Gezamenlijke belastingcontroles in de Europese Unie

Transcriptie

1 Gezamenlijke belastingcontroles in de Europese Unie Auteurs: mr. drs. E.C.J.M. van der Hel van Dijk RA prof. dr. mr. R.N.J. Kamerling RA 1. Inleiding Internationale samenwerking op belastinggebied ontwikkelt zich binnen de EU steeds verder. Een dergelijke samenwerking is niet alleen doelmatig, maar ook noodzakelijk om de informatiepositie van belastingdiensten te versterken. Zo kunnen de diensten er zeker van zijn dat het juiste bedrag aan belasting wordt geheven over internationale transacties en dat belastingfraude voorkomen, dan wel bestreden wordt. Een vorm van wederzijdse bijstand die binnen de EU steeds meer opgeld doet, is de gezamenlijke belastingcontrole. Onlangs is de regelgeving in de EU, zowel op het gebied van de directe als indirecte belastingen, ingrijpend gewijzigd. Onder andere bedoeld om de samenwerking tussen de lidstaten door middel van gezamenlijk uitgevoerde controles een extra impuls te geven en de handhaving van de belastingwetgeving te versterken. In dit artikel willen wij de wijzigingen in kaart brengen en de gevolgen voor de praktijk schetsen. In paragraaf 2. gaan we in op de Europese wet- en regelgeving voor gezamenlijke belastingcontroles. Vervolgens behandelen we in paragraaf 3 de Nederlandse regelgeving op dit gebied. In paragraaf 4 bespreken we de consequenties van de wijzigingen in wet- en regelgeving voor de praktijk. We besluiten met een korte samenvatting en conclusies (paragraaf 5). 2. Europese wet- en regelgeving Binnen de EU werden twee juridische instrumenten gebruikt voor de fiscale administratieve samenwerking op het gebied van indirecte belastingen. 1 Het bestaan van deze twee verschillende rechtsinstrumenten bleek in de praktijk een adequate administratieve samenwerking op het gebied van de BTW tussen de EU-lidstaten in de weg te staan. Ook bleek het van belang duidelijke en bindende regels vast te stellen voor de samenwerking tussen lidstaten, aangezien rechten en verplichtingen van alle betrokken 1 Richtlijn 77/799/EEG (de zgn. Bijstandsrichtlijn) en Verordening (EEG) nr. 218/92. 1

2 partijen onvoldoende omschreven waren. 2 Om hier verandering in te brengen zijn de bepalingen over administratieve samenwerking op BTW-gebied uit de Verordening (EEG) nr. 218/92 en Richtlijn 77/799/EEG (Bijstandsrichtlijn) samengevoegd en aangescherpt en is een nieuwe verordening (EG) nr. 1798/2003 3, opgesteld. 4 In deze nieuwe verordening zijn regels en procedures vastgesteld die de bevoegde autoriteiten in staat stellen samen te werken en onderling alle inlichtingen, zowel massaal als ook betrekking hebbend op individuele gevallen, uit te wisselen met het oog op een juiste BTW-heffing. Opvallend was dat de Bijstandsrichtlijn, in tegenstelling tot het WABB verdrag, niet expliciet een juridisch kader gaf voor gezamenlijke controles in de EU. 5 Ook in Verordening 218/92 was dit niet geregeld en werd verwezen naar de Bijstandsrichtlijn. Dat werkte niet echt efficiënt en dat terwijl in het kader van de administratieve samenwerking op het gebied van de BTW deze vorm van samenwerking in de praktijk wel geacht werd plaats te vinden. 6 In de Verordening (EG) 1798/2003 is daarom met ingang van 2004 een aantal zaken specifiek met betrekking tot controle op het gebied van indirecte belastingen geregeld. Het betreft: - Artikel 5, verzoek om inlichtingen en om administratieve onderzoeken. 7 Naar aanleiding van een verzoek om inlichtingen kan de aangezochte staat ten behoeve van het verkrijgen van de inlichtingen een administratief onderzoek instellen. - Artikel 11 lid 1, aanwezigheid in de administratiekantoren. 