Werktitel Subwerktitel

Transcriptie

1 Faculteit Ingenieurswetenschappen Departement Elektrotechniek ESAT KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Werktitel Subwerktitel Eindwerk voorgedragen tot het behalen van het diploma van Burgerlijk werktuigkundigelektrotechnisch ingenieur, richting elektrotechniek, optie energie Bjorn Herteleer Michael De Pauw Promotor: Prof. dr. Ronnie Belmans Dagelijkse begeleiding: Patrik Buijs

2

3 c Copyright K.U.Leuven Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van zowel de promotor(en) als de auteur(s) is overnemen, kopiëren, gebruiken of realiseren van deze uitgave of gedeelten ervan verboden. Voor aanvragen tot of informatie i.v.m. het overnemen en/of gebruik en/of realisatie van gedeelten uit deze publicatie, wend U tot de K.U.Leuven, Departement Elektrotechniek ESAT, Kasteelpark Arenberg 10, B-3001 Heverlee (België). Telefoon & Fax of via info@esat.kuleuven.be. Voorafgaande schriftelijke toestemming van de promotor(en) is eveneens vereist voor het aanwenden van de in dit afstudeerwerk beschreven (originele) methoden, producten, schakelingen en programma s voor industrieel of commercieel nut en voor de inzending van deze publicatie ter deelname aan wetenschappelijke prijzen of wedstrijden. c Copyright by K.U.Leuven Without written permission of the promotors and the authors it is forbidden to reproduce or adapt in any form or by any means any part of this publication. Requests for obtaining the right to reproduce or utilize parts of this publication should be addressed to K.U.Leuven, Departement Elektrotechniek ESAT, Kasteelpark Arenberg 10, B-3001 Heverlee (Belgium). Tel & Fax or by info@esat.kuleuven.be. A written permission of the promotor is also required to use the methods, products, schematics and programs described in this work for industrial or commercial use, and for submitting this publication in scientific contests. i

4 Voorwoord Dank u mama, dank u papa, en dankuwel mijn lief. ii

5 Abstract 1 tot twee bladzijden over uw thesis iii

6 Inhoudsopgave Voorwoord ii Abstract iii Inhoudsopgave iv Lijst van symbolen v Lijst van figuren vi Lijst van tabellen vii 1 Inleiding 1 2 Literatuurstudie m.b.t. het bepalen van de kostprijs van spanningsonderbrekingen 2 3 Literatuurstudie m.b.t. het bepalen van de kostprijs van spanningsdips Parameters spanningsdips Karakteriseren van spanningsdips Bepalen van de kostprijs van spanningsdips Besluit Mitigatiemiddelen Inleiding Mitigatiemiddelen Sectoraal gebruik mitigatiemiddelen Netversterkingen 26 6 Opbouw model trade-off Inleiding Het 39-busnetwerk De fouten-analyse De economische analyse Besluiten Besluit 28 Bibliografie 29 iv

7 Lijst van symbolen ASD Adjustable Speed Drive CV T Constant Voltage Transformer DV R Dynamic Voltage Restorer IT I Information Technology Industry Council pu per unit RM S Root Mean Square V SC Voltage Source Converter V SD Variable Speed Drive v

8 Lijst van figuren 3.1 Spanningsdip ten gevolge van een niet symmetrische fout: links de golfvorm, rechts de RMS-spanning [1] Spanningsdips ten gevolge van een driefasige fout: bovenaan links de golfvormen, bovenaan rechts de RMS- spanningen en onderaan de fasehoeken [1] Definitie residuele spanning en duur van een dip [1] Karakterisatie spanningsdip door middel van verschillende drempelwaarden [2] Dip A [1] Dip B [1] Dip C [1] Dip D [1] Dip E [1] Dip F [1] Dip G [1] Gevoeligheidscurven [3] Basis schakelschema van een CVT [4] Vergelijking tussen de kost van mitigatiemiddelen per te beschermen kva voor spanningsdips in functie van het te beschermen vermogen [5] Principeschema magnetische synthesizers [3] Werkingsprincipe actieve serie compensatoren [6] vi

9 Lijst van tabellen 4.1 Overzicht welke mitigatiemiddelen in welke sector gebruikt worden vii

10

11 Hoofdstuk 1 Inleiding 1

12 Hoofdstuk 2 Literatuurstudie m.b.t. het bepalen van de kostprijs van spanningsonderbrekingen 2

13 Hoofdstuk 3 Literatuurstudie m.b.t. het bepalen van de kostprijs van spanningsdips In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van wat in de literatuur beschikbaar is omtrent het bepalen van de kostprijs van spanningsdips. Eerst zal kort een overzicht gegeven worden van de parameters die wijzigen bij het optreden van een spanningsdip. Hierna volgt een overzicht van de manieren waarop spanningsdips gekarakteriseerd worden. Tot slot volgt een overzicht van de methodes die in de literatuur beschreven worden om de kosten van spanningsdips te bepalen. Deze gegevens zullen in hoofdstuk Referentie naar hoofdstukken waar we prijzen van dips nodig zullen hebben. 3.1 Parameters spanningsdips Een spanningsdip is een daling van de RMS-waarde van de spanning tussen 0,1 en 0,9 pu en dit voor een periode van minimaal een halve cyclus [3]. Spanningsdips kunnen zeer veel oorzaken hebben maar de belangrijkste zijn: kortsluitingen en aardfouten, starten van inductiemotoren en het inschakelen van transformatoren. De meest voorkomende oorzaak van spanningsdips zijn echter fouten. De belangrijkste parameters die een dip beschrijven zijn de diepte en de duur. Deze twee grootheden worden ook vermeld in de IEC norm en in de hierop gebaseerde NBN EN norm [7, 1]. Naast deze twee grootheden worden in de literatuur nog parameters ingevoerd, hoofdzakelijk omdat het gedrag van belastingen tijdens dips niet volledig kan verklaard worden door de diepte en de duur van een dip alleen. De bijkomende parameters zijn de sprong in fasehoek, driefasige onbalans en point in the wave. Elk van bovengenoemde parameters wordt hieronder kort toegelicht: 3

