In hoeverre maakt Cirque du Soleil Totem gebruik van beeldprojectie en lopen zij hier op voorop?

Transcriptie

1 In hoeverre maakt Cirque du Soleil Totem gebruik van beeldprojectie en lopen zij hier op voorop? 0

2 Inhoud Inleiding blz. 2 Onderzoeksvraag blz. 4 Deelvragen 1: Welke groei heeft beeldprojectie meegemaakt in de theaterwereld? blz. 5 Deelvraag 2: Wat zijn de belangrijkste redenen waarom theater & Cirque du Soleil gebruik maken van beeldprojectie? blz. 7 Deelvraag 3: In hoeverre verandert de rol van de toeschouwer tijdens deze voorstellingen? blz. 10 Deelvraag 4: In hoeverre loopt de show Totem van Cirque du Soleil Totem voorop met het gebruik van beeldprojectie in vergelijking met de Beyoncé Billboard show? blz. 12 Toekomst beeldprojectie blz. 15 Conclusie blz. 15 Terugblik blz. 16 Bibliografie blz. 17 1

3 Inleiding Voor deze seminar begon ik met het idee over het gebruik van muziek in tv-reclame. Uiteindelijk voor de korte periode van het onderzoek was het niet haalbaar, omdat de effectiviteit ook iets is wat gemeten wordt. Toen dacht ik verder na over wat mij aansprak als onderwerp. Zo kwam ik al snel op theater, dans en concerten. Ik ben recent naar de voorstelling Kooza van Cirque du Soleil geweest. Hiervoor heb ik al 3 andere shows van hun gezien. Je loopt iedere keer weer de tent uit vol verbazing over wat je daar binnen gezien hebt. Niet alleen zijn de artiesten super om naar te kijken, maar de hele beleving van het begin tot het eind is een spektakel. Je weet bijna niet waar je moet kijken, omdat er zoveel tegelijk gebeurd. Er waren beeldprojecties, geluidseffecten en muziek. Dit in combinatie met de artiesten maakte het een perfecte show. Hierdoor vroeg ik mij af hoeveel de theatersector mee gaat in alle ontwikkelingen van media & technologie. Dit was nog een redelijk breed onderwerp. Daarom heb ik mij gericht op het gebruik van beeldprojectie in een eerdere voorstelling van hun namelijk, Totem. Deze beeldprojecties maakten het verhaal één geheel en het was een mooie samensmelting van de acrobaten en de beeldprojecties. 2

4 Cirque du Soleil Totem De voorstelling Totem belicht de evolutie van de mens door middel van visuele effecten en acrobatiek. Totem volgt de fascinerende reis van de mens vanaf zijn oorspronkelijke verschijningsvorm als amfibie tot zijn ultieme wens om te kunnen vliegen. De personages ontwikkelen zich op een podium, dat lijkt op een gigantische schildpad. Dit staat symbool voor het ontstaan van vele eeuwenoude beschavingen. Totem belicht de evolutie van de mens door middel van visuele effecten en acrobatiek. De inspiratie voor deze voorstelling is gehaald uit diverse scheppingsverhalen (Cirque du Soleil). Definitie projectie Techniek voor het weergeven van driedimensionale voorwerpen in een tweedimensionaal oppervlak, waarbij bepaalde regels strikt worden nageleefd, waarin uiteen wordt gezet dat er denkbeeldige gezichtslijnen lopen van het oog van de toeschouwer naar het voorwerp, die het mogelijk maken om een beeld van het voorwerp over te dragen naar een transparant oppervlak (het beeldvlak), dat zich tussen de toeschouwer en het voorwerp bevindt. (Art & Architecture Thesaurus -encyclopedie) Een beeld zegt meer dan duizend woorden. ( Brisbane, 1911) Ik kwam de volgende bekende quote tegen, die ik gepast vond bij dit onderwerp. Dit is bedacht door de Amerikaanse redacteur Arthur Brisbane in Het verwijst naar het idee, dat een complex idee kan worden overgebracht met slechts één enkele foto. Visualisatie maakt het ook mogelijk om grote hoeveelheden gegevens snel te absorberen. Deze quote betekend voor bewegend beeld uiteindelijk nog veel meer. 3