8 De verzoekende en de aangezochte autoriteit kunnen overeenkomen dat ambtenaren van de verzoekende lidstaat aanwezig mogen zijn in de kantoren van de belastingadministratie van de aangezochte staat. Indien de 2 Explanatory Memorandum: Proposal for a regulation of the European Parliament and the Council on the administrative cooperation in the field of value added tax. Com(2001) 294 final. 3 Verordening (EG) nr. 1798/2003 van de Raad van 7 oktober betreffende de administratieve samenwerking op het gebied van de belasting over de toegevoegde waarde en tot intrekking van Verordening (EEG) nr. 218/92 [Publicatieblad L 264 van ]. 4 Verordening (EEG) nr. 218/92 wordt met de nieuwe Verordening ingetrokken. 5 Verdrag inzake wederzijdse administratieve bijstand in belastingzaken (WABB-verdrag), op 25 januari 1988 gesloten te Straatsburg, in werking getreden voor Nederland 17 juli Decision No 2235/2002/EC of the European Parliament and of the Council of 3 December 2002 adopting a Community programme to improve the operation of taxation systems in the internal market (Fiscalis programme ). 7 Verordening (EG) nr. 1798/2003 van de Raad van 7 oktober. Hoofdstuk XXII Uitwisseling van inlichtingen op verzoek. Afdeling 1 Verzoek om inlichtingen en om administratieve onderzoeken. 8 Verordening (EG) nr. 1798/2003 van de Raad van 7 oktober. Afdeling 3 aanwezigheid in de administratiekantoren en deelname aan administratieve onderzoeken. 2

3 verlangde inlichtingen op de kantoren voorhanden zijn, ontvangen zij afschriften van de bescheiden die de verlangde inlichtingen bevatten. - Artikel 11 lid 2, deelname aan administratieve onderzoeken. 9 Ambtenaren van de verzoekende lidstaat mogen met het oog op de uitwisseling van inlichtingen eveneens bij de administratieve onderzoeken aanwezig zijn. Zij mogen daarbij echter nooit de controlebevoegdheden uitoefenen die aan de ambtenaren van de aangezochte staat zijn verleend. - Artikel 12, het instellen van gelijktijdige controles. 10 Met het oog op de uitwisseling van inlichtingen kunnen twee of meer lidstaten overeenkomen om elk op het eigen grondgebied over te gaan tot gelijktijdige controles bij één of meer belastingplichtigen die voor de lidstaten een gemeenschappelijk of complementair belang vertegenwoordigen, wanneer dergelijke controles efficiënter zijn dan wanneer slechts één lidstaat deze controles zou uitvoeren. De bepalingen in artikel 5 en 11 van de Verordening bevatten elementen die ontleend zijn aan de Bijstandsrichtlijn. De bepalingen in artikel 12 en 13 kwamen echter noch in de oude Verordening noch in de Bijstandrichtlijn voor. De fiscaal administratieve samenwerking binnen de EU op het gebied van de directe belastingen is geregeld in de Bijstandsrichtlijn. Deze richtlijn is onlangs gewijzigd met Richtlijn 2004/56/EG. De wijzigingen die daarmee zijn aangebracht in Richtlijn 77/799/EEG, betreffen onder andere regels voor gelijktijdige boekenonderzoeken. 11 De tekst van de artikelen 12 en 13 Verordening 1798/2003 en artikel 8ter Richtlijn 2004/56/EEG (beide aangaande gelijktijdige controles) laat zich als volgt vergelijken: Inhoud Verordening 1798/2003 Indirecte belastingen Richtlijn 2004/56/EEG Directe belastingen Omschrijving Artikel 12 Artikel 8ter lid 1 Procedure Artikel 13 lid 1 Artikel 8ter lid 2 Besluitvorming Artikel 13 lid 2 Artikel 8ter lid 3 Leiding en coördinatie Artikel 13 lid 3 Artikel 8ter lid 4 9 Verordening (EG) nr. 1798/2003 van de Raad van 7 oktober. Afdeling 3 aanwezigheid in de administratiekantoren en deelname aan administratieve onderzoeken. 10 Verordening (EG) nr. 1798/2003 van de Raad van 7 oktober. Afdeling 4 Gelijktijdige controles. 11 Wijziging Richtlijn 2004/56/EG artikel 1 inhoudend de toevoeging van Artikel 8ter aan Richtlijn 77/799/EEG. 3

