Namiddaguitstap van de Zilveren Passer naar Brugge: 25 februari Bezoek aan de papierschepperij van Piet Moerman.
|
|
- Christina Jacobs
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Namiddaguitstap van de Zilveren Passer naar Brugge: 25 februari Bezoek aan de papierschepperij van Piet Moerman. Vanuit Oostduinkerke en De Haan vertrekken wij naar Brugge waar we verwacht worden bij Piet Moerman, een papierschepper uit Brugge. Zijn atelier bevindt zich in de Greinschuurstraat op een steenworp van de Smedenpoort. De Greinschuurstraat is een van die vele gezellige straatjes die de charme van Brugge uitstralen. Aan de gevel van het atelier is een groot kalligrafische opschrift bevestigd met vermelding: Papierschepperij. Onze groep is groot en wordt in twee verdeeld. Terwijl een groep de demonstratie in het atelier zal bijwonen, vertrekken de dames van de tweede groep naar het Kempinski Hotel Prinsenhof waar ze verwend worden met koffie of thee en smakelijke lekkernijen. Deze worden geserveerd in de historisch gerestaureerde kapel. Het prestigieus Kempinski hotel heeft een koninklijk tintje. Het ligt op de site van het voormalige kasteel van de hertogen van Bourgondië: Het Prinsenhof Het oorspronkelijke paleis werd opgetrokken ter gelegenheid van het huwelijk van Filips de Goede met Isabella van Portugal in De groep dames, waar ik deel van uitmaak, zijn het atelier van Piet Moerman binnengestapt om het boeiende avontuur te volgen van het geschepte papier. Piet Moerman is graficus bij een Brugs bedrijf. De liefde voor papier heeft hij geërfd van zijn vader die boekbinder was. Ook zijn werk in een grafische groep, waar hij voor bibliotheken en archieven oude documenten en handschriften op microfilm overzet, wijst in die richting. Hij kent de moderne drukkersmethodes door en door, maar sinds halfweg de jaren negentig heeft het ambachtelijke papierscheppen voor hem geen geheimen meer. Toen hij met zijn familie op uitstap ging naar het Waalse boekendorp Redu zag hij een papierschepper aan het werk. Zijn passie was gewekt. Hij was vast besloten om in Brugge iets dergelijks op te zetten. Na een cursus en veel zelfstudie startte hij in 1997 een papierschepperij. Hij had het geluk dat twee huizen naast zijn eigen woonst in de Greinschuurstraat te koop werden gesteld. Piet aarzelde geen ogenblik en na een grondige verbouwing en herinrichting kon hij zijn droom verwezenlijken, een ambachtelijke papierschepperij in een eigen atelier. In zijn vrije uren zou Piet demonstraties en workshops geven. De kunst van het papier maken van plantaardig materiaal is duizenden jaren oud. De Egyptenaren gebruikten reeds in 3000 vóór Christus schrijfmateriaal van plantaardige oorsprong de Papyrus. In 105 vóór Christus kenden de Chinezen een primitief procédé van papier scheppen.
