PROTOCOL WAT TE DOEN BIJ (EEN VERMOEDEN VAN) SEKSUEEL MISBRUIK

Transcriptie

1 PROTOCOL WAT TE DOEN BIJ (EEN VERMOEDEN VAN) SEKSUEEL MISBRUIK

2 Vereniging Scouting Nederland Herziene uitgave: Scouting Nederland, Leusden maart 1998 Scouting Gelderland, Velp oktober 2002 Dit protocol bevat het huidige standpunt van de landelijke vereniging van Scouting Nederland omtrent afspraken en handelwijze in situaties waarin sprake is van (een vermoeden) van seksueel misbruik. Auteur: Paul van Gennip heeft in opdracht van Scouting Nederland dit protocol geschreven. Paul is werkzaam bij de Raad voor de Kinderbescherming en is tevens voorzitter van het opvangteam. Aan dit protocol werkten verder mee: Neel Bakker Laurens de Jonge Marije Mutsaers Jan Oosterom Maarten Veldhuijzen Ton Vreeburg Saskia Beijering Frank van Geffen Tijdens het schrijfproces hebben zowel externen als Scoutingleden meegelezen. Eindredactie: Paul van Gennip Marion Liebregts Illustraties: Ad Oskam Vormgeving: Wanda Westbroek en Marja de Rooij-Pronk Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep?

3 Inhoudsopgave 1. Vooraf 1 2. Wat zegt de wet? 2 3. Wat is seksueel misbruik? 2 4. Verbod binnen Scouting 3 5. Melding - het eerste gesprek - 3 5a. Indien seksueel misbruik plaatsvond tussen een leidinggevende en een jeugdlid 4 5b. Indien seksueel misbruik plaatsvond door een leidinggevende buiten Scoutingactiviteiten 5 6. Maatregelen na de melding 6 7. Besluitvorming Registratie Hulp en ondersteuning 12 Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep?

4 PROTOCOL: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 1. VOORAF Bij Scouting worden wekelijks activiteiten door volwassenen georganiseerd voor jeugdleden. Deze volwassenen hebben gedurende een ochtend/middag/avond de verantwoordelijkheid en zorg voor een groep kinderen. Tijdens een kamp duurt deze verantwoordelijkheid zelfs langer, vaak enkele dagen achtereen. Tijdens Scoutingactiviteiten gaan leidinggevenden op talloze momenten met Jeugdleden om. Spelsituaties kunnen soms spontaan uitgroeien tot stoeipartijen, bij heimwee worden kinderen getroost, vooral jonge kinderen komen bij volwassenen spontaan uitrusten of knuffelen, een leider(st)er helpt een kind zich te wassen, enz. Hierbij is steeds sprake van een zekere intimiteit. Er zijn echter ook situaties voorstelbaar dat het gaat om ongewenste intimiteiten. Deze situaties zorgen vaak voor veel verwarring. Ze roepen ook veel emoties op. Leidinggevenden worden geconfronteerd met dilemma's. Extra moeilijk is het omdat er een taboe rust op een onderwerp als seksualiteit. In de afgelopen jaren zijn op het Landelijk servicecentrum vele vragen binnengekomen over situaties die met (seksueel) misbruik te maken hadden. Telkens weer bleek dat binnen de vereniging geen eenduidigheid over de gewenste handelwijze in dit soort kwesties bestond. Naar aanleiding daarvan is dit protocol ontwikkeld dat het standpunt van de landelijke vereniging van Scouting Nederland bevat. Dit protocol geeft een aantal afspraken en handelingsalternatieven voor situaties waar sprake is van (seksueel) misbruik of een vermoeden daarvan. Daarbij moet echter ook een kanttekening geplaatst worden. Niet alleen binnen Scouting, maar ook daarbuiten is de ervaring dat elke situatie weer anders is. Vermoedens van seksueel misbruik zijn soms moeilijk hard te maken en er doemen telkens weer andere dilemma's op. Dit protocol is dan ook een algemeen hulpmiddel dat tegelijkertijd bescherming en verplichting biedt, maar geen pasklare oplossing. Het is en blijft altijd weer maatwerk. Het biedt bescherming aan degene die handelt volgens het protocol, aangezien hij/zij is gedekt door beleidsafspraken binnen de vereniging Scouting Nederland. Aan de andere kant biedt het protocol de verplichting om op de vastgestelde wijze te handelen. Verder zal dit protocol een positief effect kunnen hebben op de signaalgevoeligheid en het zelfvertrouwen van leidinggevenden' om met een vermoeden van seksueel misbruik om te gaan. Dit protocol heeft betrekking op het contact tussen leidinggevenden en jeugdleden. Juridisch gezien is een jeugdlid tot 18 jaar minderjarig en op deze categorie is dan ook het gehele protocol van toepassing. Aan de andere kant zijn juridisch gezien de jeugdleden van 18 tot en met 23 jaar meerderjarig. Vanuit de vereniging Scouting Nederland voelen we ons moreel verplicht voor deze groep een adequate regeling te treffen. Voor deze categorie geldt daarom het volgende: De definitie onder punt 3 in het protocol is onverminderd van kracht. De te volgen handelwijze bij deze categorie vindt u vanaf punt 5 in het protocol. ' 0m de tekst beter leesbaar te laten zijn, wordt steeds gesproken over leidinggevenden. Daaronder verstaan we alle personen die op enigerlei wijze betrokken zijn bij Scoutingactiviteiten. Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan de materiaalmeester, de Sherpabegeleidster, de trainer of de Kabouterleider. Verder wordt in de tekst geen onderscheid tussen de vrouwelijke en de mannelijke vorm gemaakt. Voor de leesbaarheid is steeds de mannelijke variant gebruikt. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 1