4 In beide rechtsgrondslagen worden de omschrijving, de procedure, de besluitvorming en de leiding en coördinatie van gezamenlijke controles genoemd. Er zijn slechts tekstuele verschillen tussen beide rechtsgrondslagen, inhoudelijk zijn er geen verschillen. 3. Wet op de Internationale Bijstandverlening (WIB) Ten gevolge van de totstandkoming van de Verordening nr. 1798/2003 en wijziging van de Richtlijn 77/799/EEG wordt de WIB aangepast. 12 De administratieve bijstand op BTW-gebied is nu, als gezegd, geregeld in de Verordening 1798/2003. Op grond van artikel 249 van het EG-verdrag heeft een verordening algemene strekking, is zij verbindend in al haar onderdelen en is zij rechtstreeks toepasselijk in elke lidstaat. Anders dan het geval is bij een richtlijn, wordt een verordening niet geïmplementeerd in nationale wetgeving. De Verordening 1798/2003 leidt ertoe dat de juridische grondslag voor de administratieve samenwerking op BTW-gebied niet langer wordt gevonden in de WIB, maar in deze verordening. De WIB is daarom buiten toepassing verklaard voor de administratieve samenwerking op het gebied van communautaire BTW. 13 In aanvulling op de verordening worden de artikelen 8 lid 2 en 11 van de WIB overeenkomstig van toepassing verklaard. Dit leidt ertoe dat bij de afwikkeling van informatieverzoeken en administratieve onderzoeken in het kader van de verordening, de bevoegdheden kunnen worden uitgeoefend van hoofdstuk VIII afdeling 2 AWR alsook dat de sanctiebepalingen van hoofdstuk IX van de AWR van toepassing zijn. 14 De belangrijkste aanpassing heeft betrekking op de afschaffing van de zogenaamde kennisgevingprocedure bij administratieve samenwerking op het gebied van BTW binnen de EU. 15 Dat dit niet zonder slag of stoot is gebeurd, blijkt wel uit het feit dat de Staatssecretaris na het advies van de Raad van State om de kennisgevingsprocedure te laten vervallen, vervolgens de Europese Commissie heeft gevraagd haar standpunt in dezen kenbaar te maken. Op 27 april heeft de Europese Commissie onomwonden verklaard dat handhaving van de kennisgevingsprocedure in strijd is met Verordening 12 Tweede Kamer, vergaderjaar , 29615, nr. 2. Wijziging van de Wet op de Internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen (implementatie richtlijn nr. 2003/93/EG en aanpassing in verband met verordening (EG) nr. 1798/2003). 13 Tweede Kamer, vergaderjaar , 29615, nr Algemene Wet inzake Rijksbelastingen; Hoofdstuk VIII, afdeling 2 Verplichtingen ten dienste van de belastingheffing (art ). 15 Hoofdstuk II, Artikel 5, lid 2 WIB en artikel 7, lid 2 WIB. 4

5 1798/ De kennisgevingprocedure vervalt aangezien het enkele bestaan van die procedure vanwege het risico dat het onderzoek openbaar wordt met zich kan brengen dat lidstaten verzoeken om wederzijdse bijstand achterwege laten. 17 De communautaire wetgever beoogt met de nieuwe verordening juist de uitwisseling van inlichtingen over de BTW efficiënt en eenvormig te laten verlopen. De Europese Commissie heeft in een brief van 27 april 2004 aangegeven dat er voor deze vorm van rechtsbescherming in de Verordening 1798/2003 niet langer ruimte is. Een ander element uit de Verordening dat voor het uitvoeren van gezamenlijke controles van essentieel belang is, betreft de mogelijkheid individuele ambtenaren aan te wijzen om rechtstreeks met collega s in het andere land inlichtingen uit te wisselen. 18 Gezamenlijke controles kunnen naar ons idee evenwel niet adequaat worden uitgevoerd als de inlichtingenuitwisseling via de bevoegde autoriteiten geschiedt verloopt; dat maakt de uitvoering van de controle onnodig omslachtig en stroperig. De WIB wordt bovendien aangepast ten gevolge van de wijziging van de Bijstandsrichtlijn vanwege de Richtlijn 2004/56/EEG. 19 De wijzigingen die zijn aangebracht, hebben tot doel de basisregels voor administratieve samenwerking tussen de Europese lidstaten op het gebied van de directe belastingen te verbeteren. De wijzigingen hebben onder andere betrekking op de gelijktijdige boekenonderzoeken. Vooral met het oog op de kenbaarheid van deze vorm van onderzoek wordt artikel 8ter van de Richtlijn 77/799/EEG geïmplementeerd en wordt het gelijktijdig onderzoek in de WIB gecodificeerd. 20 Na artikel 8 wordt een artikel 8a ingevoegd waarin de omschrijving van het onderzoek wordt opgenomen. Lid 3 van artikel 8a verwijst naar de ministeriële regeling waarin nadere regels kunnen worden gesteld betreffende het gelijktijdig onderzoek en de behandeling van een voorstel daartoe. In de Uitvoeringsregeling internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen wordt daartoe een artikel opgenomen waarin de besluitvorming en de leiding en coördinatie van het onderzoek worden beschreven Tweede Kamer, vergaderjaar , 29615, nr. 4. Advies Raad van State en nader Rapport. 17 Tweede Kamer, vergaderjaar , 29615, nr. 6. Nota naar aanleiding van het Verslag. 18 Artikel 3 lid 4 en 5 Verordening (EG) nr. 1798/ Wijziging van de Wet op de Internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen (implementatie richtlijn nr. 2004/56/EG). 20 Tweede Kamer, vergaderjaar , nr. 3. Memorie van Toelichting. 21 Uitvoeringsregeling internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen Directoraat-generaal voor Fiscale Zaken, directie Wetgeving Directe Belastingen Besluit 17 december 2004, nr. WDB M, Stcrt. nr. 249, artikel 4 5

6 4. Praktijk Is er nu met de codificatie van de gelijktijdige controle binnen Nederland iets veranderd in de praktijk van de gezamenlijke controles in de EU? Ontstaan er bijvoorbeeld verschillen tussen onderzoeken op het gebied van de BTW (die niet onder de werkingssfeer van de WIB vallen) en onderzoeken op het gebied van directe belastingen (die wel onder de WIB vallen)? In de Nota naar aanleiding van het Verslag stellen de leden van de CDA-fractie deze vraag. 22 Zij krijgen hierop het volgende antwoord van de Staatssecretaris: ( ) dat bij de toepassing van de BTW-verordening de artikelen 8, tweede lid en 11 van de WIB overeenkomstig van toepassing zijn. Daardoor gelden voor het verrichten van gelijktijdige onderzoeken in Nederland dezelfde regels als de regels die gelden voor andere onderzoeken. Omdat dezelfde bevoegdheden worden gehanteerd, bestaat er geen enkel verschil tussen onderzoeken die rechtstreeks onder de werkingssfeer van de WIB vallen en onderzoeken die onder de werkingssfeer van de BTW-verordening vallen. 23 Een opvallend antwoord gezien het feit dat voor onderzoeken die onder de WIB vallen, de kennisgevingprocedure geldt en voor onderzoeken die onder de Verordening vallen, niet. Er zijn in Nederland dus wel degelijk verschillen tussen de onderzoeken voor de BTW en die voor de directe belastingen, maar die zijn niet ingegeven door onze nationale controlebevoegdheden, maar door een bepaling in de WIB zelf. Samenloop van directe belastingen en BTW is in gezamenlijk onderzoeken in de EU (en daarbuiten) niet ongebruikelijk. Wat gebeurt er nu als Nederland deelneemt aan een geïntegreerd onderzoek voor BTW en directe belastingen? Dat leidt ertoe dat binnen een onderzoek de informatie-uitwisseling gesplitst moet worden in een deel waarin de informatie met een kennisgeving verstrekt moet worden (via de bevoegde autoriteiten) en een deel zonder (door de controlemedewerker zelf, indien hij daartoe bevoegd is). Theoretisch gezien en gedacht in het raamwerk van vraag en antwoord lijkt dit misschien haalbaar. In de praktijk van de controle die veeleer bestaat uit het uitwisselen van bevindingen, moet de controlemedewerker welhaast over een gespleten persoonlijkheid beschikken om zijn geïntegreerde onderzoek naar behoren uit te kunnen voeren. De Memorie van Toelichting vermeldt over onderzoeken op het gebied van directe belastingen dat: de voorgestelde wijzigingen de bedoeling hebben een betere afstemming te bewerkstelligen van onderzoeksactiviteiten in 22 Tweede Kamer, vergaderjaar , 29755, nr. 5, blz Noot van de schrijvers: bedoeld wordt hier de Verordening (EG) nr.1798/

7 verschillende staten. Dit zal er naar verwachting toe leiden dat onderzoeken die nu al in internationale samenwerking worden verricht op een efficiëntere manier door de betrokken belastingautoriteiten van de lidstaten kunnen worden afgestemd en gecoördineerd. 24 Codificatie van het gelijktijdig onderzoek in de WIB geeft een expliciet juridisch kader om gelijktijdige controles op het gebied van directe belastingen te kunnen uitvoeren. 25 Maar het handhaven van de kennisgevingprocedure in een gezamenlijke controle is volstrekt in tegenspraak met een efficiënte uitvoering van een gezamenlijke controle. Directe contacten tussen controlemedewerkers en een snelle informatieuitwisseling zijn nu eenmaal de basisvoorwaarden voor een efficiënte samenwerking. De kennisgevingprocedure stond en staat dit nog steeds in de weg. Bij controles op het gebied van de indirecte belastingen kan er al snel sprake zijn van een intensieve materiële samenwerking in de controle; directe contacten tussen controlemedewerkers en snelle gegevensuitwisseling hoeven dan immers geen probleem te zijn. Op het gebied van de directe belastingen zal de controle veel meer gaan neigen naar de gebruikelijke inlichtingenuitwisseling, veelal met tussenkomst van de bevoegde autoriteiten. Als tijdens de controle een vraag wordt gesteld en men op een antwoord moet wachten vanwege de kennisgeving aan een belanghebbende/informatieverstrekker en als dan nog eens inlichtingen via een extra schakel (bevoegde autoriteiten) behoren te worden uitgewisseld, zijn dat naar ons idee geen ingrediënten voor een adequate materiële samenwerking in de controle. Begripsverwarring? In de vigerende wet- en regelgeving en de administratieve praktijk (onder andere die van de lidstaten, de Europese Commissie, het Fiscalis-programma) gebruikt men diverse termen om een controle aan te duiden die wordt uitgevoerd om grensoverschrijdende risico s van internationaal opererende ondernemingen te controleren. Het gaat dan om de begrippen simultane of gelijktijdige controle, bilaterale controle, multilaterale controle en 24 Tweede Kamer, vergaderjaar , 29755, nr. 3, blz Aantekening VN 2004 / 49.4 Voor de in de richtlijn omschreven mogelijkheid voor staten om gelijktijdige onderzoeken te entameren, is implementatie in de WIB strikt genomen niet nodig. Essentieel is dat de Bijstandsrichtlijn al vanaf haar eerste versie in 1977 de verplichting formuleert voor de lidstaten om voor de belastingheffing van de andere lidstaat een onderzoek in te stellen. 7

8 administratieve controle. 26 In dit artikel gebruiken we het generieke begrip gezamenlijke (belasting)controle ( joint (tax)audit ) om deze specifieke soorten controles en de vele verschijningsvormen in één overkoepelend begrip te vangen. Een controle kan zowel bilateraal (tweezijdig) als multilateraal (meerzijdig) worden uitgevoerd. 27 Het onderscheid in beide termen ziet louter op het aantal deelnemende staten. Het begrip administratief onderzoek, dat wordt gebruikt in de Verordening 1798/2003, opponeert met het begrip strafrechtelijk onderzoek. Administratieve onderzoeken zijn reguliere belastingcontroles die onder administratieve wetgeving (en niet onder het strafrecht) plaatsvinden. 