risico op PTSS hebben vanwege een hoge mate van acute PTSS-symptomen. Deel IV Neurobiologische correlaten van PTSS en acute PTSS-symptomen We maakten gebruik van diffusie tensor imaging (DTI) om te onderzoeken of acute PTSSsymptomen (gemeten binnen een week na trauma) geassocieerd waren met witte stof integriteit van bepaalde hersenbanen. De integriteit van witte stof is een maat voor de structurele connectiviteit, wat iets zegt over efficiëntie van de communicatie tussen hersengebieden. Hiervoor keken we naar hersenbanen die een verbinding maken tussen de amygdala en (pre)frontale cortex gebieden zoals de ventromediale prefrontale cortex en de anterieure cingulate cortex (ACC). Een hoge gevoeligheid voor negatieve stimuli van de amygdala en de dorsale ACC was in eerder onderzoek gerelateerd aan een verhoogde kwetsbaarheid voor PTSS. In hoofdstuk 8 toonden we aan dat hogere witte stof integriteit van de angulaire bundel van het cingulum samenhangt met meer acute PTSS hyperarousal 209

8 symp tomen. Het cingulum is een witte stof baan die de mediale-temporale gebieden in het limbisch systeem (het emotionele gedeelte van de hersenen, met daarin de amygdala en hippocampus) verbindt met de ACC. Omdat personen met meer acute PTSS-symptomen een verhoogd risico hebben op het ontvangen van een PTSS-diagnose later, suggereert deze bevinding dat witte stof integriteit van (de angulaire bundel van) het cingulum geassocieerd is met kwetsbaarheid voor de ontwikkeling van PTSS. Tenslotte hebben we onderzocht of er verschillen zijn in oxytocinespiegels in speeksel tussen politieagenten met en zonder PTSS. In hoofdstuk 9 toonden wij aan dat mannelijke politieagenten met PTSS lagere oxytocinespiegels hadden dan mannelijke politieagenten zonder PTSS. We vonden geen verschil in oxytocinespiegels in speeksel tussen vrouwelijke PTSS-patiënten en gezonde controles. Deze bevinding kan erop wijzen dat het oxytocinesysteem anders functioneert in mannen met PTSS dan in gezonde (getraumatiseerde) mannen zonder PTSS. Het is nog onbekend of een lage oxytocinespiegel ook een kwetsbaarheidsfactor voor PTSS is. ALGEMENE DISCUSSIE De bevindingen in onze klinische studie naar de effecten van oxytocinetoediening in personen die kortgeleden een trauma meemaakten suggereren dat herhaalde toediening van intranasale oxytocine een veelbelovende vroege preventieve interventie voor PTSS is. De deelnemers die in de eerste week na trauma hoge mate van PTSS-symptomen rapporteerden ontwikkelden op de lange termijn minder PTSS-symptomen wanneer zij oxytocine gebruikten dan wanneer zij placebo kregen. Echter, in de neuroimaging studies vonden we ogenschijnlijke nadelige effecten van een eenmalige toediening van oxytocine op het neurale angstcircuit: namelijk een toename van amygdalareactiviteit tijdens het zien van angstige gezichten, een afname in functionele connectiviteit tussen de amygdala en prefrontale hersengebieden die betrokken zijn bij emotieregulatie en angstuitdoving, en een hogere intensiteit van flashbacks direct na het luisteren naar een traumascript. Deze uitkomsten zouden allen kunnen wijzen op een toename van acute angst na een eenmalige toediening van oxytocine in recent getraumatiseerde spoedeisende hulp patiënten. Er zijn verschillende verklaringen mogelijk voor deze op het eerste gezicht tegengestelde resultaten. Als eerste kan de salience processing theorie over de effecten van oxytocine mogelijk verklaren dat de effecten van oxytocinetoediening op angstgerelateerde uitkomsten verschilden tussen onze klinische en neuroimaging studies. Volgens deze theorie is de context waarin oxytocine toegediend wordt van invloed op de uitkomst ervan. Oxytocinetoediening zou angst kunnen verhogen wanneer de context als bedreigend of onveilig wordt beschouwd (hoofdstuk 3). De context van de neuroimaging studies (nieuwe, onbekende omgeving; weinig ruimte in de scanner; beperkt licht; anticipatie van het traumascript) zou door recent aan trauma blootgestelde 210