2 De Arabieren leerden het geheim van de papierbereiding op basis van hennep en linnen van Chinese krijgsgevangenen in de 8 ste eeuw. In 1100 begon de opmars van de witte kunst naar Europa via Noord Afrika. Door de Europese immigranten kwam de techniek, in de 17 de eeuw, in Amerika terecht. De eerste papiermolen kreeg Duitsland eind 14 de eeuw en daarna volgde Nederland en de Zuidelijke Nederlanden. Er ontstond een nieuw beroep, dat van de voddenman. Hij kocht in steden en dorpen lompen op om ze door te verkopen. Die werden dan verwerkt in de papiermolen. Urenlang stampten grote kloppende houthamers, aangedreven door waterkracht, de lompen tot kleine vezeltjes die zich vermengden met water. De papierpap was klaar. Er werd geëxperimenteerd met allerlei vezelrijke planten. De meeste mensen denken dat je papier met hout maakt zegt Piet. Het klopt dat het papier voor boeken, tijdschriften, kranten of brochures altijd afkomstig is van houtvezels van bomen. Dat is het goedkoopst. Maar uiteindelijk is elke vezelrijke plant of struik geschikt om papier te scheppen. Of het nu bladeren zijn van maïs, prei, asperges, iris, riet, ui, ananas of gedroogde bananenschillen, je kunt die allemaal gebruiken om te verwerken tot papier. En vreemd genoeg.de uitwerpselen van de olifant zouden ook in aanmerking komen. Bladeren van groenten en planten worden gekookt tot pulp. Hoe langer men kookt hoe korter de bekomen vezel. Welke grondstof je ook kiest, het komt er op aan de vezels op de één of andere manier goed van elkaar los te krijgen. Om blank papier te bekomen wordt er chemisch gebleekt. Katoen is een dankbare grondstof waarmee Piet meestal werkt. Prei en maïs enz. gebruikt hij maar af en toe. Er komt meer voorbereidend werk aan te pas en op de bekomen papiervellen kan moeilijk geschreven worden. Katoen is daarentegen een ideale materie. Het bevat veel cellulose, een hoofdbestanddeel van de celwanden. Daardoor kleven de vezels op een natuurlijke manier aan elkaar en heb je geen lijm nodig. Het is ook goed beschrijfbaar. Papier van katoen is dus veel duurzamer dan bijvoorbeeld krantenpapier waarvan de vezels altijd gelijmd zijn. Het is allicht geen toeval dat het papier voor de eurobiljetten van katoen zijn. De dollarbiljetten zijn van vlas. Bij de gewone papierproductie worden deze grondstoffen niet gebruikt, ze zijn veel te duur. Piet Moerman openbaart nu het fascinerende wordingsproces van handgemaakte en handgeschepte velletjes. Hij vertrekt van grote, droge, samengedrukte vellen katoen waarvan de vezel reeds voorbewerkt is en waarmee er zal pulp gemaakt worden. Een groot vel katoen brengt Piet naar. de Hollander. De Hollander is een machine ontworpen in Nederland in 1640 (vandaar de naam). Voor die tijd was zij een ingenieuze moderne machine die het werk aanzienlijk verkortte. Tussen twee tandwielen met een ronddraaiende beweging produceert: Beater Hollander (zo wordt hij genoemd) de fijne pulp van de katoenvezels. Bij deze bewerking wordt de eigenschap van het papier bepaald. Moet er fijn papier
3 met watermerk gemaakt worden dan is langer malen nodig om de vezels korter te maken. Vanuit de Hollander wordt de pulp in een grote roerkuip gestort. De kuip is gevuld met 95% water voor 5% katoenvezels. De massa wordt met een soort grote industriële mixer goed dooreen geroerd. Nu kan het scheppen beginnen. De professionele schepramen van Piet Moerman zijn van zeer degelijke Zwitserse makelij. De kwaliteit van zo n raam is uiterst belangrijk. De opening tussen de verschillende koperdraadjes, die als een soort zeef fungeren, mag niet te groot zijn. Soms wordt er kaolien toegevoegd in de roerkuip als vulstof. Het verbetert de witheid, de gladheid en de bedrukbaarheid. Piet dompelt zijn schepraam vertikaal in de kuip en schudt dit voorzichtig zodat de vezels in elkaar kunnen verstrengelen. De mate waarin hij slaagt om de papiervezels gelijkmatig