De eerste druk van Management met Metaforen is in boekvorm uitgegeven door Uitgeverij Mingus te Woerden. ISBN NUGI 684

Transcriptie

1 I

2 Omslagontwerp: Ane Harting Omslagillustratie: Bert Wezenberg Copyright : Paul Baardman De eerste druk van is in boekvorm uitgegeven door Uitgeverij Mingus te Woerden. ISBN NUGI 684 Bij de tweede druk Nadat de eerste druk uitverkocht was, begon het idee zich te ontwikkelen om de tweede druk op een geheel andere manier uit te brengen. Een manier die past in deze nieuwe tijd van elektronische informatieverwerking. Bovendien is er behoefte aan sneller en gemakkelijker werken dan met een boek. De nieuwe opzet is dit.pdf document. Via hyperlinks in de inhoudsopgave kom je snel bij de gewenste metafoor en het werkblad. Vanaf iedere pagina kun je ook weer terug naar de inhoudsopgave via de hyperlinks onderaan de pagina's. Wil je een metafoor op papier aan iemand geven, dan kun je met een druk op de knop de bewuste metafoor printen. Navigatie Dit document is voorzien van hyperlinks, om snel en makkelijk door dit document te navigeren. Onderaan iedere pagina, zie je in het midden de hyperlink. Wanneer je hierop gaat staan met je muis en links klikt, ga je rechtstreeks naar de. Klik je op >, dan ga je naar de volgende pagina en klik je op < dan ga je een pagina terug. Klik je in de op de titel van een metafoor, dan ga je meteen naar deze metafoor. Diner Metafoor Dit is een bijzondere workshop. Tijdens een diner of een lunch verzorgen wij deze workshop voor jouw team of een speciaal voor deze gelegenheid samengestelde groep. Tussen de gangen door gaat de groep aan het werk met het maken van metaforen. Voor meer informatie over deze inspirerende workshop mail naar: i v p o.e u 2

3 Dit werkboek is geschreven voor iedereen die zijn/haar leidinggevende, motiverende en/of therapeutische vaardigheden wil uitbreiden. 'The best leaders... almost without exception and at every level, are master users of stories and symbols'. Tom Peters. Vanaf het moment dat de mens kan praten, staan zíj die inspirerend kunnen vertellen in hoog aanzien. (Religieuze) leiders en politici beïnvloeden al duizenden jaren de mensen met hun metaforen. Na het lezen van dit boek, begrijp je waarom deze mensen zo succesvol zijn. Je ontdekt hoe zij: de aandacht van anderen weten te vangen; anderen kunnen motiveren; het denken van anderen kunnen beïnvloeden; op die manier autoriteit verdienen; een team(geest) weten op te bouwen; en uiteindelijk de dingen laten gebeuren die zij willen. In dit werkboek tref je vijftig metaforen aan, die je meteen kunt gaan gebruiken. Daarnaast zijn een aantal methodes beschreven waarmee je zelf metaforen kunt (laten) maken en hoe je daarmee kunt werken. De auteur is bedrijfstrainer en sinds 1987 directeur van het Instituut voor Persoonlijke Ontwikkeling. Via dit instituut worden trainingen gegeven en werkboeken gepubliceerd, die erop gericht zijn om - de naam zegt het al mensen een beter gebruik van hun eigen mogelijkheden en talenten te leren maken: 'We look for the best in people and ideas.' 3

4 Voorwoord Nooit heb ik meer lezingen en inleidingen moeten houden dan in het jaar dat ik uitgeroepen was tot Zakenvrouw van het Jaar. Voor heel uiteenlopende doelgroepen en over een grote verscheidenheid aan onderwerpen. De basis van mijn toespraken haalde ik uit mijn eigen ervaringen als directeur van het Noorder Dierenpark, m'n ouderschap, m'n jeugd, m'n opleiding, kortom uit al mijn levenservaringen. Eigenlijk wist ik meestal vrij exact wat ik wilde vertellen, worstelde ik alleen met de 'vorm'. Hoe en waarmee begin je, hoe eindig je en hoe maak je soepele overgangen van het ene onderwerp naar het anderen. Ik vermoed dat dat voor alle sprekers het grootste probleem is. Vaak bladerde ik gedichtenbundels door of raadpleegde ik citatenboeken op zoek naar het juiste 'leitmotiv' om mijn verhaal aan op te hangen. Als toen dit metaforenboek al had bestaan, was me veel werk bespaard gebleven. Aan de hand van de juiste metafoor schrijft je verhaal zich eigenlijk van zelf. Niet alle metaforen uit dit boek spreken mij aan, maar dat levert zeker geen beperkingen op. Door het lezen van metaforen ga je namelijk op een bepaalde manier denken en dat verschaft zoveel inspiratie, dat je je eigen metaforen kunt gaan bedenken, Dit werkboek reikt je ook daarvoor alle middelen aan. Nog steeds verzorg ik geregeld inleidingen. Na lezing van dit boek valt me ineens op dat in m'n meest geslaagde een of meer metaforen voorkomen. M'n toehoorders spraken me juist op die metaforen achteraf vaak aan en herinnerden zich die soms nog haast letterlijk na enkel jaren. Ik weet dus nu als wat ik de nieuwe zakenvrouw van dit jaar voor cadeautje ga geven. Dit boek. Met een bemoedigend briefje erbij, waarin ik zeker een metafoor zal gebruiken... Aleid Rensen Voormalig directeur Noorder Dierenpark, Emmen Zakenvrouw van het Jaar

5 Ervaringen van gebruikers Toen ik eind 1988 als management consultant mijn eerste voorzichtige schreden zette in de wereld van de zakelijke dienstverlening, werd mij al snel duidelijk dat elk niveau binnen iedere afzonderlijke organisatie een eigen aanpak en benadering vergt. Het is noodzakelijk, wil je telkens je doel bereiken, steeds weer nieuwe talen aan te leren en te gebruiken. Met het gebruik van metaforen heb ik, metaforisch gezien, een instrument in handen gekregen waarmee op luchtige en vriendelijke wijze kan worden bereikt wat met Esperanto wereldwijd beoogd werd. Het werkboek Management met metaforen biedt u in mijn ogen een verklarend woordenboek van de taal die in uw organisatie gesproken maar bovenal ook goed begrepen wordt. Arthur Kerner Kerner Management Consultants De kracht van metaforen door lezen of luisteren, geeft verfrissende ideeën en dialogen. ir. Joost J. W. Heuvelink directeur Jan Brouwer Associates Een avontuur om alle verborgen boodschappen te ontdekken. Ronald van Herpen Managing Director, AVA Benelux B.V. 5

6 Inhoud pagina Manage m e n t me t Me taf o r e n...3 Vo o r w o o r d...4 Ervaringe n van gebrui k e rs...5 Inleiding...8 De Me taf o o r...10 Hist o r i e...11 Manage m e n t me t Me taf o r e n...13 Me t h o d e s...14 Me taf o r e n make n...15 Pro bl ee m opl ossen...16 De Me taf o r e n...18 W e r k b l a d...19 De vinge r op de zere plek...20 He t ork es t...21 De klap me t de hame r...22 Nie t spre k e n...23 Paard en wagen...24 De kapitei n en de machinis t...25 De win d en de zon...26 De boe r en de haas...27 De pop...28 De duiven van de koni ng...29 De bange keize r...30 De juw elie r en de klo k...31 De ver m o e i d e vogel...32 De Zen- mees te r en de pro fess o r...33 De dief...34 De telefo o n...35 Geld...36 De mossel en de snip...37 Slech t zicht...38 Ko r t e ter m i j n versus lange ter m i j n...39 De vo o r zi t t e r...40 Mees te r Bankei...41 Rijstplan tj es...42 De vazen...43 De vos en de tijge r...44 IJsbere n...45 K wali tei t...46 De gro t...47 De kraanv o g el...48 He t effec t van veel prate n...49 De po m p o e n...50 De lift...51 De hou te n ko m...52 De uil...53 He t eerste college...54 Pijl en bo og...55 De rat...56 Berge n verplaatse n

7 Dia ma n t e n...58 He t me r k t e k e n...59 W o r m e n...60 De tw e e zen-mees te rs...61 D o e l versus mid d el e n...62 H o e train je een vlo?...63 De vacatu r e...64 De bo o m p l a n t e r...65 De naald...66 De drie steen h o u w e r s...67 De schat...68 De man en de leeu w