5 2. WAT ZEGT DE WET? De Nederlandse wetgeving geldt voor iedereen. Dit betekent dat het ook geldt voor gebeurtenissen die zich binnen dan wel buiten Scouting afspelen. In het Wetboek van Strafrecht, boek II, titel XIV 'misdrijven tegen de zeden', artikel 249, staat; "HIJ DIE ONTUCHT PLEEGT MET ZIJN MINDERJARIG KIND, STIEFKIND OF PLEEGKIND, Z1JN PUPIL, EEN AAN ZUN ZORG OPLEIDING OF WAAKZAAMHEID TOEVERTROUWDE MINDERJARIGE OF ZIJN MINDERJARIGE BEDIENDE OF ONDERGESCHIKTE, WORDT GESTRAFT MET GEVANGENISSTRAF VAN TEN HOOGSTE ZES JAREN OF EEN GELDBOETE VAN DE VIERDE CATEGORIE." Een jeugdlid is aan de zorg en waakzaamheid van de Scoutingleiding toevertrouwd. Dit artikel is dus onverminderd ook van kracht op leidinggevenden. 3. WAT IS SEKSUEEL MISBRUIK? Er bestaan vele uitingsvormen van seksueel misbruik van kinderen. Verschillende gedragingen zijn door het duidelijke seksuele karakter niet voor tweeërlei uitleg vatbaar. Bij andere gedragingen kunnen vloeiende overgangen bestaan tussen wat wel en niet als seksueel getypeerd kan worden. Als criterium kan daarbij gehanteerd worden, of het welzijn van het kind en zijn lichamelijke en psychische integriteit ondergeschikt wordt gemaakt aan de bevrediging van de seksuele en/of erotische behoeften van de leidinggevende. De volgende definitie geeft daarbij duidelijkheid: ELKE VORM VAN SEKSUEEL GEDRAG OF SEKSUELE TOENADERING, IN VERBALE, NON-VERBALE OF FYSIEKE ZIN, OPZETTELIJK OF ONOPZETTELIJK, DIE DOOR DE PERSOON DIE HET ONDERGAAT ALS ONGEWENST OF GEDWONGEN WORDT ERVAREN. Niemand kan een ander verbieden erotische gevoelens voor kinderen te hebben. Maar dat betekent nog niet dat kinderen betrokken of gebruikt mogen worden om deze gevoelens te bevredigen. Immers, een kind - zeker een jeugdlid van Scouting - bevindt zich niet in een gelijke positie ten opzichte van een volwassene (binnen Scouting een leidinggevende). Deze machtsongelijkheid zorgt voor een geringe tot geen enkele keuzevrijheid van het kind/jeugdlid. Als voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag kunnen worden genoemd: - masturberen in het bijzijn van het kind of het kind dwingen tot masturbatie; - exhibitioneren; - een seksueel/erotisch geladen sfeer scheppen; - ongewenste aanraking, bijvoorbeeld betasten van geslachtsorganen; - zich tegen het kind aandrukken of andere vormen van aanranding; - verkrachting; - oraal-genitaal contact afdwingen. De voorbeelden zijn overgenomen uit: 'Seksueel misbruik door hulpverleners'. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 2

6 4. VERBOD BINNEN SCOUTING Een leidinggevende zal zich ervan onthouden met een jeugdlid om te gaan op een wijze, die het jeugdlid in zijn waardigheid aantast. Seksuele handelingen van welke aard dan ook en intieme relaties met het Jeugdlid zijn onder geen beding geoorloofd. Het is niet toegestaan het jeugdlid zodanig aan te raken, dat het jeugdlid en/of de leidinggevende deze aanraking als seksueel of erotisch zal ervaren. Dit alles wordt beschouwd als seksueel misbruik. De (niet) direct leidinggevende mag Scoutingbijeenkomsten of een afgeleide daarvan niet gebruiken voor doeleinden van eigen nut of bevrediging die in strijd zijn met zijn verantwoordelijkheid voor het jeugdlid. Een leidinggevende mag niet ingaan op seksueel getinte toenaderingspogingen van het jeugdlid, ook al verlangt het jeugdlid daarnaar of nodigt het daartoe uit. 5. MELDING - Het eerste gesprek - Er bestaat voor iedereen binnen de gehele vereniging Scouting Nederland een meldingsplicht voor klachten over of signalen van seksueel misbruik door een leidinggevende. Op verschillende manieren en van verschillende zijden kan een incident omtrent seksueel misbruik aan het licht komen. Een melding kan gedaan worden door het jeugdlid zelf, door de ouders, door een andere leidinggevende of door derden. Mogelijkheden om verschillende melders te hebben, houdt ook in dat er benaderingsverschillen zijn. We zetten ze hieronder op een rijtje, waarbij het groepsniveau centraal staat. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 3

7 5A. INDIEN SEKSUEEL MISBRUIK PLAATSVOND TUSSEN EEN LEIDINGGEVENDE EN EEN JEUGDLID 1. Melding door het Jeugdlid. Degene bij wie het jeugdlid meldt, mag nooit betoven dat hij het aan niemand anders zal doorvertellen. Degene bij wie de klacht is gemeld, is verplicht dit direct te melden bij de groepsbegeleider. In overleg met de groepsbegeleider moet worden bekeken op welke manier de ouders geïnformeerd zullen worden. Ga in het gesprek met de ouders zorgvuldig na of het jeugdlid en de ouders steun en hulp wensen. Denk hierbij vooral aan professionele hulp, die de verwerking van wat er gebeurd is, op gang kan brengen. Zie hiervoor punt 9. Door de groepsbegeleider moet zodanig worden gehandeld, dat het jeugdlid het gevoel heeft veilig te zijn. Dit zou gestalte kunnen krijgen door ervoor te zorgen dat de betreffende leidinggevende tijdelijk de toegang tot de groep wordt ontzegd (zie punt 6). Voorkom dat er afspraken ontstaan die ertoe leiden dat juist het jeugdlid de groep tijdelijk niet bezoekt. 2. Melding door de ouder(s). Vindt de melding plaats bij een andere leidinggevende dan de groepsbegeleider, dan moet deze de laatste daarover direct informeren. De groepsbegeleider (en desgewenst degene bij wie de ouders het eerst hebben gemeld) heeft (hebben) een gesprek met de ouders. Uitgezocht moet worden over welke informatie de ouders beschikken en waar de melding op gebaseerd is. Ga met de ouders en zo mogelijk samen met het jeugdlid na of zij steun en hulpverlening wensen of nodig hebben. Bekijk goed op welke wijze de groepsbegeleider hulpvaardig kan zijn bij het zoeken van hulp, door hen bijvoorbeeld te voorzien van adressen en telefoonnummers van hulpverleningsinstellingen. Zie hiervoor punt 9. Ga na of de ouders (zo mogelijk samen met het jeugdlid) over willen gaan tot het doen van aangifte bij de politie. Als dat daadwerkelijk het geval is, probeer dan afspraken te maken over het tijdstip zodat daar binnen de Scoutinggroep op ingespeeld kan worden. Het is goed om te weten dat het ook mogelijk is om bij de politie aan te kloppen voor advies. Als men de politie daarvoor benadert, maak dan direct aan het begin van het gesprek duidelijk, dat men advies wit en nog geen besluit heeft genomen over het doen van aangifte. 3. Melding door een andere leidinggevende. Wanneer een leidinggevende misbruik constateert (of ernstige vermoedens daarvan heeft) door een collega leidinggevende, is hij verantwoordelijk om de groepsbegeleider hiervan onmiddellijk op de hoogte te brengen. 4. Melding door derden. Informatie uit meldingen van derden moet zo snel mogelijk aan de groepsbegeleider doorgegeven worden. Er moet worden uitgezocht over welke informatie anderen beschikken en waar deze op gebaseerd is. * Bij alle meldingen is het noodzakelijk om aan de melder duidelijk te maken hoe je met de verstrekte informatie om zult gaan. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 4

8 5B. INDIEN SEKSUEEL MISBRUIK PLAATSVOND DOOR EEN LEIDINGGEVEND BUITEN SCOUTINGACTIVITEITEN Wanneer een leidinggevende deze informatie krijgt, geeft hij die onmiddellijk door aan de groepsbegeleider. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 5

9 6. MAATREGELEN NA DE MELDING A. De groepsbegeleider is in principe degene die het hele proces coördineert. Hij doet dat echter om zorgvuldigheidsredenen nooit alleen, zie hiervoor 6B. Het spreekt voor zich dat wanneer de groepsbegeleider degene is waar de verdenkingen naar uitgaan, dat hij dan niet degene kan zijn die dit proces coördineert. In dat geval zal de groepsvoorzitter/voorzitter van de Stichting de coördinatie doen en ervoor zorgen dat hij een tweede lid van het groepsbestuur vindt om de kwestie volgens dit protocol af te wikkelen. Het verdient aanbeveling dat er een logboek bijgehouden wordt, waarin precies beschreven wordt welke stappen wanneer en waarom werden gezet. De ervaring leert dat in zedenkwesties er heel veel in een korte tijd gebeurd. Het is al vaker erg handig gebleken dat men vanuit zo'n logboek informatie kan terughalen en weer in de tijd kan plaatsen. De groepsbegeleider kan altijd met vragen terecht bij het Landelijk servicecentrum, Juridische Zaken. Mocht het gewenst en/of noodzakelijk blijken dat de groepsbegeleider meer ondersteuning wenst bij de aanpak binnen de groep, dan kan hij in contact gebracht worden met een van de leden van het opvangteam (zie ook punt 9). B. De groepsbegeleider informeert, direct na het ontvangen van de melding, de groepsvoorzitter of een ander lid van het groepsbestuur. Het is namelijk nooit raadzaam om als groepsbegeleider alleen met zo'n kwestie rond te lopen en de zaak alleen tot een goed einde te willen brengen. Twee weten immers altijd meer dan een. C. De groepsbegeleider voert, samen met het andere lid van het groepsbestuur, een gesprek met de ouders en zo mogelijk ook met het jeugdlid. Voor opvang van ouders en jeugdlid wordt een beroep gedaan op een gespecialiseerde instelling, als de ouders en/of het jeugdlid dat wensen. Zie punt 9. Wijs ouders op de mogelijkheid om aangifte te doen bij de politie. Willen ouders daartoe overgaan, probeer dan afspraken te maken over het tijdstip zodat daar binnen de Scoutinggroep op ingespeeld kan worden. Het is goed om te weten dat het ook mogelijk is om bij de politie aan te kloppen voor advies. Als men de politie daarvoor benadert, maak dan direct aan het begin van het gesprek duidelijk, dat men advies wit en nog geen besluit heeft genomen over het doen van aangifte. D. De groepsbegeleider voert samen met het andere lid van het groepsbestuur zo spoedig mogelijk een gesprek met degene op wie de melding betrekking heeft. De groepsbegeleider informeert de persoon in kwestie over wat hij heeft gehoord over de melding en vraagt de betrokkene hierop te reageren. Wanneer de betrokkene direct toegeeft, spreekt de groepsbegeleider door welke stappen zullen worden ondernomen. Er moet duidelijkheid zijn bij de betrokkene over wat hij kan verwachten. Wanneer de betrokkene ontkent iets van doen te hebben met de aard van de melding of wanneer zijn verhaal onduidelijk blijft, probeert de groepsbegeleider toch met de betrokkene overeenstemming te krijgen over een 'op non-actief-stelling'. Formeel kennen we deze mogelijkheid binnen het Huishoudelijk Reglement niet. De groepsbegeleider maakt de betrokkene duidelijk dat hij zich - tijdens de procedure - het beste uit de groep kan terugtrekken. Dit is zowel in het belang van de Scoutinggroep als de persoon zelf. Indien met betrokkene overeenstemming is bereikt over de op non-actief-stelling, dan wordt dit schriftelijk vastgelegd en door zowel een vertegenwoordiging van de groep als door de betrokkene voor akkoord getekend. Een voorbeeld van zo'n verklaring vind je Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 6

10 achteraan in dit protocol. Het verdient aanbeveling om zo'n ingevulde verklaring al klaar te hebben, voordat men dit gesprek met betrokkene ingaat, zodat dit eenvoudig direct aan het einde van het gesprek ondertekend kan worden. Als over de op non-actief-stelling geen overeenstemming te bereiken is, krijgt de betrokken leidinggevende te horen dat een schorsing zal worden overwogen. Een schorsing is een maatregel die in het Huishoudelijk Reglement van Scouting Nederland formeel is geregeld. Ook deze 'vermeende schuldige' moet gewezen worden op de mogelijkheden om hulp te krijgen van een gespecialiseerde instelling, zie punt 9. Of er nu wel of geen overeenstemming is bereikt over de op non-actief-stelling, in beide gevallen maakt de groepsbegeleider een verslag van het gesprek en laat dit verifiëren of aanvullen door de betrokkenen waarna het wordt ondertekend door de gesprekspartners. Doel hiervan is om inhoudelijk objectieve informatie te verkrijgen en afspraken vast te leggen over te ondernemen stappen. D. De groepsbegeleider is verplicht na het gesprek (zoals bedoeld onder punt D) door te geven dat er binnen de groep een melding is geweest van mogelijk seksueel misbruik. De groepsbegeleider geeft dit door aan het Landelijk Bestuur te weten bij de Juridische Zaken van het Landelijk servicecentrum. Hij ontvangt een standaardvragenlijst en stuurt deze ingevuld terug naar het Landelijk servicecentrum. In deze vragenlijst wordt ook de naam van de betrokken leidinggevende gevraagd. Deze formulieren zijn na ontvangst alleen ter inzage voor de Juridische Zaken, de directeur van het Landelijk servicecentrum en leden van het Landelijk Bestuur. Het spreekt voor zich dat daar uiterst zorgvuldig mee zal worden omgegaan. In het telefonische gesprek tussen de Juridische Zaken en de groepsbegeleider moet ingeschat worden in hoeverre het een persgevoelige zaak kan worden. In dit geval zal de Juridische Zaken in overleg met de groepsbegeleider de afdeling Communicatie informeren over de te ondernemen acties. In overleg met de regiovoorlichter staan de medewerkers van de afdeling Communicatie de groep met raad en daad terzijde. Het Landelijk servicecentrum van Scouting Nederland ( ) is voor deze bijzondere situaties dag en nacht bereikbaar. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 7

11 E. De groepsbegeleider informeert de betreffende ouders over de procedure die gevolgd gaat worden. Als het gaat om een (niet) direct leidinggevende die tijdens Scoutingactiviteiten seksueel misbruik pleegde met een jeugdlid, is het altijd aanbevelenswaardig hiervan aangifte te doen bij de politic. Dit kan door ouders en/of Scouting gedaan worden. Bij voorkeur gebeurt dit pas nadat een gesprek plaatsvond tussen groepsbegeleider en de ouders. Op deze manier is het risico van onaangename verrassingen beperkt en is het mogelijk afspraken te maken over het vervolg. De aangifte moet bij voorkeur pas gedaan worden nadat de groepsbegeleider en een ander lid van het groepsbestuur een gesprek hebben gevoerd met degene op wie de melding betrekking heeft. Het is zeer af te raden om zelf onderzoek te doen, om zo bewijs te vinden over het al dan niet gepleegde feit. Wie dat doet raakt binnen de kortste keren verstrikt in belangen van ouders, het jeugdlid, de mogelijke dader, de overige leidinggevenden, de belangen van de Scoutinggroep en ga zo maar verder. Verder zijn de meeste leidinggevenden niet deskundig genoeg om de 'onderzoekende' gesprekken hierover op een evenwichtige manier te voeren. Weet dat het mogelijk is om de politic om advies te vragen, zonder direct aangifte te willen doen. Maak in dat geval aan het begin van het gesprek met de politie duidelijk dat het vooralsnog gaat om advies en nog niet om aangifte. Nog een ander punt dat van belang is m.b.t. de contacten met de betreffende ouders. Zij zullen zich als geen ander benadeeld voelen. Vanuit deze benadeling zullen zij in de meeste gevallen behoefte hebben aan informatie over het verloop van de kwestie. Vergeet daarom niet de ouders te informeren over de hoofdlijnen van het verloop, althans voor wat betreft dat deel van de procedure dat door de groep zelf of door Scouting Nederland is samenwerking met de groep wordt afgewikkeld. Val ouders niet lastig met elk detail, maar informeer hen op hoofdzaken en blijf dat doen gedurende het gehele proces. Dat deel van het proces dat door anderen, bijv. de politie, wordt afgewikkeld, kan de Scoutinggroep niet tot zijn verantwoordelijkheid rekenen, waardoor de Scoutinggroep ook geen verantwoordelijkheid kan nemen voor de informatievoorziening van dat deel naar de ouders. F. Als het om een melding gaat van seksueel misbruik door een leidinggevende dat buiten Scouting plaatshad, voert de groepsbegeleider een gesprek met de betrokkene. Wanneer het een direct leidinggevende betreft, verdient het aanbeveling om met de betrokkene overeenstemming te bereiken over een op non-actiefstelling (zie punt 6D). Bij een direct leidinggevende mag het risico op herhaling, maar dan binnen Scouting, aannemelijk worden geacht. Daar is niemand mee gediend. Er kan onrust ontstaan onder ouders en jeugdleden, zeker wanneer de kwestie in de media bekend is of raakt. Wees deze onrust dus voor. Valt er geen overeenstemming met de betrokkene te bereiken, dan maakt de groepsbegeleider hem duidelijk dat een schorsing zal worden overwogen. Bij een niet direct leidinggevende moet de afweging worden gemaakt, in hoeverre er een kans op herhaling is, maar dan binnen de Scoutinggroep. Een inschatting over de onrust die kan ontstaan, moet meewegen in de beslissing. Is dit risico aanvaardbaar en verantwoord, dan kan worden volstaan met een gesprek waarin de betrokkene te horen krijgt dat de zaak opnieuw zal worden bekeken zodra er een gerechtelijke uitspraak is. Is er sprake van risico en is het niet verantwoord de persoon in de groep te handhaven, dan probeert de groepsbegeleider overeenstemming te krijgen over een op non-actiefstelling. Als dat niet lukt, dan krijgt de betrokkene te horen dat een schorsing zal worden overwogen. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 8

12 G. De groepsbegeleider stelt de groepsraad altijd voor de betrokkene te schorsen, als er geen overeenstemming met hem kan worden bereikt over een op non-actiefstelling. Als het nodig is kan de groepsbegeleider dit ook eerst aan het bestuur vragen. Als het bestuur de schorsing uitspreekt, moet de groepsraad dit besluit binnen 14 dagen bekrachtigen (zie Huishoudelijk Reglement). Het verdient aanbeveling de groepsraad en zo nodig het bestuur openheid van zaken te geven. Uit bescherming van de persoon in kwestie worden vaak gegevens achtergehouden. De ervaring teert echter dat dit alleen maar averechts werkt. Er ontstaan talloze versies over wat er zoal gebeurd kan zijn of men wordt onaangenaam verrast door de betrokkene die dan zelf zijn verhaal doet. In dat laatste geval verwijt men vaak de groepsbegeleider of het bestuur dat men gegevens heeft achtergehouden. Het resultaat is, dat er een krachtenveld van conflicten ontstaat, dat eigenlijk niets meer met de essentie van de zaak van doen heeft. In principe handelt het groepsbestuur/de groepsraad de gehele verdere zaak als zoals in dit protocol beschreven staat. De groep kan daarbij hulp vragen aan het landelijk opvangteam. Als het noodzakelijk is (dit ter beoordeling van het Landelijk Bestuur) kan het Landelijk Bestuur ook zelf een onderzoek instellen, waarvoor zij een of meerdere landelijke medewerkers kan benoemen. H. In het geval een op non-actiefstelling of schorsing is gerealiseerd, moet overwogen worden of voor de betreffende speltak een ouderavond belegd moet worden over deze kwestie. Ook hier geldt: geef zoveel mogelijk openheid van zaken over de feiten. Scheldt zoveel mogelijk de feiten van vermoedens/interpretaties. Het is belangrijk tijdens zo'n ouderavond geen onnodige paniek te veroorzaken, maar op een rustige en niet insinuerende manier te vertellen wat de feiten zijn en op welke manier de groepsraad of het groepsbestuur heeft gehandeld en waarschijnlijk nog zal gaan handelen. Het is niet verstandig uitvoerig in te gaan op wat er mogelijkerwijs zoal is gebeurd of nog zal gebeuren als daarover niets feitelijks of zinnigs te zeggen valt. Dit is alleen maar speculeren. Het leidt tot onnodige onrust. In de groepsraad moet bepaald worden of ook de ouders van de overige speltakken moeten worden geïnformeerd, bijvoorbeeld per brief. I. Hoe meer overeenstemming met alle partijen te bereiken valt over de te bewandelen weg, hoe kleiner de kans is dat het onderwerp op een verkeerde manier in de publiciteit komt. De media komen veelal pas in beeld als een van de partijen zich benadeeld voelt en zijn verhaal gaat doen. Dit bereiken van overeenstemming kent natuurlijk zijn grenzen. Het belang van het jeugdlid en de Scoutinggroep blijft natuurlijk altijd voorop staan. Spreek vooraf goed at, ook met het Landelijk servicecentrum, wie de woordvoerder zal zijn van de groep, als de pers zich meldt. Ook hier geldt: geef alleen de feiten en loop nooit op de zaak vooruit. Maak vooral duidelijk welke maatregelen inmiddels genomen zijn en dat je de kwestie serieus neemt. Doe in geen geval uitspraken over wie schuld heeft, zolang dat door anderen (Justitie) niet is vastgesteld. Dit moet overigens ook niet gebeuren als de betrokken persoon bekend heeft. Het is belangrijk ook dan discreet te blijven. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 9

13 7.BESLUITVORMING Alvorens inhoudelijk in te gaan op de mogelijkheden m.b.t. inhoudelijke besluitvorming, wordt hier eerst uiteen gezet welke disciplinaire maatregelen we binnen de vereniging Scouting Nederland kennen. Daarnaast worden deze afzonderlijke maatregelen met elkaar vergeleken. De beschrijving hiervan is met opzet beknopt gehouden. Voor meer informatie over de details en de exacte procedure wordt verwezen naar het Huishoudelijk Reglement. We kennen functie-ontheffing, opzegging van het lidmaatschap en ontzetting uit het lidmaatschap. Functie-ontheffing. Hiertoe is bevoegd de groepsraad (bij meerderheid van stemmen). Het gevolg is dat de persoon in kwestie de functie die hij bekleedde niet langer meer mag uitoefenen. Hij kan dus een andere functie binnen dezelfde groep of dezelfde functie binnen een andere groep weer wel gaan uitoefenen. Opzegging van het lidmaatschap. Hiertoe is alleen het Landelijk Bestuur bevoegd, op voordracht van o.a. de groepsraad. Het gevolg is dat de betrokkene geen enkele functie binnen de vereniging Scouting Nederland meer kan bekleden. De grond voor opzegging van het lidmaatschap in het licht van dit protocol is dit; "wanneer van de vereniging redelijkerwijs niet gevergd kan worden het lidmaatschap te laten voortduren". Ontzettinq uit het lidmaatschap. Hiertoe is alleen het Landelijk Bestuur bevoegd op voordracht van o.a. de groepsraad. Het gevolg is dat betrokkene geen enkele functie binnen de vereniging Scouting Nederland meer kan bekleden. De grond voor ontzetting uit het lidmaatschap in het licht van dit protocol is dit: "wanneer de leidinggevende de vereniging onredelijk benadeelt". Het verschil tussen opzegging van het lidmaatschap en ontzetting uit het lidmaatschap zit enkel en alleen in de waardering van de grond. Bij ontzetting is er sprake van aan te tonen verwijtbaar gedrag. Bij opzeggen is dat minder duidelijk DE VOLGENDE STAPPEN MOETEN GEZET WORDEN ALS (DOOR JUSTITIE) IS BEWEZEN DAT EEN LEIDINGGEVENDE BINNEN SCOUTING EEN DELICT GEPLEEGD HEEFT. A. De Scoutinggroep vraagt het Landelijk Bestuur de betrokkene te ontzetten uit het lidmaatschap. Deze ontzetting wordt aangevraagd op grond van een onredelijke benadeling van de vereniging (zie Huishoudelijk Reglement) ALS (DOOR JUSTITIE) NIET BEWEZEN IS DAT EEN LEIDINGGEVENDE BINNEN SCOUTING EEN DELICT PLEEGDE, MOETEN DE VOLGENDE MAATREGELEN GENOMEN WORDEN. A. Dit is de lastigste situatie. Wanneer justitieel onderzoek niet heeft aangetoond dat betrokkene schuldig is, is hij dus onschuldig. Wanneer dit erg duidelijk is en daarvoor bewijs aanwezig is, moet hij gerehabiliteerd worden. De op non-actiefstelling of schorsing moet worden opgeheven en de persoon in kwestie wordt in ere hersteld. B. Als er talloze vragen onbeantwoord blijven en er twijfels blijven bestaan (bij de groep of bij Justitie in geval van onvoldoende bewijs), maar er juridisch geen schuld is aan te tonen, heeft men te doen met een lastige afweging. In deze kwesties moet men contact opnemen met het Landelijk servicecentrum, Juridische Zaken. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 10

14 Het is niet eenvoudig om aan te geven hoe een Scoutinggroep na zo'n gebeurtenis verder moet. Dat is natuurlijk sterk afhankelijk van de mate van onrust die is ontstaan. Ook zullen de verhoudingen in de groep schade opgelopen hebben. Dat alles is bepalend voor de manier waarop er verder gehandeld kan worden. 1. Valt er met betrokkene goed over de kwestie te praten en is een en ander in redelijke harmonie verlopen, dan kan besloten worden tot handhaven van de positie van deze leidinggevende. Er kan in overleg worden gekozen voor een 'veilige' oplossing, door verandering van functie, bijvoorbeeld van direct leidinggevende naar een niet direct leidinggevende functie. Er kan ook gekozen worden voor een functie-ontheffing. Ook kan men in overleg kiezen om ieder zijn weegs te gaan. De betrokkene verlaat dan dus de groep vrijwillig. 2. Als de kwestie binnen de groep veel onrust heeft teweeggebracht en die onrust nog steeds in meer of mindere mate bestaat, dient met contact op te nemen met de Juridische Zaken van het Landelijk servicecentrum. Vervolgens zal op basis van de dan beschikbare gegevens aan het Landelijk Bestuur voorgelegd worden in hoeverre de zaak gediend is bij het aanstellen van een landelijk medewerker, die namens het Bestuur de zaak gaat afwikkelen. Deze medewerker krijgt het mandaat van het Landelijk Bestuur om de situatie te beoordelen en te adviseren tot opzegging: a. als de betrokkene zich in een zodanige situatie begeeft dat er geen werkbare verhouding meer mogelijk is binnen Scouting; b. als de betrokkene in een onwerkbare situatie terechtgekomen is omdat het risico is vergroot; c. als het belang van de (potentiële) schade aan de vereniging niet in verhouding staat tot het belang van betrokkene bij een 'plezierige vrijetijdsbesteding' HIERONDER STAAT BESCHREVEN HOE GEHANDELD MOET WORDEN ALS (DOOR JUSTITIE) BEWEZEN IS DAT EEN LEIDINGGEVENDE BUITEN SCOUTING EEN DELICT GEPLEEGD HEEFT. Ondanks het feit dat het delict zich buiten Scouting afspeelde, heeft de groep/vereniging wel direct met betrokkene te maken. Het is immers aannemelijk dat de kans op herhaling binnen Scouting even groot is als buiten Scouting. In deze situatie is opzegging van het lidmaatschap van de vereniging op zijn plaats. Ontzetting uit het lidmaatschap is niet mogelijk omdat hij de vereniging geen directe schade heeft toegebracht IS (DOOR JUSTITIE) NIET BEWEZEN DAT EEN LEIDINGGEVENDE BUITEN SCOUTING EEN DELICT HEEFT GEPLEEGD, DAN GELDT HIERVOOR HETZELFDE ALS HIERBOVEN AL BESCHREVEN IS ONDER PUNT REGISTRATIE. Er bestaat een meldplicht met betrekking tot personen die betrokken zijn bij vermoedens van seksueel misbruik. De groepsbegeleider of zijn collega-groepsbestuurslid stelt de Juridische Zaken van het Landelijk servicecentrum in kennis van hot gebeurde. De medewerker van het Landelijk servicecentrum zal aan de hand van een paar vragen proberen zicht te krijgen op de ontstane situatie. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 11

15 De melder krijgt een standaardvragenlijst toegestuurd met het verzoek deze ingevuld terug te sturen. De bedoeling van deze melding is tweeledig. Enerzijds krijgt het Landelijk servicecentrum/bestuur zicht op het aantal en het soort meldingen dat zich binnen Scouting voordoet. Op basis hiervan kan het beleid worden bijgesteld. Anderzijds meent het Bestuur dat elke situatie waarbij er sprake is van (vermeend) seksueel misbruik, in wezen de vereniging als totaal aangaat. De kans is immers reëel dat een groepskwestie binnen de kortste keren landelijk nieuws wordt. Enkele voorbeelden hebben we reeds gehad. In dat soort situaties moet het Landelijk Bestuur niet alleen adequaat kunnen reageren, maar moet het zich ook afvragen op welke wijze zij zal moeten handelen. Scouting Nederland registreert personen die de vereniging schade hebben berokkend. De registratieformulieren van personen van wie het lidmaatschap is opgezegd, die uit het lidmaatschap ontzet zijn of van mensen die op grond van seksueel misbruik veroordeeld zijn, worden levenslang bewaard. In sommige gevallen hebben formulieren slechts betrekking op vermoedens. Vermoedens kunnen leiden tot op non-actief-stelling of schorsing. Wordt de schorsing of op non-actief-stelling opgeheven, dan worden deze formulieren vernietigd. Formulieren die enkel betrekking hebben op vermoedens worden, een maand nadat ze het Landelijk servicecentrum bereikt hebben, vernietigd. Dit registratiesysteem is door het Landelijk Bestuur van Scouting Nederland gemeld bij de Registratiekamer. Als zodanig is onderhavige registratie gelegitimeerd. 9. HULP EN ONDERSTEUNING. Binnen Scouting Nederland kunnen de volgende onderdelen ten dienste zijn: Landelijk servicecentrum Scouting Nederland. Juridische Zaken. De medewerkers Juridische Zaken nemen alle meldingen in ontvangst die betrekking hebben op (vermeend) seksueel misbruik. Deze medewerkers kunnen je echter ook te woord staan en van advies dienen. Zij kunnen je zo nodig de weg wijzen in het Huishoudelijk Reglement en bieden advies over juridische kwesties. Zij kunnen je ook met raad terzijde staan bij vragen die van doen hebben met dit protocol, of met vragen die betrekking hebben op hoe dit protocol het beste toepasbaar is op de specifieke situatie binnen je groep. Als de medewerkers inschatten dat de vragen die je stelt over begeleiding van de groep, opvang van ouders en jeugdlid, toepassing van het protocol, niet eenvoudig zijn te beantwoorden in een telefoongesprek, dan doen zij het aanbod om in contact te komen met een van de leden van het opvangteam. Maar je kunt natuurlijk ook zelf de vraag stellen voor begeleiding en advies. De medewerkers van de Juridische Zaken zorgen dat het contact met dit team op zeer korte termijn tot stand kan komen. Voor dringende situaties buiten kantoortijden is het Landelijk servicecentrum van Scouting Nederland dag en nacht telefonisch bereikbaar onder nummer Het Opvangteam. Dit team bestaat uit een aantal vrijwilligers, die vrijwel allen lid zijn of zijn geweest van Scouting. Beroepshalve zijn zij vrijwel allemaal werkzaam in de hulpverlening en bekend met situaties die samenhangen met seksueel misbruik. Het opvangteam kan Scoutinggroepen en hun groepsbegeleiders ondersteunen bij zedenkwesties. Die hulp kan bestaan uit een of meerdere gesprekken ter ondersteuning van de groepsbegeleider en/of het geven van praktische adviezen. Dit zou bijvoorbeeld kunnen gaan over de toepassing van dit protocol in de groepssituatie. Vraagt de situatie daarom dan kan er ook daadwerkelijk hulp in de groep zelf worden geboden. Een ouderavond Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 12