14 function of time are shown. The voltage dip at 132 kv shows a large drop in voltage magnitude in one phase, together with a small drop in the two other phases. The voltage drops in the latter two phases are the same. We will learn later in this chapter that this is a clean type D dip. The voltage dip as measured at 10 kv also shows a large drop in one phase and a 3. Literatuurstudie minor drop in the two m.b.t. otherhet phases. bepalen Therevan are however de kostprijs two differences van spanningsdips compared to Figuur Figure 3.1: 6.13 Spanningsdip Voltage dip tendue gevolge to nonsymmetrical van een niet symmetrische fault: waveforms fout: links (left); de golfvorm, rms voltages rechts de RMS-spanning (right). [1] Diepte van de dip De diepte van de dip is samen met de duur van de dip één van de belangrijkste parameters voor een spanningsdip. Omtrent de diepte van een spanningsdip zijn echter wel enkele opmerkingen te formuleren. Ten eerste is het zo dat de diepte van een spanningsdip niet constant hoeft te zijn gedurende een dip. Verder is het ook zo dat een spanningsdip in het algemeen een driefasig fenomeen is. De diepte van de dip hoeft dan ook niet gelijk te zijn in de drie fasen. Zowel het niet constant zijn van de diepte van een spanningsdip als het niet gelijk zijn van een spanningsdip in de drie fasen wordt geïllustreerd in figuur Duur van de dip Naast de diepte is de duur de meest gebruikte parameter om een dip te karakteriseren. Ook hier geldt dat de duur in de drie fasen niet gelijk hoeft te zijn. Indien de oorzaak van een dip een fout is op een bepaald netelement dan komt de duur van de dip in veel gevallen overeen met de uitschakeltijd van de beveiliging van het netelement waarop de fout aanwezig is. Conventioneel zit de duur van een dip tussen 10 ms en 1 min, dit volgens [7] welke door Elia gehanteerd wordt als de norm voor wat betreft power quality Sprong in fasehoek Aangezien zowel de impedanties in het net als de foutimpedantie complexe grootheden kunnen zijn, bestaat de kans dat de foutimpedantie een andere fasehoek heeft dan de bronimpedantie [8] en er bij een fout een fasesprong optreedt. Sommige apparatuur is hier gevoelig aan. Een voorbeeld hiervan zijn DC-motoren die gevoed worden door een thyristorbrug. Bij een thyristorbrug wordt de ontsteekhoek van de thyristoren namelijke bepaald door de nuldoorgang van de spanning. Een voorbeeld van een grote fasesprong ten gevolge van een driefasige fout in een distributienet is te zien in figuur

15 phase angle is obtained from the fundamental (50-Hz) component taken over a onecycle rectangular window. The phase-angle jump in Figure 6.12 has a rather large value. Such a large phase-angle jump points to a fault at the distribution level. In distribution systems, the source impedance is typically formed by a transformer Parameters with spanningsdips a rather Figure 6.12 Voltage dip due to three-phase fault in distribution system: waveforms (left); Figuur 3.2: Spanningsdips ten gevolge van een driefasige fout: bovenaan links de golfvormen, rms voltages (right); phase angles (bottom). bovenaan rechts de RMS- spanningen en onderaan de fasehoeken [1] Driefasige onbalans Een- of tweefasige fouten kunnen leiden tot een onbalans in het driefasig spanningssysteem en deze onbalans kan door transformatoren heen getransformeerd worden. Afhankelijk van de schakeling van de transformatoren zal men vertrekkende van dezelfde fout een verschillende dip verkrijgen [9] Point in the wave Voor sommige apparatuur is ook het ogenblik in de sinusgolf waarop de dip start en eindigt van belang voor het gedrag van deze apparatuur. Een contactor is een voorbeeld van een apparaat dat hieraan gevoelig is. 5

16 3. Literatuurstudie m.b.t. het bepalen van de kostprijs van spanningsdips 8.6 SINGLE-EVENT INDICES: VOLTAGE DIPS 617 Figure 8.44 Definition of duration and residual voltage of voltage dip. Figuur 3.3: Definitie residuele spanning en duur van een dip [1] which at least one of the rms voltages is below the threshold. It is thus possible that an event is classified as a dip with zero residual voltage but not as an interruption. This is the case when the voltage is zero in only one or two phases. If the voltage is zero in all three phases the event is classified as a voltage dip and as an interruption. 3.2 Karakteriseren van spanningsdips Gezien het feit dat een spanningsdip een vrij ruim begrip is met een heel aantal parameters die Depth of a Voltage Dip kunnen variëren, is het belangrijk een spanningsdip te karakteriseren. In de literatuur kunnen volgende methodes Many of omtheeen earlier spanningsdip studies on voltage te karakteriseren dips use the actualterug drop ingevonden voltage instead worden. of the residual voltage to characterize the event. The advantage is that a small value of the drop corresponds to a mild dip. When using residual voltage the somewhat strange situation occurs that a small value corresponds to a severe event. The split Karakterisatie has long been between enkeleuropean gebruik publications makend which van referred eentodiepte voltage dips and used the drop in voltage and American publications that used the term voltage De diepte vansag de dip and the wordt residual door voltage de IEC (referred to as sagnorm magnitude) gedefinieerd as a characteristic. als de laagste waarde However, the last few years the general tendency has been to use the residual van de spanning gedurende het incident. De diepte van de dip wordt dikwijls als een percentage voltage instead of the drop in voltage. van de spanning The voor depth de dip of a voltage of vandip deisnominale the difference spanning between aangegeven. the residual voltage Bijand eena driefasige dip vermeldt men meestal reference de voltage. diepste To be dipable in de to use driethe fasen. depth, it is thus essential to define whether the nominal voltage or the preevent voltage is used as a reference. But as both the depth and the residual voltage are typically expressed in percent, one needs a reference voltage in both cases anyway Karakterisatie gebruik makend van één diepte en één duur Hier wordt gebruik gemaakt Definitionvan of Reference de RMS-spanning Voltage om de residuele spanning en een maximale duur van de dip Thete thresholds bepalen needed (zietofiguur detect the 3.3). beginning De duur and end vanofde a voltage dip wordt dip are typically meestal gedefinieerd als de duur dat given de as spanning a percentage onder of a een reference bepaalde voltage. daling This reference zit (typisch voltagemin may be 10the procent). Deze twee kengetallen nominal karakteriseren voltage or thedan preevent de dip. voltage. In een The choice driefasig of reference systeemvoltage wordt is meestal far die fase from trivial and has already resulted in many discussions in standard-setting beschouwd waar de dip het langst duurt. Over het algemeen, en dan vooral in driefasige systemen, wordt de ernst van de dip door deze methode overschat Karakterisatie gebruik makend van verschillende dieptes en duren Deze methode, naar voor gebracht in [2], maakt gebruik van een systeem van drempelspanningen en geeft per drempelspanning telkens aan hoe lang de spanning onder deze drempelwaarde zit. Deze methode is in tegenstelling tot de twee voorgaande wel in staat om een niet rechthoekige spanningsdip met enig detail te karakteriseren. Een illustratie van deze methode wordt gegeven in figuur 3.4. In deze figuur worden een aantal tijden aangegeven waarvoor de spanning onder 6

