DEFINITIEF AANVAARD DOOR DE GEMEENTERAAD IN ZITTING VAN

Transcriptie

1 DEFINITIEF AANVAARD DOOR DE GEMEENTERAAD IN ZITTING VAN IN OPDRACHT: SECRETARIS BURGEMEESTER GEZIEN EN GOEDGEKEURD DOOR DE DEPUTATIE IN ZITTING VAN IN OPDRACHT: GEMEENTE LIERDE DE PROVINCIEGRIFFIER DE GOUVERNEUR DE ONTWERPER (GROEP PLANNING TE BRUGGE, NU SUMRESEARCH): GEMEENTELIJK RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN DEFINITIEF ONTWERP RUIMTELIJK PLANNER RUIMTELIJK PLANNER PATRICK MAES WANDA VAN SOENS GROEP PLANNING Vennootschap van stedenbouwkundigen, verkeerskundigen, architecten en ingenieurs. Sint-Jakobsstraat Brugge 050/ / Waterloolaan Brussel 02/ / Brugge, augustus 2006 Dossiernummer : 1648

2 GEMEENTE LIERDE RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN INFORMATIEF GEDEELTE

3 GRS LIERDE - INHOUD I INHOUD 1. INLEIDING DOEL VAN DE OPDRACHT WAT IS STRUCTUURPLANNING? : VORM EN INHOUD VAN HET RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN STRUCTUURPLANNING OP DRIE NIVEAUS RAPPORTERING IN DRIE DELEN PLANNINGSPROCES 7 2. PROFIEL VAN DE GEMEENTE 9 3. MACRONIVEAU STRUCTUURBEPALENDE ELEMENTEN OP MACRONIVEAU HET LANDSCHAP VAN DE VLAAMSE ARDENNEN HET BUITENGEBIED ROND ZOTTEGEM LIERDE BINNEN HIËRARCHIE VAN KERNEN IN OOST-VLAANDEREN STRUCTUURBEPALENDE LIJNINFRASTRUCTUUR DE REGIONALE GERICHTHEID VAN LIERDE MESOSCHAAL FYSISCH BASISMILIEU EN CULTUURHISTORISCHE ACHTERGROND DE FYSISCHE BASISSTRUCTRUUR CULTUURHISTORISCHE ACHTERGROND 23

4 GRS LIERDE - INHOUD II ACTUEEL BODEMGEBRUIK BESTAANDE STRUCTUUR LIERDE NEDERZETTINGS- EN LEEFSTRUCTUUR RUIMTELIJKE OPBOUW NEDERZETTINGSSTRUCTUUR DE HUISVESTINGSSITUATIE VOORZIENINGEN EN DIENSTEN : HET SOCIAAL-CULTUREEL NETWERK RUIMTELIJK-ECONOMISCHE STRUCTUUR TEWERKSTELLINGSPROFIEL RUIMTELIJK PATROON VERKEERSSTRUCTUUR WEGINFRASTRUCTUUR PARKEERMOGELIJKHEDEN OPENBAAR VERVOER FIETSVOORZIENINGEN VOETGANGERS KNELPUNTEN HET LANDELIJK GEBIED (NATUURLIJKE, AGRARISCHE EN LANDSCHAPPELIJKE STRUCTUUR) LANDSCHAPPELIJKE STRUCTUUR DE NATUURLIJKE STRUCTUUR AGRARISCHE STRUCTUUR 58

5 GRS LIERDE - INHOUD III 5. TOERISTISCH-RECREATIEVE STRUCTUUR MICROSCHAAL SINT-MARIA-LIERDE STATION SINT-MARIA-LIERDE SINT-MARTENS-LIERDE DEFTINGE HEMELVEERDEGEM RUIMTELIJK BELEID OP VLAAMS NIVEAU RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN HET GEWESTPLAN BESCHERMDE MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN BELEID INZAKE NATUUR, MILIEU EN LANDBOUW RUIMTELIJK BELEID OP PROVINCIAAL OF BOVENLOKAAL NIVEAU PROVINCIAAL RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN OOST-VLAANDEREN ALGEMENE DOELSTELLING LIERDE BEHOORT TOT HET ZUIDELIJK OPENRUIMTEGEBIED SPECIFIEKE UITSPRAKEN OVER LIERDE STRATEGISCH PLAN ZUID-OOST VLAANDEREN RUIMTELIJK BELEID OP LOKAAL NIVEAU BIJZONDERE PLANNEN VAN AANLEG 91

6 GRS LIERDE - INHOUD IV 9.2. INRICHTINGSPLAN LOKAAL BEDRIJVENTERREIN GEMEENTELIJK NATUURONTWIKKELINGSPLAN (GNOP) MOBILITEITSPLAN LIERDE DEMOGRAFISCH PROFIEL EN WOONBEHOEFTE DEMOGRAFISCH PROFIEL BEVOLKING LIERDE BEVOLKINGSEVOLUTIE OP GEMEENTELIJK NIVEAU BEVOLKINGSEVOLUTIE OP NIVEAU VAN DE DEELGEBIEDEN EVOLUTIE VAN HET AANTAL GEZINNEN EN GEZINSGROOTTE WOONBEHOEFTEN BEVOLKINGS- EN GEZINSPROGNOSE DE HUIDIGE WOONBEHOEFTEN AANBOD AAN BOUWMOGELIJKHEDEN TOETSING WOONBEHOEFTE WOONAANBOD TOETSING PRS BEHOEFTERAMING AAN BEDRIJVENTERREINEN ONDERZOEK VAN DE VRAAG AANBOD AAN BEDRIJVENTERREINEN UITBREIDING VOORZIENINGEN KNELPUNTEN EN POTENTIES KNELPUNTEN EN BEDREIGINGEN 126

7 GRS LIERDE - INHOUD V KWALITEITEN EN KANSEN 129 FIGUREN FIGUUR 1 : PLANNINGSPROCES VAN DE STRUCTUURPLANNING 5 FIGUUR 2 : INGAANDE EN UITGAANDE WERKPENDEL 17 FIGUUR 3 : LIERDE BINNEN DE RUIMTELIJKE VISIE OP VLAANDEREN 82 FIGUUR 4 : BEVOLKINGSEVOLUTIE LIERDE FIGUUR 5 : MIGRATIE EN NATUURLIJKE GROEI IN LIERDE FIGUUR 6 : AFBAKENING VAN DE DEELGEBIEDEN 105 KAARTEN KAART 1 : LIGGING VAN LIERDE 10 KAART 2 : LIERDE BINNEN DE REGIONAAL RUIMTELIJKE STRUCTUUR 12 KAART 3 : FYSISCHE BASISSTRUCTUUR LIERDE 22 KAART 4 : BESTAANDE STRUCTUUR LIERDE 26 KAART 5 : BESTAANDE NEDERZETTINGSSTRUCTUUR 29 KAART 6 : SITUERING ZONEVREEMDE BEDRIJVEN 42 KAART 7 : BESTAANDE VERKEERSKUNDIGE STRUCTUUR 50 KAART 8 : BESTAANDE STRUCTUUR LANDELIJK GEBIED 52 KAART 9 : RELICTENKAART 55 KAART 10 : LIGGING LANDBOUWZETELS 62 KAART 11 : BESTAANDE STRUCTUUR SINT-MARIA-LIERDE STATION 70 KAART 12 : BESTAANDE STRUCTUUR SINT-MARIA-LIERDE 72 KAART 13 : BESTAANDE STRUCTUUR SINT-MARTENS-LIERDE 74 KAART 14 : BESTAANDE STRUCTUUR DEFTINGE 76 KAART 15 : BESTAANDE STRUCTUUR HEMELVEERDEGEM 78 KAART 16 : GEWESTPLAN 84 KAART 17 : BPA NR.3 GEMEENTEHUIS 92 KAART 18 : NIET-UITGERUSTE, ONBEBOUWDE BINNENGEBIEDEN TE LIERDE 118

