HDMI IS ACHTERHAALD. HDBaseT nieuwe standaard 37 TB OP EEN SCHIJF STEEDS MEER DATA OP HDD VERVALSTE S. Maak ze zelf én herken ze!

Transcriptie

1 OP CD: GRATIS VIRTUALBOX & VIRTUELE PC ZIE PAGINA 66 VERNIEUWD HDMI IS ACHTERHAALD HDBaseT nieuwe standaard ATOM-BAREBONE Compact, krachtig, goedkoop 20 POGOPLUG 30 Net niet de juiste NAS METEN IS WETEN 44 Herken slechte luidsprekers HAAL MEER UIT MS Office Word: symbolen ABORT, RETRY, FAIL 14 Waarheid achter antennagate van de nieuwe iphone 4 VAN WEB 1 TOT WEB 3 54 Webtechnieken in evolutie DENKWERK 68 Deel een geheime sleutel ADSL VS. KABEL 82 Gaat u voor snelheid of voor de extra's? DNSSEC 58 Het systeem in de praktijk OPEN SPELLING 92 Open-sourcespellingcontrole IP-STEKKERDOOS 22 Op afstand schakelen GRABIT 40 Ultieme usenetdownloader 26 SOFTWARE - DirSync Pro PDFCreator BusinessCards MX Photo Editor ManicTime VLC Media Player Super TB OP EEN SCHIJF STEEDS MEER DATA OP HDD 76 VERVALSTE S Maak ze zelf én herken ze! - VirtualBox & virtuele pc - Tweak Me! ESSENTIËLE SOFTWARE - Mozilla Firefox Zip IE 8 voor XP en Vista - Adobe Acrobat Reader Microsoft Office 2007-viewers PRIJSVRAAG Maak kans op 1 van de 10 RailWorks Rail Simulatorpakketten ter waarde van 44,90 OV-CHIPKAART MISSER VAN JEWELSTE NR. 241 JAARGANG 22 OKT OUDE HARDWARE HERGEBRUIKEN: SOLDEREN AAN EEN PC-CARD ,99

2 Met gepaste trots presenteren wij de BOSE Computer MusicMonitor Het is altijd ons streven geweest om nieuwe producten te ontwikkelen die de gebruikers voordelen bieden ten opzichte van bestaande producten. Om de zoveel tijd echter ontwikkelen wij een product dat al onze verwachtingen overtreft; een product waar onze medewerkers al in de testfase laaiend enthousiast over zijn. Wij proberen in dit soort gevallen ons enthou- siasme te temperen en toch vooral te praten over de nieuwe technologieën die dit product mogelijk maken. Een oordeel over de prestaties van dit product laten we normaal gesproken graag aan anderen over. Alleen zijn wij deze keer dusdanig enthousiast, dat we besloten hebben dit met u te delen. Dus bij deze! LET OP: Dit bericht is afkomstig van de fabrikant. 1. WIJ ZIJN VAN MENING dat, als het om de nauwkeurigheid van geluidsreproductie gaat, de Computer MusicMonitor een nieuwe standaard neerzet voor 2-delige computerluidsprekers. 2. WIJ ZIJN VAN MENING dat de Computer MusicMonitor het dichtst bij ons ideaal komt: geluid dat bedoeld is om te horen, niet om te zien. Voor het eerst hebben we zulke fenomenale geluidskwaliteit kunnen produceren met slechts twee compacte behuizingen die alle elektronica en luidsprekers bevatten. We denken dan ook dat u het weinige wat u te zien krijgt zult waarderen. 3. WIJ ZIJN VAN MENING dat het installeren van dit systeem zo eenvoudig is, dat het aansluiten ongeveer even lang duurt als het uitpakken. 4. Wij zijn ervan overtuigd dat UW MENING het enige is wat telt. Wij adviseren daarom: Ga naar uw geautoriseerde Bose Personal Audio dealer voor een vijf minuten durende demonstratie en deel in ons enthousiasme! Wij denken dat uw ogen uw oren niet zullen geloven! Voor dealeradressen bel of ga naar Thuis. Op het werk. Onderweg. Maak kennis met Personal Audio van Bose.

3 BOSE SoundDock digital music systems BOSE multimedia luidsprekersystemen BOSE audio hoofdtelefoons

4 INHOUD TB OP EEN HARDE SCHIJF! Steede meer data op HDD We blikken of blozen niet meer van een harde schijf met een opslagcapaciteit van 1 TB. Ook schijven met de dubbele opslagcapaciteit zijn niets nieuws meer. Dat was een paar jaar geleden wel anders. Hoe kan het dat een harde schijf fysiek niet groter wordt, maar dat er wel steeds meer data op past? Vernieuwd In het vorige nummer kondigde ik het al aan: het team van PC-Active was al enige tijd bezig om het blad te vernieuwen. En het resultaat hebt u nu in uw handen. Weliswaar is aan de (herkenbare) cover niet veel veranderd, maar binnenin hebben we wel flink wat wijzigingen doorgevoerd. U merkt dat onder andere aan de keuze en de inhoud van de artikelen. Wat producten betreft, zult u niet meer massatests tegenkomen, maar veel meer apparaten die u en ons interessant lijken. Zo vindt u nu artikelen over een stekkerdoos met ingebouwde webserver en een PogoPlug die we binnenstebuiten keren. Omdat u niet alleen wilt weten wat het apparaat kan, maar ook omdat u wilt weten hoe het apparaat werkt. En die diepgravende en technische insteek geldt ook voor andere artikelen: wij laten bijvoorbeeld zien hoe u niet alleen vervalste s herkent, maar tevens hoe u ze zelf maakt. We gaan net dat stapje verder met een verrassende, originele en niet te vergeten kritische invalshoek. Qua opmaak ziet u andere lettertypes, witter papier, frissere kleuren, andere (tussen)koppen, etc. Bovendien hebben we goed naar u geluisterd en zit ondermeer aan de binnenkant van een pagina meer ruimte, zodat de tekst makkelijker leesbaar is. Ten slotte zijn de screenshots beter leesbaar, in veel gevallen door de tweekolomsopmaak en zijn de programmacodes duidelijker doordat ze nu (bijna) altijd op een regel staan. Ach, ik kan nog wel even doorgaan, maar liever heb ik dat u gaat beginnen met het lezen van artikelen die u nergens anders tegenkomt. PC-Active, voor wie wil weten hoe! Veel leesplezier. 26 HDMI IS ACHTERHAALD HDBaseT nieuwe standaard Veel beeldschermen en televisies beschikken over een hdmiaansluiting. Een prima aansluiting, maar het grote nadeel is de maximaal te overbruggen afstand tussen zender en ontvanger: niet meer dan vijf tot zeven meter. Een oplossing lijkt voorhanden in de vorm van de utp-kabel die u al hebt liggen! 76 VALSE S Maak ze zelf én herken ze! U zult wel regelmatig s ontvangen die legitiem lijken, maar dat helemaal niet zijn. Iemand wil u dan overtuigen om het wachtwoord van uw account of de pincode van uw bankrekening te geven. Deze valse s worden steeds professioneler. Daarom kijken we eens hoe s kunnen worden vervalst en hoe u die herkent. Rob Coenraads Hoofdredacteur PC-Active r.coenraads@hub.nl

