Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar V Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (V) voor het jaar 2008 Nr. 115 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 7 mei 2008 De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken 1 heeft op 9 april 2008 overleg gevoerd met minister Verhagen van Buitenlandse Zaken over: de brief van de minister van Buitenlandse Zaken d.d. 3 maart 2008 over de situatie in Cuba en over het (toekomstige) Cubabeleid ( V, nr. 77); de brief van de minister van Buitenlandse Zaken d.d. 7 april 2008 houdende de uitspraken die zijn gedaan door Eurocommissaris Louis Michel over Cuba ( V, nr. 89). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Van Bommel (SP), Van der Staaij (SGP), Wilders (PVV), Waalkens (PvdA), Van Baalen (VVD), Cqörüz (CDA), Ormel (CDA), voorzitter, Ferrier (CDA), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Blom (PvdA), Eijsink (PvdA), Van Dam (PvdA), Dezentjé-Hamming (VVD), Irrgang (SP), Knops (CDA), Boekestijn (VVD), Voordewind (ChristenUnie), Pechtold (D66), ondervoorzitter, Van Gennip (CDA), Ten Broeke (VVD), Peters (GroenLinks), Van Raak (SP), Gill ard (PvdA) en Thieme (PvdD). Plv. leden: De Wit (SP), Van der Vlies (SGP), De Roon (PVV), Vermeij (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Omtzigt (CDA), Spies (CDA), Roland Kortenhorst (CDA), Jasper van Dijk (SP), Ten Hoopen (CDA), Besselink (PvdA), Leerdam (PvdA), Arib (PvdA), Neppérus (VVD), Lempens (SP), Schermers (CDA), Griffith (VVD), Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie), Koşer Kaya (D66), Jonker (CDA), Van Beek (VVD), Vendrik (GroenLinks), Gesthuizen (SP), Samsom (PvdA) en Ouwehand (PvdD). Mevrouw Ferrier (CDA) is ervan overtuigd dat er op Cuba geen wezenlijke veranderingen zullen plaatsvinden zolang Fidel Castro leeft. Het eiland wordt al jarenlang geconfronteerd met onderdrukking van de bevolking, schending van mensenrechten en leven in armoede. Zij spreekt graag haar waardering uit voor het werk dat vanuit de Nederlandse ambassade in Havanna wordt verricht, gericht op dissidenten en het binnen de beperkte marges proberen het isolement van de bevolking te doorbreken. Raúl Castro is pragmatisch en de economische nood van de bevolking is zo hoog opgelopen dat hij en niemand erom heen kan dat er toch iets zal moeten gebeuren. Er zijn daarom wel een paar bewegingen gemaakt, maar die zullen in de praktijk niet veel voorstellen. Ze hebben alleen symbolische waarde, zoals het op 29 februari jl. ondertekenen van twee mensenrechtenverdragen en het voor het eerst mogelijk maken om luxe artikelen te kopen. Symbolisch, want niemand heeft het geld om die te kopen. Hoewel er vooralsnog niets wezenlijks zal veranderen, zijn er wel enkele verschuivingen zichtbaar. Deze situatie biedt mogelijkheden die niet onbenut mogen blijven. Zij is het daarom eens met het voorstel van de regering om in EU-verband de mogelijkheden te verkennen om de dialoog met Cuba te hervatten, maar dan wel onder voorwaarden. De dialoog zou kritisch moeten zijn, mensenrechten moeten bovenaan de agenda staan, blijvende steun voor de dissidenten die in 2003 gevangen zijn genomen en van wie er nog 55 vastzitten en blijvende inzet voor het vrijlaten van politieke gevangen die onder erbarmelijke omstandigheden vastzitten. KST tkkst31200V-115 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2008 Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr

2 Evenmin mogen de 200 politieke gevangenen in de steek worden gelaten. Dus drie sporen: mensenrechten en vrijlating van politieke gevangenen, politieke dialoog en economische ontwikkeling. Voor wat, hoort wat, er moet niets voor niets worden gedaan en er moet worden bezien hoe de bevolking via het maatschappelijk middenveld kan worden bereikt en ondersteund. Bij de benadering van dat maatschappelijk middenveld kan Nederland een eigen rol spelen. Nederlandse vakbonden hebben er oude banden en goede contacten. Via hen zou Cuba kunnen worden ondersteund bij de naleving van de ILO-verdragen. Eventuele economische investeringen zouden maatschappelijk verantwoord moeten zijn. Het instrument van exportsubsidies zou pas dan mogen worden ingezet als er zichtbare verbeteringen zijn op het gebied van mensenrechten. EU-commissaris Michel heeft aangegeven dat de diplomatieke sancties uit 2003 zouden moeten worden opgeheven om de dialoog te kunnen voeren. Juni dit jaar vindt de evaluatie van het gemeenschappelijk standpunt van de EU plaats. De verdeeldheid in de EU is groot en onduidelijk is nog hoe het nieuwe EU-beleid vorm zal krijgen. Is de minister bereid het zojuist geschetste meersporenbeleid in EU-verband krachtig uit te dragen? Het is op dit moment inderdaad nog wat prematuur om de juni-maatregelen definitief in te trekken. Als de EU al besluit om die sancties op te heffen, wat zal dan het wisselgeld worden dat Cuba zal worden gevraagd? Geëist moet blijven worden dat in ieder geval dissidenten moeten worden vrijgelaten. Tegenover het opheffen van sancties zal een significante tegenprestatie moeten staan. Welke inzet gaat de regering in EU-verband tot juni plegen en wellicht ook richting VS? In 2000 heeft Cuba belangstelling getoond voor het Cotonou-verdrag. Voorwaarde voor toetreding zou kunnen zijn fundamentele verbetering van de mensenrechtensituatie in Cuba. Welke mogelijkheden ziet de minister in dit kader in EU-verband? Mocht de minister of een andere bewindspersoon binnenkort van plan zijn Cuba te gaan bezoeken, dan zou er naar de mening van mevrouw Ferrier een Cubaans gebaar tegenover moeten staan, net als bij het bezoek van de Spaanse minister, dat heeft geleid tot vrijlating van vier dissidenten. De heer Van Bommel (SP) is het ermee eens dat de sancties tegen Cuba niet effectief zijn geweest. Vooruitlopend op de evaluatie van het gemeenschappelijk Europese Cuba-beleid in juni zijn verschillende Europese lidstaten al bezig om de betrekkingen met Cuba te normaliseren. Waarom wil de minister daarop wachten, waarom niet nu al een poging om de kleine stappen die in Cuba zijn gezet te belonen? Het is inderdaad de vraag of deze lijn zich doorzet, maar vast staat wel dat wat hier wordt gezien als kleine stappen in Cuba als grote veranderingen wordt gezien. Wat denkt Nederland al dan niet in EU-verband te kunnen doen voor de politieke vrijheden in Cuba, waarbij met name moet worden gedacht aan de 55 van de 75 politieke dissidenten die nog vastzitten? Wanneer verwacht de regering dat Cuba het BuPo-verdrag zal ratificeren? Houdt dat tijdstip wellicht verband met de EU-evaluatie in juni? Cubanen mogen nu ook in voorheen alleen voor westerlingen bestemde hotels en mogen ook een mobieletelefoonabonnement. Volgens berichten in de pers bestaat voor dat laatste veel belangstelling. Het zijn echter beide voor Cubanen dure producten en het is ook niet duidelijk of de Cubaanse pers net zoveel belangstelling voor deze noviteiten heeft als de westerse, maar feit is dat het om voorzichtige nieuwe stappen gaat. Heeft de minister een indruk van de koers die de huidige Cubaanse regering wil voeren? Ziet hij dit als kleine stappen op weg naar verdere mogelijkheden op het gebied van consumptie of als symbool om bij het Westen de indruk te wekken dat dergelijke stappen worden gezet? Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr

3 De regering houdt de komende jaren rekening met grote veranderingen, niet op korte termijn. De Europese Unie moet er op tijd bij zijn als Cuba echt gaat veranderen. De ervaringen met Oost- en Midden-Europa na de val de Muur zijn volgens de heer Van Bommel reden genoeg om erbij te moeten zijn, nog afgezien van de dan te verwachten directe en indirecte bemoeienis van de Miami-Cubanen en hun politieke vrienden in Washington. Het is duidelijk dat het zgn. shock-kapitalisme dat met name in Rusland heeft geheerst een averechts effect kan hebben. De heer Van Bommel vindt de stelling dat Nederland een buurland van Cuba is nogal