Complexnummer:

Transcriptie

1 Complexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort T F E info@cultureelerfgoed.nl Vreugd en Rust Aantal complexonderdelen Monumentnummers van complexonderdelen , , , , , , Woonplaats Gemeente Provincie Voorburg Leidschendam-Voorburg Zuid-Holland Hoofdadres van hoofdobject Oosteinde 14, 2271 EH Voorburg Complexomschrijving Omschrijving complex: Historische buitenplaats VREUGD EN RUST. In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG in landschapsstijl met dubbele overplaats (2), ORANJERIE (3), TUINMUUR (4), vier lage HEKPIJLERS (5), TUINBANK (6), MONUMENT 'JULIANA EN BERNHARDBANK' (7). De historische buitenplaats Vreugd en Rust is gelegen aan de Vliet binnen de bebouwde kom van Voorburg grenzend aan de oude dorpskern. Ter plekke van een boerderij liet Pieter van Groeneveldt in circa 1686 een herenhuis bouwen, dat in een verkoopakte van 27 juni 1735 voor het eerst met de naam Vreugd en Rust werd aangeduid. Het goed kende toen een geometrische aanleg met een theekoepel aan de Vliet zoals de kaart van het Hoogheemraadschap uit 1712 laat zien. Een paar decennia later werd in 1751 onder het beheer van Jan van Schuylenburch ( ) het huis geheel opnieuw opgetrokken. Een prent van J. Vreeburg uit 1773 toont het nieuwe hoofdgebouw, een eenvoudig blokvormig pand van zeven traveeën breed (zoals thans nog aanwezig) gelegen in een formele tuinaanleg met een lange zichtas vanaf het huis in de richting van Huis ten Bosch. Deze as, hoewel enigszins versnipperd door de aanleg van dwarsassen, vormt nu nog steeds een kenmerkend onderdeel van de buitenplaats. De aanleg rondom het huis bestond uit rechthoekige vakken terwijl de zichtas voor het huis begeleid werd door twee symmetrisch geplaatste bouwhuizen. Ter zijde van de zichtas in het overpark was een vroeg-landschappelijke aanleg met kronkelpaden, waarnaast de moestuin was gelegen, die in de achttiende eeuw geheel werd ommuurd. In 1929 moest de moestuin Pagina: 1 / 15