28 Een simultane of gelijktijdige controle zoals aangeduid in artikel 8 lid 2 WABB 29, artikel 12 van de Verordening 1798/2003 en artikel 8ter Bijstandsrichtlijn 30 wordt omschreven als een controle die de staten gelijktijdig, elk op het eigen grondgebied, uitvoeren. De term multilaterale controle is een term die vooral wordt gebruikt binnen het Fiscalis-programma; het samenwerkingprogramma van de Europese Commissie op het gebied van de indirecte belastingen. Deze Fiscalisbeschikking biedt echter geen wettelijke basis voor het uitwisselen van informatie en het uitvoeren van controlehandelingen in een multilaterale controle. De controlemedewerkers die deelnemen aan een dergelijke controle, kunnen alleen een controle uitvoeren en inlichtingen uitwisselen als er een wettelijke basis is (zoals nu Verordening 1798/2003). Een multilaterale controle wordt in Fiscalis omschreven als een gecoördineerde controle van de belastingschulden van een of meer belastingplichtigen door meerdere deelnemende landen die een gemeenschappelijk of complementair belang hebben Tweede Kamer, vergaderjaar , 29755, nr. 3. Memorie van Toelichting I Algemeen 1. Inleiding...omdat nu ook reeds onder de bilaterale belastingverdragen vergelijkbare gelijktijdige onderzoeken plaatsvinden, (...). 27 Artikel 8 lid 1 WABB verdrag..twee of meer partijen Artikel 12 Verordening 1798/2003.twee of meer lidstaten. 28 Voorschrift internationale wederzijdse bijstand bij de heffing van belastingen; Besluit van de Staatssecretaris van Financiën van 24 mei 2002, nr. CPP2001/3595; is het geheel aan mogelijkheden tot administratieve samenwerking tussen verdragspartners. 29 Verdrag inzake wederzijdse administratieve bijstand in belastingzaken (WABB-verdrag), op 25 januari 1988 gesloten te Straatsburg, in werking getreden voor Nederland 17 juli Wijziging Richtlijn 2004/56/EG artikel 1 inhoudend de toevoeging van Artikel 8ter aan Richtlijn 77/799/EEG. 31 Artikel 2f Fiscalis Beschikking (Beschikking nr. 2235/2002/EG van het Europees Parlement en de Raad van 3 december 2002 tot vaststelling van een communautair programma ter verbetering 8

9 De vraag is of deze (juridische) termen nu zoveel verschillen. Het gaat bij deze vorm van administratieve samenwerking om administratieve onderzoeken die met twee (bilateraal) of meer (multilateraal) landen worden uitgevoerd. Het uitgangspunt voor deze vorm van samenwerking is de controle ofwel, omdat het om een samenwerkingsvorm tussen belastingadministraties gaat, de belastingcontrole. Bij een belastingcontrole gaat het erom de aanvaardbaarheid van (een) belastingaangifte(n) te toetsen. Dit gebeurt door een samenstel van controlehandelingen uit te voeren met het doel de fiscale aangelegenheden van een (groep van ) internationaal georiënteerde belastingplichtige(n) te onderzoeken. Dergelijke onderzoeken worden gelijktijdig door ieder land en in principe op het eigen grondgebied uitgevoerd. Deze elementen kenschetsen een dergelijk onderzoek als een simultaan of gelijktijdig onderzoek. De Europese Commissie beschrijft het juridische begrip simultane controle uit de Verordening in de toelichting erop ook als een gestructureerd raamwerk voor het uitwisselen van informatie tussen verschillende belastingadministraties. 32 Dit raamwerk is noodzakelijk om de bouwstenen voor de aanpak en uitvoering van een dergelijk onderzoek aan te dragen; de keuze van het onderwerp, de besluitvorming, de procedures en de personele invulling. 33 De term multilaterale controle zoals gebruikt in Fiscalis beoogt ook aan te geven dat het uitgangspunt van de samenwerking de controle van de belastingaangelegenheden van een (groep van) belastingplichtigen is ( van de belastingschulden van één of meer belastingplichtigen ). De multilaterale controle wordt ook gezien als een raamwerk waarbinnen de uitvoering van de controle vorm wordt gegeven. In deze optiek bestaat er inhoudelijk nauwelijks verschil met de juridische term simultane controle. Binnen het raamwerk moet vervolgens de controle worden ingesteld en dienen de inlichtingen te worden uitgewisseld. Al bij het wetsvoorstel voor het WABB-verdrag met een bepaling over gelijktijdige controles bleek dat goedkeuring van het verdrag geen nieuwe vormen van wederzijdse administratieve bijstand introduceert maar alle tot nu toe bekende vormen van het functioneren van de belastingstelsels in de interne markt (Fiscalis-programma ) [Publicatieblad L 341 van ]. 32 Explanatory memorandum Com (2001) 294 final. 33 Artikel 13 Verordening EG (nr.) 1798/2003 en artikel 8ter Richtlijn 2004/56/EG (artikel 1 inhoudend de toevoeging van Artikel 8ter aan Richtlijn 77/799/EEG). 9

