November-December 2014 Kislew 5775

Transcriptie

1 November-December 2014 Kislew 5775 We are grateful for the support of Masorti Olami and the World 1

2 INHOUD sjoeldiensten Pag. 3 Advertenties Pag. 4 Drasja Alex Waterman Pag 5/7 Rosj Hasjana Pag. 7 Drasja Simchat Tora Pag.8/10 Het bestuur feliciteert Pag.9 Drasja A. Waterman Pag.10t/m13 Drasja B.Oude Engbrink P.15t/m17 COLOFOON Het Loechie is een uitgave van de Stichting Joodse Gemeenschap Flevoland e.o. Masorti Almere-Weesp. Het blad verschijnt 10 x per jaar en is zowel bestemd voor leden van de gemeente als voor honoraire leden, donateurs en andere belangstellenden. Leden, honoraire leden en donateurs en adverteerders krijgen Het Loechie gratis toegezonden. Het doel is het verstrekken van informatie over de activiteiten van de gemeente, het berichten over het Joodse leven in deze regio en het verbeteren van de onderlinge band. De redactie bestaat uit Bernhard Cohen, Lidio F.Blankstein. De foto s zijn van Lidio F. Blankstein, tenzij anders vermeld. De redactie verwelkomt brieven en andere bijdragen van lezers. De redactie behoudt zich het recht voor om inzendingen te redigeren of te weigeren. De redactie neemt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen en voor de geplaatste advertenties. Voor op- of aanmerkingen en informatie kan men zich wenden tot het secretariaat van het JGF tel Informatie over tarieven en voorwaarden van advertenties worden verstrekt door Bernhard Cohen, tel Kopij en advertenties kunnen gestuurd worden aan: Redactie Het Loechie Dick Laanweg KD Almere Website en kan ook:info@masorti.nl Het ING zakelijk bankrekening nr. is: t.n.v. Stichting JGF Almere Ingeschreven KvK Flevoland onder nr

3 Data diensten Masorti Almere/Weesp in 2014/15 De diensten worden gehouden in de Weespersynagoge nieuwstraat 3-5 te Weesp en beginnen altijd om 9.00 uur Sjoeldiensten worden gehouden in de Weespersynagoge tenzij anders wordt meegedeeld Nieuwstraat 3-5 te Weesp En beginnen altijd om 9.00 uur tenzij anders wordt mee Zaterdag 13 december 2014 SjabbatWajigasj Zondag 21december 2014 gedeeld chanoeka 5 e avond 1. Zaterdag 10 januari 2015 Sjabbat Sjemot 2. Zaterdag 24 januari 2015 Sjabbat Bo 3. Zaterdag 7 februari 2015 Sjabbat Jitro 4. Zaterdag 21 februari 2015 Sjabbat Teroema 5. Zondag middag 8 maart 2015 poerim middag 6. Zaterdag 21 maart 2015 Sjabbat Wajikra +Sjabbat ha Chodesj 7. Vrijdag 3 april 2015 gemeenschappelijke seideravond 8. Donderdag 16 april Jom Hasjoa Herdenking Holocaust 9. Zaterdag 18 april 2015 Sjabbat Sjemini 10. Woensdag 22 april Jom Hazikaron Herdenking slachtoffers Israël 11. Donderdag 23 april Jom Ha,atsma,oet Onhafhankelijksdag Israël 12. Zaterdag 2 mei 2015 Sjabbat Acharee mot/kedosjiem 13. Zaterdag 16 mei 2015 Sjabbat Behar/Bechoekotai 14. Zondag 17 mei Jom Jerusalem Hereniging van Jerusalem 15. Zaterdag 30mei 2015 Sjabbat Naso 16. Zaterdagl3 juni 2015 Sjabbat Sjelaeh-Lecha 17. Zaterdag 27 juni 2015 Sjabbat Choekat 18. Zaterdag 15 augustus Sjabbat Reë 19. Zaterdag 29 augustus 2015 Sjabbat Ki tetse 20. Dinsdag 15 september 2015 tweede dag Rosj Hasjana en Lunch 21. Dinsdag 22 september 2015 Kol Nidre 22. Woensdag 23 september 2015 Jom Kipoer 23. Zaterdag 10 oktober 2015 Sjabbat Beresjit + Simchat Tora viering 24. Zaterdag 24 oktober 2015 Sjabbat Lech Lecha 25. Zaterdag 7 november 2015 Sjabbat Chajee Sarah 26. Zaterdag 21 november 2015 Sjabbat Wajétsé 27. Zaterdag 5 december 2015 Sjabbat Wa jésjèv 28. Zondag 13 december 2015 Chanoeka middag 3

4 Zondag 21 december 2014 Aanvang uur Groot Chanoekah feest In de Weesper Synagoge Entree kosten bij aanmelding voor 14 december zijn 7.50 p.p. voor volwassenen en 5.00 p.p. voor kinderen onder de 12 jaar. Niet leden betalen p.p. en hun kinderen 7.50 p.p. Bij aanmelding na 22 december is het voor volwassenen en kinderen 7.50 introducees betalen dan 14,00 en kinderen 12,50 Inclusief Perzisch buffet met shoarma, en div.salades en latkes. frisdranken en koffie of thee met Soefgani-oth U kunt zich tot 14 december 2014 aanmelden. Entree overmaken op ING Bank Iban rek.nr NL38 INGB stichting JGF Almere ovv uw naam Aansteken Chanoekia (neem uw eigen Chanoekia met kaarsjes mee) Op het programma staat o.a. Wie is mijn PARTNER?? En een groot verrassingspel Met weer schitterende prijzen Voor iedereen is er een cadeau!!!!!!!! AANMELDEN VOOR 14 dechhember bij Hanna Waterman hannawaterman@hotmail.com of Sandra Blankstein of sandrablanksteincohen@gmail.com (wacht u a.u.b. niet te lang met aanmelden wij willen niemand teleurstellen) 4