2 wijken voor een tennisbaan, maar een deel van de tuinmuur is nog in redelijke staat aanwezig en fungeert als afbakening van de tennisbaan. De as zette zich aan de overzijde van de Parkweg door alwaar de boerderij van het buiten was gelegen. In 1929 is deze hofstede afgebroken. De buitenplaats werd aan het einde van de achttiende eeuw door aankoop van grond en andere buitens (die werden gesloopt) vergroot. De aanleg in landschapsstijl werd ook rond het huis doorgevoerd met een slingerende waterpartij en 'bosch als lustplaats', zoals te zien is op de kadastrale kaart van In de eerste helft van de negentiende eeuw liet de eigenaar Petrus Jac. Groen van Prinsterer de bouwhuizen slopen (1838/39), een nieuw koetshuis bouwen en het huis met twee vleugels uitbreiden (1852). Ook werd de aanleg in landschapsstijl gerealiseerd, vermoedelijk door tuinarchitect J.D. Zocher jr. Een litho van P.J. Lutgers uit circa 1850 laat de reeds voltooide tuinaanleg met waterpartij en hertenkamp zien. In deze tijd werd de oranjerie op de overplaats gebouwd, vermoedelijk naar ontwerp van Zocher. In 1916 werd de buitenplaats verkocht aan de gemeente Den Haag, die het huis van 1920 tot 1927 eerst verhuurde als hotel-restaurant en daarna tot 1984 als school. De buitenplaats is sinds 1916 door P. Westbroek omgevormd tot een openbaar toegankelijk park. Enkele onderdelen van de aanleg, zoals de Juliana en Bernhardbank, verwijzen naar de functie als openbaar wandelpark. De boerderij aan de Parklaan en de overwegend agrarische gronden tussen Parkweg en Broeksloot werden verkaveld en gebruikt voor woningbouw en voor twee kleine stadsparken, het Boerenbosje en het Juliana-Bernhardpark. Tuinarchitect H. Roeters van Lennep was verantwoordelijk voor het ontwerp en aanleg in In 1961 kwamen de gronden in bezit van gemeente Voorburg (thans Leidschendam-Voorburg). De huidige functie van het hoofdgebouw is hotel-restaurant. De omgrenzing van de historische buitenplaats Vreugd en Rust omvat de overplaats gelegen voor het huis tussen het Oosteinde en de Parkweg, de overplaats tussen de Parkweg en de Noordenburglaan en het Boerenbos (waar de laatste bomen van de zichtas staan). Aan de zuidwestzijde vormt een sloot de grens van de tuinaanleg vervolgens over het Oosteinde langs het hek van de eerste overplaats (parallel aan de Rozenboomlaan) waarna deze afbuigt om een deel van de Parkweg te volgen en vervolgens weer af te slaan langs de achtererven van huizen aan de Rusthoflaan die grenzen aan het Juliana-Bernhardpark en langs het fietspad naast het Boerenbos. Aan de noordoostzijde wordt de grens bepaald door een sloot lopend langs het Julianapark, de overplaats en de tuinaanleg de grens. De achterzijde van de historische buitenplaats wordt begrensd door de Vliet of Rijn-Schiekanaal. Op de bij de bescherming behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De HISTORISCHE BUITENPLAATS VREUGD EN RUST is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang: - vanwege het 18de-eeuwse hoofdgebouw in classicistische stijl, die in de 19de eeuw in neoclassicistische stijl werd uitgebreid; - vanwege het belang van de aanleg voor de geschiedenis van de tuin- en landschapsarchitectuur; - vanwege de ontwikkeling van de tuinaanleg met onder meer een fase in vroege landschapsstijl uit de derde kwart van de 18de eeuw (niet meer aanwezig); - vanwege de lange zichtas als karakteristiek element van een 18de-eeuwse buitenplaats; - vanwege de deels in structuur en deels in detail historische tuin- en parkaanleg in late-landschapsstijl die een Pagina: 2 / 15

3 representatief en gaaf bewaard gebleven voorbeeld is uit de tweede kwart van de negentiende eeuw zeer waarschijnlijk naar ontwerp van J.D.Zocher jr.; - vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen. Pagina: 3 / 15

4 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 3 oktober 2005 Kadaster deel/nr: 40656/174 Monumentnaam** Vreugd en Rust Complexnummer Vreugd en Rust Woonplaats* Voorburg Gemeente* Leidschendam-Voorburg Provincie* Zuid-Holland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oosteinde EH Voorburg Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel VOORBURG E 8782 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving HOOFDGEBOUW (Vreugd en Rust). Op rechthoekige grondslag opgetrokken 18de-eeuws hoofdgebouw in classicistische stijl. Het blokvormige pand is twee bouwlagen hoog voorzien van een witte pleisterlaag met hardstenen plint en wordt overkapt door een met gesmoorde Hollandse pannen gedekt samengesteld afgeplat schilddak. In 1852 is het gebouw uitgebreid met twee rechthoekige zijvleugels. Uit deze tijd dateert ook de houten borstwering (attiek) die boven de strakke lijstgevel is aangebracht. Thans is het hoofdgebouw in gebruik als hotelrestaurant. De regelmatig ingedeelde voorgevel van zeven traveeën breed wordt geleed door 19de-eeuwse zesruits vensters en pilasters op de hoeken. Centraal in de gevel een middenrisaliet met ingangspartij bestaande uit een dubbele deur met halfrond bovenlicht gevat in een omlijsting van pilasters bekroond met kapitelen en een kroonlijst, daarboven een verdiepingsraam en een zolderlicht. Over de hele lengte van de achtergevel is in 1920 een serre gebouwd passend in de stijl van het huis. Recent (circa 1990) is daarvoor een bordes met hardstenen balustrade gebouwd. In het INTERIEUR is ondermeer van belang het rijk geornamenteerde 18de-eeuwse trappenhuis met stucwerk in rococostijl. In de gang een 18de-eeuws stucplafond in rococostijl en enkele 19de-eeuwse stucplafonds in empirestijl. Pagina: 4 / 15