8 TABELLEN GRS LIERDE - INHOUD VI TABEL 1 : EVOLUTIE VAN DE BODEMBEZETTING IN LIERDE TUSSEN 1986 EN TABEL 2 : OUDERDOM VAN DE WOONGEBOUWEN VAN LIERDE 31 TABEL 3 : COMFORT VAN DE WONINGEN IN TABEL 4 : AARD VAN DE WONINGEN, TABEL 5 : DE GRONDOPPERVLAKTE VAN DE WONINGEN IN TABEL 6 : EIGENDOMSSTRUCTUUR VAN DE WONINGEN IN DE VERSCHILLENDE DEELGEBIEDEN, TABEL 7 : SOCIALE HUISVESTING IN LIERDE 36 TABEL 8 :TOTALE TEWERKSTELLING PER BEDRIJFSSECTOR, EVOLUTIE TABEL 9 : RELICTEN IN LIERDE 54 TABEL 10 : EVOLUTIE GEBRUIK CULTUURGROND IN LIERDE 60 TABEL 11 : EVOLUTIE VAN HET AANTAL LANDBOUWBEDRIJVEN PER GROOTTEKLASSE IN LIERDE 63 TABEL 12 : EVOLUTIE VAN DE VEETEELT 64 TABEL 13 : OPVOLGING VAN DE LAND- EN TUINBOUWBEDRIJVEN 65 TABEL 14 : BESCHERMDE MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN 85 TABEL 15 : VERGELIJKING VAN DE BEVOLKINGSEVOLUTIE VAN LIERDE MET ARRONDISSEMENT OUDENAARDE EN DE PROVINCIE OOST- VLAANDEREN 98 TABEL 16 : VERGELIJKING VAN DE BEVOLKINGSEVOLUTIE VAN LIERDE MET OMLIGGENDE GEMEENTEN 99 TABEL 17 : EVOLUTIE VAN HET MIGRATIESALDO EN VAN DE NATUURLIJKE GROEI SINDS 1978 DE GEMEENTE LIERDE 101 TABEL 18 : EVOLUTIE VAN DE BEVOLKING OPGEDEELD IN VIJF LEEFTIJDSKLASSEN 103 TABEL 19: BEVOLKING PER LEEFTIJDSKLASSE VAN DE GEMEENTE LIERDE, ARR. OUDENAARDE EN PROV.OOST-VLAANDEREN, TABEL 20 : BEVOLKINGSEVOLUTIE PER DEELGEBIED, TABEL 21 : EVOLUTIE VAN HET AANTAL INWONERS PER LEEFTIJDSKLASSE IN DE VERSCHILLENDE DEELGEBIEDEN, TABEL 22 : EVOLUTIE VAN DE GEZINSGROOTTE IN VERGELIJKING MET HET AANTAL PARTICULIERE GEZINNEN EN AANTAL INWONERS 108 TABEL 23 : EVOLUTIE VAN HET AANTAL GEZINNEN PER DEELGEBIED 109 TABEL 24 : PROGNOSE BEVOLKINGSEVOLUTIE LIERDE TABEL 25 : PROGNOSE AANTAL GEZINNEN TABEL 26 : KWANTITATIEVE WOONBEHOEFTE PER 5 JAAR 114 TABEL 27 : AANTAL PERCELEN GELEGEN IN EEN NIET-VERVALLEN VERKAVELING (1997) 115 TABEL 28 : AANTAL PERCELEN GELEGEN LANGS UITGERUSTE WEGEN (1997) 116 TABEL 29 : NIET-UITGERUSTE ONBEBOUWDE TERREINEN IN WOON- OF WOONUITBREIDINGSGEBIED 117 TABEL 30 : TOTAAL AANBOD AAN BOUWMOGELIJKHEDEN IN LIERDE (1997) 119

9 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 1 1. INLEIDING 1.1. DOEL VAN DE OPDRACHT Door het Gemeentebestuur van Lierde werd aan Groep Planning gevraagd een Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan op te maken. Het planologisch beleid in Vlaanderen heeft een nieuwe dimensie gekregen met het opstellen van Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen het en de initiatieven om gemeentelijke en provinciale structuurplannen uit te werken. Via het Decreet houdende de Ruimtelijke Planning van 24 juli 1996, thans geïntegreerd in het decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening, hebben al deze initiatieven een juridische basis gekregen. Het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan (GRS) zal het nodige ruimtelijk integratiekader vormen waarbinnen de uiteenlopende visies over, aanspraken op en behoeften aan ruimte vanuit de verschillende sectoren tegen elkaar worden afgewogen en op elkaar kunnen worden afgestemd. Het is enkel bindend voor de gemeente zelf en al de instellingen die onder haar ressorteren. Het structuurplan is m.a.w. niet bindend voor individuele personen. Het zal de duurzame stedenbouwkundige ontwikkeling die moet worden afgestemd op de draagkracht van de bebouwde gebieden en het landschap, begeleiden. In tegenstelling tot bij de klassieke eindtoestandsplannen (A.P.A. s, B.P.A. s en Gewestplannen) is het bij het Ruimtelijk Structuurplan niet de bedoeling de toekomstige ruimtelijke structuur concreet vast te leggen. Het ontwikkelt daarentegen een visie op de ontwikkeling van de gemeente in relatie tot het socio-economische functioneren. Als beleidsplan is het doelgericht en procesmatig continu, mits mogelijkheid tot bijsturing actiegericht, in functie van realisaties, en het zoekt de relatie tussen het stedenbouwkundige beleid van Lierde en de socio-economische, ecologische, landschappelijke, distributie-planologische, industriële en mobiliteitsontwikkelingen.

10 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE WAT IS STRUCTUURPLANNING? : VORM EN INHOUD VAN HET RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN Het ruimtelijk beleidsplan dat voor Lierde wordt opgemaakt is een gemeentelijk structuurplan. Aangezien deze vorm van ruimtelijke planning erg verschilt van de traditionele eindtoestandsplanning worden de basisprincipes van de structuurplanning hierna verduidelijkt. Het structuurplan is een getekend en/of geschreven moment (fase) van een stedenbouwkundig proces dat continu is. Het is een begrip dat na 1972, met het structuurplan van Brugge, ook in Vlaanderen ingang gevonden heeft. 1 Structuurplanning kent in tegenstelling met de voormalige wet van 29 maart 1962 geen begin en geen einde. Structuurplanning is nooit af. Het kent enkele hoofdmomenten die dan in de vorm van tekst en kaartmateriaal vastgelegd worden. Het decreet van 18 mei 1999 bepaalt in die zin hoe een structuurplan kan worden vastgelegd. Hierbij worden de socio-ruimtelijke en functioneel-economische problemen van een gemeente, streek of regio globaal onderzocht en in betere banen geleid, in functie van de maatschappelijke en politieke doelstellingen die eigen zijn aan de gemeente, de buurt of de regio. Tussen enerzijds het maatschappelijk leven van een gemeente (en haar regio) en de ruimtelijke gevolgen die hieruit ontstaan (verkavelen, bouwen, afbreken, onteigenen, functiewijzigingen, wegenaanleg, vellen of planten van bomen, verhoging van vervuiling, verschraling en vermindering van de bewoonbaarheid, etc.) anderzijds de ruimtelijke mogelijkheden van een gemeentelijk gebied (evenwicht tussen open en bebouwde gebieden, hiërarchiesering van verkeerstypen -doorgaand verkeer/woon-werkverkeer-, evenwicht tussen harde en zachte functies, etc.) en de maatschappelijke en politieke doelstellingen van de gemeente, kan men zoeken naar betere en meer efficiënte stedenbouwkundige modellen. De keuze van één bepaald model (in de tijd) gebeurt gezamenlijk door de overheid, de bevolking en de deskundigen, waarbij de bevolking en de deskundigen voorstellen formuleren en de overheid democratisch beslist. Hierbij zijn haalbaarheid en kostprijs een niet onbelangrijke dimensie. 1 Zie Structuurplan Brugge, Groep Planning, Brugge 1976.