5 Vandaag hebben wij gelezen Chajee Sarah. Hierin staat het leven van onze aartsmoeder Sarah centraal. Dat leven staat omschreven als goed. Maar da's raar. Als je eens kijkt wat zij allemaal heeft moeten meemaken...zij moest al vroeg haar ouderlijk huis uit, het grootste deel van haar leven was ze onvruchtbaar, haar man kreeg een zoon bij een andere vrouw, een zwangerschap en geboorte op hoge leeftijd, zij werd opgenomen in harems van 2 verschillende koningen, overleefde hongersnoden, droogte en oorlog en stierf voortijdig door de schok van de mededeling dat haar man had geprobeerd om hun enige zoon te offeren. Als je zo een leven hebt gehad dan kan dat toch nooit een goed leven zijn geweest? En toch staat dat geschreven...maar wat wordt er dan met het woordje "goed" bedoeld? De uitleg van dit goede leven is is dat zij een deugdzaam leven heeft geleid. Ondanks alle tegenslagen bleef zij deugdzaam. En daar kunnen we wat van leren. Wij zullen allemaal door veel fases in ons leven gaan. Mooie, goede, leuke maar ook minder mooie, slechtere en rotperiodes. Wat dan zou moeten tellen is niet de kwaliteit van deze dagen maar hoe goed wij die dagen leven. De weegschaal van het leven zou eigenlijk altijd in balans moeten zijn. Accepteer de minder leuke dingen zoals zij zijn en haal vreugde uit de leuke dingen. Ons volk is als geen ander in staat om de goede dingen van het leven te blijven zien en de vreugde te blijven herkennen ondanks vele tegenslagen die wij op onze weg vinden...of het nu onze geschiedenis is zoals de slavernij in Egypte, de pogroms of de holocaust. Of dat het meer de tegenwoordige tijd is waarin wij als geheel volk tot op de dag van vandaag constant waakzaam moeten zijn voor aanslagen, moorden, scheldpartijen etc... In Eretz Jisraeel maar ook daarbuiten in Europa en in hier bij ons in Nederland. 5 Afgelopen zondag was er de herdenking van de kristalnacht. Een herdenking in de portugese Snoge waarna bij de hollandse schouwburg bloemen werden gelegd. Tegelijkertijd hield van Agt een preek in de singelkerk. Dat alleen is al een gotspe. De preek begon met het bijbelverhaal van koning Achab die als koning van Israel volgens hun zeggen aan landjepik deed. Een hele duidelijke valse knipoog naar de situatie in Israel. Een paar joden die waren getipt over deze preek stonden op om van Agt een paar dingen toe te voegen, zeg maar. Het spandoek dat er werd opgehangen sprak boekdelen. Er stond te lezen Van Agt, de joden zijn jou zat. Natuurlijk was er niet de ilusie dat hij zou horen wat er gezegd werd. De enige bedoeling was om duidelijk te maken dat er niet langer meer wordt gezwegen. Zeker niet als er vanuit onwetendheid zoveel onwaarheden worden verkondigd. De woorden van Lodewijk Ascher tijdens de herdenking van de kristalnacht moet Nederland ter harte nemen. Hij zei: Er wás en er ís antisemitisme in ons land. Daar zijn we op 5 mei 1945 helaas niet van bevrijd. Dat moeten we voortdurend bestrijden. Zeker in deze tijd waarin smeulend antisemitisme door de spanningen in het Midden-Oosten wordt aangewakkerd en

6 6

7 ? Hoe kunnen we dan zeggen dat nooit meer. Dan verliezen wij zelfs ons zelfrespect. En dat is het laatste wat je kan verliezen. Ik denk dat we al genoeg verloren zijn. Ik wil graag zoals gewoonlijk toch luchtig eindigen. Vandaag is onze voorzitter Nicky Cohen jarig. Nog net geen Abraham...Maar aardig op weg. Nicky, van harte mazzeltov met je verjaardag. Namens de hele kehilla spreek ik de wens uit dat je nog vele jaren in alle gezondheid in ons midden mag blijven. Je bent iemand die een drukke baan hebt. Je verblijft veel in het buitenland. Daarom is het des te respectvol dat je de spaarzame vrije tijd die je hebt je ook blijft inzetten voor Masorti. We hopen dat je dat de komende jaren mag blijven doen. Ook de hele misjpoche van harte mazzeltov. Rest mij niet anders dan u allen een shabbat shalom wensen Alex Waterman 15 November 2014/22 Chesjwan 5775 Rosh HaSjana 5775 Weer een jaar voorbij, weer een jaar verder... Natuurlijk kan ieder voor zich de balans opmaken: waar waren we vorig jaar, hoe is het jaar 5774 verlopen, wat veranderde er? Hoe verging het de mensheid in de wereld? Vreugde en verdriet, hoe beleefden we gebeurtenissen, samen of alleen? Wat was mijn bijdrage? Veel stof tot nadenken: een bewogen jaar voor allen was 5774 zeker! 7 En zo kwamen we ook dit jaar weer op naar de sjoel te Weesp, om samen de Rosh HaSjana 5775 dienst mee te maken, mee te vieren. En als bijna altijd brengen o.a. sjoelsamenkomsten weer nieuwe onderwerpen om verder te onderzoeken mee, wat leidt tot steeds verdere verrijkingen... Nu trok het Avinou Malkenou speciale aandacht: dit gebed kent verschillende verzen met woorden die aangepast zijn, en gebruikt worden tijdens de juiste momenten: zo wordt het woord kotwenou (schrijf ons in) gezegd tussen Rosh HaSjana en Yom Kipour en verandert dit tijdens het Ne iela gebed aan het einde van Yom Kipour in chotmeenou (bezegel ons). Voor de rest van het jaar worden de woorden zochreenou (herinner ons) gebruikt. Er bestaan meerdere prachtige melodieën om het Avinou Malkenou te zingen, maar het gebed kan ook gelezen worden, heel bijzonder en mooi! Tijdens de dienst werd er honderd keer op de sjofar geblazen, uiteindelijk stierf de laatste sjofar klank tekia gdola weg toen volgde de kiddoush waarna we allen van een rijk voorziene maaltijd genoten. Vorig jaar nog, verzorgde Daan de lunch op deze dag: heerlijke zelfgemaakte salades, ter gelegenheid van zijn 50 e verjaardag : dubbel Sjana Tova!! Dit jaar bood het bestuur, met behulp van enkele keukenprinsessen, de lunch aan, inclusief, natuurlijk,de (granaat)appels met honing. Niet echt goed voor de slanke lijn, maar o, wat lekker smaakte alles ook nu weer! Het was een internationaal gezelschap dat aan tafel genoot: Hebreeuws, Engels, Duits en Nederlands werd gesproken. Over en weer passeerden vele onderwerpen de revue. Na de maaltijd volgde samenzang, er heerste een gezellige saamhorigheid. Samen ver-