5 Het HOOFDGEBOUW (Vreugd en Rust) is van algemeen belang: - vanwege de sober architectonische vormgeving die typerend is voor het classicisme in de 18de-eeuw; - vanwege de uitbreiding in 1852 in neoclassicistische stijl typerend voor die periode; - vanwege het 18de- en 19de-eeuwse stucwerk in het interieur; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met andere onderdelen van de buitenplaats; - vanwege de kenmerkende ligging binnen de parkaanleg in landschapsstijl. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Kasteel, buitenplaats Landhuis Pagina: 5 / 15

6 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 3 oktober 2005 Kadaster deel/nr: 40656/174 Complexnummer Vreugd en Rust Woonplaats* Voorburg Gemeente* Leidschendam-Voorburg Provincie* Zuid-Holland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oosteinde EH Voorburg Bij Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel VOORBURG E 4318 VOORBURG E 9178 VOORBURG E 9149 VOORBURG E 4752 VOORBURG E 9177 VOORBURG E 8987 VOORBURG E 8810 VOORBURG E 8809 VOORBURG E 4990 VOORBURG E 4991 VOORBURG E 9147 VOORBURG E 6041 VOORBURG E 9148 VOORBURG E 4474 VOORBURG E 4988 VOORBURG E 4751 VOORBURG E 4989 VOORBURG E 4317 VOORBURG E 8782 Rijksmonumentomschrijving** Pagina: 6 / 15

7 Omschrijving HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende bij de buitenplaats Vreugd en Rust. Deels in structuur en deels in detail gaaf bewaarde tuinaanleg in late-landschapsstijl bestaande uit een park in de directe omgeving van het huis en twee overparken. Aanleg rond het huis. De aanleg rondom het huis, waarin een hertenkamp is opgenomen, is in de tweede kwart van de 19de eeuw ontworpen, vermoedelijk door tuinarchitect J.D. Zocher jr. Een aaneengeschakelde gebogen waterpartij bepaalt het gezicht van de aanleg. Daaromheen slingeren zich wandelpaden gestoffeerd met boomgroepen. De bomenaanplant bestaat uit eiken, beuken en moerascypressen. Langs de Vliet loopt een rechte laan, die Zocher als 18de-eeuws formeel element in zijn ontwerp heeft opgenomen. Overplaats (bij oranjerie). De twee overparken voor het huis worden door de brede 18de-eeuwse zichtas in de richting van Huis ten Bosch, die zich in de as van het huis tot aan de Noordenburglaan voortzet, bij de tuinaanleg betrokken. Deze vista van afwisselend eiken en beuken kent een versmalling aan het einde. De landschappelijke aanleg van het eerste overpark (Oosteinde-Parkweg), die zich rond de oranjerie concentreert, is waarschijnlijk door L.P. Zocher gerealiseerd met in curven verlopende wandelpaden en een enkele karakteristieke solitair. Vanuit de oranjerie bestond oorspronkelijk een vrij zicht op de tuin met vijverpartij, dat thans enigszins verstoord wordt door jongere aanplant. Ten oosten van de oranjerie ligt de deels ommuurde oorspronkelijke moestuin, die sinds 1929 met tennisbanen is ingericht. Aan de voorzijde van het overpark parallel aan het Oosteinde loopt een gebogen waterloop uit de landschapsperiode met een bakstenen keermuur (1956/57). In de muur een reliëfpatroon door regelmatig verspringende bakstenen. Overplaats (het Juliana-Bernhardpark en het Boerenbosje). Na de sloop van de boerderij aan de Parklaan in 1929 werd in het kader van de werkverschaffing voor jeugdige werklozen in 1937 het tweede overpark (Parkweg-Noordenburglaan) aangelegd. Tuinarchitect H. Roeters van Lennep was verantwoordelijk voor het ontwerp en aanleg in Bepalend voor het park is het herdenkingsmonument aan het huwelijk van prinses Juliana en Bernard in 1947 gelegen in het midden van een ovale vijver. Het park kent een eenvoudige aanleg met een sobere beplanting en padenstelsel. Aansluitend ligt het na de Tweede Wereldoorlog aangelegde 'Boerenbos', dat een onderdeel van de aaneengesloten groenstrook vormt. De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende bij de buitenplaats Vreugd en Rust is van algemeen belang: - als representatief voorbeeld van een deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een tuin- en parkaanleg in late-landschapsstijl, zeer waarschijnlijk van de hand van J.D. Zocher jr.; - vanwege de 18de-eeuwse zichtas als karakteristiek onderdeel van een buitenplaats; Pagina: 7 / 15