17 durations associated with assessments of sags of the specified voltage levels. Notice that TxO% and Tso% are both 800 ms because both of the sag components of this nonrectangular event have magnitudes well below 50%. Tloah, however, comprises only the duration of the second component, 200 milliseconds. I Karakteriseren van spanningsdips Figuur 3.4: Karakterisatie spanningsdip door middel van verschillende drempelwaarden [2] Fig.2. Illustration of Specified Voltage characterization of rms variation phase measurements. een bepaalde drempelwaarde zit. Zo geeft bijvoorbeeld T 80% de tijd aan dat de spanning onder 80% van de nominale spanning zit. Measurement Event Level, A power system occurrence such as a fault can affect one, two, or all three phases of the distribution system. Furthermore, the magnitude and duration of the resulting rms variation on each phase may differ substantially. When calculating rms variation indlces, a determination must be made concerning how to report three-phase measurement events. Unfortunately, as with the characterization of non-rectangular components, characterization at the measurement event level has not been standardized and is not very well defined [4]. For an assessment of single-phase performance, each of the three phases are reported separately. Thus, for a three-phase fault, three different rms variations are included in the indices. The method of characterizing measurement events for the indices presented here is a three-phase method. A single set of characteristics are determined for all of the affected phases. For each rms variation measurement, the magnitude and duration are designated as the magnitude and duration of the phase with the greatest voltage deviation from nominal voltage Bollen karakterisatie M. Bollen karakteriseert spanningsdips door deze in te delen in verschillende dipklassen, deze karakterisatie wordt ook wel de ABC-classificatie genoemd. De dipklassen zijn rechtstreeks afgeleid van de oorzaak van de spanningsdip, namelijk van de fouten in het driefasige systeem en van de voortplanting van deze fouten door het net en dan vooral door de transformatorschakelingen. Op die manier worden zeven dipklassen (A-G) bekomen [1, 3]. Een nadeel van deze methode is dat ze vooral gebaseerd is op simulaties. Het bepalen van een dipklasse op basis van gemeten golfvormen is niet onmiddelijk mogelijk. Hieronder volgt een overzicht van de verschillende gedefinieerde dipklassen Dip klasse A Een driefase fout leidt tot dezelfde spanningsdip in de drie fasen. Dit fenomeen wordt in de ABC klassificatie aangeduid als een dip van klasse A. Een voorbeeld van een dip van klasse A wordt gegeven in figuur 3.5. De spanning bij een dip van klasse A daalt met een zekere waarde en er treedt geen fasesprong op Dip klasse B Een eenfasige fout resulteert in een spanningsdip in de getroffen fase. De niet getroffen fasen kunnen een spanningsverhoging, een spanningsdaling of geen spanningsverandering Aggregafe Event Level. An aggregate event is the collection of all measurements associated with a single power system occurrence into a single set of event has shut down, with the operati affect on custo multiple rms va system occurrenc state of the sys provides a truer a many customers presented here ar Without the aid good method of once the first m measurements re defined duration period. The dat variation indice IEEE Std sustained interru used but the on other. Using a one-min duration of the magnitude and likely to result in measurement ev the greatest volta The developed r the assessment o The indices are systems of varyi applied to meas distribution syste or the indices m distribution syst customer point-o this scalabilify o various parts of values calculated There are many p useful to quant& occurrence, 7 the phases involved, indices have bee

18 3. Literatuurstudie m.b.t. het bepalen van de kostprijs van spanningsdips 6.2 VOLTAGE DIPS 455 Figure 6.44 Voltage dip of type A: voltage waveforms (left); half-cycle rms voltage (right); phase angle (bottom). Figuur 3.5: Dip A [1] given below; for more details the reader is referred to [33] or a book on power system verwachten. analysis. Welk effect precies optreedt hangt af van de verhouding tussen de directe en inverse bronimpedantie. Voltage Eendips voorbeeld due to three-phase van een dip faults van(orklasse symmetrical B is tefaults) zien lead in figuur to the3.6. same voltage dip in the three phases (or balanced dips). In our classification of dips we refer to these as type A; a synthetic example is shown in Figure The Dip voltage klasse in thecfaulted phase equals 0.5 pu and there is no phase-angle jump in the faulted-phase voltage. The phase-angle jump is zero in all three phases. The oscillationfout in the resulteert phase-angle in plot een (right) spanningsdaling is artifactendueen to fasesprong the half-cyclevoor window beide getroffen Een tweefasige fasen. De fasesprong moving through in dethe twee start getroffen the event. fasenthese is even artifacts grootwill maar be discussed tegengesteld in more zoals te zien is detail in Section 8.2. in figuur 3.7. De derde fase wordt niet beïnvloed. A single-phase fault results in a voltage drop in the faulted phase. The nonfaulted phases may show a rise in voltage, a drop in voltage, or no change at all, depending on the ratio between positive-sequence and negative-sequence source impedances Dip klasse D For the synthetic dip shown in Figure 6.45 it has been assumed that the voltage in the nonfaulted phases is not affected. The dip becomes unbalanced with a drop in Een dip vanone klasse phased only (ziebut figuur no impact 3.8) in wordt the other gekarakteriseerd two phases. door een grote spanningsdaling in een fase en een A phase-to-phase kleinere spanningsdaling fault leads to ainvoltage de twee drop andere between fasen. the faulted Een dip phases, vanas klasse D kan bekomen worden shown indoor Figure de6.46. homopolaire In terms ofcomponent phase voltages uithis eentranslated dip vaninto klasse a drop B in terms verwijderen of door een dip voltage van klasse for twocphases doorand eenadriehoek-ster-transformator change in phase angle thesete two transformeren phases as well. [1]. Although the voltage between the faulted phases does not show any phase-angle Dip klasse E Een dip van klasse E is net als de dips van klasse F en G het gevolg van een tweefasige aardfout. Een dip van klasse E bekomt men door een tweefasige aardfout op hetzelfde spanningsniveau als het spanningsniveau waarop de metingen worden uitgevoerd. Een dip van klasse E bevat net als een dip van klasse B een homopolaire component. Evenals bij een dip van klasse B wordt ook 8