8 Inleiding Kort na mijn studie vertrok ik naar Zuid-Afrika om daar een start te maken met mijn carrière. Zo was ik werkzaam bij een groot garagebedrijf, toen ik een advertentie voor een gratis! verkooptraining las. Als echte Hollander trok dat mijn aandacht. Er was een organisatie opgericht om iets te doen aan het schreeuwende tekort aan (goede) verkopers in Johannesburg en wijde omgeving. De mogelijkheid werd geboden een verkoopopleiding te volgen, waarbij het geleerde direct in praktijk werd gebracht. Degenen die succes hadden kregen een baan aangeboden! Er waren veel geïnteresseerden op de informatie-avond. De directie van de organisatie heette ons welkom en de avond begon. De eerste twee sprekers hielden een inleiding over verkoop. Na al die jaren - het was in kan ik me niets meer van die speeches herinneren; wel herinner ik me de harde stoel en mijn hoop dat het snel pauze zou worden. Maar voordat de koffie kwam, moesten we nog een derde spreker aanhoren: de verkooptrainer. Vanaf dat moment werd alles anders. De trainer begon zijn speech op een verrassende manier; geen verhandeling over motivatie, maar een verhaal over een boer in Zuid-Afrika die diamanten wilde zoeken. Na zijn verhaal vroeg hij naar onze motivatie om deze avond aanwezig te zijn en om verkoper te willen worden. En hij vroeg wat motivatie nu eigenlijk is. Zelf kon hij er geen definitie van geven, maar wel een voorbeeld; hij vertelde een verhaal van een verlegen student op een universiteit, die ook eens een meisje wilde versieren. Tijdens deze laatste speech werd veel gelachen, er was een heel andere sfeer. We vergaten de tijd en de koffie. Ik kan me nog veel uit die laatste speech letterlijk herinneren. In de jaren die volgden heb ik nog een aantal malen het genoegen gehad om tijdens presentaties naar dergelijke inspirerende sprekers te luisteren. Sinds die avond in 1975 ben ik me altijd blijven interesseren voor, in het bijzonder, mensen die anderen zo weten te boeien. Pas toen ik me met de psychologische processen ging bezighouden, begon ik te begrijpen waarom deze mensen zo succesvol zijn. Hoe het komt dat ze de aandacht van anderen weten te vangen, hoe ze anderen motiveren, hoe ze het denken van anderen beïnvloeden, hoe ze op die manier autoriteit verdienen, een team(geest) weten op te bouwen en uiteindelijk de dingen laten gebeuren die ze willen. Hoewel deze sprekers verschillend waren qua achtergrond, opleiding en ervaring, hadden ze één ding gemeen: ze hadden het vermogen om met metaforen te werken. Niet alleen kenden ze een groot aantal metaforen, ze wisten ook op de juiste manier en op het juiste moment de juiste metafoor te vertellen. 8

9 Wanneer mensen onder de juiste omstandigheden een metafoor horen, onthouden ze deze de rest van hun leven. Vanaf het moment dat ik me bewust werd van de kracht van metaforen ben ik me er in gaan verdiepen en ze gaan verzamelen. Zoiets wordt al gauw bekend bij vrienden en zakenrelaties, zodat de verzameling (nog)steeds fors groeide. Ik ben al deze mensen zeer erkentelijk voor hun bijdragen. Tijdens de persoonlijke begeleiding en training van managers kwam regelmatig het werken met metaforen aan de orde. Hoe meer ik ermee werkte, hoe meer ik ontdekte dat het een echt managementsysteem is. Hieruit ontstond het idee om een aantal metaforen in de vorm van een werkboek uit te geven. Op deze manier kunnen nog meer mensen hun leidinggevende, motiverende en therapeutische vaardigheden met dit krachtige instrument uitbreiden. In dit werkboek tref je vijftig 'kant-enklare' metaforen aan, die je meteen kunt gebruiken. Daarnaast heb ik een aantal methodes beschreven waarmee je zelf metaforen kunt (laten) maken en hoe je daarmee kunt werken. Ik wens jou als lezer veel plezier en veel nieuwe inzichten toe. Paul Baardman 9

10 De Metafoor Het woord 'metafoor' komt uit het Grieks en betekent 'overbrenging'. Het is de belangrijkste vorm van beeldspraak, waarbij de vergelijking berust op de overeenkomst. De rechter hersenhelft - de helft waar het intuïtieve systeem gelokaliseerd is - is dol op metaforen. Daar waar de linker hersenhelft - de ratio - zich bezighoudt met feiten, houdt de rechter hersenhelft zich bezig met structuren en beelden. Zo kan de rechter hersenhelft aan het werk zijn met vergelijkbare structuren, terwijl de feiten compleet anders zijn. Een metafoor kenmerkt zich door een eenvoudige structuur en is niet lang. Een metafoor kan worden gebruikt als een verhaal met een verborgen boodschap c.q. opdracht. Verborgen, maar wel duidelijk aanwezig. Je 'voelt' wat ermee wordt bedoeld, alhoewel het wel eens even kan duren voordat het muntje echt valt. Ook humor wordt nogal eens gebruikt om de boodschap over te brengen. Of een metafoor nu grappig, droevig of verrassend is, het effect is altijd dat het een gewoontekader doorbreekt. Metaforen zijn een geestverruimend middel zonder schadelijke bijwerkingen. A mind that is stretched by a new experience, can never go back to its old dimensions. In veel metaforen vind je elementen van de 'donkere' kanten van de mens, zoals egoïsme, hebzucht, jaloezie, koppigheid, perfectionisme, beperkende overtuigingen, doelloosheid e.d. De moraal van de metafoor is de prijs die je moet betalen voor deze eigenschappen. De moraal van het verhaal wil zich ook nog al eens toespitsen op: het vleien om je gewin te behalen; het principe van twee honden vechten om een been en de derde loopt er ras mee heen; wanneer je te graag iets wilt, kan het tegenovergestelde gebeuren; zo bezig zijn met het maken van regels om met de realiteit om te kunnen gaan, dat je de realiteit zelf uit het oog verliest. 10

11 Historie Vanaf het moment dat de mens kon praten, hebben zij die inspirerend konden vertellen in hoog aanzien gestaan. Religieuze leiders en politici beïnvloeden al duizenden jaren de mensen met hun metaforen. Heel ver terugkijkend in de geschiedenis zien we dat 'de wijze mannen en vrouwen' vaak uitspraken deden via beeldspraak. Wanneer mensen om hulp kwamen vragen, dan schetsten ze de situatie waarin de persoon zich bevond of wat de persoon te doen stond in de vorm van een vergelijking. Wat is nu de reden van hun succes? Er is een aantal redenen: Daar degene die raad kwam vragen overtuigd was van de (oneindige) wijsheid van de raadgever, werd er niet aan diens uitspraak getwijfeld. Hierdoor ontstond er in de hersenen van die persoon geen conflict en bleef alleen de interpretatie over; Doordat de uitspraak (nog) niet helemaal - of helemaal niet - begrepen werd, moest de raadgever wel wijzer zijn; Wanneer de persoon met een oplossing kwam, die hij naar aanleiding van de metafoor had bedacht (en deze pakte goed uit), dan kreeg de wijze alle eer; Het vinden van de juiste interpretatie gaf een goed gevoel; Pakte de oplossing niet goed uit, dan was de oorzaak een interpretatie fout van de persoon zelf en trof de wijze geen blaam. De eerlijkheid gebiedt om te vermelden dat dit laatste punt niet altijd opging. In de loop van de geschiedenis zijn een aantal adviseurs letterlijk een kopje kleiner gemaakt omdat bijvoorbeeld de koning vond dat hij slecht geadviseerd was. Het orakel van Delphi In het jaar 480 v. Chr. arriveerden de Perzen onder leiding van Xerxes op het Griekse vasteland, waar ze tweederde van het land veroverden. Voordat het stadsbestuur van Athene een beslissing nam wat te doen, werden een paar afgevaardigden naar het Orakel van Delphi gestuurd om advies te vragen. Daar kregen ze de volgende profetie te horen: 'De houten muur zal u en uw kinderen redden'. Men wist dat zo n profetie altijd dubbelzinnig was. Aan de hand van deze uitspraak ging men nadenken over de verschillende mogelijkheden. Eén van de bestuursleden kwam met het idee een houten muur om de Acropolis heen te bouwen om zich daar achter te verdedigen. Een ander vertaalde de 'houten muur' naar de houten schepen die allemaal naast elkaar lagen... 11

12 In 479 v. Chr. werden de Perzen in een zeeslag door de Atheners op de vlucht gedreven. Zo zijn er wetenschappers die beweren dat de geschiedenis van 'Het paard van Troje' ook een metafoor is. 'Als je de mensen zegt waar ze heen moeten, maar er niet bij vertelt hoe ze er moeten komen, sta je versteld van de resultaten.' Generaal George S. Patton Ken je de film 'Being there' met Peter Sellers in de hoofdrol? Deze film is één grote metafoor met daarin weer metaforen op verschillende niveaus: 'Bent u het met Ben eens of denkt u dat we de groei tijdelijk kunnen stimuleren?' vraagt de President van de Verenigde Staten aan Chauncy Gardner (Peter Sellers). Deze denkt diep na en zegt: 'Zolang de wortels niet geleden hebben is alles goed in de tuin.' De president kijkt verward: 'In de tuin?' Er valt weer een stilte. 'Ja,' zegt Chauncy, '...in een tuin groeit alles volgens seizoenen; eerst komt de lente en de zomer, dan de herfst en de winter.' Zowel de president als Ben, de rijke magnaat, pijnigen hun hersenen. Welke belangrijke boodschap zit hierin verborgen? Bens gezicht klaart op: 'Ik denk dat onze begrijpende vriend meent dat we blij zijn met de natuurlijke jaargetijden, maar dat de jaargetijden in de economie ons verontrusten.' 'Ja,' zegt Chauncy, 'in de lente gaat alles groeien.' De president denkt eerst na en zegt dan: 'Ik moet zeggen dat dit het meest verfrissende en optimistische standpunt is dat ik sinds lang gehoord heb. Ik bewonder uw gezond verstand.' Hoe is het mogelijk dat een wereldvreemde tuinman wiens levenskennis slechts berust op het kijken naar de t.v. adviseur wordt van de president van Amerika? Hij spreekt in (tuin)metaforen en hij boeit de mensen zo, dat men zijn eenvoudige geest verwart met die van een genie; hij wordt bejubeld als een groot filosoof. 12