5 20 ATOM-BAREBONE Compact, krachtig, goedkoop Barebonesystemen zijn populair. U koopt een basissysteem dat u met eigen of meegeleverde onderdelen afbouwt. Vaak voor een absolute bodemprijs. We keken eens naar de Alternate NetBox-nT330i, een barebone van het Chinese FoxConn op basis van Intels Atom-chip. Een barebone voor minder dan 200! algemeen 6 PC-ANTWOORD 10 LINUX-NIEUWS KDE BEVEILIGINGSNIEUWS EPD zelf beheren 14 ABORT, RETRY, FAIL? Antenneprobleem van de iphone 36 WORD NU ABONNEE Kies een welkomstgeschenk 66 INHOUD CD 72 HET LAB VirtualBox 97 WAMMES COLUMN Uitsmijter 98 COLOFON LEZERSSERVICE OP PAGINA 66 VINDT U DE INHOUDSOPGAVE VAN DE GRATIS CD-ROM BIJ PC-ACTIVE 88 OV-CHIPKAART: Misser van jewelste De OV-chipkaart; iedereen heeft er wel een mening over. Dit wonder der techniek zou het reizen met het openbaar vervoer drastisch moeten verbeteren, maar als we naar de praktijk kijken, blijkt het omgekeerde eerder het geval te zijn. Hoe kon het zo misgaan? 30 POGOPLUG: De nas die het net niet heeft Volgens de fabrikant dient het opvallend vormgegeven kastje als Your Personal Cloud. Daarmee is het dus een gateway tussen uw thuisnetwerk en de rest van de wereld om gemakkelijk bestanden en multimedia te delen. Klinkt leuk die hippe marketingtaal, maar of het in de praktijk nu écht zo geweldig is? hardware TB OP EEN HARDE SCHIJF Niet groter geworden, wel veel meer opslag! 20 BAREBONE MET ATOM Netbox NT330i 22 STEKKERDOOS MET WEBSERVER Op afstand te bedienen 26 HDMI IS ACHTERHAALD UTP-kabel als opvolger 30 POGOPLUG Een nas die net geen nas is 34 NIEUW LEVEN Aan de slag met obsolete hardware software 38 BUSINESSCARDS MX Kaartje voor elke gelegenheid 40 GRABIT Ultieme nieuwsgroependownloader 42 PDFCREATOR Snel pdf s maken 44 METEN IS WETEN Luidsprekers zelf doormeten 50 HAAL MEER UIT... Microsoft Office Word 54 VAN WEB 1.0 NAAR WEB 3.0 Evolutie van webtechnieken 58 DNSSEC IN DE PRAKTIJK Zelf aan de slag 64 PARAGON SYSTEM BACKUP 2010 SE Voor abonnees: gratis back-upsoftware! achtergrond 68 DENKWERK Geheimen veilig delen 76 HERKEN VALSE Doorzie die misleidende mailtjes 82 ADSL VS. KABEL Het draait niet alleen om de snelheid 88 OV-CHIPKAART Misser van jewelste 92 OPEN TAAL Open-sourcespellingcontrole

6 MAIL VAN LEZERS INBOX H E N K VA N D E K A M E R KO VAN ZEELAND REAGEREN? Surf naar ons forum Ik heb een probleem! [1] en stel uw vraag. Dit kan zonder registratie, alleen als u op de antwoorden wilt reageren is aanmelden noodzakelijk. Vragen over deze rubriek kunt u sturen naar pcanswer@pc-active.nl. Niet uitgeput Henk behandelt volgens eigen zeggen uitgeput de mogelijkheden om de Strato HiDrive te gebruiken. Volgens mij is hij echter één optie vergeten die juist aanwezig is in de gebruikte Fritz!Box Via WebDAV en een aangesloten usb-drive als cache, wordt de online harde schijf intern aangeboden als Windows share. Frank West, Tijdens de genoemde speurtocht om de netbiospoorten open te zetten op de Fritz!Box vond ik inderdaad de door u genoemde truc. Alleen vond ik die beschrijving wel erg ver gaan voor een algemeen artikel. Hoeveel mensen hebben tenslotte de genoemde Fritz!Box als router? Maar verder is het een truc die perfect werkt! De vrije ruimte op de usb-stick wordt als cache gebruikt, wat met name bij het schrijven en een trage internetverbinding ideaal is. Mits u natuurlijk per keer minder schrijft dan er aan vrije ruimte beschikbaar is. Het activeren is wat onduidelijk. Na het plaatsen van de stick moet u in de interface eerst via Advanced Settings Storage (NAS) Settings de optie Enable USB network storage aanzetten. Daarna kunt u de daaronder aanwezige optie Enable online storage aanvinken. In het lijstje is Strato aanwezig, maar met een verouderde url die ook nog eens geen versleuteling gebruikt. In de schermafdruk ziet u de instellingen die wij hebben gemaakt. Daarna is via \\fritz.box\online-speicher de inhoud van uw HiDrive beschikbaar en onder Windows aan een driveletter toe te kennen (HK). IE instellen Ik heb sinds kort Windows 7 met Internet Explorer 8 en alles werkt naar behoren, behalve dat de internetpagina s geen achtergrondkleur meer hebben. Het zal wel een kleine instelling zijn, maar ik kan het niet vinden. Ed van Berge Henegouwen, De basisinstellingen zijn te vinden onder de kop Extra aan de rechterzijde, daar kiezen voor Internetopties en Instellingen IE Strato HiDrive via Fritz!Box PC-ACTIVE Nr

7 INBOX in het dan geopende scherm de keuze Geavanceerd openen. In het venster dat nu te voorschijn komt, kunt u de multimedia- en kleurinstellingen aanpassen. Helpt dat niet, dan kunt u eventueel de knop Geavanceerde instellingen herstellen gebruiken. Na het afsluiten en opnieuw opstarten van IE zou dan alles weer normaal moeten functioneren. Als de website een transparante achtergrond gebruikt, dan ziet u ondanks eventuele aanpassingen natuurlijk geen enkele kleur omdat dat dan niet in de website is opgenomen (KZ). Is PC-Active wel objectief? Ik ben absoluut niet ongevoelig voor productaanprijzingen, maar als ik een kleine 7 betaal voor een blad waarin de grootste adverteerder Strato is en er dan ook nog een bespreking van een nieuw product van hen in staat? Nu is het artikel door Henk neutraal geschreven, maar hadden er niet ook een paar alternatieven kort vermeld kunnen worden? En had er niet bij moeten staan dat het artikel gesponsord is? Ten slotte nog een tip voor Henk. Uw links zijn geweldig informatief, maar met ipad en PC- Active op schoot soms vreselijk onhandig (verwijzing 12 bijvoorbeeld). Installeer op een van uw servers eens een url-verkort scriptje zoals op bit.ly... Frank Schellenberg, Als het artikel is gesponsord, is iemand vergeten dat mij te vertellen! Ik heb ook geen leuke bonus gezien. Alle gekheid op een stokje, ik heb met een aantal bedrijven een goed contact en dan vooral met de techneuten. Op die manier krijg ik de nodige informatie voor allerlei artikelen en af en toe krijg ik via die achterdeurtjes wel eens een product ter bespreking aangeboden. Het mag duidelijk zijn dat techneuten zoiets alleen zullen doen als ze zelf in hun product geloven. Tenslotte kennen ze mij en als het niet werkt zoals is beloofd, weten ze uit alle contacten ook dat ik soms keihard in mijn oordeel ben. Zo ook bij Strato waar ik een gesprek had over de status van ipv6 op de virtuele servers. Tegen het einde werd ik gewezen op de nieuwe dienst die net in Duitsland was geïntroduceerd en of ik dat interessant vond. Het antwoord is dan ja, want in het verleden heb ik al vaak duidelijk gemaakt waaraan een back-up moet voldoen en hoeveel stroom een computer thuis verbruikt. Strato is een technisch bedrijf en mij verbaast het dan ook niet dat het product gewoon doet wat er van kan worden verwacht. Ik had zeker puntjes van kritiek en die zijn ook genoemd. Gelukkig geeft u zelf al aan dat het artikel neutraal op u overkomt. In het artikel noem ik een mij bekend alternatief bij Xs4all dat ik al eens eerder heb bekeken. Er zullen vast nog andere mogelijkheden zijn, maar die zijn mij dus niet ter recensie aangeboden. En verder gaat het mij ook niet zozeer om het product zelf, maar om te laten zien wat er allemaal mogelijk is. Van PC- Active-lezers mag ik verwachten dat ze na het lezen van dit stuk andere, vergelijkbare producten beter kun- nen beoordelen en ook voor zichzelf kunnen uitmaken welke functionaliteit voor hen van belang is. Mochten er alternatieven zijn met interessante features, dan kan de aanbieder daarvan natuurlijk contact met de redactie opnemen. Zo lang maar duidelijk is dat ik me en ook de andere auteurs het recht voorbehoud om kritisch te zijn. Wie dat niet aandurft, moet vooral geen contact zoeken met de PC-Active-redactie. Op de redactie is onlangs een behoorlijke discussie geweest over die lange hyperlinks. Aangezien wij kritisch zijn over welke informatie u allemaal achterlaat bij bedrijven, zullen wij niet snel in zee gaan met een bit. ly of soortgelijke aanbieders. Omdat de lange url s ook een probleem zijn voor vormgeving, wil ik zeker eens naar een eigen afkortservice gaan kijken. Maar eigenlijk zou het nog mooier zijn als alle hyperlinks elke maand worden verzameld op een webpagina. Dan hoeft u alleen dat adres in te tikken op de ipad waarna u verder gewoon de links kunt aanklikken. Alleen kosten beide opties tijd om uit te zoeken en als ik ergens te weinig van heb, is dat tijd (HK). Niet draadloos De wifi -verbinding bij mijn ouders doet het op de Windows XP-computers, maar niet op mijn laptop met Vista. Mijn Australische neef suggereerde dat de wifi -router Snel en gemakkelijk data comprimeren? Dan is WinRAR uw keuze Download nu uw GRATIS 40 dagen probeerversie! PC-ACTIVE Nr RPR Brugge