11 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 3 In die zin kan men stellen dat STRUCTUURPLANNING, noch min noch meer, een GLOBALE RUIMTELIJKE BEGELEIDING is van het maatschappelijk gebeuren van een gemeente (op een bepaald moment in de tijd) waarvoor de ruimtelijke gevolgen zo goed mogelijk tot stand moeten kunnen komen. Hierdoor probeert men een betere BEWOONBAARHEID (kwaliteit van leven en wonen), BEREIKBAARHEID (verkeer en vervoer) en BESTUURBAARHEID te bereiken. 2 De algemene en bijzondere plannen van aanleg voorzien in de wet van 1962 moeten beschouwd worden als loutere UITVOERINGSPLANS van deze structuurplanning, naast andere instrumenten zoals informatiecampagnes, bouwreglementen, premies,... Het structuurplanningsproces kent drie fazen in de ruimte en in de tijd. DE DRIE NIVEAUS IN DE RUIMTE ZIJN : de planning van de macrostructuren : m.a.w. de regionale en streekgebonden structuren op het niveau Vlaanderen (1ste niveau : macroschaal) en de provincie. de planning van de mesostructuren : m.a.w. structuurplanning op gemeentelijk niveau. (2de niveau : mesoschaal) de planning van de microstructuren : het microschaalgebied in dit structuurplan beslaat het overgangsgebied van structuurplanning op (3de niveau : microschaal) gemeentelijk niveau naar de structuurplanning op kleinere deelgebieden van de gemeente. 2 Zie Wonen of Wijken, Jan Tanghe, Sieg Vlaeminck, Hugo Vanderstadt - I.C.A.S.D. Brussel, 1979.

12 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 4 DE DRIE FAZEN IN DE TIJD ZIJN : het ontwikkelingsmodel : waarin de filosofie en de politiek voor een welbepaald leefgebied uitgestippeld worden (1ste trap : lange termijnplanning) het ontwikkelingsplan : waarin deze filosofie concreter wordt toegepast op de reële situatie van het leefgebied. (2de trap : middellange termijnplanning) het actieplan : waarin alle voorstellen concreet worden omgezet in uitvoeringsplans en uitvoeringsdaden voor het leefgebied. (3de trap : actieplanning) Het structuurplan voor Lierde situeert zich op de mesoschaal en moet worden beschouwd als een ontwikkelingsmodel en ontwikkelingsplan voor het gehele grondgebied van Lierde. Daarnaast zal het ontwikkelingsplan ondersteund en aangevuld worden zowel door actieplanning als door deelplanning voor specifieke gebieden in Lierde.

13 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 5 ² FIGUUR 1 : PLANNINGSPROCES VAN DE STRUCTUURPLANNING

14 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE STRUCTUURPLANNING OP DRIE NIVEAUS Om het centralistisch karakter van het ruimtelijk beleid uit het verleden tegen te gaan, moeten er volgens het decreet van 18 mei 1999 zowel op het gewestelijk, provinciaal als het gemeentelijk niveau structuurplannen worden gemaakt. Artikel 18 bepaalt dit expliciet: het Vlaams Gewest stelt voor het grondgebied van het Vlaams Gewest het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen op; een provincie voor haar grondgebied het provinciaal ruimtelijk structuurplan; de gemeente voor haar grondgebied het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. Daarbij wordt het subsidiariteitsbeginsel volwaardig toegepast. In een structuurplanningsproces worden regelmatig momenten van intens overleg en mechanismen voor terugkoppeling binnen en tussen de verschillende beleidsniveaus voorzien. Essentieel voor het tot stand komen van een structuurplan is een breed maatschappelijk draagvlak. Het decreet legt een coördinatie tussen de verschillende niveaus over het eindresultaat op. De bindende bepalingen van het provinciaal ruimtelijk structuurplan mogen niet afwijken van die van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Het richtinggevend gedeelte ervan mag enkel na uitvoerige motivering afwijken van dat van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Op dezelfde manier moet een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan zich richten naar het provinciaal ruimtelijk structuurplan of bij ontstentenis ervan, naar het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen RAPPORTERING IN DRIE DELEN Volgens de decretale bepalingen ter zake, moet een ruimtelijk structuurplan uit drie delen bestaan: een informatief gedeelte, een richtinggevend gedeelte en een bindend gedeelte. Het INFORMATIEF GEDEELTE, omvat alle basisinformatie die nodig is voor de opmaak van het structuurplan. Het is het doelgericht onderzoeken van de bestaande ruimtelijke structuur, te verwachten evoluties, ruimtelijke potenties, enz. Het RICHTINGGEVEND GEDEELTE formuleert de visie, de ontwikkelingsopties en de actievoorstellen, die het resultaat zijn van het toetsen van de doeleinden aan de functionele, ruimtelijke en verkeerskundige knelpunten. Het BINDEND GEDEELTE tenslotte, omvat een aantal concrete beslissingen betreffende de ruimtelijke ordening, die de overheid binden, in dit geval het gemeentebestuur Lierde, binden. Deze drie gedeelten vormen dan het Ontwerp Structuurplan dat door de Gemeenteraad dient vastgesteld.

15 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE PLANNINGSPROCES Het structuurplanningsproces in Lierde werd opgestart eind 1997, en mondde begin 1998 uit in de opmaak van een eerste werkdocument : de intentienota. In een volgende stap werd de startnota opgemaakt die eind 1998 definitief werd afgewerkt. Met de startnota als vertrekbasis werd het communicatieproces op gang gebracht. Op het overleg van 25 februari 1999 werd de startnota met de Afdeling Ruimtelijke Planning besproken. In de loop van werd aan de hand van sectorstudies dieper ingegaan op twee sectoren, met name economische activiteiten en de woonbehoeftenstudie. Deze nota s werden samen met de startnota verwerkt tot een voorontwerp richtinggevend gedeelte. Eind 2000 werd het structuurplanningsproces wat afgeremd door de gemeenteraadsverkiezingen. Begin 2001 kwam het planningsproces op volle toeren op gang. De sectorstudies zijn in 2001 verwerkt in een voorontwerp van informatief, richtinggevend en bindend gedeelte. Hierover is regelmatig overleg gepleegd met een nieuw samengestelde stuurgroep. De partners die in het structuurplanningsproces betrokken waren, zijn: - een ambtelijke werkgroep, bestaande uit afgevaardigden van college, de gemeentelijke administratie (hoofd technische dienst en milieuambtenaar), het studiebureau - de gemeentelijke adviescommissie (stuurgroep), met vertegenwoordigers van de verschillende sectoren in de gemeente. De stuurgroep volgde het proces op en gaf de richting aan. De stuurgroep bracht advies uit over de verschillende deeldocumenten en in een eindfase zal hen ook om advies gevraagd worden over het eindrapport. Vanaf 2001 nam de GECORO de taak over van de stuurgroep. Er was ook voorzien dat de ruime bevolking via een uitgewerkte inspraakprocedure zou betrokken worden bij het overleg over het eindrapport. Tijdens een informatievergadering op 26 januari 2001 omtrent zonevreemde woningen werd de bevolking ingelicht over het structuurplanningsproces, de stand van zaken en de toekomstige plannen. Het voorontwerp werd tweemaal via een structureel overleg besproken met het Vlaams gewest en de provincie (28 januari 2002 en 21 oktober 2002).