19 Karakteriseren van spanningsdips 456 ORIGIN OF POWER QUALITY EVENTS 456 ORIGIN OF POWER QUALITY EVENTS Figure 6.45 Voltage dip of type B: voltage waveforms (left); half-cycle rms voltage (right); phase-angle (bottom). Figuur 3.6: Dip B [1] Figure 6.45 Voltage dip of type B: voltage waveforms (left); half-cycle rms voltage (right); phase-angle (bottom). Figure 6.46 Voltage dip of type C: voltage waveforms (left); half-cycle rms voltage (right); phase angle (bottom). Figure 6.46 Voltage dip of type C: voltage waveforms (left); half-cycle rms voltage (right); phase angle (bottom). Figuur 3.7: Dip C [1] 9

20 angle jump is about 208. For a zero characteristic phase-angle jump (the phaseangle jump in the voltage between the faulted phases, V in Table 6.2), the phase-angle jump in the two faulted phases is of equal size but opposite direction. The third phase is not affected. A type C voltage dip may also be due to a singlephase fault at a higher voltage level, according to Table 6.3. Removing the zero-sequence component from a type B dip or transferring a type C dip through a Dy-connected transformer results in a type D dip, as 3. Literatuurstudie shown in Figure m.b.t A het type bepalen D dip is characterized van de kostprijs by a major voltage van spanningsdips drop in Figure 6.47 Voltage dip of type D: voltage waveforms (left); half-cycle rms voltage (right); phase angle (bottom). Figuur 3.8: Dip D [1] bij een dip van klasse E deze component bepaald door de verhouding tussen de homopolaire en de directe bronimpedantie. Een voorbeeld van een dip van klasse E wordt gegeven in figuur Dip klasse F Door een dip van klasse E te transformeren door een driehoek-ster-transformator bekomt men een dip van klasse F. Net zoals bij een dip van klasse D wordt een dip van klasse F gekenmerkt door een grote spanningsdaling in een fase en een kleinere spanningsdaling in de twee andere fasen. De spanningsdaling in de twee andere fasen is bij een dip van klasse F echter groter dan bij een dip van klasse D. Door figuur 3.8 met figuur 3.10 te vergelijken is te zien dat de fasesprong in de twee niet getroffen fasen kleiner is bij een dip van klasse F dan bij een dip van klasse D Dip klasse G Door een tweefasig aardfout door een tweede driehoek-ster-transformater te transformeren bekomt men een dip van type G. Men bekomt dezelfde dip door de homopolaire component uit een dip van klasse E te verwijderen. Een dip van klasse G wordt gekarakteriseerd door een grote daling van de spanning in twee fasen en een kleinere daling van de spanning in de derde fase. De derde fase vertoont geen faseprong terwijl de eerste twee fasen een tegengestelde fasesprong vertonen die afhankelijk is van de verhouding tussen de homopolair en de directe component van de bronimpedantie [1]. Een voorbeeld van een dip van klasse G wordt gegeven in figuur

21 Karakteriseren van spanningsdips 458 ORIGIN OF POWER QUALITY EVENTS Figure 6.48 Voltage dip of type E: voltage waveforms (left); half-cycle rms voltage (right); phase angle (bottom). Figuur 3.9: Dip E [1] 6.2 VOLTAGE DIPS 459 one phase and a minor drop in the other two phases. For a zero characteristic phaseangle jump, the voltages in the nonfaulted phases have the same rms voltage and phase-angle jumps that are identical in size but opposite in sign. A voltage dip of type E, as shown in Figure 6.48, is the first of three types due to two-phase-to-ground faults. A type E dip occurs for a two-phase-to-ground fault at the same voltage level as the dip measurement. It has in common with a type B dip that it contains a zero-sequence component. As with type B, this zero-sequence component depends on the ratio between the zero-sequence and positive-sequence source impedances. For unknown fault position, this ratio appears as the voltage in the nonfaulted phase. For the basic dip types in Table 6.2 it has been assumed that the voltage in this phase is not affected by the fault. For a type E dip, the rms voltage shows a drop in two phases without phase-angle jump. After a Dy-connected transformer, a type E dip changes into a type F dip. As with a type D dip, it shows a large voltage drop in one phase and a minor drop in the other two phases. But the latter voltage drop is more for a type F than for a type D dip. The phase-angle jump in these not-faulted phases is smaller; compare Figure 6.47 with Figure A second Dy-connected transformer results in a type G dip for a two-phase-toground fault, as shown in Figure The same dip results by removing the Figure 6.49 Voltage dip of typefiguur F: voltage3.10: waveforms Dip F (left); [1] half-cycle rms voltage (right); phase-angle (bottom). 11

22 3. Literatuurstudie Figure 6.49 Voltage m.b.t. dip ofhet type F: bepalen voltage waveforms van de(left); kostprijs half-cyclevan rms voltage spanningsdips (right); phase-angle (bottom). Figure 6.50 Voltage dip of type G: voltage waveforms (left); half-cycle rms voltage (right); phase-angle (bottom). Figuur 3.11: Dip G [1] 3.3 Bepalen van de kostprijs van spanningsdips Rechtstreeks via een enquête In vele gevallen wil men de kostprijs van spanningsdips bepalen in combinatie met de kost van spanningsonderbrekingen. In de meeste gevallen gebeurt de bepaling van de kost van spanningsonderbrekingen door middel van een enquête bij de verbruikers. Soms wordt in die enquête eveneens rechtstreeks naar de kost van spanningsdips gevraagd naast een bevraging over spanningsonderbrekingen. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in [10] en [11]. Onrechtstreeks kan naar de kost van spanningsdips bij een verbruiker gepeild worden door in de enquête vragen op te nemen die peilen naar de investeringen in mitigatiemiddelen tegen spanningsdips die de verbruiker reeds gedaan heeft of van plan is te doen Voordelen van de rechtstreekse bevraging Indien er van de spanningskwaliteit bij een bepaalde verbruiker statistieken beschikbaar zijn, kan het de moeite lonen om voor bepaalde periode de spanningsdips die die verbruiker ervaren heeft op te zoeken en specifiek naar deze dips te peilen, eventueel in combinatie met een aantal standaarddips. Het voordeel van deze manier van bevragen is tweeledig. Ten eerste is het zo dat een verbruiker een referentie heeft voor het invullen van de kosten van de standaarddips doordat de kosten van de voorgevallen dip hem in vele gevallen bekend zijn. Ten tweede is het zo dat door het inbrengen van een aantal voorgevallen dips in de enquête, er een rechtstreeks verband bestaat tussen de voorgevallen dip en de door de verbruiker gerapporteerde kost. Dit kan 12