opvallend. Met een beetje fantasie zou je dat wellicht kunnen zeggen, maar het maakt volgens hem toch een wat geforceerde indruk. Het lijkt erop alsof Nederland een wat grotere rol in het Caribisch gebied wil spelen. Overigens is de echte buur toch meer Venezuela met een regering die wat overeenkomsten heeft met die van Cuba. Wil Nederland een eigen Cariben-beleid? Wat kan Nederland dat buurland Cuba overigens bieden en wat denkt het te kunnen bijdragen aan veranderingen in Cuba? Nederland heeft in het Caribisch gebied wel degelijk een buitenlandbeleid, maar opvallend is dat daar veelal de Amerikaanse politiek wordt gevolgd, met name inzake Colombia. De SP hoopt dat Cuba onder Raúl Castro en daarna de sociale verworvenheden van de laatste 50 jaar kan behouden en kan verrijken met politieke vrijheden. De vrijlating van de politieke gevangenen zou een grote stap voorwaarts zijn, evenals het voorkomen van revanchisme van Cubaanse ballingen in Amerika. Dat zou de verhoudingen in het Caribisch gebied en in Latijns-Amerika geen goed doen. Daar is een actieve politiek op dit punt van Nederland nodig. De afgelopen jaren heeft Buitenlandse Zaken notities gepubliceerd over China, Rusland, India en Indonesië. De heer Van Bommel lijkt het noodzakelijk om een notitie op te stellen over de ontwikkelingen in het Caribisch gebied. De veranderingen in het Koninkrijk en de veranderingen op economisch en politiek terrein in Zuid-Amerika en het Caribisch gebied vereisen een integrale kijk van Nederland daarop. Volgens de heer Van Dam (PvdA) weet eenieder die in Cuba is geweest en verder is gegaan dan de toeristische centra dat er sprake is van een verstikkende dictatuur. Naast het land met witte stranden en palmen is het het land waar bewoners verhoord worden als ze alleen maar gesproken hebben met een toerist, waar je jarenlang de gevangenis ingaat als je je hebt uitgesproken over de minpunten van de revolutie en waar mensen leven in enorme armoede. Met de ziekte van Fidel en zijn terugtreden als president lijkt er een sprankje hoop te ontstaan op verandering. Niemand kan op dit moment voorspellen of die hoop terecht is en of die geringe toename van economische vrijheid een voorbode is van meer burgerlijke vrijheden. Daar zijn wel heel kleine en voorzichtige signalen van. Recent organiseerde de regering discussies op universiteiten om te spreken over het beleid, kranten werden opgeroepen om misstanden bloot te leggen, maar het is nog veel te vroeg om conclusies te trekken, want ook vandaag de dag worden nog mensen opgepakt die niets anders doen dan hun mening geven. Is die geringe toename van die economische en wellicht ook enkele burgerlijke vrijheden nu werkelijk een weg naar democratisering of denkt het regime hiermee nu juist de macht in handen te kunnen houden, zoals in China? Cubanen zijn echter heel anders dan Chinezen, zijn nieuwsgierig, zoeken contact met buitenlanders, weten hoe het leven is in Europa en in de VS en dus ook hoe het is om te leven in vrijheid. Daarom is de heer Van Dam er dan ook van overtuigd dat handel, toerisme, diplomatiek contact daadwerkelijk kunnen bijdragen aan de hervorming van Cuba tot een democratie. Dat kan inderdaad niet van de ene op de andere dag, dat kan best geleidelijk, maar dat doel moet wel in zicht blijven. In alle contacten met Cuba zal wel moeten worden gewezen op de mensenrechtensituatie. Als de regering met instemming van de PvdA- Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr

4 fractie kiest voor een strategie van betrokkenheid in plaats van afzijdigheid, gaat zij dan ook actief inzetten op het stimuleren van handel met Cuba, bijvoorbeeld via exportondersteuning? Ook de heer Van Dam vindt het overduidelijk dat in ieder geval de Amerikaanse boycot van Cuba contraproductief heeft gewerkt, heeft geleid tot armoede onder de gewone Cubanen en de vrijheid geen stap dichterbij heeft gebracht. Zelfs in de Cubaanse gemeenschap in Florida kalft de steun voor deze boycot af. Het zou daarom goed zijn als de EU aan de VS overbrengt dat een politiek van betrokkenheid meer kans maakt dan een politiek van afzijdigheid. Als ook de Amerikanen bereid zijn om zich meer met Cuba te bemoeien, zal dat de mogelijkheden voor verandering alleen maar groter maken. Het beleid dat de Nederlandse regering en de EU hebben uitgezet richting Cuba is in de ogen van de heer Van Dam dan ook verstandig. Hij is er voorstander van om de zgn. juni-maatregelen definitief van tafel te halen. Dat zal het diplomatieke contact ook vergemakkelijken. Hij begrijpt niet waarom de regering zich wil beperken tot ambtelijk contact, terwijl andere EU-lidstaten ook voor politiek contact kiezen. De positie van de regering zoals geschetst in de brief is helder, maar wat gaat zij nu daadwerkelijk doen om actief bij te dragen aan bevordering van veranderingen in Cuba? Er lijkt toch iets van een momentum te ontstaan om die veranderingen mee in goede banen te leiden? Het is mogelijk dat de heer Van Dam zich hierin vergist, maar hij vindt dat het in ieder geval toch moet worden geprobeerd. De heer Van Baalen (VVD) ziet het bewind van de broers Castro als een zandkasteel op het strand. Als de golven komen, zal dat verdwijnen. Hij pleit er daarom voor om de banden met Cuba zo veel mogelijk aan te halen. Het Amerikaanse embargo, dat inderdaad improductief is gebleken, moet in goed overleg van tafel, maar natuurlijk niet voor niets. Als bijvoorbeeld de nieuwe Amerikaanse president een gezant naar Cuba zou sturen met de boodschap «wij zijn bereid het embargo op te heffen, maar daar moet wel het een en ander tegenover staan op het gebied van de mensenrechten» en dat door Raúl Castro zou worden weggewuifd, zou hij wel eens in heel grote problemen kunnen komen. Voor de zgn. juni-maatregelen geldt volgens hem eigenlijk hetzelfde. Ze werken niet echt, maar Cuba zal er wel wat tegenover moeten stellen om ze in te trekken. Het is natuurlijk heel mooi dat Cubanen nu mobiele telefoons mogen kopen, maar kunnen ze ook naar het buitenland bellen? Vooralsnog is de VVD-fractie niet overtuigd van de goede wil van Raúl Castro, maar als de economische sluizen opengaan, onder de reeds genoemde voorwaarden, kan het wel een heel eind de goede kant op gaan. Antwoord van de minister De minister merkt op dat de dialoog die mevrouw Ferrier in Cuba zocht in ieder geval in het verleden niet werd geapprecieerd getuige het feit dat zij toen het land is uitgezet. Hij is het ermee eens dat Cuba in feite het enige land is in Latijns-Amerika waarin elke vorm van vrije meningsuiting wordt onderdrukt, de mensenrechten niet gerespecteerd worden en de armoede buitengewoon groot is. Het is inderdaad de vraag of de nieuwe president Raúl Castro fundamentele politieke en sociaaleconomische veranderingen zal doorvoeren, maar er zijn wel enkele veranderingen. Daarom moet worden bezien hoe een bijdrage kan worden geleverd aan het verbeteren van de situatie aldaar, aan het vrijkomen van de dissidenten, et cetera. De basis van het Nederlandse beleid ten opzichte van Cuba blijft het gemeenschappelijk standpunt van de Europese Unie uit 1996, waarbij enkele doelen zijn gesteld: vreedzame overgang naar een pluralistische democratie, eerbiediging van de mensenrechten, verhoging Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr

5 van het levenspeil van de bevolking. Als middel om die doelen te bereiken is toen genoemd dialoog met de Cubaanse autoriteiten en het Cubaanse maatschappelijke middenveld. Die dialoog is tot stilstand gekomen in 2003 toen die 75 dissidenten werden gearresteerd en de Europese Unie sancties tegen Cuba heeft ingesteld. Op dit moment wordt bezien of herstel van die dialoog mogelijk is en, zo ja, onder welke voorwaarden. Aandacht voor mensenrechten en democratie laat zich ook volgens de minister beter voor het voetlicht brengen in een brede en kritische dialoog dan vanaf een afstand. Inderdaad is externe druk op Cuba de sancties van de VS en de juni-maatregelen van