8 Drasja voor Simchat Thora 2014 Thora tsiwa lanoe Mosje, morasja kehilat Jaakov. De wet die Mozes ons gaf; een erfenis voor de gemeenschap van Jacob. Dew. 33:4 Simchat Thora is de dag waarop we de Thora vieren. Waarom hebben de rabbijnen een hele dag ingesteld om de vreugde over de Thora te vieren? Persoonlijk denk ik bij rabbijnen nooit zo aan feest. Zou Sjawoeot niet veel meer een feestdag voor de Thora zijn geweest? De dag waarop we de Thora ontvingen? De Talmoed leert een vader dat zodra een kind in staat is tot spreken, hij het moet onderwijzen. Thora tsiwa lanoe Mosje, morasja kehilat Jaakov. De wet die Mozes ons gaf; een erfenis voor de gemeenschap van Jacob. Dew. 33:4 Waarom is dit vers hier als uitleg bij gekomen en niet een van de vele verzen, die we al eerder tegenkomen in de Thora, zoals We-zot hathora asjer sam Mosje lifnei bnei Jisrael En dit is de Wet die Mozes voor de kinderen van Jisrael gesteld heeft? We zingen het bij iedere haqbe. De laatste vier parsjes van de Thora, de laatste vier sidrot die we de afgelopen weken op de gewone sjabbessen gelezen hebben, vertellen ons over het einde van Mosje s levensdagen. Een belangrijke gebeurtenis is het aangaan van een nieuw verbond in Nitsaviem. Het idee van Kol Jisrael areiviem zeh bazeh Geheel Jisrael is voor elkaar verantwoordelijk met betrekking tot het houden van de mitswes en met het begaan van aweires wordt hier ingevoerd. Het idee wordt in de Talmoed besproken, uiteraard. De Thora is niet langer iets uit de hemel, staat er geschreven. Lo basjamajiem hie. Men bedoelt dat zolang Mosje ons in de woestijn leiding gaf, hij met God alle problemen die hij in de Thora tegenkwam en onder ons volk moest oplossen, besprak. De Eeuwige was de hoogste autoriteit met betrekking tot wetgeving en Mosje was zijn spreker. De Thora was nog in de hemel. Voortdurend lezen we: wajdabeer Mosje el benei Jisrael en Mozes sprak tot de kinderen van Jisrael Zodra Mosje overleden was kreeg het volk de hoogste autoriteit; Jehosjoea besprak niet langer met God over hoe te handelen bij geschillen, etc. Vanaf dat moment was de Thora niet langer in de hemel, maar verbleef ze tussen ons, op aarde. Met de Thora in de hand zijn wij nu verantwoordelijk voor ieders eigen en elkaars handel en wandel. Bij de Sinaï, waar we de Thora ontvingen, wordt dat gebeuren beschreven als een verhaal over bruid en bruidegom. God was de bruidegom en Jisrael de bruid. Zodra Mosje overleed veranderde die rol: bnei Jisrael was de bruidegom en de Thora is dan de bruid. Het zit hem in het woord morasja, erfenis, dat ook gelezen kan worden als me orasa, verloving. De erfenis 8 wordt dan een verloving. Daar de Wet niet langer in de hemel verkeert, maar persoonlijk met ons verbonden wordt, is hetzelfde idee. Sjawoeot viert dat Jisrael Gods bruid wordt; met Simchat Thora vieren we dat de Thora zich verlooft met Jisrael. En zo komen we aan de chatan Thora en een chatan Beresjiet. Daarbij hossen en klossen we met de sefariem alsof we op een chassene zijn. Zoals een chatan en een kalla met elkaar dansen. Vandaag staan Alex Waterman en Nicky Cohen als chataniem onder de choppe. Chatan wordt iemand om die persoon eens in het zonnetje te kunnen zetten, wegens diens bemoeienis met de kille, zorg voor anderen, een persoonlijke feestelijke gebeurtenis. Vandaag is het om Alex te eren voor zijn grote inzet voor de kille en om hem onze steun toe te zeggen met zijn volgende grote stap: vanaf de komende tijd zul je veel voor je werk moeten verblijven in Schotland. Vandaag willen we uitdrukken dat we de band niet met je willen doorsnijden, maar stevig willen aanhouden zolang je overzee verkeert. En om je alvast weer duidelijk te maken dat dit geen afscheid moet zijn maar een tijdelijke fase en dat we hopen dat je spoedig weer bij ons terug bent. En Nicky willen we eren, omdat je al zoveel jaar je voorzitterschap weet te combineren met je uithuizige werk; voortdurend heen en weer vliegen door heel Europa, veel en ver weg van huis, van je gezin, je vader, vrouw en kinderen, maar dan toch de eindverantwoordelijkheid willen nemen voor de hele gang van zaken rondom de