23 Bepalen van de kostprijs van spanningsdips voordelen bieden om de kosten die door de verbruiker worden opgegeven voor de standaarddips te verifiëren. Een bijkomend voordeel van een rechtstreekse bevraging naar de kosten van spanningsdips kan de kostprijs zijn. Een enquête kan, afhankelijk van de gebruikte enquêtetechniek, vrij goedkoop uitgevoerd worden en bovendien is het zo dat, indien de bepaling van de kosten van spanningsdips gebeurt in combinatie met de bepaling van de kosten van spanningsonderbrekingen, de meerkost gering is Nadelen van de rechtstreekse bevraging Het nadeel van deze manier om de kost van spanningsdips te bepalen is dat er slechts naar één of enkele dips kan gevraagd worden. Dikwijls is een verbruiker ook niet in staat om te antwoorden op vragen als : Hoeveel zal een spanningsdaling van 60 % voor 250 ms kosten?. Verbruikers zijn namelijk in vele gevallen niet in staat om in te schatten bij welke spanningsdips ze wel wegvallen en bij welke niet. Soms zijn verbruikers in staat om, indien ze reeds weggevallen zijn ten gevolge van spanningsdips, aan te geven voor welke spanningsdips ze wegvallen en wat hiervan de kosten zijn. Echter, een verbruiker die een spanningsdip meemaakt zal hier niet altijd iets van merken. Indien de apparatuur die bij de verbruiker geïnstalleerd is immuun is voor de spanningsdip die optreedt dan zal deze apparatuur niet wegvallen en zal de verbruiker ook geen schade ondervinden Via een netonderzoek Een tweede manier om tot de kosten van spanningsdips bij een verbruiker te komen is gebaseerd op een meer fundamentele aanpak. Men zal namelijk via een onderzoek op het net waarop de verbruiker aangesloten is proberen achterhalen welke fouten op dit net tot dips zullen leiden bij de verbruiker in kwestie, hoeveel dips van elke categorie die verbruiker per jaar zal ervaren en wat hier uiteindelijk de kost van zal zijn. Deze methode heeft nood aan vier groepen gegevens [12]. De eerste groep van gegevens omvat de frequentie en de karakteristieken van de dips die bij de verbruiker in kwestie voorkomen. De tweede groep gegevens omvat informatie omtrent de gevoeligheid voor spanningsdips van de apparatuur aangesloten bij de verbruiker. Als derde input is informatie nodig omtrent het aantal toestellen dat deelneemt in industriële processen en hun interconnectie. Tenslotte is informatie nodig omtrent de kostprijs van een uitval van de verbruiker in kwestie. Vanuit deze invalshoek bekeken gaat een onderzoek naar de kostprijs van spanningsdips dan ook verder dan een onderzoek naar de kostprijs van een spanningsonderbreking. De kostprijs van een spanningsonderbreking is namelijk een input voor de kostprijsbepaling van spanningsdips. Dit brengt met zich mee dat een onderzoek naar de kostprijs van spanningsdips best gekoppeld wordt aan een bevraging naar de kost van spanningsonderbrekingen bij de verbruikers. Om de kost van spanningsdips bij een verbruiker te kunnen bepalen wordt een kostprijscalculatie opgedeeld in drie grote blokken. Achtereenvolgens zal een foutenanalyse, een spanningsdipanalyse en een economische analyse dienen uitgevoerd te worden om uiteindelijk tot een kostprijs te komen. Elk van bovenstaande analyses worden hieronder kort toegelicht. 13

24 3. Literatuurstudie m.b.t. het bepalen van de kostprijs van spanningsdips Foutenanalyse De bedoeling van deze analyse is het bepalen van de gevoeligheid van een bepaald aansluitpunt voor spanningsdips door middel van netsimulaties. De analyse bestaat erin dat men, door op verschillende posities in het net (de zogenaamde foutposities) fouten te simuleren, gaat bepalen welke fouten in het net tot spanningsdips bij een verbruiker zullen leiden. De analyse dient te gebeuren voor zowel symmetrische als onsymmetrische fouten en dit voor alle foutposities in het net [13]. De simulatie gebeurt in de veronderstelling dat de eerste beveiliging die de fout ziet ook steeds zal ingrijpen. Op die manier komt men tot een overzicht van welke fouten in het net tot een spanningsdip zullen leiden op een bepaald aansluitpunt Spanningsdipanalyse In een spanningsdipanalyse gaat men de informatie die men verkregen heeft uit de foutenanalyse koppelen aan historische gegevens van het net. De historische gegevens van het net bestaan in wezen uit een oplijsting van het aantal fouten per netelement (netwerkbussen, lijnen en eventueel kabels) en per jaar die men statistisch gezien mag verwachten. Uit deze gegevens kan ook de duur van een bepaalde spanningsdip bepaald worden aangezien deze afhankelijk is van de uitschakeltijd van de beveiligingen in het netwerk. Men bekomt uiteindelijk een overzicht welke dips en met welke frequentie een bepaald aansluitpunt op jaarbasis statistisch gezien zal ondervinden Economische analyse De bedoeling van de economische analyse is de bepaling van de economische gevolgen van spanningsdips op een bepaald aansluitpunt in het netwerk. Om te bepalen of het aangesloten materiaal zal trippen, slecht zal werken of niets van de dip zal ondervinden is een vergelijking nodig van de te verwachten spanningsdip met de gevoeligheidscurve van de apparatuur aangesloten op die bepaalde bus. Voor deze analyse zijn dan ook een aantal bijkomende gegevens nodig namelijk: De preciese gevoeligheid voor spanningsdips (gevoeligheidscurves) van de aangesloten apparatuur en een indeling van de apparaten per gevoeligheidscategorie Het aantal aangesloten apparaten per categorie en de interconnecties tussen de verschillende apparaten in het industriële proces De kostprijs van het wegvallen van het proces Gevoeligheidscurven aangesloten apparatuur Bij het achterhalen van de gevoeligheid van apparaten voor spanningsdips botst men op een tekort aan informatie. Voor de meeste apparaten die vaak in industriële installaties gebruikt worden ontbreekt het namelijk aan gevoeligheidscurves 1. Een voorbeeld van een gevoeligheidscurve voor motorcontactoren en ASD s inclusief de CBEMA en de ITI curve wordt gegeven in figuur Een manier om 1 De eerste gevoeligheidscurves werden opgesteld door CBEMA, met de bedoeling om de gevoeligheid van computermainframes voor spanningsvariaties weer geven, later werden deze curves aangepast tot de ITI curven 14