13 Hoe kun je metaforen gebruiken in de verschillende gebieden van het managementproces? Je kunt metaforen gebruiken voor jezelf of voor de ander(en). Voor jezelf: Metaforen zijn uitermate geschikt voor het vinden van creatieve oplossingen en nieuwe inzichten; Je leest willekeurig een aantal metaforen, neemt de tijd om een en ander rustig op je te laten inwerken en te kijken wat het bij je oproept. Alle invallen die zo bij je bovenkomen (aan welke bedrijven doet het je denken, aan welke situatie) schrijf je op het werkblad dat voor iedere metafoor te gebruiken is. Wanneer je op deze manier, vanuit een hele andere invalshoek, een situatie bekijkt, kun je op oplossingen komen die je anders wellicht over het hoofd had gezien; Metaforen zijn bijzonder geschikt voor het verkrijgen van overzicht en inzicht in bepaalde (moeilijke) situaties. Dit werkt stressverlagend en helpt je betere beslissingen te nemen; Je vergroot je autoriteit, zeker als je de metaforen passend gebruikt; Voor het verlevendigen van je speech en om de aandacht van je toehoorders te trekken; Tevens krijgt jouw onderwerp meer gewicht wanneer je het in de vorm van een metafoor inleidt; Ook kun je meerdere metaforen selecteren om verschillende aspecten van je verhaal kracht bij te zetten; Het werkt ontspannend op de toehoorder; Een metafoor blijft langer hangen; men herinnert zich zelfs jaren later nog een leuk verhaal... en degene die hem vertelde. Voor de ander(en): Metaforen zijn een zeer effectieve manier om je mensen te instrueren. Met een metafoor kun je een begrip of een vaardigheid uit zijn originele kader halen. Het helpt mensen buiten hun denkkaders te treden. Als iemand iets eenmaal heeft gedacht, dan kan hij het niet meer niet denken. Het is een perfect middel om opdrachten en ideeën te verkopen aan mensen binnen en buiten jouw organisatie. Het roept geen of nauwelijks weerstand op, omdat je het eigenlijk niet zelf zegt, maar iets of iemand anders doet of zegt het. Zo kun je iemand op zijn fouten wijzen zonder dat het als een rechtstreekse aanval overkomt of iets verkopen zonder dat je het over het product hebt. Het motiveren van je mensen. Men voelt zich aangesproken, men identificeert zich. De metafoor van de kathedraal (zie pagina 67) heeft een sterk motiverende werking. Dit inspirerende beeld geeft mensen de kracht te beginnen, c.q. door te gaan. Het creëert commitment en laat duidelijk zien hoe belangrijk het is om een visie en een missie te hebben. 13

14 Methodes De oplossing van sommige metaforen ligt erg voor de hand. Toch ligt er vaak nog een oplossing achter de oplossing. Laat een metafoor, hoe duidelijk deze ook lijkt, eerst op je inwerken en lees niet alle metaforen achter elkaar. Wanneer je iemand iets duidelijk wilt maken, kun je dat gewoon vertellen, maar je kunt ook met een metafoor gebruiken en deze als volgt inleiden: 'Wat je daar zegt of hoe jij je gedraagt doet mij denken aan...', en dan vertel je de metafoor. Het vraagt om veel tact om iemand tot een nieuw inzicht te laten komen. Bij het vertellen van een metafoor, schakel je een soort derde persoon in. Er wordt dan met minder censuur geluisterd en men is nieuwsgierig naar de afloop van het verhaal, waardoor de acceptatiekans groter wordt. Bij het gebruik van metaforen ontstaat niet direct het gevoel alsof er iets wordt opgedrongen. Wanneer iemand de metafoor niet direct begrijpt, kun je de rol van de 'wijze' vervullen zoals in vroeger tijden; Laat de persoon er een paar dagen over nadenken en zijn invallen noteren. Vervolgens spreek je deze met de persoon door. Je wisselt met elkaar van gedachten over bijvoorbeeld de verborgen voordelen in het verhaal. Doordat deze persoon gaat nadenken over de metafoor op zich, onderzoekt hij automatisch de uithoeken van zijn eigen wereldmodel. Langzaam maar zeker kan iemand zo zijn eigen grens gaan verleggen en dit integreren. De kans dat iemand hierdoor zijn gedrag gaat veranderen is groter dan wanneer hij zijn gedrag moet veranderen omdat jij vindt dat dat moet. Iemand die zelf een idee heeft ontwikkeld, zal daar aanmerkelijk minder weerstand tegen bieden dan tegen het idee van een ander! Belangrijk is dat je de (jouw) uitleg van de metafoor niet verklapt!!! Het zou best kunnen dat iemand met een andere uitleg komt, die jou weer tot een nieuw inzicht kan brengen. Het geheim is - net als bij het Orakel van Delphi - de ander te laten zoeken naar de oplossing. Dat motiveert. Complimenteer die ander dan met de gevonden oplossing. 14

15 Metaforen maken Een bijkomend voordeel van het werken met metaforen is dat je er ook meer in gaat 'denken'; het kan betekenen dat je naar aanleiding van bepaalde situaties zelf metaforen gaat maken: Een geliefde methode om metaforen te maken is om een dier in de hoofdrol te plaatsen en vervolgens zo'n verhaal met alle kenmerken van zo'n dier uit te werken. Je komt bijvoorbeeld bij een bedrijf en denkt bij jezelf: 'Dit bedrijf doet me denken aan een slak.' Wanneer je iemand wilt motiveren of bijsturen, dan zou je kunnen zeggen: 'Als je nu jezelf zo ziet, of als je ons bedrijf bekijkt, de afdeling, de leiding, etc., waar doet je dat aan denken? Zou je daar een metafoor van kunnen maken?' Voorbeelden: 'Ons bedrijf is als een goed getraind voetbalelftal, het probleem is echter dat iedereen denkt dat hij de spits is.' Op een bijeenkomst van het managementteam van een bedrijf waar ook de partners bij waren, hebben we met metaforen gewerkt. Een van die partners zei: Dit bedrijf is als een groot fort. Het is sterk en biedt veiligheid. Je komt er makkelijk in, maar als je er eenmaal in bent kom je er nooit meer uit. Hierdoor krijg je eens een ander inzicht hoe een medewerker of een buitenstaander tegen jou of het bedrijf aankijkt. Door het te verpakken in een metafoor is het minder dreigend, maar komt de onderste steen wél boven. wat wordt er mee bedoeld? waar doet het je (nog meer) aan denken? Je kunt ook aan het eind van een vergadering een metafoor voorlezen en deze in een volgende vergadering bespreken. Men heeft dan meer bedenktijd. De antwoorden kunnen per individu op flipover-vellen worden geschreven. Wanneer je een keer een metafoor hebt verteld in een vergadering of presentatie, dan kun je daar een volgende keer op terugkomen door bijvoorbeeld te vragen: 'We hebben het de vorige keer daar of daar over gehad en wellicht herinnert u zich nog het verhaal dat ik erbij verteld heb.' 15

16 Probleem oplossen Wanneer zich binnen het bedrijf een gemeenschappelijk probleem voordoet, dan kun je met je mensen om de tafel gaan zitten om dit op metaforisch niveau op te lossen. Je zult versteld staan van de resultaten. Metaforen kun je gebruiken om de huidige en de gewenste toestand duidelijk in beeld te krijgen. Probleemstelling = huidige toestand Oplossing = gewenste toestand Je kunt deze bijeenkomst bijvoorbeeld inleiden door de metafoor te vertellen van 'De man in Afrika' (pagina. 58). Je vraagt de deelnemers een metafoor te maken voor de huidige en voor de gewenste toestand. Laat het opschrijven en er naderhand over vertellen. Op metaforisch niveau, via de rechter hersenhelft, komen dan oplossingen te voorschijn die in een latere fase naar de feitelijke omstandigheden worden vertaald. Er kan ook in groepjes worden gewerkt. Wanneer communicatiestoornissen het probleem zijn, kan dit zeker verfrissend werken. Een mogelijkheid die in het verlengde daarvan ligt als het team het qua sfeer aan kan - is dat de deelnemers een briefje krijgen met de naam van een van de andere teamleden erop. Dan maken de deelnemers een metafoor die hoort bij de naam op het briefje: Hoe zie je hem of haar (hoe is de persoon nu) en welke tips heb je voor die persoon? Ook deze tips worden verpakt in een metafoor. Behalve dat er veel bij wordt gelachen, kan het soms ook confronterend zijn, dus moeten de mensen wel stevig in hun schoenen staan! Recent voorbeeld: huidige toestand De persoon die op mijn briefje staat is een rots in de branding met scherpe kantjes. gewenste toestand Schuur die scherpe kantjes af, maar blijf die rots in de branding, we hebben je nodig. De metaforen worden verteld, de betreffende persoon blijft anoniem. Het is aan de andere deelnemers te raden over wie het gaat. Op een scorebord kun je bijhouden wie de meeste namen raadt. Op zo'n manier kan het als spel (maar met een serieuze ondertoon) dienst doen. Voor grotere bedrijven kan dit spel ook gedaan worden door de verschillende afdelingen, waarbij per afdeling metaforen worden gemaakt. (Bij grote afdelingen groepjes van max. 5 personen.) Wanneer men bij grotere organisaties met service-units en business-units metaforen over elkaar gaat maken, kan dit tot meer begrip en inzicht leiden. Ook hier huidige en gewenste toestand. Hoe ziet de afdeling zichzelf op dit moment? Hoe zou de afdeling zichzelf willen zien? < > 16