9 Het bestuur feliciteert de jarigen van de maand : november december Nicky Cohen 15 november Sem Cohen 10 december Michael Zvi 17 november 9

10 chatan en een kalla met elkaar dansen. Vandaag staan Alex Waterman en Nicky Cohen als chataniem onder de choppe. Chatan wordt iemand om die persoon eens in het zonnetje te kunnen zetten, wegens diens bemoeienis met de kille, zorg voor anderen, een persoonlijke feestelijke gebeurtenis. Vandaag is het om Alex te eren voor zijn grote inzet voor de kille en om hem onze steun toe te zeggen met zijn volgende grote stap: vanaf de komende tijd zul je veel voor je werk moeten verblijven in Schotland. Vandaag willen we uitdrukken dat we de band niet met je willen doorsnijden, maar stevig willen aanhouden zolang je overzee verkeert. En om je alvast weer duidelijk te maken dat dit geen afscheid moet zijn maar een tijdelijke fase en dat we hopen dat je spoedig weer bij ons terug bent. En Nicky willen we eren, omdat je al zoveel jaar je voorzitterschap weet te combineren met je uithuizige werk; voortdurend heen en weer vliegen door heel Europa, veel en ver weg van huis, van je gezin, je vader, vrouw en kinderen, maar dan toch de eindverantwoordelijkheid willen nemen voor de hele gang van zaken rondom de kille. Mazzel tov voor beiden, tot 120 in gezondheid, omein. Voor Simchat Thora nog allen chag sameach en voor vandaag sjabbat sjalom. droosje voor Rosj hasjana Amar ha kadosj baroech hoe de Eeuwige zei: iemroe lefanai berosj ha- Sjana malchoejot, zichronot we sjofarot. met Rosj ha- Sjana zal ieder me vertellen over koningschap, herinneringen en over sjofartonen. Koningschap, zodat jullie me tot jullie koning zullen maken; Herinneringen, zodat de goede herinneringen aan jullie bij mij op zullen komen. En waardoor? Door de tonen van de sjofar. Dit valt te lezen in de TB Rosj ha-sjana 16a en 34b 10 Tijdens de eerste Rosj ha- Sjana in de geschiedenis schiep God Adam en Eva. De schepping begon al vijf dagen eerder, maar het was pas toen de mens ten tonele verscheen dat het scheppingswerk volbracht was. Alles wat eerder was geschapen diende slechts als decor en bühne voor de kroon van de schepping: de mens. Het firmament boven ons en de aarde, licht en donker, dag en nacht, de continenten en de wereldzeeën, engelen en hemelse lichamen, bomen en struiken, beesten, vissen, gevogelte het hele universum was nodig om de hoofdrolspeler een toneel te geven. Deze dag is de verjaardag van het begin van Uw handwerk, een herinnering aan de eerste dag. Lezen we ergens in de moesaf liturgie Waarom wordt Rosj ha- Sjana het begin van Uw handwerk genoemd, terwijl de schepping vijf dagen eerder begon, op de 25e elloel, die nooit bestond? En waarom de vijfde dag, terwijl het volgens Genesis 1 toch echt de zesde dag is? Het belang dat Rosj ha- Sjana heeft gekregen laat ons de belangrijke rol van de mens in de schepping zien. Wanneer er nieuwbouw wordt gepleegd wordt meestal de jaarlijkse dag van inwijding herdacht, niet zozeer de dag dat de eerste schop de grond in ging. Onze beleving van de essentie van de schepping is onze innerlijke strijd te kiezen tussen goed en kwaad, het omgaan met onze vrijheid van handelen. Het begin van Uw handwerk. De dag, dat volgens de traditie Adam en Eva voor het eerst hun ogen openden, was de dag dat zij konden kiezen om God te dienen of hem te trotseren. Dat was de eerste dag van Zijn handwerk. Veel gebeurde er sindsdien op die eerste tisjri, volgens onze wijzen. de aartsvaders Awraham

