Temperatuur mondiaal en in Nederland,

Transcriptie

1 Indicator 31 maart 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De temperatuur in 2008 past in het beeld van stijgende temperaturen, zowel in Nederland als wereldwijd. In De Bilt bedroeg de jaargemiddelde temperatuur 10,5 C. Daarmee is 2008 het twaalfde warme jaar op rij en staat op een negende plaats in de rij van warmste jaren sinds De gemiddelde opwarming over de afgelopen 108 jaar bedraagt 1,9 ºC. Wereldwijd is de temperatuur sinds 1850 gestegen met 0,8 ºC. De mondiale temperatuur in 2008 staat daarmee op een tiende plaats in de rij van warmste jaren sinds De temperatuur-stijgingen zijn statistisch sterk significant, zowel in Nederland als mondiaal. [figuurgroep] Download figuur [2] Download data (xls) [3] Pagina 1 van 7

2 Download figuur [4] Download data (xls) [5] Pagina 2 van 7

3 Download figuur [6] Download data (xls) [7] [/figuurgroep] Temperatuur in Nederland stijgt De jaargemiddelde temperatuur in De Bilt bedroeg in ,5 C. Daarmee is 2008 het op acht na warmste jaar sinds de metingen in De Bilt begonnen rond De warmste jaren in Nederland waren 2006 en 2007, met een gemiddelde temperatuur van 11,1 C. Het KNMI becijferde dat dit record zelfs geldt sinds 1706, het jaar waarin temperatuurmetingen begonnen in Zwanenburg. In 2006 werd voor het eerst dat de 11-graden-grens overschreden. De maand mei van 2008 was de warmste bloeimaand in ruim een eeuw met een gemiddelde maandtemperatuur van 15,7 ºC tegen normaal 12,7 ºC. Tijdreeksanalyse laat zien dat de trend in de jaargemiddelde temperatuur in De Bilt een duidelijk stijgende tendens vertoont, vooral vanaf De trend in de metingen is in 108 jaar gestegen met 1,9 ± 0,6 ºC (2-sigma-grenzen). De algehele conclusie is dat de opwarming van het Nederlandse klimaat onverminderd voortzet. De temperatuur stijgt ook mondiaal De waargenomen mondiale toename over de afgelopen 159 jaar bedraagt 0.82 ± 0.14 ºC (2-sigmagrenzen) en is daarmee sterk significant. Het jaar 2008 is het op negen na warmste jaar sinds het begin van de reeks in De dertien warmste jaren in 159 jaar vallen alle in de afgelopen veertien Pagina 3 van 7

