Armoede is een werkwoord. Arm zijn in de 19de eeuw.

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Armoede is een werkwoord. Arm zijn in de 19de eeuw."

Karolien de Croon
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Armoede is een werkwoord. Arm zijn in de 19de eeuw. Bart De Wilde

2 Armoede proberen benaderen vanuit actor-perspectief. De afbeeldingen, de rapporten, de romans en toneelstukken over armoede uit de 19 de eeuw werden zonder uitzondering gemaakt door buitenstaanders. Rechtstreeks bronnenmateriaal van de betrokkenen zelf is uiterst zeldzaam.

armoede uit de 19 de eeuw werden zonder uitzondering gemaakt door

3 Prentbriefkaart (19 de eeuw) die de liefdadigheid voorstelt met de 3 hoofdrolspelers: Onderzoeker: nadenkend, afwachtend Religieuze: belangeloze actie Arme: triest, onderdanig, passief Prentbriefkaart is bestemd om de gulle gever aan te zetten geld te geven voor liefdadige doelen. De arme zelf is hier enkel lijdend voorwerp.

Arme: triest, onderdanig, passief Prentbriefkaart is bestemd om de gulle gever

4 Ook de geschriften uit die periode getuigen van eenzelfde eenzijdige benadering van de armoede. Over armen: Ja! Zij zijn gelukkig ; want het gebrek aen het tijdelijke zal door het bezit van t eeuwige, door het bezit van het hemelrijk zelve beloond worden Over rijken: Rijk zijn is zoo een groot last,rijk zijn is zoo ene groote verantwoordelijkheid! Een middel is er maer om die last te verminderen, om die verantwoordelijkheid af te leggen, en t is de aelmoes gedaen aen de arme lidmaten van Jesus Christus Fragmenten uit: Van Hove, B., Redevoering over de Christelijke liefdagigheid, Kortrijk, 1856

rijken: Rijk zijn is zoo een groot last,rijk zijn is zoo ene groote verantwoordelijkheid!

5 Prentbriefkaart eind 19 de eeuw waarop een bijnamythische vrouwenfiguur een bedelaartje geld schenkt.

6 Prentbriefkaart waarop op een geïdealiseerde manier de reële problematiek van het vondelingschap werd afgebeeld.

7 Mannneneetzaal Binnenzichten Gents nachtasiel (opgericht in 1888). Uit de reglementen blijkt onder welk ijzeren regime armen terechtkwamen in dergelijke liefdadigheidsinstellingen. Mannen, vrouwen en kinderen werden gescheiden. Maximaal 3 opeenvolgende nachten kon men er verblijven. In kolonies voor beroeps-bedelaars (zoals Merksplas) moesten bovendien uniformen worden gedragen en heerste een strikt dagregime. Voor veel arme gezinnen was een verblijf in deze instellingen geen optie. Mannnenslaapzaal

Mannen, vrouwen en kinderen werden gescheiden. Maximaal 3 opeenvolgende nachten kon men er verblijven.

8 In de eeuw van ongebreidelde industrialisatie was armoede eigenlijk een essentieel onderdeel van het dagelijks leven van velen. Door de heersende loonpolitiek (of het ontbreken ervan) waren gezinnen van ongeschoolde arbeiders en dagloners genoodzaakt allerlei strategieën te ontwikkelen om het hoofd boven water te houden. Door het gebrek aan enige vorm van zekerheid zorgde de minste rimpeling door persoonlijke tegenslag (ziekte,ongeval,ontslag, brand, ), recessie of misoogsten voor grote moeilijkheden.

allerlei strategieën te ontwikkelen om het hoofd boven water te houden.

9 Foto van 3 kantklossters thuis (moeder en 2 dochters) (1910) Op het platteland dienden gezinnen van dagloners uiterst inventief te zijn om te overleven. Velen vulden het gezinsinkomen aan met thuisarbeid en vervielen in een systeem van zelf-uitbuiting waarbij men steeds langer en harder en meer moest werken of om het met de woorden van boer Paemel in de roman van Cyriel Buysse te zeggen: weirken tot da ge creveert. Alle familieleden van het gezin werden ook ingezet in dat systeem van zelfuitbuiting.