de EU tot nu toe niet succesvol geweest. De nieuwe regering heeft in ieder geval de wens te kennen gegeven om het buitenlands beleid te diversifiëren; naast de focus op Venezuela en geestverwanten, stelt Cuba zich de afgelopen maanden opener op tegenover de EU. Hij vindt dat dit signaal niet mag worden genegeerd. Met alle kanttekeningen die daarbij te plaatsen zijn, heeft Cuba op dit moment in ieder geval beleidsvoornemens uitgesproken op het punt van mensenrechten en economie die zouden kunnen duiden op veranderingen. Er zijn inderdaad twee mensenrechtenverdragen getekend, maar nog niet geratificeerd. Het is ook niet bekend wanneer dat zal gebeuren. Ook zijn vier van de bekende groep van 75 gevangen dissidenten vrijgelaten, al zitten er nog 55 achter slot en grendel. Cuba telt op dit moment zeker nog 230 politieke gevangen, hetgeen overigens nog steeds door de autoriteiten wordt ontkend. Er lijken nu ook beperkte economische vrijheden te worden toegestaan. Dit zijn allemaal nog kleine stappen die ook nog hun effect en vervolg moeten hebben, maar de minister wil die toch niet graag negeren. Hij stelt zich op dit punt zeker niet goedgelovig op: inderdaad eerst zien en dan geloven. Ten slotte is een argument om te streven naar meer werkzame banden met Cuba omdat het echt een buurland is van het Koninkrijk Nederland. Veranderingen op Cuba kunnen hun weerslag hebben op de nabij gelegen delen van het Koninkrijk. Er is op dit moment een beperkte handel tussen Cuba en de Antillen in 2006 ging dat om zo n maar dat kan snel veranderen als de Cubaanse bevolking meer vrijheid en ruimte krijgt tot ondernemen. Volgens de minister was het de bedoeling om voor de zomer te komen met een brief over Latijns-Amerika, dus inclusief de Cariben, maar gehoord de inbreng zegt hij toe voor de begrotingsbehandeling te zullen komen met een separate nota over het Caribisch gebied, waarin onder meer aan de orde zullen komen handel, drugs, migratie, nabuurschap van het Koninkrijk. De kans dat door contacten veranderingen in Cuba worden gestimuleerd, is volgens de minister wel degelijk aanwezig. Vooralsnog lijkt het hem verstandig om de contacten op ambtelijk niveau te houden en te streven naar een geleidelijke uitbouw tot een politieke dialoog c.q. bezoeken. Ontwikkelingen als het vrijlaten van de politieke gevangenen zullen zijns inziens bepalend moeten zijn voor de voortgang. Contacten met het maatschappelijke middenveld en de vreedzame oppositie in Cuba zullen natuurlijk onverminderd worden voortgezet. De verkennende gesprekken over het herstel van de politieke dialoog met Cuba zijn met name door EU-commissaris Michel gevoerd. Het voornaamste struikelblok voor herstel is volgens Cuba gelegen in de junimaatregelen die overigens niet worden toegepast omdat ze sinds 2005 zijn opgeschort. Het lijkt de minister op dit moment prematuur om die maatregelen af te schaffen. Toen daar verleden jaar over werd gesproken, kwam het gemeenschappelijk EU-standpunt in gevaar en is afgesproken om de discussie daarover uit te stellen, waarschijnlijk tot juni bij de evaluatie. De minister wil daarvoor twee ijkpunten hebben: enerzijds de daadwerkelijke vooruitgang op het gebied van mensenrechten en democratie en anderzijds de kans op een werkelijk zinvolle en resultaatsvolle Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr

6 dialoog met Cuba. Ook hij kan niet inschatten wat er de komende tijd op Cuba gaat gebeuren. De minister vindt het op dit moment overigens ook prematuur om te beslissen om het exportinstrumentarium te gaan gebruiken. Cuba stond tot 2003 op de ORET-landenlijst en er zijn dus geen ORET-projecten op Cuba in uitvoering. Er wordt gewerkt aan een nieuwe ORET-regeling en hij zal zijn collega Koenders vragen om bij het bepalen van de landenlijst rekening te houden met de mensenrechtensituatie in Cuba. Het PSOM staat niet open voor Cuba en er bestaat op dit moment ook geen voornemen om Cuba aan de lijst toe te voegen. Zoals gezegd, zal in de