16 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 8 Op 14 april 2003 werd het voorontwerp toegelicht aan de bevolking in een algemene informatievergadering die begeleid werd door een gemeentelijke informatiebrochure. Op 16 september 2003 werd de plenaire vergadering gehouden over het voorontwerp. Aangezien een aantal gemeentelijke opties slechts mogelijk worden na bevestiging ervan in het provinciaal ruimtelijk structuurplan, werd besloten om de officiële procedure over het ontwerp van gemeentelijk ruimtelijk structuurplan slechts in te zetten na ministeriële goedkeuring van het provinciaal ruimtelijk structuurplan, wat gebeurde bij MB van 18 februari 2004 (BS. 10 maart 2004). De gemeente werd echter in de loop van 2004 geconfronteerd met een aantal urgente zaken, zoals de inplanting van het gemeentelijk containerpark, de problematiek van de zonevreemde bedrijven en voetbalterreinen en heeft hieraan prioriteit gegeven, vooraleer de procedure van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan verder te zetten. Het ontwerp van gemeentelijk ruimtelijk structuurplan werd op 31 oktober 2005 door de gemeenteraad voorlopig vastgesteld. Het openbaar onderzoek liep van 1 december 2005 tot en met 28 februari 2006.

17 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 9 2. PROFIEL VAN DE GEMEENTE LIGGING Lierde, gelegen in het zuiden van de provincie Oost-Vlaanderen, is een agrarische gemeente gesitueerd langsheen de as N8 tussen de structuurondersteunende kleinstedelijke gebieden Oudenaarde en Geraardsbergen aan de rand van de Vlaamse Ardennen. De Vlaamse Ardennen worden gekenmerkt door een sterk versneden reliëf met een groot aantal beken. Kenmerkend zijn de beboste heuvels waarvan de toppen, afhankelijk van de ondergrond, begroeid zijn met loof- of naaldbos met een rijke variatie aan levensgemeenschappen. Dit reliëfrijke cultuurlandschap heeft, naast de beboste heuvels, een open karakter. Onder open karakter verstaan we de niet bebouwde ruimte. De open ruimte wordt bepaald door de natuurlijke structuur, de bosstructuur, de nederzettingsstructuur en de infrastructuur. Sinds de fusie van 1976 omvat Lierde de vier deelgemeenten Sint-Maria-Lierde, Sint-Martens-Lierde, Hemelveerdegem en Deftinge en enkele kleinere kernen zoals Gemeldorp en Oude Kerkhoek. Inzake ontsluiting is de gemeente Lierde aangewezen op het secundaire wegennet. De gewestwegen N8 en N42 zijn de belangrijkste verkeersassen op het grondgebied. ENKELE KENCIJFERS De totale oppervlakte van de fusiegemeente Lierde bedraagt 2612,6 ha. Volgens de meest recente gegevens van de gemeente telt Lierde (op ) inwoners of een lage bevolkingsdichtheid van 246 inwoners per km². De bevolking is verspreid over verschillende kernen : 38% in Sint-Maria-Lierde waarvan 22% aan het station, St-Martens-Lierde (28%), Deftinge (27%) en Hemelveerdegem (7%). Wat betreft de bevolkingsverdeling naar leeftijd telt Lierde 30% jongeren (0-25) en 20% ouderen (60+). De totale bebouwde oppervlakte bedraagt, volgens de statistieken van de bodembezetting van 2005, 292 ha of 11,2% van de totale oppervlakte.. De landbouw neemt het overgrote deel van de onbebouwde oppervlakte in beslag nl ha akkerland of 45.0% en 874 ha grasland (33.5%). Daarnaast is er 54 ha bossen en bezit Lierde 6 km gewestwegen en 210 km gemeentewegen.

18 Legende Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan LIERDE Opdrachtgever : Gemeentebestuur van Lierde KAART 1 SITUERING LIERDE IN DE REGIO oktober EF

19 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE MACRONIVEAU Met het macroniveau bedoelen we de algemene regionale context en positionering van de gemeente in de provincie, streek of regio( s). Hierbij worden de bestaande structuurbepalende elementen van bovenlokaal en/of gewestelijk belang aangegeven. In eerste instantie beperkt het ruimtelijk structuurplan zich tot het werkingsgebied van de gemeente. Het is echter duidelijk dat bepaalde ontwikkelingen (en voorstellen) de grenzen van de gemeente overstijgen. Een aantal ontwikkelingen binnen Lierde hangen nauw samen met de ontwikkelingen in de aangrenzende gemeenten en regio s. Een aantal functies worden duidelijk beïnvloed door bovengemeentelijke tendensen. Waar nodig zal dan ook op deze ontwikkelingen worden ingegaan. De kaart op volgende pagina toont Lierde binnen de ruimtelijk-regionale structuur

20 Legende Regionale verbinding Spoorwegen van regionaal belang Hoofdwaterlopen Schelde GENT Stedelijke gebieden : concentratie van voorzieningen en wonen Centrum gemeente AALST Structurerende heuvelruggen ; beboste heuvelrij van de Vlaamse Ardennen N60 N42 Beboste gebieden Sterke gerichtheid op Oudenaarde Zottegem BRUSSEL Lierde N8 Dender Brakel Geraardsbergen Ronse Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan LIERDE O p d r a c h t g e v e r : G e m e e n t e b e s t u u r v a n L i e r d e KAART 2 LIERDE OP REGIONAAL NIVEAU Mei EF

21 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE STRUCTUURBEPALENDE ELEMENTEN OP MACRONIVEAU De structuurbepalende elementen op macroniveau zijn de volgende: HET LANDSCHAP VAN DE VLAAMSE ARDENNEN Lierde ligt in een markant overgangsgebied van de heuvelachtige Vlaamse Ardennen met een laag gebied. De Vlaamse Ardennen is één van de belangrijkste traditionele landschappen in Vlaanderen en wordt bepaald door een rij beboste getuigeheuvels met op de top limonietzanden en -zandstenen. De streek wordt gekenmerkt door een sterk versneden reliëf, opeenvolgende en dagzomende geologische substraten, verschillende bodemsamenstellingen en een ingewikkelde hydrologie. Deze kwaliteiten zorgen voor een rijke verscheidenheid aan soorten en levensgemeenschappen, waaronder de verschillende bostypen en de bronlevensgemeenschappen in bos en grasland. Dit gevarieerde landschap is bovendien waardevol voor de fauna : vogels, reptielen, amfibieën en vissen. Het landschap van de Vlaamse Ardennen is, als drager van een aantal gemeenschappelijke potenties zoals de beboste heuvels, beukenbossen, kasseiwegen en sterk verspreide gehuchten en kleinere kernen, ongetwijfeld de grootste troef van de streek Zuid- Oost-Vlaanderen. Uitgaande van die gemeenschappelijke potenties, die de hoge mate van samenhang in het landschap bepalen, is de erkenning van één landschap niet meer dan verantwoord. De Vlaamse Ardennen kent een viertal elementen die structurerend zijn op regionaal of subregionaal niveau : + de zuidelijk gelegen, grotendeels beboste, heuvelrug gaande van Kluisbergen tot Ninove. + het bekken van de Boven-Schelde (Oudenaarde - Gent) + het bekken van de Dender (Geraardsbergen - Dendermonde) + in mindere mate het bekken van de Zwalm (Zwalm) De streek wordt beschouwd als een regio met de nadruk op de toeristisch-recreatieve potenties. De plaatselijke diensten voor toerisme en de gewestelijke VVV s, de talrijke wandel- en fietsroutes en de horeca-voorzieningen ondersteunen de recreatieve- en toeristische functie.

