Datum van inontvangstneming : 27/12/2012

Transcriptie

1 Datum van inontvangstneming : 27/12/2012

2 Vertaling C-505/12-1 Zaak C-505/12 Verzoek om een prejudiciële beslissing Datum van indiening: 8 november 2012 Verwijzende rechter: Verwaltungsgericht Berlin (Duitsland) Datum van de verwijzingsbeslissing: 23 oktober 2012 Verzoekende partij: Antje Wilke Verwerende partij: Land Berlin NL

3 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-505/12 In de administratiefrechtelijke zaak 2 Antje Wilke, (omissis) Berlijn, (omissis) tegen Land Berlin, (omissis) VERWALTUNGSGERICHT BERLIN BESCHIKKING heeft de Zevende kamer van het Verwaltungsgericht Berlin (omissis) de navolgende beschikking gegeven: Uitgesproken op 23 oktober 2012 verzoekster, verweerder, [Or. 2] De behandeling van de zaak bij het Verwaltungsgericht Berlin wordt geschorst. Aan het Hof van Justitie van de Europese Unie worden overeenkomstig artikel 267 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie de volgende vragen gesteld met het oog op een prejudiciële beslissing: 1. Dient het primaire en/of het afgeleide Europese recht, in het bijzonder richtlijn 2000/78/EG, aldus te worden uitgelegd dat het daarin vervatte algemene verbod van ongerechtvaardigde discriminatie op grond van leeftijd ook van toepassing is op nationale bepalingen betreffende de bezoldiging van deelstaatambtenaren? 2. Ingeval vraag 1 bevestigend wordt beantwoord: Volgt uit de uitlegging van dit primaire en/of afgeleide Europese recht dat een nationale bepaling volgens welke de hoogte van het basissalaris van een ambtenaar bij het ontstaan van de ambtenarenbetrekking in grote mate afhankelijk is van diens leeftijd en daarna vooral stijgt naarmate van de duur van de ambtenarenbetrekking, een rechtstreekse of indirecte discriminatie op grond van leeftijd oplevert?

4 WILKE 3. Ingeval ook vraag 2 bevestigend wordt beantwoord: Staat de uitlegging van dit primaire en/of afgeleide Europese recht eraan in de weg dat een dergelijke nationale bepaling volgens de wetgever wordt gerechtvaardigd door het doel, beroepservaring te belonen? 4. Ingeval ook vraag 3 bevestigend wordt beantwoord: Staat de uitlegging van het primaire en/of het afgeleide Europese recht, zolang geen nietdiscriminerende bezoldigingsregeling is ingevoerd, een ander rechtsgevolg toe dan de gediscrimineerden met terugwerkende kracht te bezoldigen volgens de hoogste salaristrap van hun salarisgroep? Vloeit het rechtsgevolg van de inbreuk op het discriminatieverbod dan voort uit het primaire en/of het afgeleide Europese recht, in het bijzonder richtlijn 2000/78/EG, zelf of vloeit de vordering slechts voort uit de in het recht van de Unie geldende aansprakelijkheid van de overheid voor onjuiste omzetting van Europese voorschriften in het nationale recht? 5. Staat de uitlegging van het primaire en/of het afgeleide Europese recht in de weg aan een nationale maatregel die het recht op (na)betaling of schadevergoeding afhankelijk stelt van de omstandigheid dat de ambtenaar dit recht onverwijld geldend heeft gemaakt? 6. Ingeval de vragen 1 tot en met 3 bevestigend worden beantwoord: Volgt uit de uitlegging van het primaire en/of het afgeleide Europese recht dat een overgangswet volgens welke de zittende ambtenaren uitsluitend volgens het bedrag van hun overeenkomstig het oude (discriminerende) bezoldigingsrecht op de peildatum voor de overgang verworven basissalaris in een trap van het nieuwe stelsel worden ingedeeld, en de overgang naar de hogere trappen vervolgens los van het absolute tijdvak van ervaring van de ambtenaar, maar slechts volgens de sinds de inwerkingtreding van de overgangswet vervulde tijdvakken van ervaring wordt bepaald, een tot aan het bereiken van de hoogste salaristrap voortdurende bestendiging van de bestaande discriminatie op grond van leeftijd oplevert? 7. Ingeval ook vraag 6 bevestigend wordt beantwoord: Staat de uitlegging van het primaire en/of het afgeleide Europese recht eraan in de weg dat dit onbeperkt voortdurend verschil in behandeling door de wetgever [Or. 3] aldus wordt gerechtvaardigd dat de overgangswet niet (slechts) de op de peildatum voor de overgang verworven rechten, maar (ook) het volgens het oude bezoldigingsrecht te verwachten levensinkomen in elke salarisgroep beoogt te beschermen? Kan de voortdurende discriminatie van de zittende ambtenaren worden gerechtvaardigd door de overweging dat de alternatieve regeling (ook de zittende ambtenaren individueel volgens de tijdvakken van ervaring in te delen) meer bestuurlijke rompslomp meebrengt? 3