11 11

12 Tot een paar jaar geleden waren mijn Joodse zekerheden ongeschonden en verankerd in mijn leven. De vaste pijlers onder mijn leven. Ik was vrij in het op mijn manier belijden van mijn Joods zijn...tradities waren mijn houvast. Opgegroeid in een beschermende en onbevangen jeugd op Rosj Pina. Ook op de middelbare school en op mijn werk later kwam ik niet echt grove vormen van antisemitisme tegen. Ik wist dat het bestond maar dat was ook alles. Als tweede generatie ben ook ik opgegroeid met de holocaust. Ik wist ook dat in de tweede wereldoorglog werden al die zekerheden en ankers een voor een onderuit gehaald. Daarna werd gezegd: Dat nooit meer. Nooit meer zouden wij accepteren dat het ons verboden en onmogelijk gemaakt werd om onze Joodse tradities en geloof uit te dragen. En nooit meer zouden wij ons onderwerpen aan enig gezag dat dit wel wilde verbieden, sterker nog aan een gezag dat ons wil wegvagen...dat nooit meer. Morgen tijdens de Yom Kippurdienst worden alle doden tijdens deze verschrikkelijke jaren tijdens het Jizkorgebed herdacht. Opdat zij nooit vergeten zullen worden. En wij kunnen ons geloof en tradities vrijelijk belijden. Daardoor zitten wij hier nu samen in vrijheid in de Sjoel op Erev Yom Kippur. Op Kol Nidrei. Maar is dat wel zo? Kunnen wij in Nederland en de rest van west Europa nog steeds ons joods leven leiden? leven volgens onze tradities? Die overpeinzing had ik bij de voorbereiding van deze derasha 12 Ik ben altijd geneigd om hier gewoon volmondig ja op te beantwoorden. De politiek en de overgrote meerderheid van het Nederlandse volk vindt dit ook. Er is een minderheid die hier anders over denkt. Zoveel is wel duidelijk geworden na de demonstraties waarin openlijk werd beleden dat alle joden dood moesten. De problemen rondom Gaza sloegen over naar de rest van de wereld. De joden in de rest van de wereld werden belaagd alsof zij het front vormden in Gaza. De reaktie hierop was schrikwekkend voor de joden in Nederland. Een schrikbeel kwam boven...het zal toch niet? Gaan we nu weer? Een uitleg over de feitelijke situatie in en rond Israel werd keer op keer gegeven. Men wilde en men wil niet luisteren. De waarheid accepteren betekent immers gelijktijdig het afzweren van een aantal bestaande dogma s. En die dogma s geeft bestaansrecht aan een aantal groeperingen... Dezelfde groeperingen die vanuit deze dogma s de holocaust blijven ontkennen. Toch een lastig dilemma. Maar betekent dit nu dat we maar niet meer de waarheid moeten blijven herhalen? Moeten we het maar opgeven om er tegen te ageren? Ik dacht het eigenlijk niet. Want dan vervaagt het begrijp dat nooit meer... Er zullen altijd mensen zijn die het blijven proberen, die altijd blijven proberen om de waarheid een andere draai te geven en de geschiedenis op die manier te herschrijven. De tijd tussen Rosj Hasjana en Yom Kippur is met name de tijd dat de mensen naar binnen kijken. Diep in hun eigen ziel. Wij hebben daar van G'd 10 dagen voor gekregen. De 10 dagen van inkeer en bekering. Ik vraag dan ook aan alle mensen...wilt u ook allen even naar binnen kijken. Wilt u even naar binnen kijken en nadenken. Nadenken wat u er van zou vinden als anderen uw geschiedenis willen herschrij-

13 Kol Nidrei betekent "alle geloften". Dat zijn de beginwoorden van het gebed dat vanavond, negen dagen na Rosj Hasjana, op de tiende tisjrei driemaal wordt opgezegd. In dit gebed verklaart men dat alle onbezonnen beloften die men het komende jaar tot Yom Kippur volgend jaar tegen zichzelf zal afleggen geen waarde zullen hebben. Men komt in het reine met elkaar, met G'd. Maar ook (last but not least) met zichzelf. Met name op deze dagen gaat men nadenken en herdenken. Ik hoop oprecht en ik wens ieder dat ook toe dat het nadenken ook ergens toe leidt. Er namelijk toe leidt dat een ieder vrijelijk zijn of haar godsdienst kan belijden zonder belemmeringen die door anderen worden opgelegd. Zonder door mensen die een ander geloof belijden te worden bedreigt en in het ultieme geval wordt omgebracht. Laten zij die gaan Nadenken dan gelijk HERdenken wat er gebeurt als de godsdienstvrijheid beperkt gaat worden. Want die voorbeelden zijn er in onze historie jammer genoeg talrijk. Dat nooit meer... Ik wens u allen een goed vasten en dat u nog vele jaren in gezondheid en geluk in ons midden moge blijven verkeren temidden van iedereen die u lief heeft. 'Le'sjana tova tikateev weteegateem'; Moge U worden ingeschreven en bezegeld voor een goed jaar.' Alex Waterman Kol Nidrei 9 Tisjri 5775 / 3 oktober 2014 De sjoel Ons gebedshuis heeft verschillende namen, die uitdrukken welke functies deze ruimte heeft: beth hakenesset of synagoge (huis van samenkomst); sjoel (school); en, Mikdasj me at kleine Tempel, omdat ons bedehuis qua heiligheid en doel zoveel mogelijk lijkt op de Tempel te Jeruzalem. De benaming sjoel komt van het Duits-Jiddisj voor school. Het duidt op de verwevenheid tussen dagelijks leren met het dagelijks uitspreken van de gebeden. Het leren kent geen beperking in de tijd, maar wordt onderbroken voor gebed 13 dat op bepaalde tijdstippen dient te worden uitgesproken; het ochtendgebed s ochtends, het middaggebed s middags en het avondgebed nadat de schemering is ingetreden. Dit huis is een huis van samenkomst. Daar wordt mee bedoeld samenkomst tussen mens en God. De sjoel is een plaats waar men God ontmoet. In sjoel vinden om een vormelijke uitdrukking te gebruiken godsdienstoefeningen plaats. Een oefening in godsdienstigheid, een poging de band met Gd te herstellen. Met het gezamenlijk gebed in sjoel wordt een herwinning van het religieus bewustzijn nagestreefd, een verinnerlijking van het religieuze besef. De sjoel heeft tot functie een plaats van devotie te zijn, een plaats waar men rustig met zichzelf en het Opperwezen kan praten. Maar u zult merken dat er interactie is tussen de deel-