16 behoort tot de mogelijkheden of het geven van informatie over de gevolgen van seksueel misbruik bij kinderen. Het opvangteam is bekend met de diverse hulpverleningsinstellingen in Nederland en kan zo nodig voor een verwijzing zorgen naar bijvoorbeeld een van de hieronder genoemde instellingen in de regio waar de groep gevestigd is. Het behoort niet tot de taak van het opvangteam de hulpverlening van ouders en kind zelf te gaan uitvoeren. Landelijk servicecentrum Scouting Nederland. Afdeling Communicatie De medewerkers van de afdeling Communicatie kunnen op advies van Juridische Zaken of op initiatief van de groepsbegeleider voor hulp ingeroepen worden. Ze geven je ondersteuning in de communicatie die in dit soort gevallen van cruciaal belang kan zijn. Zeker in die situaties waarbij de pers er lucht van krijgt of heeft, zal ook de Regiovoorlichter een belangrijke taak kunnen vervullen. Buiten Scouting Nederland kunnen ouders en kind voor hulp/opvang/begeleiding terecht bij de volgende organisaties. Voor de (vermeende) dader kan een beroep worden gedaan op de RIAGG (Regionaal Instituut Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg) en het regionale AMW (Algemeen Maatschappelijk Werk). Bureau voor slachtofferhulp (kijk voor regionale adressen en telefoonnummers op of het telefoonboek/ de Gouden Gids) De huisarts van ouders en het jeugdlid RIAGG (Regionaal Instituut Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg). Deze instelling biedt meestal pas hulp op verwijzing van de huisarts. GGZ/GG&GD (Geestelijke gezondheidszorginstellingen). Bieden meestal pas hulp op verwijzing van de huisarts. Algemeen Maatschappelijk Werk. (AMW) (Kijk voor regionale adressen en telefoonnummers op of het telefoonboek/de Gouden Gids) Bureau Jeugdzorg (BJZ) (Kijk voor regionale adressen en telefoonnummers op of het telefoonboek/de Gouden Gids Kindertelefoon: (gratis, elke dag van tot uur voor alle vragen en verhalen die kinderen en jongeren hebben). Stichting Correlatie, Infolijn hulp(adressen) & mogelijkheid met hulpverlener te praten over seksueel en huiselijk geweld Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 13

17 Bij vragen/twijfels over mogelijk (seksueel) misbruik: AMK (Advies en Meldpunt Kindermishandeling) Het AMK is er voor iedereen: voor volwassenen en voor kinderen. Iedereen die denkt dat er sprake is van kindermishandeling kan daar terecht. Medewerkers van het AMK horen het verhaal aan en zoeken samen met de beller naar een oplossing. Laat je dus horen! Elk gebied van Nederland heeft z'n eigen AMK. Deze zijn te bereiken via het landelijke telefoonnummer ,06 per minuut. Voor meer informatie over kindermishandeling: NIZW / Expertisecentrum kindermishandeling Postbus DD Utrecht Infolijn (030) Fax: (030) kindermishandeling@nizw.nl Internet: Op de volgende website staan diverse vermeldingen van websites van instanties die hulp kunnen bieden: Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 14

18 VOORBEELD VERKLARING NON-ACTIEFSTELLING Ondergetekende, (naam) verklaart hierbij in te stemmen met het voorstel van de zijde van de groep in de persoon van en betreffende een op non-actiefstelling van zijn/haar functie(s) binnen deze Scoutinggroep. Ondergetekende zegt derhalve toe met ingang van heden al zijn functies binnen de Scoutinggroep te zullen neerleggen tot het moment waarop het justitieel onderzoek is afgerond of (indien van toepassing) de rechtbank een uitspraak heeft gedaan. Hij/zij zal vanaf het moment van ondertekening het clubgebouw van de Scoutinggroep niet meer bezoeken en direct noch indirect contact hebben met jeugdleden van de groep. Ondergetekende heeft kennis genomen van het feit, dat wanneer hij/zij de afspraken voortvloeiend uit deze overeenkomst schendt, de Scoutinggroep direct over zal gaan tot een procedure betreffende een schorsing, conform het Huishoudelijk Reglement van Scouting Nederland en het Landelijk Bestuur zich eveneens vrij zal achten tot schorsing c.q. opzegging van het lidmaatschap over te gaan. Aldus overeengekomen d.d. Plaats. Handtekening Handtekening van de betrokkenen namens de Scoutinggroep. Protocol: Wat te doen bij (een vermoeden van) seksueel misbruik in je groep? 15