over de zeef te verspreiden bepaalt het eindresultaat. Nu wordt het schepraam uit de kuip gehaald en in een perfecte horizontale positie gebracht. Nog eventjes laten afdruipen en de zogeheten hoed kan van het raam afgenomen worden. Het handgeschepte vel wordt nu gekoetst (koetsen van het Engels couching wat neerleggen betekent). De bovenkant wordt naar beneden gekeerd en op een klaarliggend groot vochtig stuk vilt gedrukt. Het schepraam wordt weggenomen en er blijft een vel op het vilt achter. De onderkant heet de viltkant en de bovenkant zeefkant. Elk velletje heeft vier mooie schepranden. Voor een watermerk wordt er vooraf een afbeelding uit koperdraad op de zeef vastgezet. Twee gewillige dames kunnen nu ook eens hun talenten op de proef stellen door papier te scheppen. Zij slagen wonderwel in dit opzet. Als een stapel van vellen en viltdekens gemaakt is, worden die onder een slagpers geplaatst. Piet draait de pers handmatig en krachtig. Het overtollige water kan zo verwijderd worden en door het aandrukken in de pers krijgen de vezels stevigheid. Hoe meer druk je geeft hoe minder lang een vel moet drogen. Deze slagpers van 700 kilogram heeft Piet eens kunnen op de kop tikken in Antwerpen. Aan een van de velletjes geeft Piet een persoonlijke noot door een plantblad mee te persen. Het kan ook met een bloempje of zaden enz. Een van de dames krijgt dat geschept velletje cadeau. Ook een tekst is erin geperst: La vie peut etre douce, il faut qu on la pousse dans la bonne direction Na het persen worden de velletjes gedroogd in een soort droogtrommel die vooraf opgewarmd wordt. Vroeger werden de losse vellen opgehangen tot ze droog waren. De papierschepperij van Piet Moerman is, naast zijn demonstraties van het ambacht,
4 ook vooral bekend voor het uitgeven van originele handgeschepte wenskaarten. De bijgedrukte tekst in kalligrafie is van gerenommeerde Brugse kalligrafen. Deze wensen andere kaarten worden met betekenisvolle teksten bedrukt via het oude hoogdrukprocedé. Piet Moerman is de gelukkige bezitter van een museumstuk, een zeldzame degelpers van meer dan 100 jaar oud. Elk velletje papier wordt nog voorzien van een watermerk, gebaseerd op een artistieke signatuur van zijn voornaam. Zorgvuldig gemaakt papier en nauwgezet gekozen woorden, ze horen gewoon bij elkaar. Een stijlvol en kunstig kaartje voor een geboorte, een huwelijk of een andere gelegenheid is bij Piet Moerman steeds beschikbaar. Na deze instructieve demonstratie mogen wij als dankbare herinnering een handgeschept kaartje kiezen met een mooie tekst in kalligrafie. Tevreden nemen we afscheid van een enthousiaste en creatieve kunstenaar. Aan de voordeur ontmoeten wij de volgende groep dames die met nieuwsgierigheid en ongeduld hun beurt afwachten. De regen schudt ons terug tot de realiteit en wij spoeden ons naar Ter Boeverie, een hotel gevestigd in een oud kloosterpand uit de 17 de eeuw. Daar worden wij verwend met diverse en heerlijke gebakjes met, naar keuze, koffie of thee. Wij kunnen naar believen smullen. Na een gezellig samenzijn lopen we naar de immense parking op het Zand om de wagen op te halen. O wee voor diegenen die niet goed opgelet hebben op welk verdiep en aan welk herkenningsteken ze geparkeerd staan. In de mistige opkomende avond en in de gietende regen rijden wij terug huiswaarts. Deze boeiende namiddag, waar we kennis namen van een eeuwenoude artisanale kunstuiting, blijft een waardevolle verrijking. Met mijn dank en oprechte waardering aan Marleen, Thérèse en Chris. De iris bloeit nog zomerlaat, ik wacht vol ongeduld tot hij sterven gaat en mij zijn vezels achterlaat L.M.
5
Papier recyclen. Inlage
Inlage A1 Papier maken Voor deze opdracht heb je de volgende materialen nodig: A - 1 Drielenzige loep B - 3 Bladen viltpapier C - 1 Reinigingsdoek D - 1 Zeef E - 1 Scheprand F - Stapel oude kranten G -
Nadere informatieEventjes toelichten.