14 14

15 Malkes geheime Chanoeka recept Chanoeka is een achtdaags lichtfeest. Acht dagen lang herdenken joodse mensen dat ze in het jaar 165 voor Christus hun tempel in Jeruzalem terugkregen. De menora, de joodse kandelaar met zeven armen, kon eindelijk weer worden aangestoken. Maar ze hadden maar één kruikje olie, en nieuwe olie maken duurde acht dagen. Toen gebeurde er een wonder: de menora brandde acht dagen op olie uit één kruik. Als herinnering daaraan krijgt elk joods kind op Chanoeka een kandelaar met acht kaarsen, plus eentje extra. De negende is het knechtje; daarmee wordt elke dag een nieuwe kaars aangestoken. Als het donker is, moeten de kaarsen minstens een half uur branden. Op de achtste en laatste dag van Chanoeka, midden in de donkerste tijd van het jaar, branden alle lichtjes. De kinderen doen spelletjes met snoepgeld en een tolletje. Ze kunnen snoepgoed verliezen en weer winnen. Ook krijgen ze cadeautjes. Vaak worden er speciale gerechten als latkes en soevganiot gegeten. Soevganiot zijn oliebollen gevuld met jam en latkes zijn aardappelpannenkoekjes. In de stad Chelm, net als in andere steden, hebben de joodse families allemaal hun eigen speciale recept om latkes te bakken. Die recepten worden in sommige families al generaties lang van moeder op dochter doorgegeven. De één gebruikt alleen aardappels en peper en zout, de andere ook ui en eieren. Er waren ook mensen die paprika, peterselie, en broodkruim toevoegden. Veel mensen wisselden hun recepten uit, maar Malke, de vrouw van de kleermaker, hield haar recept geheim. "Ik ben wel arm," zei ze dan, "maar ik bak de beste latkes van Chelm, volgens mijn eigen geheime recept." Vroeger had Malke de mensen nog wel eens van haar latkes laten proeven. Maar ze was bang dat iemand haar geheime ingrediënten zou kunnen herkennen, en nu bakte ze haar beroemde latkes alleen nog maar voor haar man en haar kinderen. Met het verstrijken van de jaren begonnen in de herinnering van haar buren de latkes van Malke steeds lekkerder te smaken. Berel, de schoenmaker, sloot altijd even zijn ogen en glimlachte als hij weer aan die heerlijke latkes dacht. "Ze waren zo licht en zo luchtig," mijmerde hij. "Alsof je een wolk at." Op een Chanoeka-avond aten Berel en zijn vrouw Yentel en hun kinderen latkes. Het waren bepaald geen lichte, luchtige latkes, maar ze waren hard en lagen zwaar op de maag. Berel nam een hap en sloeg toen met zijn vuist op tafel. "En nu heb ik er genoeg van!" riep hij. "Deze Chanoeka wil ik Malkes latkes eten. Morgen zal ik haar recept te pakken krijgen!" De volgende ochtend zei Berel tegen Yentel: "Vandaag ga ik niet naar de winkel. Als er klanten komen, moeten ze morgen maar terugkomen. Maar je moet niemand vertellen waar ik heen ben." Berel verschool zich achter een boom bij Malkes huis. De hele dag stond hij daar op wacht, maar Malke maakte geen aanstalten om latkes te gaan bakken.'s Avonds stak de familie de Chanoeka-lamp aan. Ze zongen het lied Maoz Tsoer, en ze speelden met de dreidl. Eindelijk zag Berel hoe Malke aardappels pakte om ze te raspen. "Aha!" zei Berel. "Vanavond zal ik latkes eten zo licht en luchtig als een wolk." Berel sloop tot vlak bij het raam. Hij keek toe, en schreef alles wat Malke deed netjes op. Toen de latkes klaar waren ging Berel snel naar huis. "Ik heb het!" riep hij naar Yentel. "Ik heb Malkes recept." Hij las wat hij op zijn papiertje had opgeschreven. "Je neemt eerst vijf aardappels en twee eieren," zei hij. "Wat is daar zo geheim aan?" vroeg Yentel terwijl Berel de aardappels schilde. "Dat gebruiken wij ook altijd."berel raspte de aardappels boven een kom. Hij deed de eieren erbij. "Zo doen wij het ook altijd," zei Yentel."En nu," las Berel, "komen er fijngehakte bosuitjes bij.""bosuitjes!" riep Yentel uit. "Waarom bosuitjes? Iedereen gebruikt altijd gewone uien. Hier heb je een ui.""goed dan, een ui," zei Berel. Hij snipperde de ui en mengde de snippers bij de aardappels. "En nu deed Malke er meel bij," zei Berel."Je moet helemaal geen meel gebruiken," zei Yentel. "Broodkruimels zijn beter." Berel voegde broodkruimels toe. Daarna deed hij er zout bij. Hij nam de peperstrooier, maar Yentel zei: "Geen peper erbij doen. Daar moet ik altijd zo van niezen.""en nu heb ik nog een citroen nodig," zei Berel. "Malke deed een paar druppels citroensap bij haar latkes." Yentel schudde zeer beslist haar hoofd. "Nee, citroensap doe je door de thee.""en Malke gebruikte ook peterselie," las Berel verder. "Daarna bakte ze de latkes heel dun, in zonnebloemolie.""peterselie? Zonnebloemolie?! Dat is geen speciaal recept, maar speciale onzin!" zei Yentel."Peterselie hoort over de wortels. En wij bakken altijd in kippenvet. En latkes horen stevig en dik te zijn." Berel en Yentel bakten hun latkes met aardappels, eieren, zout en broodkruim, precies zoals ze het altijd deden. Daarna bakten ze de heel dikke aardappelkoeken in kippenvet... Toen de latkes klaar waren gingen ze allemaal rond de tafel zitten. Ze proefden aandachtig. Ze waren benieuwd of de latkes van Recept voor latkes (aardappelkoekjes): Met Chanoeka eet men gerechten gebakken in olie. Zo wordt op een symbolische manier verwezen naar het Chanoeka-wonder; het kruikje olie dat niet een dag maar acht dagen bleef branden. Benodigdheden: 6 grote geschilde aardappelen 1 ui 3 eieren ½ kop meel zout en peper Bereiding: De rauwe aardappelen grof raspen en in vergiet uit laten lekken. Dan laatste water eruit persen en droog deppen met keukenpapier. Ui klein snijden. Eieren klutsen. Alle ingrediënten mengen. Mengsel mag niet te stijf worden. De olie heet laten worden. Met een lepel portie maken en deze in de olie leggen. Een beetje platdrukken. Aan beide zijden op niet te hoge temperatuur voorzichtig bakken. Serveren met appelmoes, compote of 15