5 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-505/12 8. Ingeval ontkennend wordt geantwoord op de mogelijkheid van de in vraag 7 genoemde rechtvaardigingen: Staat de uitlegging van het primaire en/of het afgeleide Europese recht, zolang ook voor de zittende ambtenaren geen nietdiscriminerende bezoldigingsregeling is ingevoerd, een ander rechtsgevolg toe dan de zittende ambtenaren met terugwerkende kracht en doorlopend te bezoldigen volgens de hoogste salaristrap van hun salarisgroep? Vloeit het rechtsgevolg van de inbreuk op het discriminatieverbod dan voort uit het primaire en/of het afgeleide Europese recht, in het bijzonder richtlijn 2000/78/EG, zelf of vloeit de vordering slechts voort uit de in het recht van de Unie geldende aansprakelijkheid van de overheid voor onjuiste omzetting van Europese voorschriften in het nationale recht? Motivering A. Voorwerp van de bodemprocedure De bodemprocedure betreft de vraag of de tot en met juli 2011 geldende regelingen betreffende de bezoldiging van de ambtenaren van het Land Berlin in strijd waren met het Europeesrechtelijke verbod van discriminatie op grond van leeftijd, en de vraag of (ook) de regelingen voor de overgang van de zittende ambtenaren van het Land Berlin naar het vanaf augustus 2011 geldende bezoldigingsrecht in strijd waren met dit verbod, en, indien dit het geval was, of daaruit rechten op betaling of schadevergoeding voortvloeien. B. Feiten van de bodemprocedure Verzoekster, geboren op 21 augustus 1984, is ambtenaar in vaste dienst van verweerder. Zij werd tot ambtenaar benoemd per 1 september Haar salarisanciënniteit werd bepaald op 1 augustus Dienovereenkomstig was zij op 31 juli 2011 in salaristrap 3 (W) van salarisgroep A 7 ingedeeld nadat zij in oktober 2007 tot hoofdsecretaresse van belastingen was bevorderd. Daar verweerder ervan uitgang dat voor het bepalen van het voor de overgang beslissende basissalaris geen rekening diende te worden gehouden met de eventualiteit dat verzoekster vóór 1 augustus 2011 naar een hogere salaristrap zou overgaan [Or. 4], heeft hij verzoekster aanknopend bij een basissalaris van 1 861,- EUR op grond van 2 van het Berliner Besoldungsüberleitungsgesetz (Overgangswet betreffende de bezoldigingen voor het Land Berlin) in ervaringstrap 3 (W) (basissalaris 1 870,- ) ingedeeld. Bij brief van 21 december 2011 maakte verzoekster bezwaar tegen haar indeling in ervaringstrap 3 (W) per 1 augustus 2011 en vorderde zij, dat zij vanaf die datum in ervaringstrap 4 (W) zou worden ingedeeld en dat haar het ten onrechte onthouden salaris zou worden uitbetaald. Verder maakte zij in dezelfde brief bezwaar tegen het feit dat zij sedert haar aanstelling als ambtenaar niet volgens de hoogste salaristrap was bezoldigd, en vorderde zij dat haar het verschil tussen de 4