Eventjes toelichten. De lessen TO bestaan steeds uit blokken van 2 lesuren. De klas wordt opgesplitst in groepen van 3 leerlingen. Per groep maken de leerlingen kennis met de verschillende richtingen die
Nadere informatie4,5. Spreekbeurt door een scholier 1460 woorden 8 juni keer beoordeeld. Inleiding
Spreekbeurt door een scholier 1460 woorden 8 juni 2011 4,5 32 keer beoordeeld Vak Anders Inleiding Ik ben op dit onderwerp gekomen omdat ik alle onderwerpen waar over ik mijn spreekbeurt kon houden op
Nadere informatiePapier - Algemene inleiding Papyrus en Japans papier door Wilma Papier, geschiedenis en fabricage door Bert. 21 april 2013 B OEKBINDERIJ PAPYRUS
Algemene inleiding Papyrus en Japans papier door Wilma Papier, geschiedenis en fabricage door Bert Algemene inleiding Papyrus en Japans papier door Wilma Papier Papier kort historisch overzicht 100 na
Nadere informatieHoe maak je de pulp klaar? Papier scheppen in stappen. Persen van het geschepte papier. Hoe bekom je verschillende soorten? Drogen en bewaren van de
Hoe maak je de pulp klaar? Papier scheppen in stappen. Persen van het geschepte papier. Hoe bekom je verschillende soorten? Drogen en bewaren van de vellen. Eigen beoordeling en beoordeling van een ervaren
Nadere informatieWebverslag Charlois 2015
Webverslag Charlois 2015 Op woensdag 15 april 2014 hebben we samen met de deelnemers, jong en oud een presentatie van hun gemaakte werk gegeven, waarbij we buurtbewoners, familie en vrienden hebben uitgenodigd
Nadere informatieMuseum Vaassen Historie
Museum Vaassen Historie 1591 Arnhem Jansz. van Aelst 1593 Apeldoorn Johan. van Steenbergen de Jonge (Later in het bezit van Andries en Lodewijk van Aelst zonen van Jansz.) 1597 Hattem Johan van der Schuur
Nadere informatieBouwmaterialen door de eeuwen heen
Bouwmaterialen door de eeuwen heen 1. Kies bouwmaterialen voor jouw huis Stel dat jij op een dag de kans krijgt om zelf een huis te verbouwen of te bouwen. Welke materialen zou jij kiezen voor de constructie
Nadere informatie1 Papier? waar? technologische activiteiten. kleef hier enkele etiketten van papier die je in de keuken kan vinden
Hoofdstuk 5 : Papierfabricage 1 Papier? waar? Papier is overal aanwezig. In het dagelijkse leven duikt het voortdurend op. Bij het ontbijt, bijvoorbeeld. Denk maar aan de doos met ontbijtgranen, de servetten,
Nadere informatieINTERIEUR. Grandeur van toen, comfort van nu TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 69
INTERIEUR Grandeur van toen, comfort van nu TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 69 Je kunt het huis van je dromen vinden en meer dan genoeg ideeën hebben om dat huis te herstellen in de
Nadere informatieAan de slag in je eigen bedrijf!
Aan de slag in je eigen bedrijf! 1 Het educatief pakket Girls Days werd opgesteld naar aanleiding van de Girls Days. Dat project is een initiatief van Agoria Vlaanderen en wordt georganiseerd in samenwerking
Nadere informatieThema: Drukken. Zeefdrukken
Zeefdrukken OPDRACHTKAART DR-03-01-01 Oriëntatie op de zeefdrukapparatuur Voorkennis: geen Intro: Er zijn verschillende soorten zeefdrukapparatuur. Deze opdracht gaat over zeefdrukapparatuur die op veel
Nadere informatieDINEREN IN DE HOFTRAMMM
DINEREN IN DE HOFTRAMMM De bijzondere creatie van Bobby van Galen en Pierre Wind Foto s en tekst: Martien Versteegh Eigenaar en gastheer Bobby van Galen heet u van harte welkom Het begon met een droom
Nadere informatieInhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.