Cariben-notitie ook het element handel, waaronder maatschappelijk verantwoord ondernemen, aan de orde komen. Mensenrechten spelen ook in het Cuba-dossier een hoofdrol. De Nederlandse ambassade volgt dat zeer nauwgezet en rapporteert daarover richting Den Haag en Brussel. Het is belangrijk om dat voort te zetten, omdat dit een signaal is richting Cubaanse autoriteiten dat misstanden niet ongemerkt en onvermeld blijven. Ook is die informatie nodig als je een kritische dialoog met die autoriteiten wilt voeren. Mensenrechtenactivisten, hun organisaties en hun families ontvangen overigens ook hulp. Die kan variëren van medische bijstand tot het geven van toegang tot informatie. Dit vindt plaats in het kader van het mensenrechtenfonds. De minister zal nader onderzoeken op welke wijze Nederland de vakbonden op Cuba ondersteuning kan bieden, al dan niet via bestaande contacten van Nederlandse vakbonden met hun Cubaanse collega s. Met de VS wordt wel degelijk gesproken over de effectiviteit van de boycot van Cuba. De VS wordt duidelijk gemaakt dat Nederland geen voorstander van die economische boycot is en dat de Helms-Burton Act ook niet effectief is om het beoogde doel te bereiken. De minister zegt toe de Kamer op de hoogte te blijven houden van de ontwikkelingen en de effecten daarvan, ook al omdat die bepalend zullen zijn voor de Nederlandse opstelling bij de evaluatie van het gemeenschappelijk EU-standpunt in juni. Het gaat daarbij niet zozeer om de vraag of de dialoog met Cuba moet worden aangegaan, maar om de vraag of er voldoende zicht is op een inhoudsvolle dialoog. Op korte termijn verwacht de minister niet naar Cuba te gaan. Mocht die gelegenheid zich wel voordoen, dan zal hij eerder de lijn volgen van zijn Spaanse collega Moratinos die geleid heeft tot het vrijlaten van vier gevangenen, dan de lijn van EU-commissaris Michel. Eventuele toetreding van Cuba tot het Cotonou-verdrag is volgens de minister niet aan de orde, omdat Cuba zelf nog geen aanvraag heeft ingediend. Een eventuele aanvraag zal in EU/ACS-verband moeten worden behandeld. Toetreding zou op zich te rijmen zijn met het standpunt van de EU, maar de Raad zal er unaniem mee moeten instemmen. Mocht dat aan de orde komen, dan zal de link met de mensenrechten bepalend zijn. Nadere gedachtewisseling Naar de mening van mevrouw Ferrier (CDA) kunnen de sancties pas worden opgeheven als er een duidelijke tegenprestatie tegenover staat. Dat moet echt iets meer zijn dan alleen de bereidheid van Cuba om de dialoog aan te gaan. De minister is van mening dat een eventuele dialoog met Cuba kans van slagen moet hebben, maar wat zijn dan precies de ijkpunten waarover hij sprak? Zij vindt het heel belangrijk dat het maatschappelijke middenveld en de vreedzame oppositie ondersteund blijven worden. Welke mogelijkheden ziet de minister daartoe? Kan in dit verband wellicht ook niet gedacht worden aan enige vorm van ontwikkelingshulp via de medefinancieringsorganisaties? Kan Nederland nog enige ondersteuning bieden van het uitvoeren van de ILO-verdragen? Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr

7 Heeft zij overigens goed begrepen dat Nederland pas van plan is om het exportinstrumentarium in te zetten als er zichtbare verbeteringen zijn te zien op het gebied van mensenrechten? De heer Van Bommel (SP) stelt het op prijs dat de minister bereid is om te komen met een aparte nota over het Caribisch gebied, is blij met de volmondige erkenning dat de sancties niet hebben gewerkt, zelfs averechts hebben gewerkt en ook blij dat de indruk die het slot van de brief wekte, namelijk alleen contacten op ambtelijk niveau, een verkeerde is. Het is een begin en zou de opstap kunnen zijn naar gewone politieke contacten, naar normalisering van de betrekkingen. Dit zijn belangrijke signalen richting Cuba dat ook Nederland die stap op weg naar normalisering wil zetten. Vooruitgang op het punt van mensenrechten en werknemersrechten en een goede kans op een zinvolle dialoog