8 - als representatief voorbeeld van het werk van Zocher; - vanwege de functioneel-ruimtelijke samenhang met de andere onderdelen van de buitenplaats; - vanwege het belang van de aanleg voor de geschiedenis van de tuin- en landschapsarchitectuur. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Historische aanleg Pagina: 8 / 15

9 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 3 oktober 2005 Kadaster deel/nr: 40656/174 Complexnummer Vreugd en Rust Woonplaats* Voorburg Gemeente* Leidschendam-Voorburg Provincie* Zuid-Holland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oosteinde EA Voorburg Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel VOORBURG E 9147 Rijksmonumentomschrijving** Pagina: 9 / 15

10 Omschrijving ORANJERIE. Vrij in het overpark gelegen negentiende-eeuwse voormalige oranjerie, thans in functie als verenigingsgebouw (De Koepel genaamd). Het op rechthoekige grondslag opgetrokken witgepleisterde pand bestaat uit één bouwlaag op een deels bakstenen, deels hardstenen plint. Aan de achterzijde een halfronde uitbouw waar een halfrondvormig terras aan grenst. Afgeplat deels rondlopend schilddak. De nok van het dak wordt bekroond door een ronde houten belvedère. De gevels zijn geleed door pilasters en een regelmatige vensterindeling van zesruits schuifvensters. Alle vensters rusten op een hardstenen doorlopende lijst. In de uitbouw aan weerszijden van de glazen toegangsdeur met tweeruits bovenlicht vier openslaande houten zesruits vensters onder tweeruits bovenlichten met luiken. De ORANJERIE is van algemeen belang: - vanwege de vormgeving, die vermoedelijk van de hand van J.D. Zocher jr. afkomstig is; - vanwege de ornamentele waarde; - als karakteristiek en functioneel onderdeel van de buitenplaats; - vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Orangerie Pagina: 10 / 15

11 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 3 oktober 2005 Kadaster deel/nr: 40656/174 Complexnummer Vreugd en Rust Woonplaats* Voorburg Gemeente* Leidschendam-Voorburg Provincie* Zuid-Holland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oosteinde EH Voorburg Bij Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel VOORBURG E 4988 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving TUINMUUR. Aan de west- en de oostzijde van de rechthoekige moestuin staan twee delen van de tuinmuur. De laat achttiende-eeuwse moestuinmuur is opgetrokken in rode baksteen met steunberen en een hardstenen afdekplaat. De TUINMUUR is van algemeen belang: - vanwege de ouderdom; - vanwege de doelmatige vormgeving; - als karakteristiek element van de tuinaanleg behorend bij de buitenplaats. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Tuinmuur Pagina: 11 / 15

12 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 3 oktober 2005 Kadaster deel/nr: 40656/174 Complexnummer Vreugd en Rust Woonplaats* Voorburg Gemeente* Leidschendam-Voorburg Provincie* Zuid-Holland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oosteinde EH Voorburg Bij Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel VOORBURG E 4751 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving VIER HEKPIJLERS. De entree van beide overparken wordt gemarkeerd door twee lage hekpijlers uit de jaren dertig van deze eeuw, toen Vreugd en Rust door de gemeente als openbaar park werd bekend. De lage samengestelde postamenten van baksteen met uitkragende bovenranden zijn gebouwd in de stijl van de Nieuwe Haagse School. De HEKPIJLERS zijn van algemeen belang: - vanwege architectonische vormgeving in de stijl van de Nieuwe Haagse School; - vanwege de markering van het toegang tot het park; - vanwege de ornamentele waarde; - vanwege de ensemblewaarde. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Pagina: 12 / 15

13 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 3 oktober 2005 Kadaster deel/nr: 40656/174 Complexnummer Vreugd en Rust Woonplaats* Voorburg Gemeente* Leidschendam-Voorburg Provincie* Zuid-Holland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oosteinde EH Voorburg Bij Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel VOORBURG E 4991 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving TUINBANK. In het overpark staat een blokvormige bakstenen tuinbank (de zogenaamde Van de Vet-bank). In het midden een langwerpig uitgespaarde zitplaats. Gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School, in 1926, toen Vreugd en Rust door de gemeente als openbaar park werd bekend. De TUINBANK is van algemeen belang: - vanwege de architectonische vormgeving in de stijl van de Amsterdamse School; - vanwege de markering van het toegang tot het park; - vanwege de ornamentele waarde; - vanwege de ensemblewaarde. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Tuinbank Pagina: 13 / 15

14 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 3 oktober 2005 Kadaster deel/nr: 40656/174 Complexnummer Vreugd en Rust Woonplaats* Voorburg Gemeente* Leidschendam-Voorburg Provincie* Zuid-Holland Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oosteinde EH Voorburg Bij Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel VOORBURG E 4751 Rijksmonumentomschrijving** Omschrijving MONUMENT 'JULIANA EN BERNHARDBANK'. In 1947 is ter gelegenheid van het huwelijk van prinses Juliana en prins Bernhard een herdenkingsbank gebouwd in de stijl van de Nieuwe Haagsche School en met beeldhouwwerk naar ontwerp van de beeldhouwer Albert Termote. De bank is in feite een soort overkluizing van de vijver, waarbij het zitbankgedeelte zich in het midden van een betegeld terras bevindt dat de vijver doorsnijdt. De bank is samengesteld uit meerdere, in hoogte variërende bouwdelen die zijn opgetrokken in schone baksteen en voor een deel worden afgedekt door kunststenen of betonnen platen en blokken. Het lage zuidelijke deel van het object is het zitbankgedeelte. De zitbank, die bestaat uit een bakstenen basis en een met bruin geschilderde planken afgedekte betonnen bovenrand, bevindt zich aan beide zijden van een gemetselde muur en loopt rondom een breder rondgemetselde uiteinde. In het ruggedeelte hiervan is een herinneringssteen aangebracht met de tekst 'DE AANLEG VAN HET PARK EN DE BOUW VAN DEZE BANK WERDEN UITGEVOERD DOOR JEUGDIGE WERKLOZEN IN DE JAREN MET MEDEWERKING VAN DE BURGERIJ'. Op het ronde deel staat een kleinere gemetselde cirkel met een decoratieve smeedijzeren bekroning. Op de rug van de bank staat een ijzeren rand met een krul aan beide uiteinden. Aan het andere einde van de zitbank bevindt zich een gebeeldhouwde leeuw op een hoger opgaande, gemetselde piëdestal. De leeuw is vervaardigd door de beeldhouwer Termote en bevat aan beide zijden van de basis de tekst 'TER HERINNERING AAN HET HUWELIJK VAN PRINSES JULIANA EN PRINS BERNHARD 7 JAN. 1937'. De leeuw houdt met zijn rechter klauw twee wapenschilden vast. Achter en aan weerszijden is de piëdestal verbonden met een grote, gemetselde bloembak met betonnen afdekplaten. De terrassen rondom de bank worden omheind Pagina: 14 / 15

15 door bakstenen, door middel van uitkragende rollagen met opstaande ijzeren randen afgedekte muurtjes. De muurtjes aan de zijden van de vijver zijn voorzien van rondboog duikeropeningen. Het MONUMENT 'JULIANA EN BERNHARDBANK' is van algemeen belang: - vanwege de architectonische vormgeving met de aan de stijl van de Nieuwe Haagse School verwante kenmerken; - vanwege de cultuurhistorische waarde in verband met de ontstaansgeschiedenis; - vanwege de herinneringswaarde; - vanwege het beeldbepalende karakter; - vanwege de gaafheid; - vanwege de ensemblewaarde en de ruimtelijke samenhang met het omringende park. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Tuinbank Pagina: 15 / 15