6 WILKE daadwerkelijke toegekende salaristrap en de hoogste salaristrap met terugwerkende kracht over het gehele tijdvak zou worden nabetaald. Bij op bezwaar gegeven beschikking van 25 mei 2012 heeft de Senatsverwaltung für Finanzen (ministerie van Financiën van de deelstaat) deze vorderingen afgewezen. In haar op 19 juni 2012 bij het Verwaltungsgericht Berlin ingestelde beroep (omissis) herhaalt verzoekster haar vorderingen. Zij is van mening dat het tot en met juli 2011 in het Land Berlin geldende bezoldigingsrecht in strijd was met het in het Allgemeine Gleichbehandlungsgesetz (algemene wet gelijke behandeling) en richtlijn 78/2000/EG vervatte verbod van discriminatie op grond van leeftijd. Ter ondersteuning van haar beroep verwijst zij verder naar het arrest van het Europese Hof van Justitie van 8 september 2011 (C-297/10 [Hennigs] en C 289/10 [Mai]) en het arrest van het Bundesarbeitsgericht van 10 november 2011 (omissis) en naar de beslissingen van het VG Halle (arrest van 28 september 2011 (omissis) en van het VG Frankfurt am Main (arrest van 20 augustus 2012 (omissis). Bovendien zouden fouten zijn gemaakt bij de overgang naar het vanaf 1 augustus 2011 geldende bezoldigingsrecht voor zover verweerder haar niet in ervaringstrap 4 (W) heeft ingedeeld. In dit verband laakt verzoekster dat het tot dan toe geldende bezoldigingsbeginsel, dat juist niet bij de ervaring, maar bij de anciënniteit aanknoopte, ten onrechte werd bestendigd omdat bij de overgang alleen werd uitgegaan van het basissalaris dat de betrokkene op dat ogenblik genoot. Verzoekster vordert, 1. de op bezwaar gegeven beschikking van de Senatsverwaltung für Finanzen van 25 mei 2012 (omissis) nietig te verklaren en verweerder te verplichten, haar over het tijdvak van 1 januari 2008 tot en met 31 juli 2011 volgens de hoogste trap van haar salarisgroep te bezoldigen, en haar het verschil tussen het daadwerkelijk betaalde salaris en het salaris waarop zij in feite recht had, na te betalen naast rente op de voet van de basisrente vermeerderd met vijf procentpunten [Or. 5] vanaf het tijdstip waarop het beroep aanhangig is gemaakt, 2. de op bezwaar gegeven beschikking van verweerder van 25 mei 2012 (omissis) nietig te verklaren en verweerder te verplichten, haar vanaf 1 augustus 2011 te bezoldigen volgens trap 4 van haar salarisgroep, en haar het verschil tussen het daadwerkelijk betaalde salaris en het salaris waarop zij in feite recht had, na te betalen naast rente op de voet van de basisrente vermeerderd met vijf procentpunten vanaf het tijdstip waarop het beroep aanhangig is gemaakt. Verweerder vordert, het beroep te verwerpen. 5

7 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-505/12 Volgens verweerder is er geen sprake van schending van richtlijn 2000/78/EG. De richtlijn zou immers geen rechtstreekse werking hebben ten gunste van verzoekster, alleen al omdat zij niet van toepassing is op ambtenaren; bovendien zou zij door het Allgemeine Gleichbehandlungsgesetz in nationaal recht zijn omgezet. De omstreden bezoldigingsregeling zou ook geen discriminatie bevatten. Bij de aanknoping aan de salarisanciënniteit zou de leeftijd slechts een geoorloofde totaliserende berekeningsfactor zijn; de hoogte van het basissalaris zou immers trapsgewijze worden bepaald, waarbij het opklimmen afhankelijk is van de salarisanciënniteit en van de prestaties. Daarna blijft de salarisanciënniteit weliswaar het temporele vertrekpunt voor het opklimmen van de trappen, doch in de wet is bepaald dat dit slechts kan gebeuren indien de prestaties van de ambtenaar ten minste overeenkomen met wat gemiddeld van een ambtenaar in dat ambt mag worden verlangd. Waar de wetgever in de bezoldigingsregeling als vroegst mogelijk beginpunt van de salarisanciënniteit het voltooien van het 21ste levensjaar heeft genomen, heeft hij een minimale voor de uitoefening van het ambt vereiste beroepservaring en levenservaring voor ogen gehad. Dit blijkt ook uit het uitstellen van de salarisanciënniteit met de tijdvakken na het voltooien van het 31ste levensjaar waarin geen recht op salaris bestond en omgekeerd uit het voor de salarisanciënniteit in aanmerking nemen van sociaal relevante tijdvakken. Dit zou erop wijzen dat er geen sprake is van een uitsluitende of willekeurige aanknoping bij de leeftijd. Voor zover er sprake zou zijn van een verschil in behandeling op grond van leeftijd, zou deze gerechtvaardigd zijn, omdat de omstreden bezoldigingsregeling een legitiem doel nastreeft en objectief gezien passend is. Aan de traditionele bepaling van het basissalaris in salaristabellen, waarbij het salaris stijgt naarmate van de anciënniteit in de dienst, ligt de opvatting ten grondslag dat met toenemende beroepservaring betere prestaties worden geleverd. Daarnaast beantwoordt het beginsel [Or. 6] dat het basissalaris stijgt naarmate van de leeftijd, ook aan het verzorgingsbeginsel (Alimentationsprinzip), omdat met het ouder worden de behoeften inzake levensonderhoud in de zin van levencomfort toenemen. Verder zou de in het ambtenarenrecht geldende eis van onverwijlde geldendmaking in de weg staan aan de vordering tot (na)betaling. Volgens deze eis kan een ambtenaar, gelet op de wederzijdse loyaliteitsverhouding tussen hemzelf en zijn werkgever, niet na langere tijd nog genoegdoening voor in het verleden geleden onrecht verlangen; dit zou ook gelden ten aanzien van het gelijkwaardigheidsbeginsel en het effectiviteitsbeginsel in het recht van de Unie. Ten slotte zou een ongeoorloofde discriminatie op grond van leeftijd ook niet het door verzoekster gevorderde rechtsgevolg meebrengen. Het staat uitsluitend aan de wetgever, te beslissen over de compensatie van een bepaald nadeel; de rechter kan geen aanpassing naar boven gelasten. 6