25 curve represents typical contactor sag ride-through characteristics. It trips for voltage sags below 0.5 pu that last for more than 1 cycle. The area of vulnerability for motor contactors shown in Fig. 3.5 indicates that faults within this area will cause the end-user voltage to drop below 0.5 pu. Motor contactors having a minimum voltage sag ride-through capability of 0.5 pu would Bepalenhave van detripped kostprijs van out spanningsdips when a fault 100 Percent of nominal voltage (rms or peak equivalent) CBEMA ITIC Running Stopped Running Stopped ASDs Motor contactors Figure Duration (cycles) Typical equipment voltage sag ride-through capability curves. Figuur 3.12: Gevoeligheidscurven [3] de gevoeligheidscurve Downloaded from Digital van een Engineering bepaald toestel Library te@ bekomen McGraw-Hill kan de ( fabrikant zijn maar in veel gevallen beschikt een Copyright fabrikant niet 2004 over The deze McGraw-Hill karakteristieken. Companies. In datall geval rights is het reserved. mogelijk om de Any use is subject to the Terms of Use as given at the website. apparatuur in kwestie te testen in labo-omstandigheden om op die manier de gevoeligheidscurve voor spanningsdips te bepalen. Het is echter onmogelijk om dit voor alle apparatuur te gaan doen gezien de kostprijs en de tijdsduur van deze labotesten. Een indeling van de appartuur in categorieën en een test per categorie uitvoeren is een mogelijkheid maar is geen garanties op correctheid aangezien zelfs twee gelijkwaardige apparaten van een verschillende fabrikant een verschillende gevoeligheid voor spanningsdips kunnen hebben Het aantal aangesloten apparaten per categorie en hun interconnectie Het aantal apparaten met elk hun gevoeligheidscurven en hun interconnectie dient gekend te zijn om te kunnen inschatten wat een spanningsdip zal doen met een bepaald proces. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat een machine die immuun is voor een bepaalde spanningsdip toch wegvalt omdat de sturing van deze machine niet immuun is voor de optredende spanningsdip en dus tript De kostprijs van het wegvallen van het proces De kostprijs voor het wegvallen van een verbruiker of een proces bij die verbruiker dient bepaald te worden via een 15

26 3. Literatuurstudie m.b.t. het bepalen van de kostprijs van spanningsdips enquête. Eenmaal alle bovenstaande gegevens gekend zijn kan onderzocht worden wat de kost van spanningsdips voor een bepaalde gebruiker is Voordelen van kostprijsbepaling via een netonderzoek Het grootste voordeel van een kostprijsbepaling van spanningsdips via een netonderzoek is de gestructureerde aanpak van de analyse waardoor het mogelijk is om de kostprijs te bepalen van heel uiteenlopende spanningsdips Nadelen van kostprijsbepaling via een netonderzoek Naast het feit dat een netonderzoek meer tijd en middelen in beslag neemt dan een bevraging heeft een kotprijsbepaling van spanningsdips via een netonderzoek ook het nadeel dat deze analyse gebaseerd is op historische gegevens. Transmissienetten zijn namelijk geen statisch gegeven maar evolueren voortdurend. Een aanpassing in het net zoals het uitbreiden van het net maar ook het sluiten van bepaalde koppelingen kunnen ervoor zorgen dat de resultaten van een simulatie niet meer met de realiteit overeen komen. Verder is het zo dat voor de kostprijsbepaling van spanningsdips via een netonderzoek er gegevens nodig zijn van aangesloten apparatuur bij de verbruiker die noch de onderzoeker, noch de verbruiker, noch de leverancier van de apparatuur bezitten. 3.4 Besluit Wat de parameters van spanningsdips betreft blijkt dat de diepte en de duur van een spanningsdip de twee belangrijkste, en in praktijk ook de twee meest gebruikte parameters van een spanningsdip zijn. Dit heeft tot rechtstreeks gevolg dat de karakterisatie van spanningsdips zich in vele gevallen ook beperkt tot één diepte (meestal de maximale diepte) en één duur. Deze manier om spanningsdips te karakteriseren heeft het nadeel dat de dip overschat wordt. Wat het bepalen van de kostprijs van spanningsdips betreft blijkt uit de literatuur dat er twee methodes bestaan. De eerste methode maakt gebruik van een enquête bij de verbruiker. Een twee methode maakt gebruik van netonderzoek aangevuld met spanningsdip- en economische analyse. 16

27 Hoofdstuk 4 Mitigatiemiddelen 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk zal een overzicht gegeven worden van de mitigatiemiddelen die kunnen gebruikt worden om power quality problemen en in het bijzonder spanningsdips en -onderbrekingen te verhelpen. In wat volgt worden de verschillende mitigatiemiddelen opgelijst met telkens een korte beschrijving van het mitigatiemiddel, een korte bespreking van de toepasbaarheid en waar mogelijk ook een schatting van de kostprijs. Aan het slot van dit hoofdstuk is een samenvattende tabel te vinden met daarin een vergelijking tussen de verschillende mitigatiemiddelen. 4.2 Mitigatiemiddelen Wat zowel de mitigatiemiddelen tegen spanningsdips als spanningsonderbrekingen typeert is de kost van deze mitigatiemiddelen. Deze kost is namelijk het laagst bij de eindverbruiker en neemt toe naarmate men zich (elektrisch) verder van de eindverbruiker begeeft. Deze stijging in kost is voornamelijk afkomstig van de stijging in het te beschermen vermogen. Verder is het ook zo dat de oplossingen bij de eindverbruiker dikwijls een lagere graad van complexiteit hebben dan deze die op het transmissienet kunnen toegepast worden. De mitigatiemiddelen bestaan (in stijgende graad van complexiteit/kost) uit: het aanpassen van het proces bij de eindverbruiker, beschermen van een deel van het proces, beschermen van de gehele site en tenslotte aanpassingen aan het net Aanpassingen van het proces bij de eindverbruiker Deze aanpassingen zijn weliswaar de goedkoopste maar in veel gevallen dient een grondige kennis van de processen voorhanden te zijn om deze aanpassingen te kunnen uitvoeren. Voorbeelden van aanpassingen waarvoor een grondige kennis van de aan te passen processen noodzakelijk is worden besproken in paragrafen en maar vooral ook in paragrafen en De oplijsting die volgt is in grote mate gebaseerd op [8]. 17

28 4. Mitigatiemiddelen Algemene voorzorgen De beste manier om ervoor te zorgen dat een proces zo veel mogelijk bestand is tegen spanningsdips is ervoor te zorgen dat de apparatuur de maximale voedingsspanning krijgt. Als een voeding of een contactor gevoed wordt met een lagere dan de nominale spanning dan zal dat apparaat gevoeliger zijn voor spanningsdips. Het is daarom heel belangrijk om aandacht te schenken aan de tapstandpositie van de voedende trafo om op die manier de ride through capabilitites van de aangesloten apparatuur te verbeteren. Een andere simpele oplossing om de weerstand van sturingen tegen spanningsdips te verbeteren is deze sturingen schakelen tussen twee fasen in plaats van tussen een fase en de neutrale geleider [14] Automatische herstart De procescomponenten die uitgerust zijn met een automatische herstart schakelen bij een spanningsdip gecontroleerd af. Nadat de spanning zich heeft hersteld, herstarten ze na een bepaalde vooraf vastgelegde tijd. Automatische herstart noodzaakt de installatie van vrij goedkope, additionele hardware Restart on the fly Deze aanpassing slaat op frequentie-omvormers. Sommige frequentie-omvormers hebben de mogelijkheid om, wanneer ze detecteren dat de spanning terugkomt na een dip, automatisch terug te herstarten, zonder eerst te stoppen. Indien op de VSD die bij de verbruiker geïnstalleerd is deze functie niet geactiveerd is maar wel ondersteund wordt door de drive dan is het activeren van deze functie een goedkope manier om de kost van spanningsdips te beperken. Indien de VSD die bij de verbruiker geïnstalleerd is deze functie echter niet ondersteund dan impliceert het gebruik van deze functie de aanschaf van een nieuwe VSD wat een veel hogere kost met zich meebrengt Aanpassen van de beveiligingen Door simpelweg een aanpassing van de onderspanningsbeveiligingen kunnen een heel aantal afschakelingen ten gevolge van spanningsdips vermeden worden. Men kan bijvoorbeeld de duur dat de spanning onder een bepaalde drempelwaarde mag zitten en de drempelwaarde zelf aanpassen. Wanneer bij een frequentiedrive de onderspanningsbeveiliging aangepast wordt dient er aandacht besteed te worden aan de overstroombeveiligingen. Bij een spanningsdaling zal door de frequentiedrive namelijk een verhoogde stroom getrokken worden om hetzelfde gevraagde vermogen te kunnen blijven leveren. Deze stroom kan in sommige gevallen aanleiding geven tot het afschakelen van de drive door de overstroombeveiliging. In dat geval kan men eventueel opteren om spoelen tussen de drive en het net te plaatsen om op die manier de stijging van de stroom te temperen. 18

29 Mitigatiemiddelen Kinetische buffering Kinetische buffering is eveneens een mitigatietechniek tegen spanningsdips die toegepast kan worden op frequentie-omvormers met een gemeenschappelijke DC-bus. Een of meerdere drives dienen dan geprogrammeerd te worden om bij een spanningsdip als generator te dienen en op die manier de kinetische energie te gebruiken om de DC-bus spanning op peil te houden. Kinetische buffering vergt een grondige analyse van de te beschermen installatie DC-bus buffering Men kan eveneens opteren om de DC-bus te voorzien van een extra opslagelement zoals bijvoorbeeld capaciteiten. Om echter effectief te zijn tegen driefasige dips is een zeer groot aantal capaciteiten nodig. Bovendien is het zo dat het toevoegen van capaciteiten kan leiden tot zeer hoge laadstromen. Een ander nadeel is dat grote capaciteiten zeer duur zijn Boost converter Met een boost converter is het mogelijk om bij een spanningsdip de DC-bus spanning op peil te houden door hetgeen rest van de voedingsspanning gelijk te richten en op te boosten tot boven de drempelwaarde waarop de frequentiedrive normaal zou afschakelen Active front end Met een active front end is het mogelijk om energie vanuit een frequentiedrive terug naar het net te voeren. Een active front end is echter ook een mitigatiemiddel tegen spanninsdips door de ingebouwde boost functie Aanpassingen van de uitrusting tussen het net en de eindverbruiker De oplijsting die volgt is in belangrijke mate gebaseerd op [3] Ferroresonant transformatoren Ferroresonant transformatoren of CVT s zijn eigenlijk 1 op 1 trafo s die hoog in hun saturatiecurve geëxiteerd worden. Hierdoor produceren ze een uitgangsspanning die niet veel wijzigt wanneer de ingangsspanning wijzigt. Zoals te zien is in figuur 4.1 bestaat een CVT uit een lineaire spoel in serie met een capaciteit. De spanning over de capaciteit kan ten gevolge van resonanties met de spoel gevoelig groter zijn dan de lijnspanning. Om de spanning over de capaciteit te beperken wordt een transformator over de capaciteit geplaatst [4]. CVT s zijn geschikt als mitigatiemiddel tegen spanningsdips en worden bij voorkeur gebruikt bij een constante belasting. Een CVT is in staat om spanningsdips met een residuele spanning tot 30% van de nominale spanning te mitigeren. Echter, dit slechts voor enkele cycli van de spanning. CVT s worden vaak gebruikt voor belastingen kleiner dan 20 kva, er bestaan echter ook CVT s 19