22 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE HET BUITENGEBIED ROND ZOTTEGEM Lierde maakt deel uit van het aaneengesloten open ruimte gebied ten zuiden van Gent. Deze open ruimte wordt gekenmerkt door : + een aantal kleine en middelgrote geconcentreerde bebouwingskernen met linten als uitlopers van de kernen, en historisch gegroeide verspreide bebouwing. + het grote belang van dynamische en diverse landbouwactiviteiten, met een lichte nadruk op akkerbouw en melkveeteelt, in en rondom Lierde. + een groot aantal potentiële stiltegebieden LIERDE BINNEN HIËRARCHIE VAN KERNEN IN OOST-VLAANDEREN De positie van Lierde doet pendelstromen ontstaan tussen Lierde en de omliggende gemeenten en steden. Op basis van ondermeer de pendelstromen gaan we na welke sociaal-economische rol Lierde vervult in haar omgeving (zie punt 2.2.) Binnen het R.S.V worden de steden onderverdeeld in een aantal klassen gaande van grote, hoofdzakelijk zelfvoorzienende gemeenten en zwak uitgeruste kleine steden tot regionale steden en tenslotte de hoofdstad. Deze stedelijke gebieden en stedelijke netwerken worden geselecteerd op basis van hun functioneel belang. De bestaande stedelijke structuur van Vlaanderen en de principes voor de gewenste ruimtelijke structuur vormen de basis voor het toekomstige stedelijk beleid. Binnen de hiërarchie van kernen is Lierde gelegen tussen steden van niveau 3 : Oudenaarde en Ronse zijn goed uitgeruste steden terwijl Zottegem, Geraardsbergen en Ninove behoorlijk uitgeruste kleine steden zijn. GROTE STAD (NIVEAU 1) : GENT REGIONALE STAD (NIVEAU 2 ) : AALST, SINT-NIKLAAS GOED UITGERUSTE KLEINE STAD (NIVEAU 3A) : DENDERMONDE, OUDENAARDE, EEKLO, RONSE, DEINZE BEHOORLIJK UITGERUSTE KLEINE STAD (NIVEAU 3B) : GERAARDSBERGEN, ZOTTEGEM, WETTEREN, NINOVE

23 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE STRUCTUURBEPALENDE LIJNINFRASTRUCTUUR De N60 (Gent-Oudenaarde) en de N42 (Wetteren-Geraardsbergen-Lessines) zijn de enige wegen in de omgeving van Lierde die, omwille van de huidige verkeersintensiteiten en omwille van hun ontsluitende en verbindende functie, geselecteerd zijn als structuurbepalende weg op Vlaams niveau. De N42 is essentieel voor de ontsluiting van Lierde en omgeving vanuit Gent. De belangrijkste structurerende weg op regionaal niveau is de N8 die Oudenaarde met Ninove verbindt en daarbij door de kern van Lierde loopt.

24 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE DE REGIONALE GERICHTHEID VAN LIERDE Om na te gaan in welke mate Lierde gericht is op steden en gemeenten in de omgeving en omgekeerd in welke mate omliggende gemeenten voor bepaalde functies en diensten in Lierde terecht kunnen, worden hierna de pendelstromen onderzocht. Alle cijfermateriaal dat aangehaald wordt is afgeleid uit de cijfers van de volkstelling van 1991 van het Nationaal Instituut voor Statistiek. 3 woon - werkverplaatsingen Om de pendelstromen van en naar Lierde van dichterbij te bekijken, wordt enerzijds onderzocht waar de inwoners van Lierde uit werken gaan en anderzijds van waar de mensen die in Lierde werken afkomstig zijn. Van de 592 mensen tewerkgesteld in Lierde in 1991 waren er 327 afkomstig uit de gemeente zelf. Dit betekent dat meer dan de helft (55%) van de arbeidsplaatsen in Lierde ingevuld werd door inwoners van Lierde. De overige arbeidsplaatsen werden voornamelijk ingenomen door inwoners van de buurgemeenten: Brakel (11%), Zottegem (7.5%), Geraardsbergen (12%) en in mindere mate Herzele (3.5%). Van de inwoners van Lierde verplaatsen er zich 2578 naar hun werk. Lierde telt een zeer groot aandeel werkforenzen. In 1991 bedroeg het aantal werkforenzen Ongeveer 35% daarvan was werkzaam in de provincie Brabant (Brussel), 21% werkte in de buurgemeenten (vooral Geraardsbergen), 20% verplaatste zich naar Oudenaarde en omgeving. De rest ging vooral werken in Gent, Ninove en Aalst. Lierde is dan ook een woongemeente en geen werkgemeente. 3 De pendelcijfers van de volkstelling van 2001 zijn dd mei 2006 nog niet beschikbaar

25 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 17 UITGAANDE PENDEL INGAANDE PENDEL FIGUUR 2 : INGAANDE EN UITGAANDE WERKPENDEL

26 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 18 woon-schoolverplaatsingen Van de ongeveer 470 kinderen die in Lierde school lopen (volgens het NIS, 1991) woont meer dan de helft in de gemeente zelf (56%). De overige scholieren (22%) komen voornamelijk uit de buurgemeenten, waarvan de meeste uit Geraardsbergen en Brakel. Het percentage van het aantal scholieren uit de buurgemeenten die school lopen in Lierde is vandaag heel wat kleiner. Oorzaak hiervan is het wegvallen van de secundaire school te Lierde. Lierde telt in scholieren waarvan 24% in de eigen gemeente school loopt. Het grootste deel (30%) gaat naar school in Geraardsbergen. 12.7% loopt school te Brakel, 7% te Zottegem, 9% te Gent. Onmiddellijk valt de gerichtheid van Lierde op ten aanzien van nabije grotere gemeenten. Vooral Geraardsbergen en in mindere mate Zottegem en Brakel hebben voor Lierde een structurerend vermogen. woon-vrijetijdsverplaatsingen Vrijetijdsverplaatsingen zijn alle verplaatsingen van en naar sport-, cultuur-, en shoppingcentra. Lierde beschikt enkel over een aantal niet-overdekte sportterreinen. De culturele infrastructuur blijft beperkt tot de gemeentelijke bibliotheek. Beide voorzieningen zijn vooral van gemeentelijk belang. Voor ander sport- en culturele activiteiten zijn de inwoners van Lierde aangewezen op de naburige gemeenten. De gemeente Lierde kent een eerder beperkt winkelaanbod. De meest aanwezige winkels voorzien in dagelijkse behoeften, zoals voedingszaken. Voor niet-alledaagse aankopen moeten de inwoners eerder naar de buurgemeenten zoals Brakel, Zottegem,Geraardsbergen. Wil men shoppen, dan gaat men de grote omliggende steden opzoeken. Conclusie We kunnen hieruit concluderen dat Lierde hoofdzakelijk gericht is op Geraardsbergen zowel wat werken als onderwijs betreft.

27 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE MESOSCHAAL In dit deel wordt de ruimtelijke structuur van Lierde doorgelicht. Dit wil zeggen dat de functies en de ruimtelijke structuren (incl. besproken elementen van het macroniveau) die voor Lierde van belang zijn bekeken worden. De ruimtelijke structuur en haar dynamiek zijn de neerslag van allerlei ontwikkelingen op het vlak van menselijke activiteiten. Omgekeerd bepaalt de ruimtelijke structuur mee de evolutie van deze activiteiten. Er bestaat m.a.w. tussen de ruimtelijke en functionele structuur een wisselwerking, een wederzijdse beïnvloeding. De ruimtelijke structuur bepaalt in belangrijke mate de functionele structuur maar is er tevens het gevolg van. In wat volgt worden achtereenvolgens zeven deelstructuren onderscheiden : 3.1. Fysisch basismilieu en cultuurhistorische achtergrond 3.2. Nederzettings- of woon- en leefstructuur 3.3. Ruimtelijk-economische structuur 3.4. Verkeer en vervoer 3.5. Landelijk gebied (landschappelijke, natuurlijke en agrarische structuur)

28 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE FYSISCH BASISMILIEU EN CULTUURHISTORISCHE ACHTERGROND DE FYSISCHE BASISSTRUCTRUUR Het fysisch systeem ligt aan de basis van de bestaande ruimtelijke structuur. Het is het geheel van eigenschappen, processen en onderlinge relaties van klimaat, geologie, reliëf, bodem, water en lucht. Zij vormen de onderlegger voor de historische ontwikkeling van Lierde. De aanwezigheid van water, goede gronden en een aangenaam klimaat waren immers de oorzaak voor het al dan niet ontstaan van vestigingen, gehuchten, en agrarische nederzettingen; nederzettingsstructuren die aan de basis liggen van de ontwikkeling van onze huidige gemeenten en steden. GEOLOGIE Lierde maakt deel uit van de Vlaamse Ardennen die op hun beurt een onderdeel zijn van het heuvellandschap dat zich op nagenoeg één rechte lijn uitstrekt van Noord-Frankrijk (Cassel) tot de heuvels van het Hageland. Dit heuvelland ontstond op een gelijkvormige wijze, maar is vandaag door erosie in verschillende streken verdeeld. RELIËF In allereerste instantie wordt het fysisch milieu van Lierde gedomineerd door de kenmerken van het reliëf. Het huidige reliëf is in grote mate bepaald door de sterke erosie op het einde van het Tertiair en tijdens de interglaciale fasen van het Kwartair. Dit reliëf is golvend tot sterk golvend en zelfs plaatselijk heuvelig in het noorden. Het reliëf van Lierde wordt gedomineerd door twee structuurbepalende elementen. Enerzijds behoort een deel van Lierde (Sint- Maria-Lierde en delen van Hemelveerdegem en Sint-Martens-Lierde) tot het kerngebied van de Vlaamse Ardennen met resistente getuigenheuvels in het voorland van de heuvelzone, anderzijds behoort een deel (Deftinge en delen van Sint-Martens-Lierde en Hemelveerdegem) tot de vallei van de Dender, gecompartimenteerd door beekvalleien en heuvelruggen. Algemeen kent Lierde weinig uitgesproken reliëfverschillen. Het topografisch niveau schommelt er tussen 40 en 50m. Dit relatief vlakke reliëf wordt enkel onderbroken door een aantal ondiepe beekvalleien. In het noorden van Lierde (Nauw/Stuivenberg) en ook enkele delen westwaarts (steilere hellingen van de zwalmvallei) situeren zich de hoogste plateauruggen, waar de hoogte opklimt tot 92,5m. Van dit hoger plateaugedeelte daalt de bodem naar de laaggelegen beekvalleien (30m) die richting Dender toelopen.

29 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 21 HYDROGRAFIE De Vlaamse Ardennen - dus ook Lierde - zijn gekenmerkt door de aanwezigheid van talrijke bronnen. De geologische opbouw geeft de verklaring: een opeenvolging van doorlaatbare en ondoorlaatbare lagen zorgt ervoor dat het doorsijpelende regenwater op de kleilagen blijft staan en een stuwwatertafel vormt. Aangezien de verschillende geologische lagen niet mooi horizontaal liggen, maar naar het noorden afhellen, gaat het grondwater zich zijdelings bewegen. Waar de kleilaag aan de oppervlakte komt, vormt zich een bronniveau. Lierde behoort hydrografisch tot het bekken van de Dender. Het hydrografische net is tamelijk dicht door de talrijke bronniveaus. Lierde wordt gedraineerd door volgende waterlopen : De Kakebeek, waarop het noordelijk deel van Sint-Maria-Lierde is aangesloten, mondt uit in de Broekebeek op grondgebied van Ophasselt. De Broekebeek draineert het centrum van Sint-Maria-Lierde en het noordelijk deel van Hemelveerdegem. De Broekebeek stroomt eveneens via Ophasselt en mondt op het grondgebied van Zandbergen uit in de Dender. De Larebeek doorkruist het centrum van Sint-Martens-Lierde en mondt uit in de Pachtbosbeek-Molenbeek. Deze laatste is een samenvloeiing op de grens met buurgemeente Brakel van de Molenbeek, met bronnen in Everbeek-Boven, de Remistebeek die in Parike aan de oppervlakte komt en tenslotte de Vagebeek of Pachtbosbeek. De Pachtbosbeek-Molenbeek vormt de grens tussen de deelgemeenten Sint-Martens-Lierde en Deftinge. Op grondgebied Smeerebbe-Vloerzegem mondt de Molenbeek uit in de Broekebeek (Ophasseltbeek). Als laatste stroomt op het grondgebied, in het centrum van Deftinge, de Broekbeek die eveneens uitmondt in de Molenbeek. CONCLUSIE Samenvattend kan gesteld worden dat Lierde weliswaar geen echte heuvelstreek vormt zoals de eigenlijke Vlaamse Ardennen, maar, naar Vlaamse normen, kan het reliëf van Lierde toch vrij uitgesproken en gediversifieerd genoemd worden.

30 Legende Hoogtelijnen 0-30m 30-40m 40-60m 60-80m m Beken Bron G e m e e n t e l i j k R u i m t e l i j k S t r u c t u u r p l a n LIERDE O p d r a c h t g e v e r : G e m e e n t e b e s t u u r v a n L i e r d e KAART 3 DE FYSISCHE BASISSTRUCTUUR VAN LIERDE Oktober EF

31 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE CULTUURHISTORISCHE ACHTERGROND Lierde maakt deel uit van het Heuvelland van de Vlaamse Ardennen. Voor de grote middeleeuwse ontginningen bestond het landschap in deze streek uit een relatief dicht net van kleine bewoningskernen met daarrond akkerland. De vruchtbaarste en best bewerkbare leembodems werden als eerste sites gekozen (ontstaan van de kouters), maar het grootste deel van het grondgebied bleef bedekt met bos. In Lierde was dit o.a. het Kolenwoud. Reeds in de kasselrij Land van Aalst had elk van de vier deelgemeenten zijn eigen statuut. Vanaf de 12de - 13de eeuw begon men echter met de rooiing en het in cultuur brengen van de vrijgemaakte gronden, zodat in de 16de eeuw nog slechts een klein percentage van de oppervlakte bebost bleef. Het aldus ontstane cultuurlandschap werd gekarakteriseerd door openheid ( openfield-karakter ), ondermeer door het toenmalige verbod om afsluitingen te plaatsen. Nog steeds treft men in het reliëfrijke cultuurlandschap een openfield-karakter aan. De uitgestrekte hoger gelegen gebiedsdelen met leembodems dragen overwegend open akkerland. Waar beken het ontstaan hebben gegeven aan moeilijk te bewerken vochtige gronden komen gesloten weilanden voor (populieren en knotwilgen), met dikwijls een regelmatige repelvormige percelering. Tijdens de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd bevonden er zich in Lierde heel wat kleine hoeven en ook enkele grote pachthoeven waarvan sommigen vandaag nog in gebruik zijn (vb. Hof te Musehole). Naast de landbouw kende Lierde ook textielnijverheid. Reeds in de 15 de eeuw werd in Lierde vlas geteeld. Later zochten heel wat inwoners in de huiselijke nijverheid een aanvulling op het inkomen. Ook de vele molens verwezen naar de nijverheid. Veel mannen uit de streek gingen werken naar Wallonië of Frankrijk. Vandaag zijn nog maar een paar mensen werkzaam in de landbouw en in de plaatselijke confectieateliers. De meeste trekken iedere dag naar Brussel of Gent. Lierde is een pendelgemeente geworden. Ook de traditionele landschappen in Lierde zijn niet gespaard gebleven van het uniformiseringsproces. Economische, politieke en culturele krachten werken een uniformisering van de traditionele regionale verscheidenheid in de hand en maken dat nieuwe landschappen gevormd worden die niet meer zo nauw aansluiten bij de natuurlijke streken. Bepaalde ontwikkelingen hebben duidelijk het landschap van Lierde gewijzigd. Landbouwverbeteringen werden gezocht in een verhoging van de productiviteit door een intensiever landgebruik wat resulteerde in Nieuwe landbouwlandschappen. Ook de aanleg van wegen heeft steeds een invloed op gehad op het landschap. Lintbebouwing is daar een gevolg van. Door het rechttrekken van de N42 werd er een mogelijkheid geschapen voor de aanleg van industrieterreinen.

32 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE ACTUEEL BODEMGEBRUIK Om een beter beeld te geven van recente evoluties in het bodemgebruik van Lierde wordt de bodembezetting van de laatste jaren meer in detail bekeken EVOLUTIE 1. ONBEBOUWDE RUIMTE AKKERLAND ,7 45,8 45,0-9,5 GRASLAND ,6 33,7 33,5 + 2,5 RECREATIETERREINEN, TUINEN EN BOOMGAARDEN ,7 3,5 3,1-34,7 BOSSEN ,7 1,9 2,1 + 17,4 OVERIGE ,7 1,4 1, ,3 2. BEBOUWDE RUIMTE HUIZEN, HOEVEN, BIJGEBOUWEN ,5 9,0 10,2 + 56,1 AMBACHTS- EN INDUSTRIEGEBIEDEN ,2 0,3 0,3 + 60,0 GEBOUWEN MET HANDELSBESTEMMING ,2 0,3 0,3 + 80,0 OPENBARE GEBOUWEN ,2 0,2 0,3 + 60,0 TOTAAL ONBEBOUWDE RUIMTE ,7 86,3 85,1-5,1 TOTAAL BEBOUWDE RUIMTE ,1 9,8 11,2 + 57,0 TOTALE NIET GEKADASTREERDE OPP ,2 3,7 3,7 + 15,5 TOTALE OPPERVLAKTE TABEL 1 EVOLUTIE VAN DE BODEMBEZETTING IN LIERDE TUSSEN 1986 EN 2005 Bron : NIS Uit de tabel blijkt vooreerst dat Lierde nog zeer agrarisch is in ruimtegebruik. Akkers en weiden bezetten samen ongeveer 80% van de ruimte. Dit percentage overschrijdt het gemiddelde voor de provincie (64%) en zeker voor het hele Vlaamse Gewest (59%). Met een dergelijk hoog percentage, behoort Lierde tot de agrarische gemeenten in de streek. De onbebouwde ruimte is met 3,7% gedaald t.o.v. 1986, terwijl de totaal bebouwde ruimte met 57,0% is toegenomen t.o.v Algemeen kan uit de tabel afgeleid worden dat per jaar 6,5 ha onbebouwde ruimte verloren gaat. 4 totale niet gekadastreerde oppervlakte : wegen en waterlopen

33 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE BESTAANDE STRUCTUUR LIERDE Rekening houdend met de hierboven beschreven structurerende elementen kan de bestaande ruimtelijke structuur van Lierde omschreven worden als een vrij agrarische gemeente. De bebouwing is geconcentreerd is vijf landelijke kernen. Twee kernen langs de N8 (Sint-Maria-Lierde en Sint-Maria-Lierde Station) en drie gelegen in het landelijk gebied ten zuiden van de N8 (Sint-Martens-Lierde, Deftinge en Hemelveerdegem). Lierde kent geen duidelijke hoofdkern wat als knelpunt kan worden aanzien. De laatste jaren is de kern rond het station uitgegroeid tot de belangrijkste, mede door de versterking van de gemeenschapsvoorzieningen. In het landelijk gebied zijn naast die kernen enkele kleinere woonconcentraties zoals Gemeldorp en Oude Kerkhoek gelegen. Linten en verspreide bebouwing zijn typerend voor Lierde. In Lierde zijn behalve verspreide bedrijvigheid geen bedrijventerreinen aanwezig. De open-ruimtegebieden zijn nog vrij goed aanwezig in het landschap van Lierde. Lierde is gekenmerkt door het voorkomen van een groot aantal beekvalleien die nagenoeg evenwijdig aan elkaar van west naar oost lopen en afwateren in de Dender. De beekvalleien bestaan hoofdzakelijk uit weiden en alluviale bosjes en vormen eerder een gesloten structuur. Tussen de beekvalleien bevinden zich de hogergelegen en open kouters, in hoofdzaak aangewend voor akkerbouw. Algemeen kunnen we Lierde een bosarme gemeente noemen. Drie gewestwegen raken of doorkruisen de gemeente Lierde, namelijk de N8, de N42 en de N493. De N8 en de N42 zijn van belang voor de ontsluiting van Lierde.

34 Legende Landelijke kernen : kernbebouwing Zottegem / E40 Kleinere woonconcentraties Recente/sociale verkaveling Zottegem Hoofdzakelijk open lintbebouwing Historisch gegroeide dorpskern Sint-Maria-Lierde Nieuwe kernontwikkeling rond het station en gemeentehuis Sint-Maria-Lierde station B N8 Ninove Beboste gebieden Valleigebieden met gesloten landschap Agrarisch open en golvend landschap Brakel Beken Sint-Martens-Lierde Hemelveerdegem Regionale verbindingsweg Bovenlokale verbindingsweg Belangrijke gemeentewegen B Spoorweg met station Deftinge Geraardsbergen G e m e e n t e l i j k R u i m t e l i j k S t r u c t u u r p l a n LIERDE Brakel N42 O p d r a c h t g e v e r : G e m e e n t e b e s t u u r v a n L i e r d e KAART 4 Geraardsbergen Oktober 2001 DE BESTAANDE RUIMTELIJKE STRUCTUUR EF

35 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE NEDERZETTINGS- EN LEEFSTRUCTUUR RUIMTELIJKE OPBOUW NEDERZETTINGSSTRUCTUUR Aangezien het gevoerde woonbeleid voor een groot deel de ruimtelijke structuur van Lierde bepaalt, wordt vooraf de huidige woonstructuur van Lierde beschreven. Kernen Op het grondgebied van Lierde zijn vijf duidelijke kernen te onderscheiden : Sint-Maria-Lierde, Sint-Maria-Lierde Station, Hemelveerdegem, Deftinge en Sint-Martens-Lierde. Deftinge, Sint-Martens-Lierde en Sint-Maria-Lierde zijn landelijke kernen die een gelijkwaardig niveau kennen wat betreft voorzieningen. In de buurt van het Station en het nieuwe gemeentehuis (Sint-Maria-Lierde Station) heeft zich een nieuwe kern ontwikkeld, mede door de inplanting van de verkaveling Nieuwe Wijk. Diverse diensten en voorzieningen (school, post, administratie, station) zijn hier gevestigd. Deftinge is eerder functioneel gericht naar Geraardsbergen, terwijl Sint- Martens-Lierde en Sint-Maria-Lierde zich richten tot Sint-Maria-Lierde Station. Hemelveerdegem is een kleine landelijke kern dat sterk afhankelijk is van de andere kernen. Lintbebouwing Net zoals in de naburige gemeenten treffen we in Lierde een sterk versnipperde lineaire bebouwing aan. Lintbebouwing is een bebouwingsvorm die voorkomt als uitlopers van de kernen. Open bebouwing (en dus veel ruimte innemend) is de meest toegepaste bebouwingsvorm van lintbebouwing. Een groot deel van de lintbebouwing in Lierde is historisch bepaald en bevestigd in het gewestplan. De lintbebouwing in Lierde manifesteert zich vooral langs de invalswegen van de verschillende landelijke kernen. Tempel-Stratendries, Kardinaalshoek, Hoogstraat en Watermolenstraat-Hekkouterstraat zijn duidelijke straatlinten. Langs de wegen Steenweg-Nieuwstraat-Kloosterstraat-Opstaldries-Wassegemstraat die de kernen Sint-Maria-Lierde Station, Sint-Martens-Lierde en Deftinge met elkaar verbinden, is ook lintbebouwing aanwezig waardoor het gevaar dreigt dat de verschillende kernen met elkaar vergroeid raken.