9 personen mogelijk bedreigend of onveilig gevonden kunnen worden. Dit is waarschijnlijk in tegenstelling tot de thuissituatie, waarin de meeste oxytocinetoedieningen tijdens de klinische studie plaatsvonden. Daarnaast is een belangrijk verschil tussen de klinische en neuroimaging studie dat deelnemers in de neuroimaging studie eenmalig oxytocine toedienden; in de klinische studie gebruikten de deelnemers de neusspray tweemaal per dag gedurende een week. We weten uit dieronderzoek dat oxytocinetoediening verschillende effecten kan hebben op angstgedrag afhankelijk van hoe vaak oxytocine wordt toegediend, met angstverminderende effecten van oxytocine enkel na herhaalde toediening, maar niet na eenmalige toediening (Janezic et al., 2016; Slattery and Neumann, 2010). Dit kan mogelijk verklaard worden door het effect van oxytocine op geheugenconsolidatie: bij een eenmalige toediening direct na een stressvolle gebeurtenis kan oxytocine de herinnering aan de gebeurtenis versterken; bij meerdere toedieningen in de dagen volgend op een stressvolle gebeurtenis kan juist de herinnering aan de veilige situatie (de angstuitdovingsherinnering) versterkt worden (Janezic et al., 2016). Het is ook mogelijk dat de gunstige effecten van herhaalde oxytocinetoediening op de ontwikkeling van PTSS-symptomen via een ander mechanisme plaatsvindt dan via het effect van oxytocine op het neurale angstcircuit. Zo zou oxytocine via het verhogen van neurale beloningsgevoeligheid (Nawijn et al., 2016a, 2016b) deelnemers ontvankelijker gemaakt kunnen hebben voor het ervaren van positieve sociale steun (Cardoso et al., 2016). Het gunstige effect van herhaalde oxytocinetoediening op de ontwikkeling van PTSS-symptomen zou ook kunnen komen door de effecten van oxytocine op regulatie van het autonome of glucocorticoïde stresssysteem. Uit dieronderzoek blijkt dat oxytocinetoediening gelijk na blootstelling aan een stressvolle ervaring zorgt voor zowel minder angstgedrag als voor minder glucocorticoïdreceptoren in de hippocampus (Cohen et al., 2010). Dit is interessant omdat een verhoogde kwetsbaarheid voor PTSS geassocieerd is met een verhoogde gevoeligheid van de glucocorticoïdreceptor voor het stresshormoon cortisol (van Zuiden et al., 20b). Het effect van glucocorticoïden op een hersencircuit bestaande uit de hippocampus en de mediale prefrontale cortex beïnvloedt het proces van geheugencontextualisatie (Liberzon and Abelson, 2016; Van Ast et al., 2013). Geheugencontextualisatie is het vermogen om herinneringen specifiek te linken aan de context waarin iets plaatsvond. Adequate geheugencontextualisatie verhindert geheugengeneralisatie, een proces dat waarschijnlijk optreedt bij PTSS(-ontwikkeling) (Elzinga and Bremner, 2002), en ertoe leidt dat een traumatische herinnering niet alleen actief wordt in situaties die direct gerelateerd zijn aan het trauma, maar ook tijdens niet relevante, neutrale situaties, waardoor traumagerelateerde angstreacties generaliseren. Het is dus aannemelijk dat geheugencontextualisatie mogelijk een rol speelt in PTSS-ontwikkeling (Liberzon and Abelson, 2016). Het neurobiologische mechanisme achter het positieve effect van (herhaalde) oxytocinetoediening op de ontwikkeling van PTSS-symptomen zou dus 2

10 kunnen komen doordat oxytocine het aantal glucocorticoïdreceptoren in het hippocampaalmediale prefrontale cortex circuit vermindert. Hierdoor zou het glucocorticoïde stresssysteem minder gevoelig kunnen zijn, waardoor de traumatische herinnering beter gelinkt wordt aan de traumagerelateerde context, wat leidt tot minder PTSS-symptomen (Liberzon and Abelson, 2016). Passend bij deze hypothese zagen we in de preliminaire resultaten van onze klinische studie een gunstig effect van oxytocinetoediening op de ontwikkeling van PTSSsymptomen bij mannelijke deelnemers met relatief lage cortisolspiegels voorafgaand aan de oxytocinebehandeling. Dit effect zagen we niet bij de mannelijke deelnemers met relatief hoge cortisolspiegels (ongepubliceerde observaties). Aangezien een lage cortisolspiegel een uiting kan zijn van een gevoelig glucocorticoïde stress systeem (van Zuiden et al., 2013), kan dit inderdaad betekenen dat oxytocinetoediening het risico op de ontwikkeling van PTSSsymptomen juist in de personen met een gevoeliger glucocorticoïde stresssysteem verlaagt mogelijk doordat oxytocine kan leiden tot minder hippocampale glucocortocoïdreceptoren waardoor een betere contextualisering van de traumatische herinnering plaatsvindt. In onze studies naar de effecten van oxytocinetoediening vonden we dat de effecten van oxytocine afhankelijk waren van zowel de context (het zien van neutrale, blije of bange gezichten; luisteren naar een traumascript of neutraal script) als van interindividuele verschillen (hoge of lage acute PTSS-symptomen voorafgaand aan oxytocinetoediening). Ook dit kunnen we verklaren middels de salience processing theorie, die boven al besproken werd. Daarnaast heeft eerder onderzoek laten zien dat de aanwezigheid van psychische klachten geassocieerd is met een gunstiger effect van oxytocine vergeleken met mensen zonder psychiatrische symptomen (bv. Cardoso et al., 2014; Dodhia et al., 2014). De gunstige effecten van oxytocinetoediening in de klinische studie in alleen de deelnemers met hoge acute PTSSsymptomen, kunnen dus mogelijk ook verklaard worden doordat oxytocinetoediening alleen een (gunstig) effect lijkt te hebben bij personen met gebrekkig socio-emotioneel functioneren (Weisman and Feldman, 2013). Bij deze personen zou oxytocinetoediening functioneren binnen dit domein juist kunnen verbeteren. 212

11 CONCLUSIE Wij toonden in onze klinische studie aan dat herhaalde oxytocinetoediening kort na trauma de ernst van PTSS-symptomen tot 6 maanden na het trauma verminderde bij recent getraumatiseerde personen die een hoge mate van acute PTSS-symptomen rapporteerden. In onze neuroimaging experimenten zagen we dat een eenmalige oxytocinetoediening zorgde voor meer activiteit van het neurale angstcircuit. Om deze verschillende effecten beter te begrijpen zou een belangrijke vervolgstap zijn om neurobiologische mechanismen te onderzoeken die ten grondslag zouden kunnen liggen aan de verschillende effecten van (eenmalige en herhaalde) oxytocinetoediening op angstgerelateerde uitkomsten. Aangezien de effecten van oxytocinetoediening ook lijken af te hangen van context en interindividuele verschillen, dient er ook meer onderzoek gedaan te worden naar relevante persoons- en omgevingskenmerken die de effecten van oxytocinetoediening op klinische uitkomstmaten beïnvloeden. Desalniettemin is op basis van onze bevindingen een vroege interventie met intranasale oxytocine een veelbelovende strategie om het risico op het ontwikkelen van PTSSsymptomen te verlagen in personen met een hoge mate van PTSS-symptomen in de eerste dagen na trauma. 213