30 transformers at line frequency have been used at 400 Hz on aircraft, and as high as 20 khz. Constant-Voltage Transformer, Regulating Characteristics The basic two-component (CVT) Ferroresonant regulator is shown in Figure The inductor, LI, is a linear 4. Mitigatiemiddelen inductor and is in series with Cl across the input line. The voltage across capacitor, Cl, would be considerably greater than the line voltage, because of the resonant condition between LI and Cl O LI Cl ri t p V ^- V0 = 120V Figure Two Component Ferroresonant Voltage Stabilizer. Figuur 4.1: Basis schakelschema van een CVT [4] The voltage, V p, can be limited to a predetermined amplitude by using a self-saturating transformer, Tl, which has high 200 impedance, until a certain level of flux density is reached. At that flux density, the transformer saturates and becomes a low-impedance path, which prevents further voltage buildup across the capacitor. 000 This limiting action produces a voltage waveform that has a fairly flat top characteristic as shown in Figure 11-2 on each half-cycle ght 2004 by Marcel Dekker, Inc. All Rights Reserved. 0 Voltage Sag Mitigation Equipment Cost kva Figure Primary Voltage Waveform of a Constant Voltage Transformer. - UPS - cvrs - svc * M-G solutions to this important area. This paper will not upon the supplier, options, and complexity of Figuur address 4.2: their economic Vergelijking performance. tussen de kost van mitigatiemiddelen instillation. However, perthey te do beschermen provide a reasonable kva voor comparison for these different methods for improving spanningsdips in functie van het te beschermen vermogen [5] Economic Comparison power quality. This paper defines total owning cost as: The following will discusses each of these cost categories. Obviously this discussion must be very generic since the costs and rates must be used are a function of many variables themselves. Figure 3 Purchase Price for Mitigation Apparatus Purchase Price Figure 3 does not contain purchase prices for static tapchangers, written-pole motors, or super-conducting devices. The static tap-changer at best requires a halfcycle to change adjust voltage and generally the tap range is not large enough to obtain the voltages needed to correct the problems caused by voltage sags. These devices are normally used for voltage regulation and not power quality improvement, per se. Written-pole motors and devise containing super-conducting energy storage are generally applied to very specific applications that require their unique characteristics, and as such they are not considered in this paper. met vermogens Total Owning tot Cost = 250 kva. Dit zijn echter geen standaard types waardoor de kost voor een Purchase Price kva CVT kan Present oplopen Worth of tot Operating circa Costs $ [14]. CVT s worden dikwijls overgedimensioneerd om voldoende bescherming Residual Cost of tegen Sags and dips Intemptions kunnen bieden wanneer ze in vollast bedreven worden. Het rendement van CVT s ligt tussen de 70 en de 75 procent bij vollast [5]. Een overzicht van de kostprijs van mitigatiemiddelen tegen spanningsdips in functie van het te beschermen vermogen wordt gegeven in figuur Magnetische synthesizers ODerating Costs This section discusses establishing the present worth of the cost of operating a device used for power quality improvement. Each of the discussed devices possesses it's own set of advantages and disadvantage, commands a different price and entails different operating costs. The practice that is used when Magnetische Figure 3 synthesizers provides typical purchase gebruiken prices een for UPSs, vergelijkbaar werkingsprincipe als ferroresonant transformatoren, Clearly, the zeprices worden listed are echter at best approximate minder en values minder gebruikt. Het verschil tussen magnetische CVT, MG Sets and Series Voltage Controllers. synhesizers since the is actual dat magnetische purchase price will synthesizers vary depending driefasige toestellen zijn die gebruik kunnen maken 20

31 Voltage Sags and Interruptions 64 Chapter Three Mitigatiemiddelen Input Output Energy Transfer and Line Isolation Waveform Synthesis and Inductive Energy Storage Capacitive Energy Storage Figure 3.17 Figuur Block 4.3: diagram Principeschema of magnetic magnetische synthesizer. synthesizers [3] Trip Voltage Percent 100 van alle fasen om hieruit een gezonde driefasige spanning te synthetiseren. Een principeschema van een magnetische80synthesizer wordt gegeven in figuur 4.3. Als opslagelementen wordt gebruik gemaakt van capaciteiten en spoelen. Magnetische synthesizers zijn in staat om spanningsdips tot een residuele spanning van circa 40 % CBEMA van de nominale spanning te mitigeren. Dit echter slechts voor een periode 60 van typisch een cyclus van de bronspanning. Het rendement van deze Mag. Syn. apparaten ligt bij vollast typisch tussen de 89% en de 93%. Magnetische synthesizers zijn commercieel beschikbaar 40 met vermogens tussen 15 kva en 200 kva [3]. Aangezien magnetische synthesizers minder en minder gebruikt worden is het echter moeilijk om een inschatting van de kost van deze toestellen te maken. [15] spreekt van een kost van $ en $ voor magnetische synthesizers 20 die een vermogen kunnen beschermen van respectievelijk 750 en 500 kva, dit zijn echter vermoedelijk geen standaard producten Sag Duration in Cycles Actieve serie compensatoren Figure 3.18 Magnetic synthesizer voltage sag ride-through capability. Deze toestellen, ook wel DVR s of VSC s genaamd, zijn in staat om tijdens een spanningsdip de spanning op tefrom boosten saturated door in transformers. serie met de voedingsspanning The waveform een energy extra spanning is stored tein injecteren, the saturated dikwijls transformers gebruik gemaakt and vancapacitors een trafo inas serie current met deand lijn. voltage. Deze toestellen This hiervoor wordt zijn beschikbaar energy met storage vermogens enables van 1 tot the 5output kva voor of a de clean bescherming waveform vanwith kleine little eenfasige harmonic vermogens distortion. van 2MVAFinally, en hogerthree-phase voor de bescherming power inis middenspanningsystemen supplied through a belastingen tot [3]. Een inschatting zigzag van transformer. de kostprijsfigure per te beschermen 3.18 shows kva a magnetic wordt gegeven synthesizer s door [5] in voltage figuur 4.2. Een principeschema sag ride-through van een capability DVR wordtas gegeven compared in figuur to the 4.4. CBEMA curve, as specified by one manufacturer.* On-line UPS Active series compensators Advances in power electronic technologies and new topologies for these Een UPS of Uninterruptible devices have resulted Power Supply in new is eenoptions toestel for dat providing door gebruikvoltage te maken sag van ride- de last kan support blijvento voeden critical (totloads. zolangone er voldoende of the important capaciteitnew in deoptions batterijen is een batterij bankthrough aanwezig is), zowel bij een spanningsdip als bij een spanningsonderbreking. In het geval van een on-line UPS*Liebert wordt Corporation. de last steeds gevoed door de UPS. De UPS, het voedend net en de belasting staan als het ware in serie. Downloaded from Digital Engineering McGraw-Hill ( 21 Copyright 2004 The McGraw-Hill Companies. All rights reserved. Any use is subject to the Terms of Use as given at the website.