vindt hij goede ijkpunten. Hij begrijpt dat er geen zicht is op Cubaanse ratificatie van het BuPoverdrag. Dat mag volgens hem ook geen voorwaarde worden in het debat dat de EU in juni zal voeren. Als de zijns inziens onafwendbare veranderingen op Cuba daadwerkelijk plaatsvinden, bestaat de mogelijkheid van revanchisme van Miami- Cubanen en de kwalijke gevolgen daarvan. Bovendien leert de ervaring dat het schoksgewijs introduceren van kapitalisme ook grote negatieve sociale gevolgen kan hebben. Met het oog daarop is het van belang dat er contacten plaatsvinden om die te voorkomen. De heer Van Dam (PvdA) denkt oprecht dat de door de regering geschetste lijn in combinatie met het stimuleren van handel en toerisme inderdaad de sluizen zal openzetten en het water op den duur het zandkasteel zal wegspoelen. Wat hem betreft, mogen de zgn. juni-maatregelen nu al van tafel, maar ook op dit punt kan hij zich wel vinden in de opmerkingen van de minister daarover. Als minister Koenders komt met het nieuwe ORET-instrumentarium zal hij erop letten of Cuba ook inderdaad op de landenlijst staat, want ook dat zou kunnen bijdragen aan bevordering van handel en contacten met Cuba en op die manier kunnen leiden tot een geleidelijke transitie. De heer Van Baalen (VVD) herhaalt dat er tegenover het opheffen van de boycot iets substantieels zal moeten staan; voor wat hoort wat. Handel en toerisme vanuit Nederland moeten zijns inziens worden bevorderd. Wat dat betreft verwijst hij naar de NCH-missie naar Cuba. Wellicht dat ook handelsbetrekkingen in de Cariben-notitie kunnen worden meegenomen. De minister zal in de Cariben-notitie zeker ingaan op de handelsbetrekkingen. Het verheugt hem dat er brede instemming bestaat met de lijn die de regering in de brief heeft geschetst. Een eventuele dialoog moet natuurlijk wel ergens toe leiden, bijvoorbeeld veranderingen teweegbrengen op het punt van mensenrechten en democratie, het niet langer onderdrukken van de oppositie, het niet langer mensen met gevaar voor eigen leven dwingen om het land op wrakke bootjes te verlaten. Nederland straalt publiekelijk uit dat het bereid is om de dialoog met Cuba aan te gaan, maar dat moet zich natuurlijk wel vertalen in resultaat. Hij gaat niet over programma s van mfo s, maar het staat iedereen vrij om in zijn contacten met deze organisaties dit element te benadrukken. Op dit moment heeft de ambassade in Havanna dagelijks contact met leden van de oppositie en mensenrechtenactivisten. Die contacten hebben niet alleen informatie-uitwisseling ten doel, maar met name ondersteuning van deze mensen en hun organisaties. Dat contact zal worden voortgezet, al is het niet altijd duidelijk hoe representatief die mensen zijn voor Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr

8 de totale bevolking, maar ook dat komt door de jarenlange repressie en de angst om contacten te hebben. Er is daarom ook geen officieel maatschappelijk middenveld zoals andere landen dat kennen. Ratificatie van het BuPo-verdrag is inderdaad geen voorwaarde om de juni-maatregelen in te trekken, maar de minister herhaalt dat er wel een pakket verbeteringen moet zijn. Hij is ervan overtuigd dat het kan en daarom moet gebruik worden gemaakt van de kansen die er nu liggen. Toezeggingen De minister informeert de Kamer nader over de invulling van de dialoog met Cuba alsmede de mogelijke toekomstige ontwikkelingen op Cuba (herhaling van toezegging gedaan in brief d.d. 3 maart 2008, V, nr. 77). De minister onderzoekt de mogelijkheden tot steun aan vakbonden in Cuba. Naast de reeds eerder toegezegde notitie over Latijns-Amerika (die de Kamer vóór het zomerreces zal ontvangen) ontvangt de Kamer vóór de begrotingsbehandeling een notitie over het beleid t.a.v. de Cariben (handel, drugs, nabuurschap). De voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Ormel De adjunct-griffier van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Van Toor Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr