Werkstuk Geschiedenis Jodendom

Transcriptie

1 Werkstuk Geschiedenis Jodendom Werkstuk door een scholier 1768 woorden 29 maart ,6 203 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Ontstaan Ontstaan in het nabije-oosten, op een woelig trefpunt van culturen. De eerste aartsvader, Abraham, kwam uit Ur (het huidige Iran). Een deel van de stammen verbleef lange tijd in Egypte. Rond 1300 v.chr. volgde onder het leiderschap van Mozes de terugtocht naar Palestina. De Israëlieten werden ter plaatse steeds machtiger, getuige de instelling van het koningschap onder Saul. David en Salomon waren zijn opvolgers. Het rijk splitse zich later in een noordelijk deel (Israel) en een zuidelijk deel (Juda). In 722 v.chr. wordt Israel bezet door de Assyriers en in 586 v.chr. valt Juda voor de Babyloniërs. De tempel bestaat niet meer. Een dramatische maar betekenisvolle tijd breekt aan, de Babylonische gevangenschap, waarin het volk geestelijk op de been wordt gehouden door de profeten (Jesaja). Na de Babyloniërs komen de Perzen. De joden keren (gedeeltelijk) terug naar Palestina en de tempel wordt herbouwd. Na de Grieken komen de Romeinen als nieuwe overheersers. Jeruzalem wordt in 70 na Chr. Belegert en de tempel verwoest. De joden raken verspreid over het Romeinse rijk (de diaspora) waar,in later tijden, nieuwe verbanningen (Spanje, Potugal) en progroms (Midden- en Oost Europa) voor diepe treurnis zorgen. De synagoge wordt voortaan de plaats van samenkomst en beleving van de godsdienst. De holocaust betekent een nieuwe slag voor het jodendom. Een geheel nieuwe situatie ontstond met de stichting van de staat Israël in Voor het eerst sinds 19 eeuwen hebben de joden hiermee weer een eigen huis. God en goden Het is opmerkelijk dat de Joodse volk, omgeven door zoveel volkeren die meer goden kenden, toch altijd heeft vastgehouden aan de ene God, in medeklinkers JHWH, aanvankelijk zonder daarmee andere (mindere) goden voor andere volkeren uit te sluiten. Pas na de ballingschap is er consequent sprake van één God. In de religieuze wereld van de oudheid staat het Joodse volk geheel alleen in z'n beleving van de ene en persoonlijke Macht die enerzijds ver boven het menselijke is verheven maar anderzijds toch met de mensen en hun geschiedenis bezig is. Heilige boeken De bijbel (van biblia=boeken), van de joden, de Tenach, kwam tot stand gedurende een lange periode en kent een grote verscheidenheid in literaire vorm (geschiedschrijving, lofzang, spreuken). De Thora (de "Wet") bevat de vijf oudste boeken (Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium), Pagina 1 van 5

2 waarvan de oudste gedeelten nog op Mozes terug gaan. Van later datum zijn de boeken van de Profeten en de Psalmen. Rond 100 na Chr. groeide de behoefte om de boeken van de bijbel goed vast te leggen, ook als reactie tegen de nieuwe sekte van de Christenen die er immers ook gebruik van maakten. De grens werd gelegd bij de boeken die er al voor 500 v.chr. geschreven waren (waarmee er een kloof ontstond met de Christengemeenten die ook later ontstane Joodse boeken erkenden). De historische commentaren op de Joodse bijbel zijn verzameld in de Talmoed. Leer Er is één God die aan het begin en het einde staat van de schepping. De mens wordt op zijn daden aangesproken, God beloont het goede en straft het kwade. De Thora bevat de openbaring en leefregels voor het volk. Eens zal er een Messias komen die het Joodse volk terugvoert naar het beloofde land (wat hier letterlijk opgevat moet worden). Onreine zaken dienen vermeden te worden (bloed, menstruerende vrouw, sperma, niet kosjer eten, varkens). Leefregels De leefregels zijn samengevat in de 'Tien geboden' zoals deze aan Mozes zijn gegeven en door hem op de twee stenen tafelen zijn vastgelegd (te vinden in Exodus, Leviticus en Deuteronomium). Daarnaast staan er met name in Leviticus een groot aantal, vaak zeer precieze voorschriften voor de sociale omgang, de voedselbereiding, de hygiëne, enz. waaraan de wettische Jood zich heeft te houden. Richtingen Door alle tijden heen heeft het jodendom bepaalde stromingen gekend. Rond het begin van onze jaartelling waren er bv. de bekende Farizeeën (de chassidische of vrome sekte binnen het Jodendom), de Sadduceeën (een groep rond de priesters van hogere rang), de Essenen (chassidisch en in afzondering levend) en de Samaritanen (een verwant volk dat zich niet geheel aan de Wet hield). Na de verwoesting van de tempel door de Romeinen en de tweede verstrooiing leefden de Joden verspreid in de diaspora (= verspreide gebieden). In het huidige jodendom zijn zeer vrijzinnige groepen te vinden (met name in de USA), naast zeer orthodoxe groeperingen als de Chassidiem (de in zwart geklede mannen met ongeknipte haren). Het Chassidisme (ontstaan in de Oekraïne in de 18e eeuw) is een volkse en mystieke richting die de verwachting van de Messias ziet als actieve heiliging van het leven hier en nu. In het oosten ontwikkelde zich begin deze eeuw een nieuwe nationalistische richting die leidde tot het Zionisme, dit is het streven om alle Joden te verenigen op historische grond, Palestina. In het huidige Israël leven de Chassidiem, de vrijzinnige joden en een grote groep volledig gesaeculariseerde (= 'ontkerkelijkte') Joden onder de nodige spanningen tezamen. Organisatie Er is geen overkoepelende organisatie. Men spreekt wel van Opperrabbijnen maar deze zijn toch slechts het hoofd van een landelijke of plaatselijke groep joden. Feestdagen en eredienst De joodse kalender gaat terug op die van de Babyloniërs en kent twaalf maanden. De grote feestdagen Pagina 2 van 5

3 zijn: Jom Kipoer, de Grote verzoendag Soekot, het Loofhuttenfeest Channoeka, het feest van de inwijding van de tempel Poeriem, de herinnering aan de geschiedenis rond Esther en Mordechaï Pesach, de herdenking van de uittocht uit Egypte De eredienst (in de Hebreeuwse taal) speelt zich af in de synagoge en is een dienst van het woord. Enkele teksten uit de Joodse bijbel "Hoor Israël, de Heer is onze God, de Heer is één. Gij zult de Heer uw God liefhebben met geheel uw hart en met geheel uw ziel en met geheel uw kracht" (uit Deuteronomium). "Toen sprak God al de woorden die hier volgen. Ik ben Jahweh, uw God die u heeft weggeleid uit Egypte, het slavenhuis. Gij zult geen andere Goden hebben ten koste van Mij. Gij zult geen Godenbeelden maken, geen afbeelding van enig wezen boven in de hemel, beneden op aarde of in de wateren onder de aarde... Gij zult de naam van Jahweh uw God niet lichtvaardig gebruiken, want Jahweh laat degenen die zijn naam lichtvaardig gebruiken niet ongestraft. Denk aan de sabbat, die moet voor u heilig zijn. Zes dagen kunt gij werken en alle arbeid verrichten. Maar de zevende dag is de sabbat voor Jahweh uw God." (uit Exodus, in andere versie ook in Leviticus). Tijdbalk 1250 v. Chr. Jozua trekt met het volk Israël door de Jordaan en mag het daarna veroverde land Kanaän onder de 12 stammen van Israël verdelen v. Chr. De Filistijnen bezetten het kustgebied van Kanaän, dat sindsdien de naam draagt van "Palestina" v. Chr. Saul wordt gezalfd tot eerste koning over Israël v. Chr. David regeert als koning van Israël te Hebron en Jeruzalem v. Chr. Regering van Salomo. De eerste Tempel wordt in Jeruzalem gebouwd en ingewijd. 922 v. Chr. Rijk valt uiteen in Tweestammenrijk (Juda) en Tienstammenrijk (Israël). 721 v. Chr. De Assyriërs veroveren Samaria en voeren de 10 stammen van het noordelijk koninkrijk weg in ballingschap. Dit betekent het einde van het Tienstammenrijk (Israël). 587 v. Chr. Nebukadnezar verwoest Jeruzalem en de Tempel en voert de stam van Juda weg in ballingschap naar Babel. Einde van het Tweestammenrijk (Juda). 539 v. Chr. Cyrus verovert Babel en staat de joden toe naar Jeruzalem terug te keren. Onder leiding van Zerubbabel wordt de Tempel herbouwd en voltooid (Tweede Tempel). 334 v. Chr. Alexander de Grote verovert Palestina, dat na zijn dood onder de heerschappij van de Ptolemeeën van Egypte geraakt. 198 v. Chr. Antiochus III van Syrië verslaat de Egyptenaren en Palestina gaat over in handen van de Seleucieden. 175 v. Chr. Antiochus IV wordt koning. Hij tracht de verering van JHWH uit te roeien en ontwijdt de Tempel door zwijnen op het altaar te offeren. 167 v. Chr. De joden, onder leiding van de bejaarde priester Mattatias en zijn vijf zonen, komen in opstand tegen de Seleucieden en "winnen" de opstand. Pagina 3 van 5

4 69 v. Chr. Pompejus verovert Palestina. 40 v. Chr. De Romeinen worden door de Parthen overvallen, die van tijd tot tijd het land bezet houden. 39 v. Chr. Herodes de Grote verdrijft de Parthen weer en regeert als koning tot het jaar 4 v. Chr. 4 tot 1 v. Chr. Geboorte van Christus. (Niet zeker wanneer gebeurd) 30 tot 33 n. Chr. Jezus gekruisigd. 66 n. Chr. De joden komen onder leiding van de Zeloten in opstand tegen de Romeinse overheersing. 70 n. Chr. Titus onderdrukt de joodse opstand, waarbij Jeruzalem geheel verwoest wordt n. Chr. Voor de tweede maal komen de joden in opstand tegen Rome onder aanvoering van Bar Kochba. Keizer Hadrianus onderdrukt de opstand, verwoest Jeruzalem opnieuw en herbouwt het als de Romeinse stad "Aelia Capitolina" n. Chr. Palestina komt onder de heerschappij van Byzantium (Constantinopel). Na de bekering van Constantijn verspreidt het christendom zich snel over het gehele land en worden er veel kerken gebouwd. 614 n. Chr. De Perzen vallen Palestina binnen. Duizenden christenen worden vermoord en honderden kerken verwoest. 636 n. Chr. De mohammedanen uit Arabië veroveren Palestina en maken Jeruzalem na Mekka en Medina tot hun derde heilige stad n. Chr. De Fatimidische kalief Hakem verwoest de kerk van het Heilige Graf en ook vele andere christelijke gebouwen. Hij opent daardoor de vijandelijkheden en steekt het vuur aan voor een oorlogsbrand, die later gedurende twee eeuwen Oost en West in de zgn. "Kruistochten" tegen elkander liet strijden n. Chr. De Kruisvaarders veroveren Jeruzalem en stichten daar het Latijnse Koninkrijk n. Chr. Saladin, een mohammedaans vorst uit Egypte, verslaat het leger van de christenen bij de Hoorns van Hittin. Hij maakt daardoor een einde aan het Koninkrijk van Jeruzalem n. Chr. De Mammelukse sultan Beybars van Egypte verovert de nog overgebleven vestingen van de Kruisvaarders. De Mammelukken regeren nu 250 jaar over de kuststeden n. Chr. Mongoolse stammen, onder aanvoering van Tamerlan, vallen Palestina binnen n. Chr. Het Turkse Ottomaanse Keizerrijk verovert Palestina en houdt het 400 jaar in zijn bezit n. Chr. De Geallieerden onder bevel van generaal Allenby veroveren Palestina in de eerste wereldoorlog. Dit is het jaar van de Balfour-declaratie voor een Joods Nationaal Tehuis in Palestina n. Chr. Het Britse Mandaat over Palestina wordt bevestigd door de Volkenbond n. Chr. De Verenigde Naties nemen een plan aan ter verdeling van Palestina tussen Israël en Jordanië n. Chr. Beëindiging van het Britse Mandaat. Op 14 mei wordt door de Joodse Nationale Raad de Staat Israël uitgeroepen. De eerste oorlog tussen Joden en Arabieren breekt uit n. Chr. De oorlog eindigt met een wapenstilstand tussen Israël, Egypte, Syrië, Jordanië, en Libanon. Palestina wordt verdeeld tussen Israël en Jordanië. 5 juni 1967 Opnieuw breekt een oorlog uit tussen de Arabische landen en Israël. Na 6 dagen is de oorlog beëindigd en heeft Israël het gehele schiereiland Sinaï, de Golan-hoogten (van Syrië) en de westelijke Jordaanoever (van Jordanië) bezet. 6 oktober 1973 Onverwacht breekt een nieuwe oorlog uit tussen Israël, Egypte en Syrië. Na 16 dagen wordt een overeenkomst van "staakt-het-vuren" bereikt. Pagina 4 van 5

5 14 mei Jaar onafhankelijkheid staat Israël Pagina 5 van 5