4 jaar ( ). Overigens zijn er meerdere temperatuurreeksen voor de wereld beschikbaar. De hier getoonde reeks is van het UK Meteorological Office en de Universiteit van East Anglia (Climatic Research Unit, CRU). Het Nasa Goddard Institute for Space Studies in New York en het Amerikaanse nationale klimaatdatacentrum NOAA komen met reeksen die zeer veel lijken op de hier getoonde reeks van het CRU. Deze drie onderzoeksgroepen zijn het erover eens dat het noordelijk halfrond nog nooit zo warm was als in het afgelopen decennium. Zie ook Zorita et al. (2008). Er is aandacht ontstaan in de pers voor het feit dat de laatste twee jaren (2007 en 2008) jaargemiddeldes vertoonden die lager zijn dan die in 2005 en Ook is gesteld dat de mondiale opwarming sinds 1998 tot staan is gebracht. Het mondiale klimaat zou aan een 'koeling' begonnen zijn. Echter de lichte daling in de laatste jaren valt geheel weg in de jaar-op-jaar ruis door de natuurlijke variabiliteit van het klimaatsysteem. Voor een discussie zie Realclimate [8] en het Klimaatportaal [9]. Nederland warmt veel sneller op dan mondiaal Een statistische analyse leert dat Nederland sinds 1950 twee keer zo snel is opgewarmd als de wereld. Die snellere opwarming wordt hoogstwaarschijnlijk niet veroorzaakt door natuurlijke schommelingen. De temperaturen van herfst 2006, winter 2007 en voorjaar 2007 zijn - zelfs als we rekening houden met de snellere opwarming van Nederland - uitzonderlijk grote afwijkingen boven de trend. De opwarming van het klimaat als gevolg van het versterkte broeikaseffect gaat niet overal even snel. De grote landmassa's warmen duidelijk sneller op dan de oceanen. Het Noordpoolgebied warmt nog sterker op. Dit is vooral een gevolg van het smelten van sneeuw en ijs, waardoor zonnestraling, die eerst teruggekaatst werd door het witte oppervlak, nu het land en de oceaan kan opwarmen. Uitdroging van continentale gebieden in de zomer zorgt ook voor snellere opwarming, omdat verdamping van water dan geen afkoelende factor meer is. Die ongelijke opwarming in verschillende gebieden wordt door de klimaatmodellen beschreven en ook in de werkelijkheid waargenomen. Tot nu toe werd verwacht dat de opwarming in Nederland (en omstreken) ongeveer even snel zou gaan als de wereldgemiddelde stijging van de temperatuur. We liggen immers op middelbare breedte en staan onder invloed van zowel land als van zee. De opwarming in Nederland blijkt tot nu toe echter ruim twee keer zo groot te zijn geweest als de mondiale opwarming. Dat is te zien in het derde tabblad van bovenstaande figuren, waar de temperatuurstijging in het midden van Nederland (Centraal Nederland Temperatuur, CNT) vergeleken wordt met de wereldgemiddelde temperatuurstijging (de CRU-temperatuurreeks, zoals ook getoond in het tweede tabblad, en de NASA-GISS-reeks). De temperatuurreeks voor Nederland is zo geschaald dat de gemiddelde temperatuur over de jaren 1951 tot en met 1980 nul is (Bron: KNMI, 2008). Voor meer informatie zie Oldenborgh et al. (2009). Vautard et al. (2009) geven een verklaring voor de snelle opwarming van Nederland. Zij vinden een relatie tussen een sterke afname van dagen met weinig zicht enerzijds en opwarming in Nederland en Europa anderzijds. Zichtverbetering is vooral toe te kennen aan een verbeterde luchtkwaliteit, zoals een sterke afname van SO2-aërosolconcentraties over de afgelopen dertig jaar. Hun verwachting is dat de snelle opwarming in Europa zal afzwakken doordat de verbetering van de luchtkwaliteit gestabiliseerd is. Relatie met klimaatverandering De belangrijkste reden voor de toename van de gemiddelde temperatuur op aarde in de laatste 50 jaar is waarschijnlijk het door de mens veroorzaakte versterkte broeikaseffect. Dit versterkte broeikaseffect is een gevolg van de uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer. Daarnaast zijn er ook natuurlijke processen die de gemiddelde jaarlijkse temperatuur op aarde beïnvloeden. Dit zijn Pagina 4 van 7

5 bijvoorbeeld variaties in de sterkte van de zonnestraling, het optreden van vulkaanuitbarstingen, ElNino's en chaotische fluctuaties in het klimaat. Ook de temperatuurtoename in Nederland is waarschijnlijk vooral een gevolg van het versterkte broeikaseffect. Daarnaast wordt een deel van de temperatuurtoename toegeschreven aan de toename van weertypen met zuidwestenwind. Er zijn wetenschappelijke vermoedens dat dit samenhangt met afkoeling van de hoge atmosfeer, als gevolg van ozonafbraak en het broeikaseffect. Referenties Brohan, P., J.J. Kennedy, I. Harris, S.F.B. Tett and P.D. Jones (2006). Uncertainty estimates in regional and global observed temperature changes: a new data set from 1850 [10]. Journal of Geophysical Research, vol. 111, D IPCC (2007). Climate change The physical science basis. Working group I contribution to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [11] (Eds. S. Solomon et al.). Cambridge University Press. Hartmann, D.L., J.M. Wallace, V. Limpasuvan, D.W.J. Thompson and R. Holton (2000). Can ozone depletion and global warming interact to produce rapid climate change [12]? Proc. Nat. Acad. Sci., 97, Jones, P.D. and A. Moberg (2003). Hemispheric and Large-scale surface air temperature variations: and extensive revision and an update to 2001 [13]. Journal of Climate, 16, , KNMI (2005). Veranderingen in het klimaat [14]. 30 pagina's. De Bilt [opent pdf-document]. KNMI (2008). De toestand van het klimaat in Nederland 2008 [15]. De Bilt Oldenborgh, G.J. van, and A. van Ulden (2003). On the relationship between global warming, local warming in the Netherlands and changes in circulation in the 20th century [16], International Journal of Climatology. Oldenborgh, G.J. van, S. Drijfhout, A. van Ulden, R. Haarsma, A. Sterl, C. Severijns, W. Hazeleger and H. Dijkstra (2009). Western Europe is warming much faster than expected [17]. Climate of the Past 5, MNP (2005) Effecten van Klimaatverandering in Nederland [18]. MNP rapportnr , 111 pagina's, Milieu- en Natuurplanbureau. Visser, H. (2004). Estimation and detection of flexible trends [19]. Atmospheric Environment 38, Visser, H. (2005). De significantie van klimaatverandering in Nederland Een analyse van historische en toekomstige trends ( ) in het weer, weersextremen en temperatuurgerelateerde impact-variabelen [20]. MNP/RIVM rapport Visser, H. (2007). Kans op extreem warme dagen. Een analyse van historische data, modelvoorspellingen en consequenties voor de volksgezondheid [21]. MNP-rapport , Bilthoven. Visser, H. and A.C. Petersen (2009). The likelihood of holding outdoor skating marathons in the Netherlands as a policy-relevant indicator of climate change [22]. Climatic Change 93, Vautard, R., Y. Pascal and G.J. van Oldenborgh (2009). Decline of fog, mist and haze in Europe over the past 30 years. Nature Geoscience, 2, Zorita, E., Stocker, T.F. and Von Storch, H., How unusual is the recent series of warm years? [23] Geophysical Research Letters 35, 1-6. Relevante informatie Pagina 5 van 7

6 [indicator=nl0163] [indicator=nl0164] [indicator=nl0509] [indicator=nl0508] [indicator=nl0510] [indicator=nl0229] [indicator=nl0004] [indicator=nl0329] Climatic Research Unit [24]. Trends online. A compendium of data on global change [25]. Informatie over het Klimaatverdrag en het Kyoto-protocol [26] vindt u op de website van de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). Informatie over het klimaatbeleid van Nederland [27] staat op de website van het Ministerie van VROM. Meer informatie over gevolgen van klimaatverandering op het weer [28] is te vinden op de website van het KNMI. Meer informatie over klimaatverandering en concentraties van broeikasgassen is te vinden op de websites van het IPCC [29] (International Panel on Climate Change) en ETC/ACC [30] (Europeen Topic Center on Air and Climate Change). Informatie over de actuele en toekomstige ontwikkelingen voor het Kyoto-protocol zijn te vinden in Milieubalans 2008 [31] en Milieuverkenning [32]. Technische toelichting Technische toelichting De temperatuurreeks in De Bilt is gecorrigeerd voor effecten van verandering van meetlocaties, hoogte van de metingen, en effecten van verstedelijking (Brandsma-reeks, KNMI). De trend en onzekerheden in de temperatuurreeks is geschat met een structureel tijdreeksmodel. Zie Visser (2004, 2005, 2007), en Visser en Petersen (2009) voor details.voor de wereldgemiddelde temperatuur is de reeks van Brohan et al. (2006) gebruikt. Deze reeks wordt elk jaar geupdate; deze kan gedownload worden van de CRU-site. Hier staat ook een uitgebreidere literatuurlijst. Trend en onzekerheden zijn ook hier geschat met een structureel tijdreeksmodel. Een recente analyse van de extremiteit van de mondiale temperaturen is gegeven door Zorita et al. (2008). De CNT- en GISSdata zijn verkregen van het KNMI. Referentie van deze webpagina CBS, PBL, RIVM, WUR (2009). [33] (indicator 0226, versie 09, 31 maart 2009 ). Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen. Bron-URL: Links [1] [2] [3] [4] Pagina 6 van 7

7 [5] [6] [7] [8] [9] mid=411 [10] [11] ort_the_physical_science_basis.htm [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] r= &_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct= C &_version=1&_urlVersion=0&_userid= &md5=4b9ac5f3bb 5f7e68e6332f678d82fbf7 [20] d.html [21] [22] 00ae0&pi=1 [23] [24] [25] [26] [27] [28] [29] [30] [31] [32] [33] Pagina 7 van 7