8 INBOX Weg met die beveiliging! alleen kan communiceren met Windows XP. Dat zou best eens het geval kunnen zijn, want alleen de nieuwere computers geven problemen. Hebt u dit eerder gehoord? Ik krijg op mijn laptop de foutmelding dat de wpa2-sleutel niet correct is ingevoerd, terwijl een XP-notebook het prima doet met dezelfde sleutel. Moet ik een tweede wifi - router aansluiten die wel Vista-computers ondersteunt? Of hebt u een andere oplossing voor dit probleem? Aljo Wijnands, De draadloze verbinding heeft gelukkig helemaal niets met het soort besturingssysteem te maken. Het probleem is waarschijnlijk een niet correcte keuze van het protocol dat gebruikt moet worden om de verbinding tussen uw Vista-computer en de router tot stand te brengen. U moet even nagaan welk protocol de router gebruikt voor de verbinding: psk, tkip of aes. In Vista moet u dan bij het maken van de verbinding opgeven welk protocol gebruikt moet worden. Alleen wpa2 is niet genoeg, want hierin is ook een van de genoemde keuzes te selecteren. Op de Vista-machine moet u waarschijnlijk kiezen voor wpa(2)-personal en niet voor wpa(2)-enterprise. Wpa(2)-personal wordt gebruikt voor de pre shared key-mode (psk) terwijl wpa(2)- enterprise werkt in combinatie met een authenticatieserver. Als u deze laatste keuze gebruikt, kan er zonder deze controleserver geen verbinding worden gemaakt. Kortom, controleer of hetzelfde beveiligingsprotocol wordt gebruikt (KZ). Hyperlinkprobleem Sinds enkele maanden kan ik een blauwgekleurde snelkoppeling niet meer openen vanuit een Offi ce 2007-applicatie zoals Outlook, Excel of Word. Open ik de link, dan krijg ik de melding Deze bewerking is geannuleerd vanwege systeembeperkingen. Neem contact op met de systeembeheerder. Bij andere programma s zijn er geen problemen. Om een link uit een mailtje te openen moet ik deze kopiëren en plakken in de adresbalk en dat is veel te omslachtig! Hoe kan ik dit oplossen? Marcel van Geest, Waarschijnlijk is door een update een aantal instellingen teruggezet naar de standaardinstellingen. In Word, maar ook in alle andere Office-programma s, staat onder Opties Geavanceerd een instelling om een hyperlink te openen op de standaard Office-manier via Ctrl+muisklik. Wilt u dat niet, dan zult u het vinkje moeten verwijderen, waarna een enkele muisklik weer moet werken. Vanwege veiligheid en om het per ongeluk openen van een hyperlink tegen te gaan, is door Microsoft de keuze gemaakt om dat pas na de combinatie met de controltoets te doen (KZ). Goochelen In de bespreking van de spiegelrefl excamera s zonder spiegel (PC-Active 240), zitten enkele irritante fouten. Zo wordt in de eerste alinea gemeld dat de Panasonic FZ-10 een sensor heeft van 0,24 mm 2. Dat lijkt mij erg klein, zeker omdat in de tabel waardes in vierkante centimeters staan. En daar snap ik de 4/3 bij de eerste drie niet? Tot slot is in de tabel de minimale en maximale sluitertijd omgewisseld. Willem de Groot, Ik weet weinig van camera s, maar die laatste had ik zelf ook al gezien. De maten heb ik bij het lezen ter kennisgeving aangenomen en nu u er op wijst is 0,24 mm 2 inderdaad wel heel erg klein. Even googelen leert dat de FZ-10 een 1/2,5 CCD [2] had. Met dat getal wordt net als bij beeldschermen de diagonaal aangeduid, maar dan met een vreemde twist. Lang voor de digitale camera hadden we beeldbuizen en ingenieurs ontdekten dat daarmee grofweg slechts 2/3 van de doorsnede bruikbaar was voor opnamen [3]. En om totaal onduidelijke reden blijven we dus de diagonaal anderhalf keer zo groot weergeven dan dat deze in werkelijkheid is. Kortom, een 1/2,5 diagonaal is in werkelijkheid dus maar 0,283 (de factor 1,5 is een grove vuistregel) en dat geeft met een 4:3-verhouding een 5,76 bij 4,29 mm groot oppervlak. Dat is weer 24,7 mm 2 ofwel 0,247 cm 2. Waarmee we de tikfout in de eerste alinea hebben gevonden en uw andere vraag hebben beantwoord. De APS-C bij de andere twee camera s is een andere aanduiding voor een 1,8 sensor met een verhouding van 3:2 (HK). INFORMATIE [1] forum.pc-active.nl/viewforum.php?f=19 [2] Panasonic/panasonic_dmcfz10.asp [3] key=sensor%20sizes 8 PC-ACTIVE Nr

9 BRIEF VAN DE MAAND Basicode Naar aanleiding van uw oproep over Basicode in PC-Active 240 heb ik nog een aantal andere cassettes gevonden. Bijgevoegd zijn een tweetal wav-bestanden: een basicode 3-uitzending van de Tros en de beeldkrant uit een NOS Hobbyscoop-uitzending. Zoals gevraagd van beide de eerste tien seconden. Mocht dit onvoldoende zijn, laat het me gerust weten. Ik zag dat CoolEdit zowel het linker- als rechterkanaal heeft opgeslagen. Maar voor ik dingen ga doen die achteraf niet nodig blijken te zijn, graag eerst even uw oordeel over hetgeen is bijgevoegd. Waarschijnlijk staan op de cassettes nog wel andere basicode-uitzendingen. Leuk project is dit! Voor de opnames heb ik gebruikgemaakt van de datarecorder van mijn oude MSX-2. Dat ding doet het nog steeds na jaren in een kast te hebben gestaan! Eltjo, forum en Mijn vraag over Basicode had op het forum al het nodige losgemaakt, maar na het uitkomen van het blad heb ik de nodige reacties gehad. Ik zal proberen om iedereen persoonlijk een antwoord te sturen, maar dat kan even wat tijd gaan kosten. Ik heb de NOS-uitzending ingelezen en het rechterkanaal verwijderd omdat de signalen daar meer vervormd waren. De eerste vijf seconden laten een signaal zien waarbij 122 samples ( Hz) zeven blokgolven vormen, ofwel een Hz signaal en dat komt goed genoeg overeen met de Hz die in het Basicode 3-boek wordt genoemd. In de schermafdruk ziet u de eerste byte na dit startsignaal en alhoewel het hier en daar qua timing niet helemaal jofel is, kan denk ik iedereen de vertaling in de onderstaande blokgolf wel accepteren. Die is weer te vertalen in enen en nullen zoals daaronder is aangegeven. In Basicode is een 0 gecodeerd met een Hz De eerste byte gedecodeerd signaal en een 1 als een Hz signaal waarbij de lengte gelijk is aan die van een 0. Ofwel twee blokgolven van Hz is een 1 en een blokgolf van Hz is dan een 0. Het startbit is een nul, gevolgd door acht bits in omgekeerde volgorde en dan twee stopbits die ieder een 1 zijn. Het eerste byte na het startsignaal is altijd hexadecimaal 82 en komt dus overeen met de decodering. Het signaal ook de gesproken woorden Over tien seconden klinkt niet echt super is wat vervormd, maar u ziet dat na de stopbits er weer een 0 volgt. Dit is absoluut zeker een Basicode-signaal! De volgende stap is het signaal beter digitaliseren of oppoetsen en dan compleet decoderen om te zien of er bruikbare code uitkomt. En natuurlijk het geheel op de cd-rom plaatsen zodat ook u het geknars eens kunt horen (HK). Casio EXILIM camera: Love your colours! De brief van de maand wordt deze keer beloond met de Casio EXILIM EX-Z800 ter waarde van 159. De Casio is een camera in een perfect klein broekzakformaat, Deze 14,1 megapixel camera heeft vier keer optische zoom! De Super Resolution-technologie analyseert verschillende delen van een foto op contouren, textuur of juist platheid en bewerkt die optimaal. Het resultaat zijn zeer goede kwaliteit foto s met een hoge resolutie. Voeg daar de groothoeklens aan toe en je weet dat dit een prachtige alleskunner is! Voor meer informatie PC-ACTIVE Nr

10 LINUX NIEUWS TEKST: KO E N VERVLOE SEM Plasma Netbook 4.5 KDE 4.5 Het KDE-project heeft versie 4.5 van de KDE Software Compilation uitgebracht. De Plasma Desktop en Plasma Desktop-interfaces hebben heel wat updates gekregen, waaronder verbeteringen aan de notificaties in het paneel. Plasma Netbook is in het bijzonder verbeterd op vlak van usability en performance en is aangepast voor aanraakschermen. De window manager KWin kan nu bovendien vensters van programma s automatisch op het scherm tonen zonder dat ze elkaar overlappen. En Plasma Workspaces kunnen nu eenvoudig geconfigureerd worden via JavaScript-templates die als een afzonderlijk pakket te verspreiden zijn. Hierdoor kunnen systeembeheerders eenvoudiger een aangepaste configuratie voor gebruikers opzetten en de standaard configuratie aanpassen.ook de applicaties die in KDE meegeleverd zijn hebben heel wat updates gekregen. In het virtuele aardbol Marble kunt u nu kaartgegevens downloaden en er is zelfs een routeplanner ingebouwd. De kaarten komen van het OpenStreetMapproject en de routeplanner is gebaseerd op het werk van OpenRouteService.org. De webbrowser Konqueror ondersteunt nu ook de rendering engine Webkit en het automatisch updaten van Adblocklijsten. Het spel Konquest laat gebruikers toe om hun eigen kaarten te maken en aan te passen, en de collectie games is uitgebreid met Kajongg, een Mahjongspel voor vier spelers. Wie KDE 4.5 wil proberen kan dat met de live-cd die gebaseerd is op opensuse 11.3, of wachten tot de nieuwe versie in de mainstream Linux-distributies verschijnt, zoals (bron: KDE) Ubuntu KDE.ORG Linux-kernel De nieuwste Linux-kernel, versie , heeft weer verbeteringen op allerlei terreinen. Zo ondersteunt de kernel meer energiebesparende functies van AMD s Radeon grafische kaarten. Daarnaast kan de kernel op Intels G45+chipset nu h.264- en vc1-video s hardwarematig decoderen. Linux-kernel kan ook al overweg met de Intel Ironlake, een toekomstige processor met geïntegreerde gpu, én ze herkent de turbo-feature van de nieuwe AMD Phenom II hexacore-processoren. Ook de bestandssystemen zijn verbeterd. Het btrfs-bestandssysteem biedt nu ook directe I/O aan, waardoor programma s het caching-mechanisme van de kernel kunnen omzeilen. Dit is onder andere handig voor databanken, die vaak hun eigen geoptimaliseerde cache implementeren. Het xfs-bestandssysteem heeft op zijn beurt een (experimentele) journaling-modus gekregen. In de netwerkstack is de performance verbeterd op multicore-systemen, dankzij code die Google gedoneerd heeft. Uiteraard zijn er ook heel wat nieuwe en verbeterde drivers voor netwerkkaarten toegevoegd PC-ACTIVE Nr

11 E-BOOKS HARDWARE Nieuwe grafische programma s Het fotobeheerprogramma digikam heeft versie uitgebracht. Het gaat vooral om een versie met bugfixes, maar het programma voegt ook een nieuwe functie Remove Doubles toe die dubbele foto s herkent en verwijdert. Samen met digikam is ook versie van de Kipi plug-ins uitgebracht, een verzameling toevoegingen die digikam uitbreiden met extra functionaliteit. Ook hier gaat het vooral om bugfixes. Het vectortekenprogramma Inkscape komt ook met een nieuwe release: versie 0.48 heeft een nieuwe airbrush tool, kan svg-lagen exporteren naar slides voor op het web, en ondersteunt nu ook exporteren naar het LaTeX-formaat. (bron: digikam) digikam 1.4 Nieuwe distributies Een ontwikkelaar van opensuse heeft een versie van opensuse 11.3 met de MeeGodesktop uitgebracht. Het is nog een experimentele versie, maar op termijn moet dit een volwaardige versie van de Linux-distributie worden voor netbooks. Geïnteresseerden kunnen nu al een image van de live-cd downloaden en uitproberen. Van Jolicloud, een andere Linux-distributie met speciale interface voor netbooks, is versie 1.0 uitgekomen. In tegenstelling tot veel andere netbookdistributies ondersteunt Jolicloud een heel breed gamma aan netbookhardware. Bovendien worden lokale programma s en webapplicaties op dezelfde manier getoond in de interface. De kleine Linux-distributie Puppy Linux heeft versie 5.1 uit, waarvan de pakketten compatibel zijn met Ubuntu De lichtgewicht Linux-distributie Zenwalk heeft nu ook een live-versie van versie 6.4 uitgebracht. De release is gebaseerd op Linux-kernel en uitgerust met Xfce en een geoptimaliseerde versie van OpenOffice.org 3.2.0, en heeft ook system recovery en partitioneringstools aan boord. Als rescue-system is het echter beter om Trinity Rescue Kit te gebruiken, waarvan onlangs versie 3.4 uitkwam met Linux-kernel , of Parted Magic, dat met versie 5.4 met dezelfde kernel uitkwam. DOWNLOAD.OPENSUSE.ORG/REPOSITORIES/MEEGO:/NETBOOK/IMAGES/ISO/ TRINITYHOME.ORG PARTEDMAGIC.COM PC-ACTIVE Nr

12 BEVEILIGING NIEUWS tekst: h e n k va n d e k a m e r EPD zelf beheren Met de nieuwe vormgeving en de aangepaste koers van het blad hebben we meteen ook deze rubriek eens aangepakt. Tussen het schrijven van dit artikel en het bij u op de deurmat vallen deze PC-Active, zat gemiddeld ruim drie weken en daarmee was het nut van de gevonden beveiligingsproblemen op zijn minst twijfelachtig. De helft van de pagina bestond echter uit een stukje opinie over beveiliging en daarover waren we het unaniem eens: dat moet blijven. Op- en aanmerkingen kunt u natuurlijk sturen naar de redactie en ook onderwerpen zijn meer dan welkom. Twee maanden geleden vertelden we u over de weigering van het Informatiepunt BSN in de zorg en landelijk EPD om ons een overzicht te sturen. Ooit was beloofd dat we desnoods dagelijks via een website dit zelf konden regelen, maar deze is dus onlangs gestrand op de beveiliging. Onze overheid, maar ook banken, hebben er een handje van om ouderwetse lees een paar jaar oude technologie in te zetten die vanwege de steeds grotere belangen al snel wordt gekraakt. Toegangscodes via gsm ontvangen? Het klinkt leuk, maar het is dus compleet onveilig zoals afgelopen zomer is bewezen. Sterker nog, sinds in 1994 de eerste theoretische aanvallen bekend werden, vindt er een stroomversnelling op dit gebied plaats. Geef het nog een paar jaar en A5/1 (het overgrote deel van ons gsmnetwerk) is door iedereen af te luisteren. De opvolger A5/3 zal waarschijnlijk snel volgen en iets beters zit nog niet eens in de pijplijn! Gelukkig begint demissionair minister Klink net voor zijn vertrek uit de politiek eindelijk te begrijpen dat zijn blik op beveiliging wel erg naïef was. Mogen wij voorstellen dat het hele EPD bij dezen de vuilnisbak in gaat en dat we een systeem maken waar de gebruikers zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen privacy? Mogen wij vervolgens de overheid een voorstel doen hoe zo n systeem eruit kan zien? Men neme een usbstick en plaatse hierop een versleutelde database die te benaderen is met open-sourcesoftware. Zodra een dokter ons dossier wil inzien, kunnen wij het aan hem of haar overhandigen. De stick controleert als eerste het certificaat en als deze in orde is, vraagt het ons op welk niveau toegang is vereist. Daarna worden die delen vrijgegeven en kan de dokter nieuwe dingen toevoegen. Alles wat wordt gedaan, komt in een versleuteld logbestand op de stick te staan. Daarmee hebben we alle benodigde gegevens om zelf misbruik tegen te gaan of later te kunnen bewijzen. En het belangrijkste is dat er geen centrale database is die een zeer interessant doelwit zal worden voor eenieder die kwaad wil. De gegevens zijn aanwezig bij de personen die het op dat moment nodig hebben. De rest van de tijd zit alles achter slot en grendel. Mocht er een zwakke plek worden gevonden, dan kunnen gebruikers zelf actie ondernemen om hun gegevens weer veilig te stellen. Nu al horen we de eerste protesten uit Den Haag. Het argument dat zij niet meer alles van iedereen weten, nemen wij natuurlijk niet serieus. Dat sommige mensen niet in staat zijn om zelf hun gegevens via een stick te beheren, is wel een goed argument. Maar die personen staat natuurlijk vrij om zelf te beslissen om het beheer uit handen te geven. Die paar uitzonderingen gebruiken om een landelijk toegankelijk systeem te willen, toont alleen maar aan hoe Den Haag over uw verstandelijke vermogens denkt. En mocht een persoon ook niet in staat zijn om een beslissing te nemen, dan zal zo iemand in ieder geval onder toezicht staan van iemand die dat wel kan. Daarmee hebben we alleen nog het probleem als u zelf om wat voor reden dan ook niet in staat bent om de stick te ontsluiten. Maar wat is in zo n geval essentiële informatie? Bloedgroep? Allergie? De software kan een paar van dat soort details natuurlijk vertonen op verzoek van een speciaal noodcertificaat. En mocht de rest van de gegevens noodzakelijk blijken, dan kan iedereen een door/hem haar te vertrouwen persoon de sleutel tot de rest in handen geven. Waar het om gaat, is dat we de beveiliging in handen geven van de persoon die daar het meeste belang bij heeft. Namelijk u en niet een instantie die het allemaal worst zal zijn omdat er nauwelijks boetes of gevangenisstraf in het vooruitzicht is gesteld als men een steekje laat vallen... webwereld.nl/nieuws/67108/patientinzage-epd-struikeltover-beveiliging.html 12 PC-ACTIVE Nr

13 Creëer nu ook jouw eigen webshop Met STRATO Webshops zet je binnen een paar minuten een succesvolle online shop op. Goedkoop, eenvoudig en snel Individuele vormgeving geen programmeerkennis nodig Meerdere betaalmogelijkheden Inclusief hostingpakket & domeinnaam Nu op alle STRATO Webshops 50 % korting actie slechts geldig t/m bv. AdvancedShop 24,90 nu slechts 12,45 per mnd. Sluit direct af via: Heb je vragen? Je kunt ons bellen op: % korting voor de eerste contractperiode van 6 maanden. Prijzen excl. btw. STRATO Domeinnamen Homepages Storage Webshops Servers

14 HOEVEEL STREEPJES ZIJN CORRECT? ABORT, RETRY, FAIL? TEKST: KO E N VERVLOE SEM Betekenen de streepjes voor de signaalsterkte op uw gsm wel wat u denkt? Door de problemen met de antenne van de iphone 4 werd duidelijk dat fabrikanten u kunnen doen geloven wat ze willen. Apple bracht zelfs een bugfix uit die minder streepjes toonde om u te doen geloven dat er géén antenneprobleem was! Al snel na de introductie van de iphone 4 werd duidelijk dat de telefoon een groot probleem met de antenne had: als u de telefoon op een bepaalde manier vasthoudt, neemt de gsm-signaalsterkte plots af, en valt de aanduiding daarvan op het scherm bijvoorbeeld terug van vijf tot twee streepjes. Uiteindelijk bleek dat er serieus een probleem was, maar voordat Apple dat wilde toegeven, beweerde het bedrijf dat het probleem slechts visueel was: ze hadden na een analyse tot hun ontzetting ontdekt dat ze al de hele tijd de verkeerde formule gebruikten om de signaalsterkte om te zetten naar het aantal streepjes op uw scherm. Daardoor toonde de iphone 4 in veel gevallen twee streepjes méér dan eigenlijk zou moeten. Als een gebruiker dan ineens een terugval van vier naar twee streepjes ziet wanneer hij zijn iphone op een bepaalde manier vasthoudt, betekent dat volgens Apple eenvoudigweg dat de gebruiker in een gebied met weinig ontvangst zit, terwijl ze dat niet weten omwille van het hoge aantal getoonde streepjes. De grote terugval in aantal streepjes is omdat de hoogste streepjes nooit echt waren in de eerste plaats, besloot de vage uitleg van Apple in een persbericht. En daarmee rolde het bedrijf dan een firmware-upgrade uit die de streepjes op de correcte manier berekende. Het probleem is echter dat er geen correcte manier bestaat, behalve dan de oorspronkelijke cijfers van de signaalsterkte, die wordt uitgedrukt in dbm. Maar over die cijfers weigerde Apple te spreken, en ze leidden de aandacht dan ook van het echte probleem af naar een visueel probleem. Erger is dat dit schering en inslag is bij mobieltjesmakers: ieder heeft zo zijn manier om de streepjes te berekenen en weer te geven, maar welke berekeningen ze gebruiken, is zelden duidelijk. Het is dus heel moeilijk om de streepjes te gebruiken om het gedrag van verschillende telefoons te vergelijken: het is niet omdat uw nieuwe telefoon minder streepjes toont dat de signaalkwaliteit minder goed is. Elke fabrikant zuigt gewoon een omrekeningsformule uit zijn duim, omdat de gsm-specificatie niets vermeldt over het aantal streepjes dat moet worden getoond. Het vijfde streepje Het hele systeem van streepjes om de signaalsterkte te tonen, is dus eigenlijk één grote bug. Technologiewebsite Anandtech slaagde erin om de field test mode die Apple in de iphone 4 had uitgeschakeld te gebruiken, waardoor ze de ruwe cijfers van de signaalsterkte konden uitlezen. Na hun test bleek dat een relatief smal bereik van de signaalsterkte werd uitgesmeerd over de vier eerste streepjes, terwijl het vijfde streepje voor meer dan de helft van het hele bereik werd gebruikt. Dit verklaart ook de death grip : als de signaalsterkte bijna maximaal is, zal de terugval door de death grip nog binnen het bereik van het vijfde streepje liggen; als de signaalsterkte echter nog maar juist binnen het bereik van het vijfde streepje ligt, kan dezelfde terugval plots ervoor zorgen dat u nog maar één streepje ziet. Het gevolg: als 14 PC-ACTIVE Nr

15 u een goed signaal hebt, krijgt u helemaal niet te zien dat de signaalsterkte afneemt, en als u al een slecht signaal hebt, wordt de afname van signaalsterkte door de streepjes enorm overdreven weergegeven. Eén streepje is overigens meestal nog voldoende om te kunnen bellen, want zo is de schaal gekalibreerd. In figuur 1 ziet u het verband tussen signaalsterkte en streepjes in ios 4 en ios U ziet er ook het verschil in streepjes bij uitvoeren van de death grip, wat overeenkomt met een verlies van ongeveer 20 dbm signaalsterkte. U ziet dat in ios het aantal streepjes veel minder afneemt, zowel als u vergelijkt bij hetzelfde aantal streepjes in de beginsituatie als bij dezelfde signaalsterkte in de beginsituatie. Wat kunnen we nu afleiden uit hoe Apple het aantal streepjes heeft veranderd in ios 4.0.1? Voor zwakke signalen worden er meer streepjes getoond en voor sterke signalen minder. In het algemeen zijn de streepjes dus gelijkmatiger uitgesmeerd over het bereik van de signaalsterkte, wat een redelijke aanpassing is. Overigens is het nogal onwaarschijnlijk dat Apple tot hun ontzetting ontdekt had dat ze al de hele tijd de verkeerde formule gebruikt: iphone OS 2.1 (uit 2008) bevatte als een van de features Improved accuracy of the 3G signal strength display, wat erop neerkwam dat er vanaf die versie meer streepjes werden getoond dan vroeger voor 3G-signalen. Apple weet dus heel goed wat het effect van een nieuwe formule op het aantal streepjes kan zijn, en zij zijn zich heel goed bewust van het arbitraire ervan: ze veranderen het gewoon als er genoeg mensen klagen. Android Terwijl de juiste grenswaarden voor de signaalsterkte bij de iphone moesten worden bepaald door testen, is het bij het open Android veel eenvoudiger om deze waarden te krijgen: die vinden we gewoon in de broncode. En als we die bekijken, dan zien we dat het bereik van het vijfde streepje onder Android eigenlijk bijna even breed is als de iphone 4 origineel had. Ook bij Android zijn de streepjes dus nogal misleidend, hoewel Android-telefoons maar vier in plaats van vijf streepjes gebruiken, zodat het probleem van een dramatische terugval van streepjes daar minder speelt. En ios 4 toonde consequent meer streepjes dan Android. Met ios is Apple echter helemaal van koers veranderd: van misleidender dan Android tot veel minder misleidend. De berekening van streepjes in Android vinden we in de functie updatesignalstrength() in het bestand services/java/com/android/server/status/statusbarpolicy.java van de Android-basis. Daar staan de volgende regels: if (asu <= 2 asu == 99) iconlevel = 0; else if (asu >= 12) iconlevel = 4; else if (asu >= 8) iconlevel = 3; else if (asu >= 5) iconlevel = 2; else iconlevel = 1; dbm ios ios Android dbm dbm dbm Fig. 1: met een kleine firmware-update geeft Apple u andere streepjes dbm Fig. 2: de streepjes van Android Nu is asu gewoon een andere manier om de signaalsterkte weer te geven, volgens de : dbm = *asu, zodat asu varieert van 0 tot 31 en dus in 5 bits past. Daardoor zien we voor Android de grafiek zoals in figuur 2. De bug die geen bug is Het moge duidelijk zijn: de bewering van Apple dat er een bug zat in de berekening van de streepjes is volstrekt fout: zo n berekening kan niet fout zijn, aangezien de streepjes slechts een kwalitatieve manier zijn om de signaalsterkte weer te geven, er zijn alleen meer of minder misleidende weergaven. Twee jaar geleden paste Apple de berekening aan na klachten van gebruikers, en dit jaar deed het dit weer. Als ze dit ooit opnieuw doen, laat u dan niet om de tuin leiden en weet dan dat ze de echte bug door zo n schijnmanoeuvre willen verdoezelen. INFORMATIE Persbericht Apple AnandTech over de antenne Streepjes in Android android.git.kernel.org/?p=platform/frameworks/base. git;a=blob;f=services/java/com/android/server/status/ StatusBarPolicy.java (cijfers van AnandTech) (cijfers uit de Android-broncode) PC-ACTIVE Nr

16 WAAROM ER STEEDS MEER DATA OP EEN HDD KAN 37 TB OP HDD TEKST: E D W I N VA N D E R K R A N S We blikken of blozen niet meer van een harde schijf met een opslagcapaciteit van 1 TB. Ook schijven met de dubbele opslagcapaciteit zijn niets nieuws meer. Dat was een paar jaar geleden wel anders. Hoe kan het dat een harde schijf fysiek niet groter wordt, maar dat er wel steeds meer data op past? De traditionele schrijfkop staat op het punt vervangen te worden Een harde schijf van 30 MB. In de jaren negentig was het heel normaal dat u daar Dos en Windows op installeerde. En dan hield u ook nog ruimte over voor programma s en data. Nu lachen we hartelijk om een opslagcapaciteit van 30 MB. Hoewel de afmetingen van een 3,5 inch schijf niet noemenswaardig zijn aangepast, is de opslagcapaciteit wel gigantisch toegenomen. Hoe kan dat? De werking van een harde schijf berust op magnetisme. Het voordeel daarvan is dat het lezen en schrijven van data eenvoudig en snel gaat en dat wanneer er geen ander magnetisch voorwerp in de buurt komt, de informatie nog jaren later prima leesbaar is. Een harde schijf is opgebouwd uit een aantal magnetische schijven, platters genaamd. In een 3,5 inch behuizing passen maximaal 5 platters. Een 2,5 inch schijf moet het doen met 3 platters. Ditzelfde aantal geldt voor een 1,8 inch schijf. De platters zelf zijn als het ware verdeeld zijn in miljoenen vakjes. Deze vakjes worden gevormd door een rooster van concentrische cirkels die bestaan uit tracks. Als lijnen lopen ze van het middelpunt naar de buitenkant van de schijf, vergelijkbaar met de spaken van een wiel. De schrijfkop beïnvloedt de afzonderlijke vakjes. LMR De werking van dit systeem werd al toegepast bij de eerste harde schijf uit 1956 en daar is wezenlijk niets aan veranderd. De manier waarop er door middel van magnetisme informatie op een platter te plaatsen is, is wel anders geworden. Decennia lang is longitudinal magnetic recording (LMR) de enige gangbare techniek geweest. LMR houdt in dat elke binaire bit die wordt geschreven horizontaal uitgelijnd is ten opzichte van de platter. Een platter kan aan beide kanten worden beschreven. Om de capaciteit van een harde schijf te vergroten, moesten de bits steeds dichter bij elkaar worden geplaatst. Als die bits steeds dichter bij elkaar liggen, geeft dit op den duur problemen. Een geschreven bit kan een er naast liggende eerder gedane schrijfactie weer ongedaan maken. Dit ongewenste effect staat bekend als het superparamagnetische effect. Onacceptabel natuurlijk want wie wilt dergelijke schijven gebruiken voor opslag van waardevolle data? Methoden om dit problemen tegen te gaan, waren er zeker, alleen schoten ook die uiteindelijk tekort. Met LMR is uiteindelijk een veilige vulling van maximaal tussen de 100 en 250 Gbit per vierkante inch op een platter mogelijk. Dat betekent een maximale capaciteit van zo n 130 GB per platter. In praktijk zijn 500 GB schijven op basis van LMR het maximum geweest. Hierbij zijn dus 5 platters van 100 GB gebruikt. De praktisch toepasbare grens van LMR is dus nooit toegepast. In de tussentijd is men al op een nieuwe techniek overgestapt: perpendicular magnetic recording. Overigens was nog wel mogelijk geweest de opslagcapaciteit verder te vergroten door nog meer bits horizontaal weg te 16 PC-ACTIVE Nr

17 HARDE SCHIJVEN HARDWARE schrijven, maar hiermee zou de schijf zelf fysiek groter worden. Theoretisch geen probleem, maar we zitten nu eenmaal aan de standaardmaten van 2,5 en 3,5 inch vast. Perpendicular Magnetic Recording Als alternatief voor LMR is dus perpendicular magnetic recording (PMR) ontwikkeld. De eerste sporen van deze manier van opslaan zijn te vinden in 1976, maar het duurde nog tot 2005 eer de eerste commercieel vatbare schijf gebaseerd op dit systeem op de markt kwam. Een groot verschil met LMR is dat de platters onder meer voorzien zijn van een zachte magnetische onderlaag. Hierdoor is het niet zomaar meer mogelijk dat het schrijven van een bit een eerdere schrijfactie weer teniet kan doen. Een tweede belangrijke verandering is de verticale positionering van de bits, dit verschil is ook te zien in de naamgeving. Perpendicular is Engels voor loodrecht; de bits worden dan ook loodrecht weggeschreven in plaats in de lengterichting. Waar harde schijven gebaseerd op LMR-techniek een maximum van tussen de 100 en 250 Gbit per vierkante inch hadden, is dit met PMR vele malen hoger. Experts schatten de maximale hoeveelheid voor PMR-schijven op 800 tot Gbit per vierkante inch. De nieuwe 2 TB F4 harde schijven van Samsung bijvoorbeeld behalen al 739 Gbit per vierkante inch; dat zit overigens al behoorlijk in de buurt van de theoretische grenzen van wat mogelijk is met perpendicular recording. Deze nieuwe schijven hebben drie platters die elk 667 GB aan data kunnen verwerken. De vorige generatie 2 TB schijven moest het nog doen met elk vier platters met 500 GB opslagcapaciteit. In laboratoriumomstandigheden is inmiddels al een hogere dichtheid bereikt en de verwachting is dat dit ook snel in de praktijk haalbaar zal zijn. Bedrijven als Seagate geven aan dat er op basis van PMR-techniek er nog wel een jaar of drie verder gegaan kan worden. Onduidelijk is hoe groot de schijven dan zullen zijn met betrekking tot opslagca- paciteit en dichtheid per vierkante inch. Hoewel er dus nog vooruitgang zit in PMR lopen we uiteindelijk toch tegen de grenzen van de huidige techniek aan. Op dit moment zit er ongeveer 7 nm tussen de verschillende bits, kleiner kan haast niet zonder dat ook hier het superparamagnetische effect gaat op treden. Zoektocht Fabrikanten van harde schijven zijn al een jaar of tien bezig met onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technieken om de opslagcapaciteit nog verder uit te breiden. Zo is bijvoorbeeld Seagate met Heat Assisted Mechanical Recording (HAMR)-technologie onderweg en heeft Western Digital Tunneling Magneto Resisitive (TuMR) ontwikkeld. Seagate geeft hoog op over zijn nieuwe techniek. Zo claimen ze dat er gemakkelijk meerdere Tbits op een vierkante inch kunnen worden Met 7 nm tussen de bits zitten we tegen het minimum aan. Minder kan niet: dan treedt het superparamagnetische effect op geplaatst. Dat zijn overigens schattingen van dit moment. De verwachting is dat dit in de toekomst nog veel meer kan worden. Deze hoge opslagcapaciteiten zijn mogelijk door de toepassing van een laser in de schrijfkop van een harde schijf. De basis van HAMR is dat een oppervlak eerst zeer lokaal wordt verhit, vervolgens kan er gemakkelijker een bit worden geschreven ook al bevindt deze zich zeer dicht bij een andere schrijfpositie. Dit heeft alles te maken met hoe de magnetische onderlaag reageert op een lokale verhitting. Het snel afkoelen van de beschreven plek na een schrijfactie is essentieel in het stabiel maken van de geschreven bit. LMR: bits zijn jarenlang in de lengterichting weggeschreven PC-ACTIVE Nr

18 HARDWARE HARDE SCHIJVEN PMR: door de bits loodrecht weg te schrijven is een hogere datadichtheid mogelijk Immers, als het oppervlak van een zojuist geschreven bit nog relatief heet is en een daarnaast liggende bit juist wordt geschreven, dan kan het alsnog gebeuren dat de schrijfactie een andere bit beïnvloedt. Dat de huidige techniek significant anders werkt dan HAMR hoeft volgens Seagate niet een probleem te zijn; gebruikmaken van HAMR schijnt al mogelijk te zijn met een relatief licht aangepaste schrijfkop. Al neemt dit niet weg dat het nog wel een aantal jaar duurt voordat deze techniek commercieel bruikbaar is. Concurrerende technieken Een tweede kanshebber is het zogeheten Tunneling Magneto Resistive (TuMR). Hierbij wordt er een isolerend laagje tussen twee hoogmagnetische lagen geplaatst. Op het moment dat er een magnetisch veld wordt opgewekt, ontstaat er een zogeheten tunneleffect waardoor er een elektrisch signaal door de isolerende laag kan lopen. Dit klinkt niet direct als hooggeavanceerd, maar het isolerend laagje is slechts enkele nanometers dik. Zodoende is het een laagje dat nauwelijks weerstand opwekt en dat is een van de eigenschappen die van groot belang is voor de praktische toepasbaarheid van TuMR. Het is dit tunneleffect en het feit dat de bits verticaal worden opgeslagen dat het mogelijk is om een zeer hoge datadichtheid te realiseren. Recente cijfers zijn helaas niet beschikbaar, maar een aantal jaar geleden was een dichtheid van 200 Gbit per vierkante inch al mogelijk. Hoewel dit nog minder is dan het maximum van LMR is hiermee aangetoond dat TuMR werkt. Hoeveel opslagcapaciteit we kunnen verwachten van deze techniek is nog onbekend, maar dit zal ongetwijfeld flink boven het maximum van PMR liggen. We moeten ook niet vergeten dat op PMR gebaseerde schijven aanvankelijk ook niet meteen een grotere capaciteit hadden dan LMR-schijven. Naast verbeterde schrijfprestaties en de verhoogde opslagcapaciteit is er ook een (flinke) toename in leesprestaties te verwachten. De toepasbaarheid van TuMR is breed, uiteraard in de bekende 3,5 en 2,5 inch formaten. Op naar 37 TB per schijf Een andere toekomstige technologie die met name door Hitachi wordt gestimuleerd, is die van patterned media: media die in patronen is opgeslagen. Nu is een dergelijk iets al van toepassing in de huidige harde schijven er HAMR: door het schrijfoppervlak eerst te verhitten is er een hogere datadichtheid mogelijk Bij de patterned media-techniek is duidelijk te zien dat bits afgescheiden van elkaar opgeslagen worden 18 PC-ACTIVE Nr

19 HARDE SCHIJVEN HARDWARE worden immers niet lukraak bits weggeschreven. Toch is er door ingenieus gebruik van patronen een hogere datadichtheid mogelijk. Hierbij is er voor elke bit een stukje oppervlak beschikbaar dat afgescheiden is van de andere schrijfposities door een isolerend laagje. Hierdoor is het wederom mogelijk een significant hogere datadichtheid te realiseren zonder dat het superparamagnetisch effect optreedt. Dat deze techniek nog niet gebruikt wordt in praktijk heeft alles te maken met de technische uitdagingen die het met zich meebrengt. Met name de productie van de schrijfoppervlakken met patronen is nu nog erg lastig. De excimer-laser die deze schrijfoppervlaktes moet maken, is op dit moment nog niet in staat dit proces vele tienduizenden keren te herhalen. De productiekosten van een enkele harde schijf liggen zodoende nog te hoog om commercieel interessant te zijn. Seagate geeft aan dat ze op den duur verwachten een harde schijf uit te brengen die een combinatie gebruikt van HAMR en patterned media-technologie. Als dit lukt, wordt verwacht dat er zelfs schijven met een opslagcapaciteit van 37,5 TB te realiseren is. Bijna tien keer zoveel als nu met behulp van PMR maximaal mogelijk is. Conclusie De laatste vijf tot zes jaar is de datadichtheid van harde schijven gigantisch toegenomen terwijl tegelijkertijd de prijs per GB hard is gedaald. Het is een steeds grotere uitdaging om door middel van PRM de datadichtheid te blijven vergroten. Meerdere technieken zijn in de race om de standaard te worden in harde-schijfproductie, waarbij elk er veelbelovend uitziet. De fabrikanten Western Digital, Seagate en Hitachi werken vrij intensief samen om tot een nieuwe standaardtechniek te komen. Op dit moment lijkt Seagate met zijn HAMR-techniek koploper te worden, maar verwacht niet dat deze techniek al binnen een paar jaar gereed is voor massaproductie. Het blijft afwachten wat de toekomst gaat brengen. Eén ding is zeker: over vijf jaar heeft de 1 TB schijf hetzelfde imago als de 250 GB nu: gerommel in de marge. HDD HDD HDD HDD SSD Merk Samsung Samsung Seagate Seagate Intel Productnaam Spinpoint F1 1TB Spinpoint F3 EcoGreen 2TB Barracuda TB Barracuda LP 2TB X25-M Postville 160GB Productcode HD103UJ HD203WI ST AS ST AS SSDSA2MH160G2C1 Beschrijving Gemiddelde prijs 77,07 115,54 68,82 122,41 415,02 Type SSD nvt nvt nvt nvt Multi-level cell Opgegeven capaciteit GB GB GB GB 160 GB Prijs per GB 0,08 0,06 0,07 0,06 2,68 Rotatiesnelheid rpm rpm rpm rpm nvt Cachegeheugen 32 MB 32 MB 32 MB 32 MB 32 MB Afmeting 3,5 inch 3,5 inch 3,5 inch 3,5 inch 2,5 inch Interface Serial ATA 300 Serial ATA 300 Serial ATA 300 Serial ATA 300 Serial ATA 300 Voedingsconnector SATA SATA SATA SATA SATA Gemeten capaciteit 931 GB 1.863,2 GB 931,51 GB 1.863,01 GB 149,05 GB Native Command Queuing Ja Ja Ja Ja - TRIM-ondersteuning Ja Opgegeven leessnelheid Opgegeven schrijfsnelheid Testresultaten PCMark Vantage - HDD totaalscore (137) MB/s 100 MB/s PCMark Vantage - Windows Defender (137) 22,159 MB/s 17,726 MB/s 24,15 MB/s 21,38 MB/s 144,653 MB/s PCMark Vantage - HDD gaming (137) 13,95 MB/s 13,481 MB/s 15,62 MB/s 13,85 MB/s 121,665 MB/s PCMark Vantage - Windows Photo Gallery (137) 44,487 MB/s 31,470 MB/s 52,99 MB/s 50,21 MB/s 168,868 MB/s PCMark Vantage - Windows Vista Startup (137) 17,59 MB/s 15,770 MB/s 18,59 MB/s 15,64 MB/s 161,542 MB/s PCMark Vantage - Windows Movie Maker (137) 29,332 MB/s 39,738 MB/s 33,96 MB/s 27,92 MB/s 89,173 MB/s PCMark Vantage - Windows Media Center (137) 55,129 MB/s 65,025 MB/s 72,60 MB/s 53,18 MB/s 126,692 MB/s PCMark Vantage - Windows Media Player (137) 8,049 MB/s 8,011 MB/s 7,66 MB/s 6,54 MB/s 87,442 MB/s PCMark Vantage - Application Loading (137) 5,114 MB/s 4,513 MB/s 5,52 MB/s 4,89 MB/s 96,728 MB/s Energieverbruik (idle) (137) 6,96 W 3,3 W 5,62 W 4,3 W 1,72 W Energieverbruik (actief) (137) 8,67 W 7,1 W 6,52 W 6,57 W 2,98 W Energieverbruik (spec, max) (137) 10,9 W 7,1 W 9,84 W 5,07 W 5 W Geluid (10 cm. - idle) (138) 42 db(a) 30,5 db(a) 31,3 db(a) 32,7 db(a) nvt Geluid (10 cm. - actief) (138) 42,3 db(a) 30,9 db(a) 32,5 db(a) 33,9 db(a) nvt Enkele actuele harde schijven en hun prestaties. Ter vergelijking hebben we ook een ssd van Intel in de vergelijking meegenomen PC-ACTIVE Nr

20 Alternate NetBox-NT330i Barebone met Atom-chip tekst: ha n s n i e p o t h Barebonesystemen winnen aan populariteit. U koopt een basissysteem dat u met eigen of meegeleverde onderdelen afbouwt. Vaak voor een absolute bodemprijs. We keken eens naar de Alternate NetBox-nT330i, een barebone van het Chinese FoxConn op basis van Intels Atom-chip. Een zeer compacte barebone voor minder dan 200. Aansluitingen op de achterzijde De vrijheid die men heeft bij het zelf bouwen van een pc spreekt velen aan. Na een middagje shoppen kan het bouwen beginnen. Als het een beetje meezit, staat een paar uur later een werkend systeem klaar. Voor wie iets minder tijd heeft, is er de barebone. Dit bouwpakket is voor een groot deel al opgebouwd. Vaak zit het moederbord en de juiste voeding er al in. Dan is het nog een kwestie van de juiste processor, geheugen en harde schijf er in. We bekeken eens een compacte barebone die onder meer Alternate aanbiedt. De NetBox-nT330i is een door FoxConn in elkaar gezet kastje dat is gebaseerd op de Atom Nettop 330-processor, een energiezuinige, maar redelijk snelle cpu die in combinatie met de Nvidia ION grafische chipset krachtig genoeg is om full hd 1.080p af te spelen. Assembleren Ons testexemplaar werd compleet geleverd met harde schijf en geheugen. Let er op dat u deze onderdelen nog wel zelf moet aanschaffen als u de barebone in een willekeurige (web)winkel aanschaft. Verder zitten er nog in de doos een wifi-module, de antennebasis en de antenne zelf. De benodigde schroefjes vijftien in getal in vier formaten ontbreken ook niet. Volgens de instructies begint de assemblage van de nt330i met de geheugenmodule. Dit is een 200-pins so-dimm (ook wel bekend als laptopgeheugen) die u op de gebruikelijke wijze schuin kunt insteken en indrukken. Daarna volgt de wifi-module. Ook dit kaartje steekt u in als een geheugenmodule met dit verschil dat u het ook nog vastschroeft. Daarna draait u de antennebasis in het voorbestemde gaatje op het moederbord, schroeft u ook deze vast en verbindt u hem via een kabeltje met de wifi-kaart. De volgende stap is de harde schijf. Deze 2,5 inch laptopformaatdisk (sata) moet u eerst in een houder klikken en met drie schroeven vastdraaien. Het geheel schuift u vervolgens in de daarvoor bestemde voet en u schroeft ook dit vast. Als laatste klikt u de interne luidspreker op het moederbord. Als alles op zijn plaats zit, sluit u de behuizing en draait u als laatste klus u dan nog de antenne vast. Het instructiesheet laat aan de hand van foto s duidelijk zien welk onderdeel met welke schroefjes moet worden bevestigd. Bij de aanduiding van het type schroef zijn er jammer genoeg toch fouten ingeslopen. Zo wordt een paar keer type M2,5 3 mm aangegeven, waar dat gezien het aantal M2,5 5 mm moet zijn. De nt330i is klein van stuk, het kastje meet slechts 19 13,5 cm, ongeveer de afmetingen van een dvd-doos. U kunt de meegeleverde magnetische dopjes onder op de behuizing vastklikken en als voetjes laten fungeren, maar verticaal in de eveneens meegeleverde houder gestoken, neemt de nt330i nog minder plaats in. Ten slotte is het ook nog mogelijk met behulp van de standaard meegeleverde vesa-mounting kit de nt330i achter een monitor te schroeven, mits er uiteraard geen standaard in de weg zit. Hardware Het hart van het systeem is de Atom Nettop 330, een dualcore-processor (type Diamondville) met twee maal 47 miljoen transistors en een snelheid van 1,6 GHz. 20 PC-ACTIVE Nr