8 WILKE Ter ondersteuning van zijn rechtsopvatting verwijst verweerder in het bijzonder naar de arresten [van verschillende Verwaltungsgerichte] (omissis). Met betrekking tot het sinds 1 augustus 2011 geldende recht is verweerder van mening dat de wetgever op het gebied van de bezoldiging een ruime beleidsvrijheid heeft, waarbinnen hij het bezoldigingsrecht aan de eisen van nieuwe feitelijke omstandigheden mag aanpassen en rekening mag houden met allerlei overwegingen. De anciënniteitstrappen volgens het oude recht en de ervaringstrappen volgens het nieuwe recht zouden verschillende feiten zijn; bovendien zou ook het oude bezoldigingsrecht geen discriminatie op grond van leeftijd hebben bevat. C. Toepasselijke bepalingen I De bezoldiging van de ambtenaren van het Land Berlin 1. Tot en met juli 2011: Bundesbesoldungsgesetz in der am 31. August 2006 gültigen Fassung (Federale bezoldigingswet in de op 31 augustus 2006 geldende versie) (BBesG a.f.) respectievelijk Bundesbesoldungsgesetz in der Überleitungsfassung für Berlin (Federale bezoldigingswet in de overgangsversie voor Berlijn) (BBesG Bln a.f.) Voor het tot en met 31 juli 2011 geldende recht wordt verwezen naar de uiteenzetting in de beschikking die de verwijzende rechter vandaag [in zaak C-506/12] heeft gegeven (omissis). [Or. 7] 2. Vanaf augustus 2011: Bundesbesoldungsgesetz Berlin (Federale bezoldigingswet Berlijn) (BBesG Bln) voor nieuwe ambtenaren en Berliner Besoldungsüberleitungsgesetz (BerlBesÜG) voor zittende ambtenaren Voor het sinds 1 augustus 2011 geldende recht wordt verwezen naar de uiteenzetting in de beschikking die de verwijzende rechter vandaag [in zaak C-504/12] heeft gegeven (omissis). 7

9 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-505/12 II Europeesrechtelijke en nationale regelingen betreffende het verbod van discriminatie op grond van leeftijd Voor het geldende recht wordt verwezen naar de uiteenzetting in de beschikking die de verwijzende rechter vandaag [in zaak C-506/12] heeft gegeven (omissis). D. Relevantie van de prejudiciële vragen voor de beslissing in het bodemgeding Met betrekking tot de relevantie van de prejudiciële vragen 1 tot en met 5 voor de beslissing in het bodemgeding wordt verwezen naar de uiteenzetting in de beschikking die de verwijzende rechter vandaag [in zaak C-506/12] heeft gegeven (omissis). Met betrekking tot de relevantie van de prejudiciële vragen 6 tot en met 8 voor de beslissing in het bodemgeding dient er allereerst op te worden gewezen dat alleen de uitlegging behoevende bepalingen van het Europese recht tot toewijzing van verzoeksters vordering tot nakoming of schadevergoeding kunnen leiden. [omissis] [betreft de indeling in salaristrap volgens het nationale recht]. Voor het overige wordt met betrekking tot de relevantie van de prejudiciële vragen 6 tot en met 8 voor de beslissing in het bodemgeding verwezen naar de uiteenzetting in de beschikking die de verwijzende rechter vandaag [in zaak C-504/12] heeft gegeven (omissis). E. Toelichting bij de prejudiciële vragen Voor de toelichting bij de vragen 1 tot en met 5 wordt verwezen naar de toelichting bij de vragen in de beschikking die de verwijzende rechter vandaag [in zaak C-506/12] heeft gegeven (omissis), en voor de toelichting bij de vragen 6 tot en met 8 wordt verwezen [Or. 8] naar de toelichting bij de vragen 4 tot en met 6 in de beschikking die de verwijzende rechter vandaag [in zaak C-504/12] heeft gegeven (omissis). (omissis) 8