5 Onderzoeksvraag In hoeverre maakt Cirque du Soleil Totem gebruik van beeldprojectie en lopen zij hier op voorop? Wat heb ik onderzocht? In eerste instantie heb ik gekeken naar het gebruik van beeldprojectie en de groei ervan in de theater wereld. Waarom wordt beeldprojectie gebruikt en wat is er de functie van? Daarnaast richt ik mij ook op de toeschouwer, omdat deze net zoals beeldprojectie een groei heeft meegemaakt. Ik heb dit gericht op Cirque du Soleil, omdat ik vind dat zij hier goed gebruik van hebben gemaakt. Tot slot heb ik dit vergeleken met een voorstelling van Beyoncé. Prognose Vooraf ben ik mij niet echt bewust geweest van het gebruik van beeldprojectie in theater of tijdens concerten. Tijdens de show van Beyoncé viel het mij op, dat zij veel gebruik maakte van beeldprojectie. Dit gebeurde ook bij de show van Cirque du Soleil Totem. Naar mijn idee maakt Cirque du Soleil Totem gebruik van beeldprojectie ter ondersteuning van het verhaal. Wanneer ik kijk naar hoe, zowel door Beyoncé als Cirque du Soleil, de beeldschermprojectie gebruikt wordt, denk ik, dat deze vorm steeds vaker gebruikt en door ontwikkeld zal worden. Deelvragen Aan de hoofdvraag heb ik 4 deelvragen gekoppeld. Deze deelvragen richten zich op beeldprojectie in het algemeen in de theaterwereld, de functie ervan, de rol van de toeschouwer en een vergelijking met Beyoncé. Bij alle deelvragen licht ik toe in hoeverre dit van toepassing is bij Cirque du Soleil. Vragen: - Welke groei heeft beeldprojectie meegemaakt in de theaterwereld? - Wat zijn de belangrijkste redenen waarom theater & Cirque du Soleil gebruik maken van beeldprojectie? - In hoeverre verandert de rol van de toeschouwer tijdens deze voorstellingen? - In hoeverre loopt de show Totem van Cirque du Soleil Totem voorop met het gebruik van beeldprojectie in vergelijking met de Beyoncé Run The World Billboard show? 4

6 Deelvraag 1. Welke groei heeft beeldprojectie meegemaakt in de theaterwereld? Bewegend beeld bestaat al lang, maar de techniek is nu vereenvoudigd en heeft het makkelijker gemaakt om te gebruiken. Je ziet bewegend beeld nu overal. Zo wordt er gebruik van gemaakt bij toneel, dans, opera, musical en events. Van toverlantaarn tot bewegend beeld. Projecties kunnen niet als iets nieuws worden beschouwd. De projectie komt uit de jaren 1650 toen de toverlantaarn werd uitgevonden door Christiaan Huygens. Het apparaat werd in eerste instantie gebruikt om beelden van de duivel te projecteren. De toverlantaarn werkte met handgeschilderde afbeeldingen. Het werd tijdens de show Phantasmagoria gebruikt voor spookachtige effecten. Na de toverlantaarn kwam de fantasmagorie die werd uitgevonden aan het einde van de 18 e eeuw. Dit apparaat projecteerde beelden op muren, rook of half doorzichtige schermen en was veelal mobiel; met meerdere projectoren konden beelden snel gewisseld worden. Het woord fantasma betekent schim en spook. Ook hier was het doel de aanwezigen angst aan te jagen door het afbeelden van skeletten, spoken of geesten. 5