10 samenvoegt. Binnen de gelijktijdige controle worden daarom alle (juridische) vormen van wederzijdse bijstand gecombineerd. 34 Dat is ook noodzakelijk om een toegevoegde waarde van de gezamenlijke controle ten opzichte van een verzoek om inlichtingen te bewerkstelligen en een effectieve en efficiënte samenwerking in de administratieve praktijk mogelijk te maken. 5. Samenvatting en conclusies Gezamenlijke controles op het gebied van indirecte belastingen hebben binnen de EU een stevige juridische verankering gekregen met de Verordening 1798/2003. Deze verankering is noodzakelijk om een meer materiële samenwerking tussen lidstaten van de EU mogelijk te maken. Directe contacten tussen controlemedewerkers en directe uitwisseling van informatie (zonder kennisgevingsprocedure) zijn hierbij essentiële elementen. Het is jammer dat Nederland voor wat de gezamenlijke controle op het gebied van de directe belastingen betreft een kans heeft laten liggen om de samenwerking in deze controles op hetzelfde niveau te brengen als dat van controles op het gebied van indirecte belastingen. Bij de controles op het gebied van directe belastingen zal een meer materiële samenwerking een stuk moeilijker zijn door het stramien van vraag en antwoord, de kennisgevingsprocedure en communicatie (voornamelijk) via de bevoegde autoriteiten. De juridische aspecten die de kern van een gezamenlijke controle vormen, zijn de inlichtingenuitwisseling, de directe contacten tussen de controlemedewerkers en (eventueel) de aanwezigheid van ambtenaren op elkaars grondgebied. Zolang de inlichtingenuitwisseling niet als doel, maar als middel wordt beschouwd en controlemedewerkers bevoegd zijn direct (zonder tussenkomst van bevoegde autoriteiten) met hun buitenlandse collega s hun controlebevindingen en informatie uit te wisselen, knelt het juridische jasje van de gezamenlijke controle niet en kan de administratieve praktijk haar werk adequaat uitvoeren. Begripsverwarring bestaat er naar ons idee niet. In de Europese samenwerking worden administratieve onderzoeken tussen twee of meer belastingadministraties gelijktijdig en op het eigen grondgebied uitgevoerd onder de noemer van gelijktijdig of multilateraal (Fiscalis) onderzoek. Deze controles bieden voldoende ruimte en voldoende houvast voor de gezamenlijke controle van internationale risico s. 34 Voorschrift internationale wederzijdse bijstand bij de heffing van belastingen; Besluit van de Staatssecretaris van Financiën van 24 mei 2002, nr. CPP2001/

11 Dat de uitvoering van een multilaterale controle wordt versterkt door een passend juridisch kader, kan een eerste stap op weg naar een betere materiële samenwerking in de EU worden genoemd. Het is echter nog te vroeg om tevreden achterover te leunen. Het functioneren van de administratieve samenwerking en de structuur van de onderliggende controlestelsels van de lidstaten bepalen in hoge mate de intensiteit, doeltreffendheid en doelmatigheid van de gezamenlijke controle. Waar belemmeringen in de administratieve samenwerking optreden, dan wel harmonie in de nationale controlestelsels ontbreekt, is dit een begrenzing in de uitvoering van een dergelijke controle. Inzicht in de wet- en regelgeving in andere landen is hier onontbeerlijk. Op dit terrein is echter duidelijk nog wel wat werk te verrichten. =================== 11