17 en in de volgende ronde: Hoe ziet de ene afdeling de andere afdeling op dit moment? Hoe zou men de andere afdeling willen zien (welke tips heeft men voor de andere afdeling ter verbetering)? Een paar voorbeelden: De ene afdeling ziet de andere afdeling als een pretpark. Je moet lang wachten voordat je er in mag en ben je eenmaal binnen dan moet je ook weer voor elke attractie wachten. Als een alpinistenvereniging, waarbij de vereniging je helpt om aan de top te komen. Als een schip, waar geen verstekelingen welkom zijn, iedereen moet een functie hebben. Spelenderwijs komt naar voren: Hoe er beter op elkaar kan worden afgestemd; Beter inzicht in je eigen sterke en/of zwakke punten; Beter inzicht in sterke en/of zwakke punten van de andere afdeling; Welke punten verbeterd kunnen worden. Werk je als trainer of therapeut, dan kun je een nieuwe groep mensen zich aan elkaar laten voorstellen door een metafoor die ze over zichzelf gemaakt hebben. Je kunt dan vragen: 'Met welk dier of voorwerp identificeer je jezelf het meest?' Voorbeeld: Ik zie mezelf als een terriër. naar alles wat beweegt hap ik en ik bijt me erin vast. Probleem is dat ik me wel eens vast bijt in iets dat te groot voor me is. Je kunt dit verder uitwerken door te vragen hoe ze graag zouden willen zijn (ook weer metaforisch). 17

18 De Metaforen Hierna volgen de 'kant-en-klare' metaforen. Sommige zijn al duizenden jaren oud. Lees de metafoor en laat hem even op je inwerken. Onderstaand een werkblad dat je kunt gebruiken om metaforen uit te werken. De eerste vraag op het formulier is: 'Wat is je eerste reactie op deze metafoor?' Het kan best zijn dat je eerste reactie is: 'Dit zegt mij niets.' Hoe meer levenservaring je hebt, hoe eerder je een metafoor begrijpt. Het kan goed zijn dat je een vergelijkbare situatie waarop de metafoor van toepassing is nog niet hebt meegemaakt. Het is echter verrassend, dat, wanneer zo'n situatie zich voordoet, je je de metafoor hoogstwaarschijnlijk zult herinneren. De kans is zelfs groot dat je dan anders zult reageren, want 'een gewaarschuwd mens telt voor twee.' Je eerste reactie kan ook zijn: 'Dit is gewoon een grappig verhaal.' Er is een Engels spreekwoord dat zegt: 'Many true words are spoken in a joke!' Probeer de verborgen boodschap te ontdekken. Laat het rijpen, geef het de tijd. 18

19 Na het lezen van onderstaande metaforen, kun je jezelf de volgende vragen stellen: Wat is mijn eerste reactie op deze metafoor? Wat kan ik hier uithalen over mijn eigen functioneren, zowel zakelijk als privé? Aan welke personen doet deze metafoor mij denken en waarom? Aan welke organisaties/afdelingen doet deze metafoor mij denken en waarom? Aan welke situaties doet deze metafoor mij denken en waarom? Op welke nieuwe ideeën en/of inzichten heeft deze metafoor mij gebracht? Voor welke doeleinden kan ik deze metafoor gebruiken? o o o o speech peptalk/motiveren training vergadering o o o o geven van een opdracht bijsturen van iemands gedrag verkopen van een idee... 19

20 De vinger op de zere plek E r komt een jongen bij de dokter en zegt: 'Dokter, als ik hier op mijn linkerschouder druk, dan doet dat vreselijk pijn. En als ik hier op mijn linker elleboog druk, dan doet dat ook vreselijk pijn. En dat is nog niet alles, dokter; als ik op zowel mijn linker- als op mijn rechter knie druk, dan doet dat ook vreselijk pijn. Druk ik op de plaats van mijn hart, dan doet dat vreselijk pijn en ook als ik hier op mijn rechter slaap druk. Wat kan dat zijn dokter? Ik maak me vreselijk veel zorgen, want ik ben bang dat ik iets ergs heb.' De dokter onderzocht hem heel grondig, een half uur lang, maar kon niets vinden. Uiteindelijk stuurde hij hem door naar de specialist in het ziekenhuis, met het verzoek om van zijn hele lichaam foto s te maken. Toen de specialist de foto s grondig bekeken had, ging hij naar de jongen toe die in de wachtkamer zat te wachten en zei:' Wel, jongeman, ik ben er eindelijk achter hoe het komt dat al die plekken waar je op drukt zo n pijn doen; Je hebt namelijk een gebroken vinger.' 20

21 Het orkest L ang geleden leefde er eens een koning, die zich de luxe kon permitteren van een heel groot orkest. De koning was gek op fluitspel en in zijn orkest waren wel 300 fluitspelers. De koning vond het heerlijk om gewekt te worden door hun fluitspel. En om te tonen hoe machtig hij was, liet hij ze allemaal tegelijk spelen. In diezelfde dagen was er een man, die Kim heette. Hij zocht werk en kreeg een slim idee. Hij solliciteerde bij het orkest van de koning, werd aangenomen en net zo vorstelijk als alle anderen uitbetaald. Aangezien hij de juiste bewegingen maakte, viel het niemand op dat hij niet kon spelen. Helaas kwam de koning te overlijden. Hij werd opgevolgd door zijn zoon. Deze was ook gek op het fluitspel, maar hij vond het vooral fijn als elke fluitspeler apart speelde. Kim is stilletjes gevlucht. 21

22 De klap met de hamer Op een dag ging er in een fabriek met een van de machines iets mis. Luid kreunend en piepend kwam hij tot stilstand. Onmiddellijk werd er een monteur gebeld. Toen deze kwam, stelde hij eerst een aantal vragen aan de man die de machine bediende. Daarna liep hij op de machine af om deze goed te bekijken. Hij voelde aan wat buizen, luisterde op bepaalde plekken en liep toen naar zijn gereedschapstas. Na hier even in gerommeld te hebben haalde hij er een klein hamertje uit en liep weer terug naar de machine. Hij boog voorover tussen twee buizen door en gaf met het hamertje een lichte tik op de plek waar twee kleinere buizen bij elkaar kwamen. Meteen begon de machine weer te draaien. Drie dagen later kreeg de directeur van de fabriek een rekening voor 500,- euro. Aangezien de monteur alles bij elkaar maar een kwartiertje bezig was geweest, eiste de directeur een specificatie van de rekening. De specificatie werd hem toegestuurd en zag er als volgt uit: tikje met de hamer 0,50 weten waar te tikken - 499,50 totaal 500,00 < > 22

23 Niet spreken V ier monniken spraken met elkaar af om in het kader van hun training een week lang niets te zeggen. De eerste ochtend en middag ging, zoals men had afgesproken. Die avond begon het echter te waaien en later zelfs te stormen. Het werd zelfs zo erg dat de lamp die aan een ketting aan de muur hing behoorlijk heen en weer begon te slingeren, wat een piepend geluid maakte. De eerste monnik kon zich niet meer inhouden en riep naar degene die het dichtst bij de lamp zat: 'Zet die lamp vast.' Deze antwoordde: 'We hadden toch afgesproken dat we niet zouden praten?' Hierop zei de derde monnik: 'Idioten, jullie mogen niet praten.' Vlak daarna zei de vierde glimlachend: 'Jullie hebben verloren, want ik ben de enige die niets gezegd heeft.' 23

24 Paard en wagen E r was eens een koning die zijn eerste les kreeg in het rijden met paard en wagen. De meester die hem les gaf reed in een wagen naast hem. Zodra ze op het veld kwamen gaf de koning het paard er flink van langs en haalde de meester in. De meester won echter met vlag en wimpel de wedstrijd. De koning was boos en riep de meester ter verantwoording:'u geeft mij les, wat heb ik fout gedaan?' De meester glimlachte naar de koning en antwoordde: 'Het meest belangrijke is, dat u naar het hele traject kijkt dat gereden moet worden en dat u de fysieke vermogens van het paard verdeelt. Wanneer u uw paard al in het begin afmat, dan kan het nooit de rit goed uitrijden. Toen u mij in het begin inhaalde, was u zo bang dat ik u weer zou inhalen, dat dat het enige was waar u aan kon denken. U matte het paard steeds verder af. Geen enkel moment tijdens de rit waren uw gedachten bij uw paard, of hij zich comfortabel genoeg zou voelen om de rit goed te volbrengen. Dat is de reden dat u verloor.' 24

25 De kapitein en de machinist E en kapitein van een schip en zijn machinist hadden ruzie over wie er nu belangrijker was voor het schip. Om daar achter te komen besloten ze om van plaats te verwisselen. Na een dag in de machinekamer te hebben doorgebracht kwam de kapitein naar de brug toe. Helemaal onder de olie met een sleutel en een doek in zijn hand. 'Ik moet toegeven dat ik je beneden nodig heb,' zei hij, 'ik krijg geen beweging meer in de motor.' 'Dat kan wel kloppen,' zei de machinist, 'we zitten aan de grond.' 25

26 De wind en de zon D e wind en de zon raakten op een dag in een hevige discussie verwikkeld. Ze kregen zelfs ruzie. Beide beweerden namelijk dat ze de allersterkste waren. Ondanks al het discussiëren kwamen ze er niet uit. Uiteindelijk besloten ze een test te doen. 'Zie je daar die steenhouwer op de berg?' vroeg de wind. De zon knikte. Er werd afgesproken dat degene die het zou lukken om de steenhouwer zijn jas uit te laten trekken, de winnaar zou zijn. Er werd geloot en de wind mocht eerst. De wind ging onmiddellijk heel hard blazen. Het gevolg was dat de steenhouwer zijn jas begon dicht te knopen. De wind, die eerst gedacht had het klusje wel eventjes te klaren, begon nu op z'n allerhardst te blazen en te bulderen. Hij ging steeds harder te keer en werd steeds kwader. Het enige effect was dat de steenhouwer zijn jas nu helemaal dichtknoopte, stopte met werken en achter een grote steen beschutting zocht. Doodmoe gaf de wind het op. Nu was de zon aan de beurt. Hij kwam tevoorschijn en begon heel liefdevol te schijnen. Spoedig kwam de steenhouwer achter de grote steen vandaan en hervatte zijn werk. De zon ging door met hem liefdevol te beschijnen en op een bepaald moment trok hij zijn jas uit, rolde zelfs zijn mouwen op en vervolgde fluitend zijn werk. 26