7 Van deze projecties werd geen gebruik meer gemaakt toen in 1895 de gebroeders Lumière met de uitvinding van de cinematografie kwamen, s werelds eerste projectieapparaat. Het gebruik van projectie als educatief hulpmiddel werd tot ver in de 20 e eeuw gebruikt. Het gebruik ervan voor theater begon in de vroege jaren van 1900 toen de Linnebach projector werd uitgevonden. Deze projecties werden in West End shows gebruikt zoals Tobias and the Angeland en Waltzes from Vienna in In veel opzichten is het moderne tijdperk van projecties op Broadway begonnen met Wendall K. Harrington (Barbour,z.d). Hieronder zijn Broadway voorstellingen te zien van bovenaf The Normal Heart (2011), Sunday in the Park with George (2008) en War Horse. 6

8 Deelvraag 2. Wat zijn de belangrijkste redenen waarom theater & Cirque du Soleil gebruik maken van beeldprojectie? Waarom wordt beeldprojectie eigenlijk gebruikt en welke functie heeft dit voor een voorstelling? De groei van de technologie heeft het gebruik ervan makkelijker gemaakt. Het kan zorgen voor een rode draad, interactie en flashbacks. Het gebruik van beeld is echter wel complex, want het is tegelijkertijd decor, licht, acteur en deel van het verhaal (Goethem en Ertvelde, 2013). De functies die bewegende beelden kunnen hebben zijn onbeperkt. Hieronder een paar klassiekers, waarbij ik een voorbeeld heb gezocht. Aangeven van tijd, plaats of sfeer Het beeld geeft informatie over waar we zijn, in welke periode, in welk seizoen en hoe de sfeer is. Cirque du Soleil Totem: Het geeft onder andere beelden als lava, ijs en water weer. Dit geeft je als toeschouwer een idee in welke tijdsperiode je bent van het verhaal. Ook als je vooraf niet weet, dat het over de evolutie van de mens gaat, kan je je dit goed inbeelden. 7

9 Uitvergroten van details Details op de scene uitvergroten voor het publiek. Radiohead: Dit wordt veel bij concerten gedaan om de artiest te vergroten en zo nog zichtbaarder te maken voor het publiek. Radiohead heeft dit nog een stapje verder gedaan. Ze hebben diverse schermen opgehangen die verschillende elementen van wat er op het podium afspeelt tegelijkertijd aan het publiek tonen. Simultaan in een andere ruimte, plaats of tijd kijken Parallel aan de actie zie je hierbij wat elders gebeurt. De combinatie van actie en beeld vormt een nieuwe betekenis. Beyoncé: Voor United Nations heeft Beyoncé het nummer I was here gezongen. Tegelijkertijd zie je op de achtergrond beelden als eerbetoon aan hulpverleners over de hele wereld. Beeld en actie vormt zo een nieuwe en sterkere betekenis. 8

10 Een droomwereld van onmogelijkheden Het tonen van zaken die in werkelijkheid onmogelijk zijn. Blush van Ultima Vez: Bij deze voorstellingen stapten acteurs in en uit het beeld. Daarnaast sprongen zij ook in het beeldscherm, waardoor het leek of zij met dolfijnen zwommen. In de intimiteit of achter de schermen kijken Het beeld moet live aanvoelen en de link met de realiteit op de scene moet blijven bestaan. Het publiek heeft dan het gevoel dat actie en beeld samen horen. Ben X: Hier kan je mee kijken in het spel dat de acteur op zijn laptop speelt. Cirque du Soleil Bij Cirque du Soleil wordt er voornamelijk gericht op het aangeven van tijd, plaats en sfeer. De beeldprojecties moeten namelijk het idee van de evolutie van de mens ondersteunen. Naast de beeldprojecties zijn er ook interactieve aspecten. Zo registreren de camera s de acrobaten waarop de beeldprojecties reageren. Dit zorgde voor een mooie toevoeging aan het verhaal. 9

11 Deelvraag 3. In hoeverre verandert de rol van de toeschouwer tijdens deze voorstellingen? De rol van de toeschouwer heeft net zoals beeldprojectie zijn eigen groei doorgemaakt. Er wordt nu in het hedendaagse theater nagedacht over de positie en benadering van de toeschouwer. Zo staat regelmatig de toeschouwer zélf in het middelpunt (brommer, z.d.). Bij immersief theater komt de positie van de toeschouwer letterlijk en figuurlijk centraal te staan. Immersie betekent onderdompeling. Het wordt vaak gebruikt in de context van een virtuele wereld waarin de gebruiker in een real time-realiteit wordt gedompeld. Ook sinds de begindagen van technologie werd geëxperimenteerd met de mogelijkheden die deze media boden op de scène. Uiteindelijk is de ervaring van de toeschouwer en zijn creativiteit en identiteit de kern waar de voorstelling om draait (Goethem en Ertvelde, 2013). Theater is zowel een plaats waar de toeschouwer zich kan ontspannen, maar hij leert er ook bij, wordt tot nadenken aangezet, voelt zich aangesproken, vormt zich een mening, wordt uitgenodigd aan het gebeuren deel te nemen en neemt tenslotte zijn unieke ervaring mee naar huis. Cirque du Soleil Deze elementen hebben ook zeker een rol gespeeld bij Cirque du Soleil. Je zit er voor ontspanning, maar wordt tegelijkertijd tot nadenken gezet. Wat betreft het gebruik van beeldprojectie is het wel belangrijk dat de beeldprojectie op de juiste manier wordt toegepast. Het moet aanwezig zijn en het publiek ernaar trekken wanneer nodig, maar het moet niet de artiesten onzichtbaar maken. "Video, in essence, has a kind of perfection that is dangerous; it makes the people on stage smaller and less interesting. (Harrington in artikel van Barbour) Cirque du Soleil Totem heeft bij deze show de juiste balans gevonden, waardoor het één geheel werd en op elkaar inspeelde in plaats van afleidde. Zo kreeg het publiek tijdens deze voorstelling een mooie beleving. Als toeschouwer kan je met je eigen creativiteit een verhaal of mening aan de beelden geven. Verder zorgt de tent en het podium voor interactiviteit. Het is een ronde tent waardoor je alle kanten naar kan kijken. Het is niet statisch waarbij je alleen recht naar voren kijkt. 10

12 Dat Cirque du Soleil alles doet om de beste beleving bij de bezoeker te creëren is duidelijk. De missie van Cirque du Soleil is dan ook het opwekken van gevoelens en het oproepen van fantasieën en emoties bij mensen over de hele wereld. Cirque du Soleil probeert voortdurend tot de verbeelding te spreken en de zintuigen en emoties van mensen over de hele wereld te prikkelen (Cirque du Soleil). Leuk weetje In het boek Brand-ID van Wil Michels & Ineke Huyskens wordt toegelicht hoe het succes van Cirque du Soleil is ontstaan. Circussen kampen al meer dan tien jaar met een teruglopend bezoekersaantal. De meeste probeerden de afnemende inkomsten te compenseren met kostenbesparingen. Hierdoor nam de kwaliteit af en daalde het bezoekersaantal verder. Cirque du Soleil pakte het geheel anders aan. Het schrapte alle diernummers en het orkest en creëerde een nieuw concept met wervelende, artistieke shows op spannende locaties. Nu is Cirque du Soleil een wereldwijd succesnummer. Het nieuwe concept kon pas ontstaan door de ballast over boord te gooien. 11

13 Deelvraag 4. In hoeverre loopt de show Totem van Cirque du Soleil voorop met het gebruik van beeldprojectie in vergelijking tot Beyoncé bij de Billboard Awards? Ik heb de voorstelling van Cirque du Soleil met de show van Beyoncé bij de Billboard Awards vergeleken. Hieronder licht ik de elementen van iedere voorstelling toe. Beyoncé Bij Beyoncé had men het idee om iets interactiefs en projectie gebaseerd te doen. Een interactief medium voor een live optreden. Kenzo Digital de Visual Designer heeft met Beyoncé een concept gevormd. Bij deze voorstelling was het zeer belangrijk, dat de video goed samen ging met de choreografie. Hij wilde een soort 3d origami jungle creëren waarbij ze met haar optreden door diverse werelden gaat. Dit heeft hij gecombineerd met een grafische wereld met kleuraccenten die op de interactie ingingen. Ze hadden hun inspiratie bij een Italiaanse pop star opgedaan. Het was een heel proces om de video en choreografie te laten combineren. Beyoncé heeft de show zonder de hulp van een voorbeeldscherm gedaan. Ze heeft het zo ingestudeerd, dat de projectie precies klopten met haar bewegingen. Deze techniek is een videokunst van de jaren 80 wat betreft frontale projectie en interactie mogelijkheden. Trend in de muziekwereld Voor een lange tijd hadden live visualisatie en muziek optredens een zeer oppervlakkige relatie, maar tegenwoordig beginnen mensen de mogelijkheden te ontdekken hoe visualisaties gebruikt kunnen worden in voorstellingen. Er is bijna geen muziek meer zonder een visuele component in termen van marketing en de commercie van de muziek. De techniek die zij gebruikten was er al sinds de jaren 80 en werd gebruikt door kunstenaars als Andy Warhol. Het wordt nu voornamelijk geïntroduceerd aan het grote publiek (Digital, 2011). 12

14 Cirque du Soleil Totem Bij Cirque du Soleil Totem is de visuele omgeving een organische wereld, een met riet omzoomd moeras bij een eiland (het podium) waarop beelden worden geprojecteerd. Het moeras helt iets voorover en dient als toegang tot het podium en als projectiescherm. Door de magie van bewegende beelden wordt het een virtueel waterlandschap, een rivierbron, een moeras, een meer, een zee, een vulkanisch eiland, een vijver en een sterrenhemel. De foto s voor de totem- projecties zijn afkomstig uit de natuur en werden speciaal voor de productie genomen in verschillende delen van de wereld, waaronder IJsland, Hawai en Guatemala. Zelfs de beelden van kokende lava werden hoogstpersoonlijk gefilmd door beeldontwerper Pedro Pires. De schorpioenenbrug die dienst doet als een mobiel platform dat het moeras verbindt met het podium, kan voortdurend van vorm veranderen, waardoor hij past in elke scene (Pires, 2010). Projectiebeschrijvingen - De rietkragen dienen ook als projectieschermen. - Sommige projecties op het moeras reageren in real time op de bewegingen van de artiesten. Infraroodcamera s boven het podium en rondom het moeras zien de bewegingen van de uitvoerenden en zorgen voor kinetische effecten, zoals deining, spetters en weerspiegelingen in het water en in de vlammen. - De foto s van Guy Laliberte, die hij maakte tijdens zijn poetic Social mission aan boord van het internationaal ruimtestation ISS zijn verwerkt in het nummer met de Russische stang. 13

15 Voorkeur Als ik kijk naar wat mij aanspreekt tussen deze twee bij het gebruik van hun beeldprojectie gaat mijn voorkeur uit naar Cirque du Soleil. Bij Cirque du Soleil zorgden de beeldprojecties nog meer voor een beleving en voegde het echt wat toe aan het verhaal. Ik vond dit bij Cirque du Soleil een perfecte samensmelting, waardoor je het achteraf zowel over de acrobaten als de visualisaties had. Het één deed niet onder aan de ander. Het versterkte elkaar. Zij hebben bij dit concept de perfecte balans gevonden. Het zijn uiteindelijk 2 compleet verschillende shows die ook gebruik maken van verschillende technieken. De Visual designers hebben van verschillende technieken gebruik gemaakt. Waar de één zich meer op grafische beelden heeft gericht, heeft de ander live beelden en fotografie gebruikt. Zo heb ik ook één van de shows live gezien en de ander via een laptopscherm. Dat je er echt bij aanwezig bent, voegt toch wat toe aan de beleving ervan. Bij beide voorstellingen hebben de beeldprojecties een toevoegende waarde aan het geheel. Wel vond ik het bij Cirque du Soleil sterker dan bij Beyoncé. Bij Beyoncé was het voor mijn gevoel wel meer een extra toevoeging voor de show. Sommige elementen versterken wel het lied, zoals je op de afbeelding eerder ook zag. Het lied zegt het al Who Run The World Girls en ondertussen is er op de achtergrond een leger van vrouwen. Wat dat betreft voegt het ook wat toe aan het verhaal. Dit was alleen niet de hele tijd zo. Bij haar vond ik het vooral mooi om te zien hoe de beelden samengingen met haar bewegingen. Kan de één wat van de andere leren? Mijn antwoordt hierop is hierop: Nee. Het betreffen hier namelijk twee totaal verschillende concepten die beiden iets anders willen overdragen. Bij beide passen de technieken die ze hebben gebruikt goed. Wel kan ik zeggen, dat zeker Cirque du Soleil naar mijn mening geen gebruik moet gaan maken van de grafische beelden zoals deze bij Beyoncé worden gebruikt. Dit zou te veel afleiden van de artiesten op het podium. Andersom had dit wel gekund. Beide shows hebben zonder beeldprojecties ook iets fantastisch, namelijk de artiesten en Beyoncé. Toch is het nu zo gegroeid, dat je vaak niet meer kan aankomen met alleen maar een persoon met zijn of haar stem. Loopt Cirque du Soleil voorop? Nee, ze lopen beide niet voorop met hun beeldprojecties. De afgelopen jaren is het gebruik van beeldprojectie heel erg gegroeid. Wel groeien, zowel Beyoncé als Cirque du Soleil, mee met het gebruik van beeldprojecties. Het betreft niet zo zeer beeldprojectie, maar zo kwam Beyoncé vorig jaar uit met een visual album. Dit heeft ze ook gebruikt in haar live shows. Zo heeft Cirque du Soleil nu al een 3d film van James Cameron en hebben voor een show 3d kostuums laten maken. Cirque du Soleil innoveert permanent voor hun shows en ik denk, dat dit nog maar het begin is. 14

16 Toekomst beeldprojectie Ik wilde nog kort ingaan op hoe er wordt gedacht over de toekomst van beeldprojectie. Nu het gebruik van beeldprojectie toegankelijker is geworden, is het nog maar de vraag waar het zal eindigen. De techniek wordt immers steeds beter, sneller en geavanceerder. Persoonlijk vind ik, dat beeldprojectie ondersteunend moet zijn en niet leidend moet worden. Dit zou ten koste gaan van het theatrale of het muzikale. Ken Billington, een lichtontwerper, gaf op de vraag aan hem of er in het hedendaagse theater te veel gebruik werd gemaakt van beeldprojectie een bevestigend antwoordt. Het is net zoals toen bewegend licht populair was op Broadway. Het gebruik van bewegend licht werd veel gebruik, zonder dat er goed werd nagedacht of dit gebruik ondersteunend was. Nu we weten hoe de techniek werkt, gebruiken wij bewegend licht wanneer het nodig is. Dit is hetzelfde bij bewegend beeld; veel ervan gebeurd omdat het kan. Wanneer de ster een ballad zingt hebben we dan echt sterren en een maan nodig. Helpt dit je verhaal? (Billington in artikel van Barbour). Hier tegenover staat de mening van David Barbour. Hij zegt, dat de kracht van projecties om de theater ervaring te versterken nog nauwelijks ontdekt is en nog maar het begin is. Conclusie Bij Cirque du Soleil Totem voegt de beeldprojectie wat toe aan het verhaal. Het geeft de tijd, plaats en sfeer aan. Het laat de toeschouwer tegelijkertijd nadenken en verbazen, want er gebeuren twee dingen tegelijk. Die twee elementen vormen samen één mooi geheel. Zij hebben dit perfect gedaan en het heeft bij mij bereikt, dat ik helemaal in de show werd getrokken. Het leid je niet af van de act maar het voegt wat toe. Cirque du Soleil loopt niet voorop voor wat betreft het gebruik van beeldprojectie, maar zij blijven zich wel innoveren. Naar mijn mening moet er niet van alles op het podium komen om het spectaculair te maken. Dit gaat ten koste van het verhaal. Het zou dan uiteindelijk alleen maar een visual show worden waarbij er helemaal geen mensen meer op het podium hoeven te zijn. Ik snap ook, dat theater moet meegroeien in deze media & technologische wereld. Ik hoop wel, dat het verhaal en de acteurs net zo belangrijk blijven. Daarom vind ik, dat Cirque du Soleil dit goed heeft toegepast. Er moet een juiste balans worden gevonden tussen de act en de beeldprojectie. Ik ben benieuwd wat er komen gaat met Cirque du Soleil. Ik kijk dan ook uit naar de volgende voorstelling. 15

17 Terugblik Aan het begin van deze seminar had ik het idee, dat het een moeilijk vak met veel onderzoek zou worden. Ik moest inderdaad veel onderzoek verrichten, maar door de begeleiding en zelf alles consequent bij te houden verliep het vak voor mij goed. Hoewel ik in het begin als onderwerp, muziek in tv-reclame had gekozen, ben ik blij, dat ik van onderwerp veranderd ben. Persoonlijk had ik meer gevoel bij het onderwerp; Beeldprojectie gebruikt bij Cirque du Soleil. De gegeven lessen hielpen mij zeer om mijn gedachten en richting goed te kunnen vasthouden. Wat ik ook erg prettig vond waren de deadlines voor onderwerp & synopsis. Hier kreeg ik dan weer feedback op, waarmee ik dan weer door kon gaan. Bij dit onderwerp had ik het in eerste instantie nog zeer breed genomen. Zo had ik het over; media & technologie in de theaterwereld. Deze vraag heb ik in de les specifieker gemaakt. Zo interesseert techniek mij namelijk niet en heb ik mij gericht op Cirque du Soleil Totem in plaats van de theaterwereld. Dit was voor mij wel een interessant proces, daar ik mij in eerste instantie veel te breed had georiënteerd en mijn onderzoek meer specifiek moest maken. Het specificeren heeft mij veel geholpen. Hierdoor kon ik gerichter onderzoek doen. Dit gaf mij duidelijke handvatten. Ik heb het onderzoekt alsnog breed gehouden voor wat betreft het gebruik van beeldprojectie in de theaterwereld. De resultaten heb ik dan uiteindelijk toe gespitst op de voorstelling Cirque du Soleil Totem. Achteraf kan ik zeker zeggen, dat het een interessant vak is waar je helemaal vrij bent in het zoeken naar een gewenst onderwerp. Ik merkte ook bij mijzelf, dat ik uiteindelijk de juiste keuze heb gemaakt. Doordat je ergens ook echt in geïnteresseerd bent en er tevens ook wat vanaf weet, doe je met veel meer overtuiging en interesse het onderzoek. Zonder de hulp tijdens de lessen was ik zeker niet tot dit eindresultaat gekomen. De keuze voor een hoorcollege was ook een goed leermoment voor mij. Ik heb al vaker gepresenteerd, maar het is alsnog wat anders om alleen te moeten presenteren. Ik ben tevreden met het uiteindelijke resultaat. 16

18 Bronnen Barbour. D. (z.d.) The prevalence of Projections Billington in artikel van Barbour D. (z.d.) The prevalence of Projections Boek Brand-ID van Wil Michels & Ineke Huyskens Brisbane. A. (1911) Brommer. C. Rol van toeschouwer. Het ligt in uw handen: de rol van de toeschouwer in hedendaags theater. Cirque du Soleil. Show. Chris van Goethem en Rob van Ertvelde. (2013). Bewegend beeld in theater. theater_zl136.pdf Digital. K. in artikel van Kaganskiy. (2011) Meet the man behind Beyoncé s incredible Billboard Award Visuals. Harrington in artikel van Barbour. D. (z.d.) The prevalence of Projections Nederlandse Art & Architecture Thesaurus. Pires. P (2010). TOTEM - Pedro Pires, Projections Designer - Cirque du Soleil. 17

19 A 18