36 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 28 (recente) Verkavelingen De verkavelingen, ook wel de grote open-veld-verkavelingen genoemd, zijn een gevolg van de suburbanisatie en worden veelal los van de bestaande structuur ingeplant. Zij zijn meestal sociaal van aard. Lierde kent weinig verkavelingen. Het gaat over volgende verkavelingen : - Nieuwe Wijk te Sint-Maria-Lierde Station, - Bosveld te Sint-Martens-Lierde, - Dreefstraat te Deftinge. Verspreide bebouwing In het agrarisch gebied bevindt zich tot slot nog vrij veel verspreide bebouwing, al dan niet gegroeid uit stopgezette landbouwactiviteiten. Deze verspreide bebouwing bestaat gedeeltelijk uit landbouwbedrijven met woning en uit individuele woningen. Op bepaalde plaatsen kunnen een aantal concentraties van deze verspreide bebouwing genoteerd worden. We noemen ze kleinere woonconcentraties. De meest opvallende zijn : Kleinendries, Kakebeke, Eekhoutdries, Oude Kerkhoek en Gemeldorp.

37 Legende Landelijke kernen : St.Maria-Lierde, St.Martens-Lierde, Deftinge, Hemelveerdegem : kernbebouwing Kleinere woonconcentraties Kakebeke Recente/sociale verkaveling ST.MARIA-LIERDE Hoofdzakelijk open lintbebouwing ST.MARIA-LIERDE STATION Kleinendries Eekhoutdries Historisch gegroeide dorpskern HEMELVEERDEGEM Nieuwe kernontwikkeling rond het station en gemeentehuis ST.MARTENS-LIERDE Oude Kerkhoek Gemeldorp DEFTINGE Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan LIERDE O p d r a c h t g e v e r : G e m e e n t e b e s t u u r v a n L i e r d e KAART 5 DE BESTAANDE NEDERZETTINGSSTRUCTUUR VAN LIERDE Oktober EF

38 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE DE HUISVESTINGSSITUATIE Inzicht in de huisvesting van een stad of gemeente en in het bijzonder de woonkwaliteit is essentieel om de woningbehoefte, die later aan bod komt, accuraat in te schatten en te beoordelen of de maatregelen tot verbetering van de woon- en woningkwaliteit doelmatig zijn en al dan niet moeten worden bijgestuurd. Hiervoor wordt onderzoek verricht naar de ouderdom, de comfortgraad, aard van de woningen e.d.m. Omdat er nog geen cijfers per deelgemeente bekend zijn, wordt overwegend teruggevallen op de gegevens van de volkstelling van 1991, aangevuld met enkele uit AANTAL WONINGEN In 1991 waren er in Lierde bewoonde particuliere woningen. Volgens de volkstelling van 2001 bedraagt het woningbestand van de gemeente Lierde woningen en appartementen,. Dit is een stijging van 11 % t.o.v. van LEEGSTAANDE WONINGEN Door het gemeentebestuur van Lierde werd een inventarisatie gemaakt van het aantal leegstaande woningen in de gemeente. Volgens deze inventarisatie bedroeg het totaal aantal leegstaande woningen in 1997 ongeveer 60. Dit is 2,4% van het totaal aantal particulier woningen. Om een vlotte doorstroming te voorzien wordt in het RSV een frictieleegstand van 2,5% van het aantal woningen vooropgesteld. Lierde benadert dit cijfer dicht. Lierde beschikt m.a.w. over voldoende woningen om een doorstroming in het wooncircuit op te vangen.

39 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 31 OUDERDOM VAN DE WONINGEN Deze paragraaf schept een beeld van de ouderdom van de woongebouwen. De weergave van het aantal woningen in ouderdomsklassen is in feite een weergave van de evolutie van het nederzettingspatroon tijdens de voorbije eeuw. Ter vergelijking werd ook het aandeel per ouderdomsklasse gemiddeld voor Vlaanderen in de tabel opgenomen. Hierbij moet wel vermeld worden dat van 11,2% van de Vlaamse woningen geen bouwjaar gekend is. DEELGEBIEDEN VOOR NA 1981 ONBEK. TOTAAL ABS. % ABS. % ABS. % ABS. % ABS. % ABS. % ABS. ABS. ST.MARIA-LIERDE 88 24,5% 52 14,5% 67 18,7% 38 10,6% 39 10,9% 40 11,1% LIERDE STATION 70 14,4% 87 17,9% ,8% 67 13,8% 93 19,1% 31 6,4% HEMELVEERDEGEM 39 29,1% 26 19,4% 18 13,4% 11 8,2% 23 17,2% 11 8,2% DEFTINGE ,2% 90 15,1% ,4% 53 8,9% 76 12,7% 94 15,7% ST.MARTENS-LIERDE ,5% ,4% ,7% 69 11,1% ,1% 44 7,1% TOTAAL ,4% ,4% ,0% ,8% ,4% ,0% VLAAMS GEMIDD. 12,7% 16,7% 22,9% 14,8% 20,8% 12,1% 100% TABEL 2 : OUDERDOM VAN DE WOONGEBOUWEN VAN LIERDE Bron : N.I.S., 1991

40 GRS LIERDE - INFORMATIEF GEDEELTE 32 COMFORT VAN DE WONINGEN In onderstaande tabel wordt er per deelgebied een beeld geschetst van het huidige comfort van de woningen. Hierbij wordt een opsplitsing gehanteerd in 4 categorieën. Met groot comfort wordt als minimumvereiste de aanwezigheid van een keuken (min. 4m²), telefoon en garage verondersteld. Bij woningen met middelmatig comfort is klein comfort en centrale verwarming aanwezig. Met klein comfort bedoelt men hier de aanwezigheid van stromend water, toilet met waterspoeling, badkamer of stortbad. Woningen zonder comfort tenslotte voldoen niet aan de voorwaarden gesteld voor klein comfort. DEELGEBIEDEN GROOT COMFORT MIDDELMATIG COMFORT KLEIN COMFORT GEEN COMFORT OVERIGE TOTAAL ABS. % ABS. % ABS. % ABS. % ABS. ABS. ST.MARIA-LIERDE ,6% 27 7,5% ,8% 99 27,6% LIERDE STATION ,1% 53 10,9% ,8% ,0% HEMELVEERDEGEM 46 34,3% 9 6,7% 39 29,1% 40 29,9% / 134 DEFTINGE ,0% 63 10,5% ,9% ,9% ST.MARTENS-LIERDE ,9% 63 10,1% ,7% ,0% TOTAAL ,0% 215 9,8% ,2% ,4% TABEL 3 : COMFORT VAN DE WONINGEN IN 1991 : N.I.S., Volkstelling 1991 Bron De kwaliteit van de woningen kan afgeleid worden uit twee soorten gegevens : de gemiddelde bebouwde grondoppervlakte en de mate van comfort van de woningen. In 1991 beschikten 514 woningen of 23% van het totale woningbestand van Lierde niet over klein comfort (stromend water, toilet met spoeling, een bad of stortbad). Dit percentage ligt gevoelig hoger dan in Vlaanderen (13%) en houdt duidelijk verband met de ouderdom van de woningen in Lierde. Een oud patrimonium brengt automatisch een lager gemiddeld comfort met zich mee. In 2001 is het comfort al gevoelig verbeterd: slechts 21, resp. 57 woningen beschikken nog niet over een badkamer, resp. een toilet.