27 De boer en de haas O p een dag was een boer op het land aan het werk. Plotseling kwam er een haas met een enorme snelheid voorbij en knalde tegen de boom aan de rand van het veld. Het dier brak z n nek en was op slag dood. De boer pakte het dier op en ging er mee naar huis. 'Dat is nog eens een makkelijke manier om aan eten te komen,' dacht hij. De volgende dag ging de boer weer naar het land en ging bij de boom zitten wachten tot er weer een haas zich tegen de boom dood zou lopen. Tot nu toe is dit echter niet gebeurd. 27

28 De pop E en moeder ging eens met haar dochtertje naar de speelgoedwinkel om met haar een pop te kopen voor haar verjaardag. In de winkel stonden poppen in alle prijsklassen en iedere pop kon weer iets anders. 'Wat kan die pop?' vroeg ze aan haar moeder. 'Die pop kan praten,' zei ze. 'En die pop?' 'Die pop plast en van die pop gaan de oogjes dicht als je haar neerlegt.' Bij de goedkoopste pop die niets kon, vroeg het meisje weer: 'En wat kan die pop?' De moeder dacht even na en zei toen: 'Deze pop luistert.' Het meisje strekte haar armpjes uit, haalde de pop van de plank, drukte haar tegen zich aan en zei: 'Deze wil ik hebben!' 28

29 De duiven van de koning E r was eens een land waar de bevolking een bepaalde gewoonte had. Op iedere nieuwjaarsdag boden mensen de koning duiven aan. Tijdens de plechtigheid die daarna volgde liet de koning de duiven weer vrij. Iedereen die een duif gevangen had en aan de koning had gegeven kreeg een beloning. Op een dag vroeg iemand de koning waarom hij dat toch deed. De koning antwoordde: 'Ik laat de duiven op deze bijzondere dag vrij om het volk te laten zien dat ik vredelievend ben en het beste met iedereen voor heb.' De ander antwoordde toen: 'Toen de mensen hoorden dat u duiven nodig had om weer vrij te laten, ontstond er een enorme race om deze dieren te gaan vangen. Als gevolg daarvan werden een behoorlijk aantal duiven tijdens het vangen gedood. Wanneer u ze werkelijk vrij wilt laten, doet u er beter aan het vangen van de dieren te verbieden. Uw pogingen om op deze manier aan het volk te laten zien hoe vredelievend u wel bent, staat in schril contrast met de dood van zoveel dieren.' 29

30 De bange keizer E r was eens een keizer die bang was dat hij de oorlog met zijn buurland zou verliezen. Hij was voornamelijk bang voor wat er met hem ging gebeuren als hij gevangen zou worden. Hij vroeg aan zijn Raad van wijze mannen of ze voor hem iets hadden waardoor hij zich altijd opgewekt zou voelen. En tevens dat hij realistisch zou gaan denken, wanneer hij in een te uitgelaten stemming zou verkeren. Na een paar dagen kwam de Raad van wijze mannen weer bijeen en gaf de keizer een ring met een steen erin. Ze vertelden de keizer dat hij alleen onder de steen mocht kijken als hij in een absoluut hopeloze toestand terecht zou komen. Een tijdje later moest de keizer inderdaad slag leveren met het buurland. Op een bepaald moment was hij compleet in het nauw gedreven en hij kon geen kant meer op. Hij haalde de ring van zijn vinger, pakte de steen eruit en las de boodschap die tevoorschijn was gekomen. Er stond op: 'Ook dit gaat voorbij.' 30

31 De juwelier en de klok E r was eens een juwelier in een middelgrote stad. Iedereen kende deze juwelier, want hij had al jaren een heel bijzondere klok in zijn etalage hangen. Iedere ochtend als de juwelier het rolluik had opgetrokken en bezig was om de horloges in de etalage te leggen, kwam er een man langs. Deze man bleef staan en zette dan altijd zijn horloge gelijk met de bijzondere klok in de etalage. Dat ging zo een aantal jaren door, dag in dag uit. Op een ochtend ziet de juwelier dat het raam aan de buitenkant wat vies is. Hij pakt een emmer met sop en loopt naar buiten. Net op dat moment komt de man weer langs en zet zijn horloge gelijk. En nu houdt de juwelier hem staande, en zegt: 'Ik zie u nu al jaren uw horloge gelijk zetten op mijn klok. Dat vind ik heel leuk.' 'Dat klopt,' zegt de man,'ik moet altijd de juiste tijd hebben, want ik ben voorman op de fabriek daar een eindje verderop. Het is onder andere mijn taak om precies om vier uur de fluit te laten gaan voor het einde van de werkdag.' 'Nou,' zegt de juwelier, 'dat is ook toevallig. Iedere dag zet ik mijn bijzondere klok gelijk op die fluit van vier uur.' 31

32 De vermoeide vogel E r was eens een beroemde boogschutter, die samen met de keizer een wandeling aan het maken was. Tijdens deze wandeling zag de boogschutter een gans in de lucht cirkelen. 'Ziet u die vogel daar?' vroeg de boogschutter. De keizer keek omhoog en knikte. 'Ik zal u eens wat laten zien.' De boogschutter haalde zijn boog tevoorschijn en richtte deze op de gans, spande hem en liet los. Met een trillend geluid veerde de boog terug. Als een baksteen viel de gans uit de lucht op een paar meter afstand van de keizer en de boogschutter. 'Ik wist dat je goed kon schieten,' zei de keizer, 'maar dat je zelfs zonder pijl kon schieten, dat wist ik niet.' De boogschutter keek de keizer aan en glimlachte: 'Nee, dit was geen kwestie van goed schieten. Aan het geluid dat de vogel maakte en aan de manier van vliegen kon ik merken dat hij oververmoeid was. Waarschijnlijk is hij zijn soortgenoten al een tijd kwijt. Hierdoor wist ik dat hij niets meer kon hebben en dat het trillende geluid van de terugverende boog hem zo bang zou maken dat hij geraakt kon worden, dat dàt alleen al voldoende was om hem neer te halen.' 32

33 De Zen-meester en de professor R ond de vorige eeuwwisseling kwam een professor bij een Japanse Zen-meester op bezoek. Hij wilde wat meer over Zen weten. De Japanse Zen-meester nodigde hem uit voor de thee. Hij begon de thee in het kopje van zijn gast te schenken en... bleef maar doorschenken. De professor keek hier vol verbazing naar en riep uiteindelijk uit: 'De kop is allang vol. Er kan niets meer bij!' De Zen-meester sprak: 'Net als deze kop, bent u vol van uw eigen meningen en overtuigingen. Hoe kan ik u leren wat Zen is, als u niet eerst uw kop leeg maakt?' 33

34 De dief O p een dag was een houthakker zijn bijl kwijt. Het kon niet anders dan dat zijn buurman deze gestolen had. Als hij goed naar zijn buurman keek kon hij merken dat deze zich verdacht gedroeg. Hij praatte anders, maakte andere bewegingen, kortom het was overduidelijk dat de buurman de dief was. Diezelfde dag nog vond hij zijn bijl terug. Hij herinnerde zich opeens ook hoe het kwam dat hij deze daar had achtergelaten. Toen hij zijn buurman weer tegenkwam en eens goed naar hem keek, ontdekte hij dat zijn buurman helemaal niet op een dief leek. 34

35 De telefoon E r was eens een man die een forse promotie had gemaakt. Op de ochtend van de eerste dag in zijn nieuwe functie zat hij in zijn nieuwe, grote kamer achter zijn nieuwe, grote bureau. Dit was werkelijk indrukwekkend. Plotseling hoorde hij voetstappen in de gang. Ze kwamen steeds dichterbij en bleven uiteindelijk voor zijn deur stilstaan. Er werd geklopt. Hij riep: 'Binnen!' en greep tegelijkertijd de telefoon en begon zomaar een gesprek. 'Natuurlijk mevrouw, daar zorg ik persoonlijk voor. U kunt altijd op onze firma vertrouwen. Ik zal meteen een aantal van mijn medewerkers aanwijzen die dit project onder mijn supervisie zullen uitvoeren... Graag gedaan... Tot ziens.' Hij legde de telefoon neer en keek naar de man bij de deur was blijven staan. 'Komt u verder, wat kan ik voor u doen,' zei de jonge manager. 'Als het even kan,' sprak de man, 'dan wilde ik graag de telefoon aansluiten.' 35

36 Geld I n een land hier niet zo ver vandaan was er eens een overstroming. Het land liep helemaal onder en van veel huizen staken alleen de daken nog boven het water uit. Alle bewoners van het dorp zaten op de daken. Een groepje mensen besloot met een gammele oude roeiboot naar een heuvel te roeien die een eind verder op lag. Daar zouden ze droog zitten. Onderweg echter begaf de gammele boot het en viel uit elkaar. Jammer, maar geen probleem, want het waren allemaal geoefende zwemmers. De hele groep begon in de richting van de heuvel te zwemmen. Opeens ontdekte de groep dat een van de mensen flink achter bleef, terwijl hij toch krachtige slagen maakte. Men riep naar hem en vroeg waarom hij toch zo langzaam vooruitkwam. Hij riep terug dat hij al zijn geld, wel 5000 gouden munten, om zijn middel gebonden had. Door dat gewicht kon hij amper boven water blijven, laat staan vooruitkomen. 'Laat dat geld toch schieten', riepen de anderen. Maar hij wilde niet luisteren en zwom door terwijl hij steeds vermoeider werd. Intussen hadden de eersten de heuvel al bereikt en riepen nog eens dat hij het geld moest loslaten. Hij wilde er echter niets van horen. Hij wilde geen afstand doen van zijn geld. Niet lang daarna zag men hoe zijn krachten het begaven en hij uiteindelijk in het water wegzonk en verdronk. 36

37 De mossel en de snip E en mossel lag aan de oever van de rivier en had zijn schelp geopend om lekker wat te kunnen zonnen. Een overvliegende snip zag dat en streek meteen neer om de mossel uit z n schelp te pikken. Nog net op tijd kon de mossel zijn schelp sluiten. De snip bleef echter met z n snavel tussen de schelp geklemd zitten. Wat nu? Hoe de snip ook bewoog en hoeveel kracht hij ook zette, hij zat muurvast. 'Als het binnen een tijdje niet gaat regenen, zul je compleet uitdrogen,' zei de snip tegen de mossel met een beklemde stem. 'En als ik je niet loslaat ben je er over een paar dagen geweest,' zei de mossel op zijn beurt met een beklemde stem. Zo bleven ze maar bekvechten. Daardoor zagen ze de visser niet aankomen, die ze oppakte en allebei meenam. 37

38 Slecht zicht H et was slecht weer en door de mist was het zicht wel heel beperkt. Een man reed in de auto op weg naar huis en kon zich amper oriënteren. De wegmarkeringen zag hij maar heel vaag. Opeens zag hij de achterlichten van een auto voor zich. 'Dat is lekker makkelijk, ik plak er gewoon achter,' dacht hij. Na een tijdje stopte de voorste wagen plotseling en de man erachter kon niet meer op tijd remmen en knalde er achterop. Hij stapte geërgerd uit, liep naar de man van de voorste wagen en zei: 'Wat doet u vreselijk gevaarlijk door zo plotseling te remmen.' Waarop de ander antwoordde: 'Mag ik u vragen wat u in mijn garage doet?' 38

39 Korte termijn versus lange termijn E r was eens een koninkrijkje hoog in de bergen, dat nog nooit was aangevallen. De bevolking was gelukkig en de koning was trots op zijn volk. Op een dag kwam er een bericht dat een buurland een mooi cadeau wilde sturen om de vriendschapsbanden wat te verstevigen. Het cadeau was een heel mooi en groot klokkenspel. Het had zulke reusachtige afmetingen, dat de koning hiervoor een weg moest aanleggen. Nog dezelfde dag gaf hij opdracht hiermee te beginnen. De meest wijze man in het dorp snelde naar de koning: 'Doet u dat toch niet. Ziet u niet dat u met het aanleggen van zo'n weg gelegenheid geeft ons aan te vallen? We zijn hier altijd veilig geweest, omdat er alleen maar kleine weggetjes zijn, waarlangs de vijand onmogelijk omhoog kan komen!' De koning sloeg het advies van de wijze man in de wind. Het zal je maar gebeuren, dat je zo'n schitterend cadeau krijgt aangeboden. Hij voelde zich vereerd. Toen jaren later de weg werd geopend, werd het gigantische cadeau het dorp binnengereden. Iedereen was blij. Enkele dagen later vielen de vijanden uit het buurland het koninkrijkje binnen. 39

40 De voorzitter D e scheidende voorzitter van een bekende voetbalclub nam na de afscheidsreceptie zijn opvolger even apart en zei: 'Ik heb iets voor je dat je van pas kan komen in deze moeilijke functie die je van nu af moet gaan uitoefenen.' Hij gaf de kersverse nieuwe voorzitter drie genummerde enveloppen. 'Als het na een half jaar niet goed gaat, dan open je envelop nummer 1,' zei de oud-voorzitter, 'daar staan instructies voor je in. Mocht het na weer een half jaar nog niet goed gaan, dan maak je envelop nummer 2 open en volg je die instructies,' vervolgde hij. 'En mocht het na nog een half jaar niet goed gaan, dan maak je envelop nummer 3 open.' Ze gaven elkaar een hand en gingen uit elkaar. Een half jaar ging voorbij en het ging niet goed met de club. Er waren tegenslagen en er werden fouten gemaakt op allerlei gebied. De voorzitter besloot om de eerste envelop te openen. Er stond in: 'Beste opvolger, het feit dat je deze envelop hebt opengemaakt, betekent dat het niet goed gaat. Dit is wat je moet doen: Geef je voorganger, mij dus, de schuld. Zeg de mensen dat je voorganger een slecht beleid heeft gevoerd en er een rommeltje van heeft gemaakt. Dat zal de mensen afleiden en jou ruimte geven.' De voorzitter was blij met dit advies. Het werkte ook nog. Maar na weer een half jaar was de toestand nog steeds niet echt verbeterd en de voorzitter kwam steeds verder in het nauw. Hij opende de tweede envelop en daar stond in: 'Beste opvolger, het feit dat je deze tweede envelop hebt opengemaakt, betekent dat het nog steeds niet goed gaat. Dit is wat je moet doen: Geef de economie en de overheid de schuld. Zeg de mensen dat de economie tegen zit en dat de overheid een slecht beleid voert. Dat zal de mensen afleiden en jou ruimte geven.' De voorzitter was blij met dit advies. Het werkte ook nu weer. Maar na weer een half jaar was de toestand nog steeds niet echt verbeterd en de voorzitter kwam nu echt in het nauw. Dan de derde en laatste envelop maar openen dacht hij. Na het openen las hij: 'Beste opvolger, het beste advies dat ik je nu nog kan geven, is dat het zo langzamerhand tijd is geworden om zelf drie enveloppen te gaan maken.' 40

41 Meester Bankei E r was eens, heel lang geleden, een Zen-meester, Bankei genaamd. Zijn toespraken werden niet alleen door zijn leerlingen bijgewoond, maar ook door vele andere mensen. Onder hen waren ook aanhangers van een andere richting. Het geheim van zijn succes was dat hij nooit dure woorden gebruikte, maar het vermogen had om op het niveau van zijn toehoorders te spreken. Een leider van een sekte was jaloers, want een aantal van zijn aanhangers was naar deze Bankei gaan luisteren. De leider besloot de zen-meester tot een debat uit te dagen. 'Hé, zen-meester,' riep hij uit, 'alleen degene die respect voor u heeft, zal u gehoorzamen. Ik heb geen respect voor u. Kunt u er voor zorgen dat ik u gehoorzaam?' Bankei antwoordde: 'Ik kan u dat wel laten zien. komt u maar eens hierheen.' Trots en met zijn hoofd omhoog liep de man naar voren; de mensen die hij passeerde gunde hij geen blik waardig. 'Kunt u links van mij komen staan.' De leider ging links van hem staan. 'Ach, we kunnen toch beter met elkaar praten, als u rechts van me staat.' De leider ging aan de andere kant staan en keek hem uitdagend aan. Meester Bankei glimlachte respectvol en zei: 'U heeft mij nu drie keer gehoorzaamd. U bent een volgzaam mens; kunt u gaan zitten en luisteren?' 41

42 Rijstplantjes E r was eens een rijstboer die niet tevreden was met de snelheid waarmee zijn rijst groeide. Hij kon zich moeilijk neerleggen bij het feit dat rijst nu eenmaal de tijd nodig heeft om te kunnen groeien. Op een dag bedacht hij een plan om de groei van zijn rijstplantjes te manipuleren. Al vroeg in de ochtend trok hij naar zijn rijstveld en trok elk afzonderlijk rijstplantje net een beetje uit de grond omhoog. Doodmoe kwam hij bij het vallen van de avond thuis. Moe, maar tevreden, de plantjes waren tenslotte al een beetje langer. De volgende ochtend haastte hij zich om de enerverende klus voort te zetten. Dat was niet nodig. De plantjes waren reeds dood. 42

43 De vazen T wee handelaren in Amsterdam hadden samen op een veiling een partij van 1000 witte vazen gekocht voor één euro per stuk. Ieder nam 500 vazen mee naar zijn winkel om ze te verkopen. De ene handelaar zette een aantal van zijn vazen in de winkel met een kaartje erbij waarop stond wat ze per stuk moesten kosten. De ene klant na de andere kwam in de winkel en bleef bij de vazen staan kijken. Een enkeling zei: 'Moet zo n vaas 25,- kosten? Dat is toch veel te duur.' De handelaar verweerde zich met de opmerking dat dat helemaal niet te duur was. De klant vond van wel, de handelaar vond van niet. En zo ontstond een discussie. Al met al had hij na een aantal dagen nog geen vaas verkocht. Hij besloot eens bij zijn collega te gaan kijken, een paar grachten verderop, om te zien hoe het hem verging met de vazen. Daar aangekomen hoorde hij tot zijn schrik dat de ander bijna al zijn vazen al verkocht had. Hij had er nog maar twee. De eerste handelaar begreep er niets van en vroeg hoe de ander dat voor elkaar had gekregen. 'Heel eenvoudig,' zei deze, 'Let maar eens op.' Er kwam net een klant in de winkel die bij de laatste twee vazen bleef staan en vroeg: 'Wat kosten die vazen?' De handelaar hield zijn hand achter zijn oor en vroeg: 'Wat zegt u?' De klant herhaalde zijn vraag maar nu wat harder. Weer hield de handelaar zijn hand achter zijn oor en zei: 'Sorry, ik hoor slecht, kunt u wat harder praten?' De klant herhaalde weer zijn vraag maar nu veel harder. 'Ah,' zei de handelaar, 'u wilt weten wat die vazen kosten... moment.' Hij liep naar achteren naar het einde van de zaak, bleef onderaan de trap staan en riep omhoog: 'Vrouw, wat kosten die vazen?' Van boven werd geroepen: 'Zesentachtig euro per stuk.' De handelaar liep terug naar de klant en zei: 'U hoort het, ze kosten zesendertig euro per stuk.' Waarop de klant zei: 'Doet u ze maar allebei.' 43

44 De vos en de tijger E r was eens een tijger, die trek had in een stukje vossenvlees. Na een korte tocht door het bos liep hij tegen een zeer smakelijk hapje op. De vos was zo bang, dat zijn laatste minuut had geslagen, dat hij een slimme list bedacht. 'Meneer de tijger, u kunt mij niet doden. Ik ben een heilige vos en ben gezonden als de koning der dieren. Iedereen is bang voor mij.' De tijger keek schamper naar het kleine magere vosje: 'En dat moet ik geloven?' 'Jazeker, ik zal het u bewijzen. loopt u maar achter mij aan door het bos.' De kleine vos liep vooruit, gevolgd door de grote tijger. Alle dieren in het bos vluchtten zodra ze de tijger zagen. De tijger was diep onder de indruk dat de dieren zo'n respect voor deze 'heilige' vos hadden en liet het beestje met rust. 44

45 IJsberen E r liepen twee ijsberen in de woestijn. Opeens zegt de een tegen de ander: 'Het is hier helemaal niet glad hè.' Waarop de ander zegt:: 'Dat is nogal logisch. Denk nou eens na en kijk goed om je heen... Ze hebben hier namelijk flink gestrooid.' 45

46 Kwaliteit E en landheer in het verre Oosten wilde zijn paardenstal uitbreiden met een heel bijzonder paard. Aan zijn neef vroeg hij wie de beste paardenkoopman in de wijde omgeving was. De landheer zocht contact met die paardenkoopman en gaf hem de opdracht eerst informatie te verzamelen. Hij moest de hele wereld over reizen om het meest bijzondere paard te vinden. Na een aantal maanden kwam de koopman terug. Hij was erg opgetogen, want hij was ervan overtuigd dat hij het mooiste paard op de wereld had gevonden. De landheer ging de paardenkoopman tegemoet:. 'Vertel me over het paard. Hoe ziet het eruit?' De koopman begon enthousiast te vertellen over alle eigenschappen van het paard, over de vurigheid, gezondheid, inzet etc., etc. 'Maar hoe ziet het paard eruit?' vroeg de landheer opnieuw, 'En is het een hengst of een merrie?' Gepikeerd keek de paardenkoopman de landheer aan: 'U wilde toch een heel bijzonder paard met de beste eigenschappen? Daar heb ik op gelet en geen aandacht besteed aan kleur of geslacht.' De landheer was onder de indruk van deze opmerking en gaf de paardenkoopman de opdracht om het paard te kopen. Het bleek achteraf het beste paard ooit gekocht. 46

47 De grot I n een land hier niet zo ver vandaan liepen eens een rover, een kunstenaar, een vrek en een wijze door een berglandschap. Ze reisden samen en op een dag vonden ze een grot verborgen in een berg. De rover zag de grot en zei: 'Wat een prachtige schuilplaats.' De vrek zei: 'Wat een prachtige plek om een schat in te verbergen.' De kunstenaar zei: 'Wat een prachtige plek voor muurschilderingen.' Tenslotte zei de wijze: 'Wat een prachtige grot.' 47

48 De kraanvogel I n het oude China woonde een boer die heel erg trots was op de kraanvogels die achter in de wei door hem waren grootgebracht. 'Ze zijn onsterfelijk.' zei de boer tegen iedereen die het maar wilde horen. 'De kraanvogels komen niet uit een ei, maar worden volwassen en wel uit de hemel naar beneden gegooid.' Iedereen was altijd zeer onder de indruk wanneer de boer dit vertelde. Ook op die ene dag hing men aan zijn lippen, toen de knecht luid schreeuwend binnenkwam: 'Een kraanvogel heeft een ei gelegd, een heel groot ei, ze zit er op te broeden.' 'Dat kan absoluut niet!' schreeuwde de boer en hij stormde naar buiten. Aangekomen bij de vogels moest hij constateren dat de knecht inderdaad de waarheid had gesproken. 'Ach,' zei de boer, 'hoe moet het verder gaan in deze wereld. De mentaliteit van de mensen wordt per generatie slechter en zelfs de kraanvogels zijn niet meer wat ze geweest zijn.' 48

49 Het effect van veel praten E en student vroeg eens aan zijn wijze meester: 'Meester, is het een deugd om veel te praten?' De meester antwoordde: 'Wat is het effect van veel praten? Neem nu de kikker in de vijver: hij kwaakt dag en nacht en toch is er niemand die naar hem luistert. De haan daarentegen kraait slechts twee à drie keer bij het ochtendgloren en iedereen luistert naar hem, omdat men weet dat wanneer hij kraait het spoedig ochtend zal zijn en iedereen weer iets moet gaan doen. Daarom',zei de meester tegen zijn student, 'praat alleen wanneer het nodig is.' 49

50 De pompoen E r was eens een boer, die op het land waar hij pompoenen liet groeien, een leeg jampotje omgekeerd over een kleine pompoen heen zette. De kleine pompoen groeide en groeide, net zolang tot hij niet alleen de grootte van het jampotje had, maar ook exact dezelfde vorm. Toen groeide de pompoen niet meer. Aan het eind van het seizoen sloeg de boer het jampotje stuk en had hij een pompoen die niet verder groeide met dezelfde grootte en vorm van het potje. 50

51 De lift O p een dag stapte een man in de lift. Er stonden al wat mensen in en hij kon er nog net bij. De lift had zich nog maar amper in beweging gezet of hij voelde dat iemand nogal stevig met zijn hand in zijn rug stond te duwen. 'Wat een idioot.' dacht hij. 'Het is toch uitermate onbeschoft om in een volle lift tegen mensen aan te duwen.' Even later gebeurde het weer. De man raakte nu flink geïrriteerd en draaide zich met een ruk om, om degene die achter hem stond eens even flink de waarheid te zeggen. Op het moment dat hij zich had omgedraaid schrok hij. Hij keek in het gezicht van een man die een donkere zonnebril op had. Naar beneden kijkend zag hij vervolgens dat de man een rood wit geblokte stok in zijn handen had. De man was blind en probeerde zich al voelend te oriënteren. 51

52 De houten kom E r was eens een oude man, die bij zijn zoon en schoondochter inwoonde. Dit echtpaar had een zoontje. Het zoontje was dol op zijn grootvader. Van hem leerde hij zoveel dingen en hij had ook altijd tijd voor hem. In de loop der jaren ging de gezondheid van opa achteruit. Door de toenemende ouderdom begon hij meer te trillen en werden zijn bewegingen steeds meer schokkerig. Dit had tot gevolg dat hij aan tafel tijdens het eten ging morsen. De vader van het jongetje ging zich steeds meer ergeren aan het gedrag van opa. Op een dag stootte de oude man per ongeluk zijn soepkom om. Deze viel op de grond en brak in scherven. Nu was voor de vader de maat vol. Hij werd vreselijk kwaad en stuurde de oude man naar boven met de mededeling dat hij voortaan alleen op zijn kamer moest eten. De vader kocht de volgende dag een houten kom voor opa om uit te eten, want die kon tenminste niet breken als hij viel. Toen de vader twee dagen later uit zijn werk thuiskwam, zag hij zijn zoontje in de schuur aan het werk met een stuk hout. Op zijn vraag wat hij aan het maken was, antwoordde het zoontje: 'Dat zie je toch, ik ben een houten kom aan het maken.' 'Waar heb jij nou een houten kom voor nodig?' vroeg de vader. 'Die is niet voor mij, maar voor jou, vader, voor als jij later bij mij woont.' Diezelfde avond nog mocht opa weer beneden aan tafel mee-eten. 52

53 De uil E r was eens uil die net zo ver weg vloog als zijn vleugels hem konden dragen. Hij vloog dagen achtereen zonder echt te rusten, tot hij op een gegeven moment uitgeput in een bos zijn toevlucht zocht om op krachten te komen voor de rest van de lange, lange tocht. Een konijntje dat langs hipte hoorde het gehijg en gepuf van de uil. 'Zo, uil, waar ben je op weg naar toe?' De uil antwoordde: 'Ik ga heel, heel ver weg, zo ver mogelijk.' Het konijntje keek verbaasd: 'Maar waarom dan?' 'Waar ik vandaan kom, vinden ze mijn stem zo lelijk. iedereen moet er om lachen en daarom wil ik zo ver mogelijk weg!' Het konijntje schudde meewarig zijn hoofd. 53

54 Het eerste college H et was het eerste college van de eerstejaars medische studenten. De professor keek rond en zei: 'Dus jullie willen allemaal dokter worden! Welnu, als goed arts moet je aan twee eisen voldoen. In de eerste plaats moet je nergens vies van zijn, en in de tweede plaats moet je een goed waarnemingsvermogen hebben. Laten we eerst maar eens testen of jullie nergens vies van zijn.' Hij haalde uit een kastje een potje met een gele vloeistof tevoorschijn. 'In dit potje zit urine,' zei hij. 'nu wil ik dat iedereen mij nadoet.' Hij doopte zijn vinger erin en likte die af. Er ging en golf van afschuw door de collegezaal. De professor zette het potje met urine op de voorste rij neer. Geen van de studenten wilde zich laten kennen, en één voor één doopten ze hun vinger erin en likten deze af, daarbij een vies gezicht trekkend. Zo ging het potje de hele zaal door en uiteindelijk bracht de laatste student achterin de zaal het potje, dat al een stuk leger was, bij de professor terug. 'Mooi, zei de prof, 'dat jullie nergens vies van zijn, dat heb ik gezien, maar... dat jullie een goed waarnemingsvermogen hebben, dat heb ik nog niet gemerkt. Want als jullie goed hadden opgelet, dan hadden jullie gezien dat ik mijn middelvinger in het potje doopte en vervolgens mijn wijsvinger aflikte.' 54

55 Pijl en boog E en man was aan het opscheppen over zijn boog: 'Er is geen boog beter dan de mijne. je hebt er geen pijlen voor nodig.' Een andere man was aan het opscheppen over zijn pijlen: 'Er zijn geen pijlen beter dan de mijne. je hebt er zelfs geen boog voor nodig.' Er liep een wijze grijsaard langs: 'Jullie begrijpen het niet. Hoe kun je nu een pijl schieten zonder boog en hoe kun je je doel raken zonder pijlen?' De grijsaard gaf een demonstratie en de beide mannen waren diep onder de indruk. 55

56 De rat E r was eens een man die last had van een rat in zijn huis. Het dier was niet te vangen. Het knaagde overal aan, ook aan het eten. Niets was veilig in het huis. Het was een slimme rat. Hij ontweek de vallen die gezet waren. Uiteindelijk kocht de man een kat. Een prachtige, sterke en dappere kat. De kat was weliswaar sterk en dapper, maar de rat was sneller en speelde gewoon een spelletje met de kat. Dan maar een andere kat. Deze was slim en sluw. De rat echter was ook heel slim en liet zich alleen nog maar zien als de kat sliep. De man was ten einde raad en sprak hierover met een Zen-monnik van de tempel in het dorp. De monnik zei tegen de man dat hij zijn kat wel kon lenen. Op het eerste gezicht was dat niet veel bijzonders. Deze kat lag de hele dag wat te luieren en was volmaakt onverschillig voor zijn omgeving. De rat die al snel in de gaten kreeg dat de kat de hele dag een beetje lag te dommelen, durfde steeds dichter langs hem te lopen. Op een dag haalde de kat plotseling in één keer uit en sloeg de rat neer. De man was heel blij en bracht de kat terug naar de monnik. Hij vroeg de monnik hoe het mogelijk was dat deze kat wel voor elkaar kreeg, wat de andere katten niet gelukt was. Deze antwoordde: 'Lichaamskracht en technische vaardigheid zijn niets zonder de waakzaamheid van de geest.' 56

57 Bergen verplaatsen L ang geleden woonde heel ver weg een boerengezin. Het hoofd van dat gezin was al oud. Het gezin woonde aan de voet van een berg. Wanneer ze naar de stad wilden, dan moesten ze om, of over de berg heen. Dat kostte heel veel tijd, dus gingen ze weinig naar de stad. Op een goede morgen ontwaakte de oude man met een schitterend idee. Als ze nu eens de berg verplaatsten, dan konden ze wat gemakkelijker naar de stad. Hij besprak dit idee met zijn gezin en men vond het een goed plan. Men besloot de aarde van de berg naar een dal in de omgeving te verplaatsen. Meteen diezelfde dag gingen ze aan de slag. Nu woonde er in de buurt een man, die de oude man hoofdschuddend gadesloeg. 'Oude man, waar ben je mee bezig? Waarom zou jij je druk maken om het verplaatsen van een berg? Wees eerlijk, je bent toch met je laatste dagen bezig. Jij zult echt niet meer meemaken dat je zonder omweg naar de stad kunt.' De oude man keek de ander aan en antwoordde: 'Ik zal niet zonder omweg naar de stad kunnen. Mijn kinderen zullen dat ook nog niet kunnen, maar de kinderen van hun kinderen zullen zeker rechtstreeks naar de stad kunnen.' De andere man boog zijn hoofd in schaamte, omdat hij dit niet zelf had bedacht. 57

58 Diamanten H eel wat jaren geleden leefde er in Zuid-Afrika een boer, die vond dat hij maar een saai leven had. Hij had allerlei berichten gehoord over mensen die rijk geworden waren met het vinden van diamanten. Dat ging hij ook doen!! Hij zette zijn boerderij met land te koop en kon nauwelijks wachten tot deze verkocht was. Hij deed alles zelfs weg voor een lagere prijs, zo n haast had hij. Het grote moment was aangebroken en hij trok het land in op zoek naar de diamanten die hem het geluk moesten brengen dat hij zocht. En hij zocht... en zocht... en zocht... zonder resultaat. Het verhaal gaat dat hij zich uiteindelijk bij het oversteken van een rivier in een toestand van depressie heeft laten meedrijven met het water. Intussen had de man, die zijn boerderij en land had gekocht, aan de oever van het beekje dat door het land stroomde een nogal ongewone steen gevonden. De steen zag er niet mooi uit, maar iets in hem zei dat hij die steen moest laten onderzoeken. Het bleek dat het een diamant was van een enorme waarde. Bij nader onderzoek bleek dat het hele stuk land letterlijk bezaaid was met diamanten. Er wordt gezegd dat op deze plek nu een van de grootste diamantmijnen van Zuid-Afrika ligt. 58

59 Het merkteken E en man stak met zijn roeiboot de rivier over. Het woei nogal en hij moest goed opletten om de boot op koers te houden. Hierdoor vergat hij te letten op de buidel met spullen die hij bij zich had, waardoor deze helaas overboord viel. De man zette meteen met zijn mes een merkteken in de boot precies op de plek waar de spullen in het water waren gevallen. 'Waarom maak je met je mes een teken in de boot?' vroeg zijn vriend. De man antwoordde: 'Als het straks wat rustiger weer is vaar ik terug en kan ik precies bij dit teken in de rivier duiken om mijn spullen terug te vinden.' 59

60 Wormen E r was eens een arts die gevraagd werd om voor een groep alcoholisten te spreken om hen op de gevaren van alcohol te wijzen in de hoop dat ze zouden stoppen met drinken. Terwijl hij zich aan het voorbereiden was op zijn speach, bedacht hij een demonstratie, waardoor men echt zou stoppen met de drank. Hij besprak de demonstratie met een aantal collega s, die erg enthousiast waren. Dat ze daar nog nooit eerder aan hadden gedacht. Wat een idee! Op de bewuste avond stond de arts voor een volle zaal met mensen. 'Dames en heren,' begon hij, 'ik wil u iets laten zien. Voor mij ziet u twee glazen staan; in dit ene glas zit water...' Hij pakte uit zijn zak een blikken sigarendoosje, deed het open en haalde er een grote regenworm uit. Deze liet hij in het glas met water vallen. Doodse stilte in de zaal. De worm zwom wat rond en kroop over de rand. De arts pakte de worm op en zei: '... En in dit andere glas zit alcohol, dames en heren.' Hij liet de worm in het glas vallen en onmiddellijk begon het beestje te kronkelen. Van boven en van onderen spoot er van alles uit. Ineens bewoog de worm niet meer en bleef dood in het glas hangen. Een gespannen stilte in de zaal. 'Wel, dames en heren, wat leren wij hiervan?' vroeg de arts triomfantelijk. Iemand achterin de zaal zei meteen: 'Als je maar genoeg alcohol drinkt krijg je nooit last van wormen.' 60

61 De twee zen-meesters O p een dag brachten twee zen-meesters een bezoek aan een edelman. Tijdens het bezoek maakte de ene meester een vleiende opmerking tegen de edelman. 'U bent een wijs man, en u heeft een groot inzicht in zen.' De ander keek vreemd en zei: 'Wat een domme opmerking. het feit dat hij edelman is wil nog niet zeggen dat hij verstand heeft van zen.' De edelman liet voor de eerste zen-meester een tempel bouwen. Voor de ander niet. 61

62 Doel versus middelen E r was eens een man die naar de Grote Rivier wilde. Hij had zich goed op zijn reis voorbereid en bepakt en bezakt mende hij zijn span paarden. Hij reed met grote snelheid voort. Toen de paarden dorst kregen nam hij zelf ook even de tijd zich aan het koele bronwater te laven. Het was op dat moment dat een dorpeling langs kwam. 'Waar gaat u naar toe?' vroeg de dorpeling nieuwsgierig. 'Ik ga naar de Grote Rivier,' antwoordde de man. De dorpeling keek verbaasd: 'Maar dan gaat u verkeerd. U rijdt nu in noordelijke richting en de Grote Rivier ligt in het zuiden.' 'Dat maakt niet uit,' zei de man, 'ik heb een best en snel span paarden.' 'Al had u het snelste span paarden, dan nog komt u nooit bij de Grote Rivier.' De man werd nu wat geïrriteerd: 'Ik heb heel veel geld en ik kan alles voor de reis kopen.' De dorpeling liet het hier maar bij en ging zelf in de juiste richting. 62