Inhoud. Blz. 1. Blz. 2. Blz. 3. Blz. 4. Blz. 5. Blz. 6. Blz. 7. Blz. 8. Blz. 9. Blz. 10. Blz. 11. Kaft Inhoud Het leven van Escher. Moeilijke jaren. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld
Nadere informatieVerandering van papier geeft inspiratie
Verandering van papier geeft inspiratie Eerste druk, 2014 2014 Cindy Rodermond-Snabilié isbn: 9789048430857 nur: 530 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming
Nadere informatieWe eindigen in Moustiers-Sainte-Marie. Het dorp is bekend om zijn aardewerk, de zogenaamde faience. En hoewel de hoogtijdagen van deze industrie al
We eindigen in Moustiers-Sainte-Marie. Het dorp is bekend om zijn aardewerk, de zogenaamde faience. En hoewel de hoogtijdagen van deze industrie al lang voorbij zijn, bevindt zich in Moustiers ook nog
Nadere informatieWebverslag De Schans 2014
Webverslag De Schans 2014 Op donderdagmiddag 20 november hebben we samen met de deelnemers een presentatie van hun gemaakte werk gegeven, waarbij we alle bewoners van Delfshaven hebben uitgenodigd om samen
Nadere informatiePapier / karton. Utrecht HKU HKU
Papier / karton Utrecht HKU HKU Materialen Vandaag: Papier en karton 1. Papier en architectuur / interieur / kunst 2. Papier en culturen 3. Geschiedenis 4. Basismateriaal van papier 5. Productie van papier
Nadere informatieIN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL
I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen
Nadere informatieHandgeschepte boekenleggers
Handleiding Handgeschepte boekenleggers Boekenleggers 'Hart' 1 Benodigd materiaal Artikelnummer Aantal Katoen cellulose 500 g 480644 1 Katoen cellulose 5000 g 409033 alternatief Giet gelatine 95 g 492986
Nadere informatieLanger plezier van karton en papier
Langer plezier van karton en papier Stichting Papier Recycling Nederland PERSEN DROGEN GLADSTRIJKEN SNIJDEN BEDRUKKEN GEBRUIKEN KRANT KARTON RECLAME KRANT 1 6 5 2 VAN OUD NAAR NIEUW 3 4 PULP WEKEN ONTINKTEN
Nadere informatieINNOVATIEVE MONUMENTALE STENEN
INNOVATIEVE MONUMENTALE STENEN PASSIE VOOR STEEN EN GESCHIEDENIS «In Portugal groeide ik op en speelde ik in kastelen, waar kennissen van mijn ouders woonden. Onbewust verankeren deze herinneringen zich
Nadere informatieTextiel. Materialen HKU. Materialen. Materialen Vandaag: Textiel
Textiel Utrecht April 2010 Vandaag: Textiel 1. Textiel algemeen 2. Van vezel tot draad 3. Van draad tot stof 4. Van vezel direct naar stof (non woven) 5. Nabehandeling 6. Innovatie 7. materiaalsoorten
Nadere informatieVertrouwen. Margriet Ledin-de Hoop. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer
Vertrouwen Margriet Ledin-de Hoop Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Inhoudsopgave Woord vooraf 6 1. Op reis 8 2. Spring! 15 3. Ver weg of heel dichtbij? 24 4. Actief afwachten 32 5. In vertrouwen keuzes
Nadere informatieIn dit werkboek vindt je vragen en opdrachten die over papier gaan. Daarnaast is het boek en werkboek een naslagwerk voor je functie als vormgever.
Werkblad Papier Beste leerlingen In dit werkboek vindt je vragen en opdrachten die over papier gaan. Daarnaast is het boek en werkboek een naslagwerk voor je functie als vormgever. Als je vragen hebt beantwoord
Nadere informatieWerkstuk Dordtologie november 2014
Werkstuk Dordtologie november 2014 Hilde van Kruiningen VAN BIERBROUWEN. NAAR BLAUWBILGORGEL Omdat ik in dit gebied woon en me dagelijks over de Groenmarkt en het Buddingh plein begeef hebben de geschiedenis
Nadere informatieLanger plezier van karton en papier
Stichting Papier Recycling Nederland Langer plezier van karton en papier www.prn.nl Langer plezier van karton en papier Kranten, tijdschriften, folders, boeken, kopieer- en printpapier en catalogi, we
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS - 2 - Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties
Nadere informatieEn rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden.