16 Met Rosj ha-sjana herinnerde God zich die kinderloze vrouwen Sara en Rachel en Channah; Hij besliste dat ze moeder zouden worden. RH werd niet alleen een keerpunt in hún levens, maar met hun kinderen Izaak, Joseph en Benjamin en de profeet Samuel kreeg de Joodse, wat zeg ik, de wereldgeschiedenis ook een draai. Met Rosj ha-sjana werd Joseph bevrijd uit 12 jaar Egyptische gevangenschap. Hij werd onderkoning in Egypte, met zijn inzicht overleefde Egypte een langdurige hongerperiode. Met Joseph werden de jaren van slavernij in gang gezet, evenals de jaren van de bevrijding uit slavernij en de Uittocht, dat zou leiden tot de ontvangst van de Thora en de intocht in Kanaän, niet langer als bijwoners, maar als leading nation. Met Rosj ha-sjana zou Israël in Egypte ook stoppen met hun slavenarbeid, bij het begin van de tien plagen. Zo werd Rosj ha-sjana de dag des oordeels. Omdat Rosj ha- Sjana het begin van Zijn handwerk werd, werd het ook de dag van de jaarlijkse evaluatie ervan. De mens heeft te leven volgens vele leefregels, begrijpelijke en onduidelijke. De volkeren hebben hun zeven Noachitische wetten, de basis van de hedendaagse universele opvatting over goed en kwaad en over samenleven. Israël heeft haar Thora. We staan er niet bij stil, maar elke minuut is er wel een uitdaging. Hoe behoud je je geloof tijdens de vele verleidingen om dat niet te doen? Verminder je het lijden en verdriet van je medemens wel? Heb je het vermeden of juist verergerd? Kwaadsprekerij, lasjon hara; onze grote valkuil. Hebben wij als goede rentmeesters gewaakt over en gezorgd voor het welzijn van de schepping rondom ons? En dit alles enthousiast of met tegenzin? Hoe hebben we ons zelf en de wereld geheiligd door ons te bekwamen in kennis, joodse en wereldse, want ook die, juíst die, kan het lot van de wereld verbeteren. Het oordeel van Rosj ha-sjana beoordeelt dit oneindige samenstel van mogelijkheden van keuzes tot goed of kwaad, tot beter of slechter, tot doen of laten, tot zijn of niet te zijn om Shakespeare er maar eens bij te halen. Het koningschap van God is het thema van Rosj ha-sjana en van de dagen die erop volgen, tot Jom Kipoer. Voortdurend wordt er aan God gerefereerd als koning van het Al. We verwijzen naar de tijd dat de hele wereld zijn koningschap zal aanvaarden. Tijdens de moesaf zullen we tien Thora-verzen aanhalen waarin we God als koning zouden moeten uitroepen. De schepping van de mens was het hoogtepunt van Gods werk, want het zijn wij die hem als koning kunnen uitroepen, of afwijzen. 16 Koning: niet om pompeus en slaafs te vereren; dat is ijdelheid. Een koning als ideaal vorst: een leider en wegwijzer, met een toekomstvisie, degene die het lot van zijn volk verbetert, wie de menselijke energie weet te richten ten voordeel van zijn hele volk. Zijn volk kent geen verliezers, slechts winnaars. Zulke aardse koningen, het is 2014: ook presidenten, zijn er geweest, enkele, hooguit, eventjes. Maar gewoonlijk blijft het bij een ideaalbeeld. Wat zou de wereld schitteren: een verenigde mensheid met welzijn voor iedereen! Op die manier wil God dat wij Hem als koning uitroepen. Door Hem zouden wij ons verbeteren, verheffen. Door Zijn onderdanen te worden zouden we deel hebben in de missie waarvoor de wereld werd geschapen, met andere woorden: met Rosj ha-sjana roepen we Hem uit tot koning daarmee verklaren we bereid te zijn de schepping de moeite waard te maken. De Gaon van Vilna, ik las over hem onlangs, legt uit dat er een groot verschil bestaat tussen de woorden melech, koning, en mosjel, heerser. Een mosjel is een vorst die tegen de belangen van zijn onderdanen in regeert, iemand die we nu een tiran zouden noemen. Een melech, koning echter, kan weliswaar een absoluut vorst zijn, maar regeert met de instemming van zijn onderdanen. Zijn bewind kan strikt zijn, zelfs hard zijn. hij is niet gevoelig voor herverkiezing. Toch heerst die persoon wijs en is zich van zijn dienende positie bewust. De samenleving is zich er van bewust niet zonder een vorm van