Velen vulden het gezinsinkomen aan met thuisarbeid en vervielen in een systeem van zelf-uitbuiting waarbij men steeds langer

10 De brooduitdeling in het dorp (1892) Frans Van Leemputten Ook kinderen werden in de gezinseconomie ingeschakeld. Zij werden ingeschakeld bij de taken van de ouders of zorgden zelf voor de nodige aanvulling van het inkomen door bijvoorbeeld mest te verzamelen (om als brandstof te worden verkocht). Zij werden ook ingezet bij het aanvullen van het dagelijks menu door bijvoorbeeld (gratis) molsla in het veld te verzamelen of door kikkers te vangen.

door bijvoorbeeld mest te verzamelen (om als brandstof te worden verkocht).

11 Wanneer de zelf-uitbuiting op het platteland haar limieten bereikte trokken veel armen naar de steden waar zij het leger ongeschoolde arbeiders vervoegden. Ook daar moesten strategieën ontwikkeld worden om te overleven. Jonge kinderen kwamen bijvoorbeeld steeds vroeger in het reguliere arbeidsproces terecht of werden ook hier ingeschakeld in de dagelijkse strijd om het bestaan.

Ook daar moesten strategieën ontwikkeld worden om te overleven.

12 Tekening van Victor Stuyvaert bij volkslied Verapaz (circa 1867). "Wie goat er mee noar Verapa, doar moete wij nie wireken, eten en drinken op oens gemak, sloapen gelijk een virke..." Sommigen gingen uiteindelijk ook elders hun geluk beproeven. Velen vertrokken met hun weinige bezittingen naar Noord-Frankrijk, Amerika of zelfs verder. Onder de Gentse arbeidersbevolking in de 19 de eeuw was Verapaz (een departement in Guatemala) een mythisch begrip dat synoniem stond voor het paradijs op aarde.

.." Sommigen gingen uiteindelijk ook elders hun geluk beproeven.

13 Liefdadigheid kon ook verlichting brengen maar veronderstelde totale gehoorzaamheid en dankbaarheid. De informatie over de verschillende mogelijkheden tot ondersteuning en de middelen zelf waren geconcentreerd in handen van de burgerij. Zij beslisten wie in aanmerking kwam om welke steun te ontvangen en onder welke voorwaarden.

De informatie over de verschillende mogelijkheden tot ondersteuning en de middelen

14 Fragment uit het volkslied Brood (1859) van Emiel Moyson Arbeiders in de industriesteden gingen zich ook verenigen en stelden loonseisen. Dat dit niet zonder gevaar was bleek bijvoorbeeld in 1859 toen 70 textielarbeiders na een staking waarbij zij loonsopslag vroegen werden ontslagen en veroordeeld (wegens de wet op de samenspanning). Emile Moyson vroeg in een volkslied de families van de veroordeelden te steunen.

Dat dit niet zonder gevaar was bleek bijvoorbeeld in 1859 toen 70 textielarbeiders na een staking

15 Tekening van studerende arbeider uit Leon De fuisseaux De schanddaden van het cijnskiessteldel. Naast sociale eisen werden ook politieke eisen gesteld. Velen raakten er van overtuigd dat algemeen stemrecht hun situatie kon verbeteren en waren bereid enorme inspanningen te leveren om dat doel te bereiken. In 1883 werd de mogelijkheid geboden om via een bekwaamheidsexamen 1 stem te verwerven en velen studeerden hard om die stem te kunnen uitbrengen.

Velen raakten er van overtuigd dat algemeen stemrecht hun situatie kon verbeteren en waren bereid enorme

16 Fragment uit de vraagbaak opgesteld door het Ministerie van onderwijs in 1883 waar mogelijke vragen voor het bekwaamheidsexamen werden in opgenomen.

17 Vraagboek Tekening van klaslokaal uit Leon De fuisseaux De schanddaden van het cijnskiessteldel. Ook het onderwijs werd door velen gezien als het middel bij uitstek om te emanciperen. Er werden dan ook door sommigen enorme inspanningen geleverd om zichzelf bij te scholen of de kinderen de kans te geven het onderwijs zolang als mogelijk te volgen.

Ook het onderwijs werd door velen gezien als het middel bij uitstek om te emanciperen.

18 Pas Mèche (1882) Jules Bastien-Lepage Door de klemtoon te leggen op de inspanningen die werden geleverd om te overleven wordt armoede vanzelf een werkwoord in plaats van zomaar een lijdend voorwerp. Pas dan is het ook mogelijk het louter miserabilisme te overstijgen en ook andere beelden van armoede te brengen.

werkwoord in plaats van zomaar een lijdend voorwerp.

Vergelijkbare documenten

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting door M. 804 woorden 17 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronnen Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 6 Burgers en stoommachines,