17 Bezoekadres Transistorstraat CK Almere Postadres Postbus AH Almere T (036) F (036) Prinsze notariaat Alle notariële zaken snel en duidelijk Geregeld Vragen over een hypotheek? Huwelijkse voorwaarden, erfenis of bedrijfsopvolging? Prinsze Notariaat in Almere maakt ingewikkelde zaken helder. Voor een scherp tarief. Met 22 jaar ervaring staat notaris Maarten Prinsze klaar om jouw notariële zaken te regelen. Indien gewenst samen met de financieel adviseur of accountant. En op afspraak ook buiten kantoortijden. Zo kan het ook 17

18 Israël accepteerde David als koning als de gezalfde van de God van Jacob. Zo werd hij hun koning, meer dan hun heerser. Wanneer onze rabbijnen het hebben over rabbanan ikrei melachiem, rabbijnen zijn als koningen, Gittin 52a, dan hebben ze het over een vorm van adeldom zonder scepters en legers, maar over adeldom met slechts de autoriteit van Gods woord en de loyaliteit van het volk die hen accepteert als leiding. In de Talmoed staat in Yoma 71B, dat handelt over Jom Kipoer, een mooi verhaal. Direct na Jom Kipoer wandelt het hele volk achter de Cohen Gadol aan, die op weg is naar zijn eigen verblijf. Tot het moment dat ze hun grote rabbijnen Sjemaya en Awtalion ontwaren. Als een zwerm vogels keert de optocht zich in de richting van de beide grote rabbijnen. Beiden hadden geen indrukwekkende stamboom, als nazaten van geriem was er geen lijn naar Awraham, maar zij droegen de juwelen van Thorakennis en begrip voor het volk. Zo ziet tot op heden de joodse adel eruit. Hoewel het tot de schepping God ook niet aan absolute macht ontbrak, ontbrak het Hem tot dan aan iets at hem vrijwillig tot koning kon uitroepen. Het sleutelwoord is vrijwillig. De engelen werden voor de mens geschapen en alles wat zij doen is de hele dag Hoera voor God halleloeja - te roepen. Engelen hebben echter geen slechte neigingen, alleen maar goede. Het zijn hemelse robotjes, agenten van Gods wil, heet dat theologisch. Twijfel en opstandigheid kennen ze niet. Ook roepen ze niet de hele dag kadosj kadosj kadosj omdat er een geweer naar hen wijst. Want zij zien de absolute waarheid van Gods gelijk dat er bij hen geen ruimte voor twijfel ontstaat. Voor de mens, voor ons, is dat moeilijker. In ons dagelijks bestaan, met de nodige zorg, ellende, pijn, verdriet, angst, woede en onmacht kan het zomaar gebeuren dan een mens zich op een goede, op een slechte dag, van God niets meer wil aantrekken. In onze tijd is het niet meer heel gangbaar om je dagelijkse leven te laten leiden door gedachten ontsproten aan een hogere macht, die wetenschappelijk niet is te verklaren, terwijl het lijkt dat een klein kliekje van de mensheid zoveel macht heeft verzameld dat zij in staat is al het slechte te blijven doen wat de gewone hardwerkende mens verfoeit. Wij, het religieuze jodendom, of dat nu orthodox of progressief gericht is, wij hebben ons gezicht gericht op onze melech, de koning der koningen, die met zijn weg ons een weg heeft gegeven. Een weg die zal leiden naar een samenleving waarin iedereen gelijk is, waar recht een rechtvaardigheid heerst en ieder voor een ander opkomt. Wanneer wij vandaag het aleinoe lesjabeach lezen, lezen we meer dan op andere dagen waar het in onze toekomstdroom om gaat. Allen zullen het juk van uw koningschap aanvaarden en u zult spoedig voor altijd over de mensheid regeren, want u hoort het koningschap en ten eeuwigen dage zult u in glorie koning zijn. op die dag is de Eeuwige EEN en Zijn Naam is EEN. Finally - I should have started with it - a word of welcome to Mr. and Mrs. Dean from the UK. We hope you ll have a pleasant stay here in the Netherlands and we wish you for this season happy holidays. Und für unsere Gäste aus Deutschland; ein warmes Willkommen an Frau Rabbiner Channa und Frau Barbara Karrmann- Lente und ihre beiden Töchter aus der Hamburgischen Masorti- Gemeinschafft. Wir hoffen dass Ihr euch heute bei uns zuhause fühlt und dass Ihr auch einen angenehmen Neujahrsgottesdienst bei uns in Weesp haben. Ik wens u goede jamiem noraiem, Hoge Feestdagen, toe. Dat u en ik er als mens allen beter uitkomt dan ingaat; Sjana tova! Chatiema tova! en Chag sameach. 18

19 Voorzitter D.B. Sjoelbestuur Gabai Voorzitter Masorti Nederland Nicky Cohen P.R. rabinale contacten, Gioeriem Masorti Almere- Weesp Masorti Nederland Fax Penningmeester D.B. Executive Board member Masorti Europe 2 e Penningmeester Secretaries D.B. Sandra Blankstein Lidio Blankstein Daan Daniels Onderwijs en opleidingen Halagiesche zaken,redactie en webside,subsidies, kasjroet redactie t Loechie en fondsenwerving Secretariële ondersteuning Chewre Kadiesje Gioeriem Masorti Nederland Evenementen 2e Secretaris Hanna Waterman Ellen Mulder Creveld medebestuurder hannawaterman@hotmail.com Secretariële ondersteuning Bestuurslid Damon Dean medebestuurder daonjoeldan@gmail.com Ereleden Ere voorzitter Adviseur Bernhard Cohen Masorti Almere- Weesp Sjoelcommissie Redactie en website Masorti Nederland Fax Ere lid Adviseur Ere lid Alex Waterman Louis Muijderman Adviseur Ere lid Rabbijn David Soetendorp. Tel (0) adres-dmsoet@gmail.com Sandra Blankstein 19

20 20