Warm in Verona Romeo loopt een beetje rond. Dat doet hij bijna elke dag. Hij vindt het leuk om door het stadje te lopen. Door de kleine straatjes. Langs de rivier waar de meisjes de was doen. En over de
Nadere informatieRia Massy. De taart van Tamid
DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in
Nadere informatieTijdelijk Museum. Het spel
Tijdelijk Museum Het spel Welkom in de Nationale Bank van België! De Nationale Bank van België is geen gewone bank! Jij kan hier immers geen bankrekening openen. Alleen de gewone banken kunnen dit. Bovendien
Nadere informatieDe kermis. Tim Abel en Raf liepen naar huis. Ze wonen bij elkaar in de straat.
De kermis Tim Abel en Raf liepen naar huis. Ze wonen bij elkaar in de straat. Toen ze thuis waren Face Time de Raf naar Tim. hij zei ga je mee naar de kermis. Ja leuk zij Tim. Zal ik abel ook vragen. Ja
Nadere informatieRené op vakantie. 10-17 mei 2013 P U T T E N
René op vakantie 10-17 mei 2013 P U T T E N Begeleider Theo Vrijdag 10 mei Vertrek naar Landal Tegen 12 uur rijdt de Tendens bus de Ranonkelweg in en René straalt als hij mij ziet. Na de lunch nemen we
Nadere informatieZeesteen. Janneke Holwarda. roman
Zeesteen Janneke Holwarda roman De wereld verzaakt; in het dorp van mijn ouders zijn de bladeren rood. Buson 1980 Ze is de jongste. En de vreemdste. Moeder had het zelf gezegd toen de tantes op bezoek
Nadere informatieWelke krachten en drempels ervaren deelnemers door de workshops van Artability in Thessaloniki?
7. Bijlage Resultaten enquête Welke krachten en drempels ervaren deelnemers door de workshops van Artability in Thessaloniki? 1. Waarom ben je aan het project begonnen? (Για ποιό λόγο ξεκίνθςεσ να ςυμμετζχεισ
Nadere informatieversie 23-10-2004 01. Ik ga een standaard 4 inch ophangrand verkleinen. Een grotere ophangrand is eenvoudiger te verkleinen.
Beschrijving verkleining ophangrand: Benodigdheden: 1. Scherp Stanley mes. 2. Metalen liniaal op rechte metalen lat om langs te snijden. 3. Ondergrond om op te snijden. 4. standaard plakband. 5. schaar.
Nadere informatieElk seizoen een nieuw interieur
52 Stijlvol Wonen B i n n e n k i j k e n Elk seizoen een nieuw interieur De kans dat Anke en Geert ooit uitgekeken raken op hun interieur, is wel heel erg klein. De inrichting wordt namelijk regelmatig
Nadere informatieABSOLUUT. architectuur design kunst lifestyle n 2 zomer-herfst 11-7,00 BOUWEN AAN GELUK
ABSOLUUT architectuur design kunst lifestyle n 2 zomer-herfst 11-7,00 BOUWEN AAN GELUK Absoluut Architectuur Tekst Els Van Roey Foto s Frederik Vercruysse Styling Anita Kars DE PERFECTE START Ann en Filip
Nadere informatiePlanten en de mens vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62376 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieSpelen met Acrylic sheets:
Spelen met Acrylic sheets: Wat zijn Acrylic Sheets. Weet niet goed hoe ik dit moet vertalen maar, ik bedoel niet de plastic vellen die je in de winkel komt. Deze Acryl vellen worden gemaakt van een laag
Nadere informatieSchrijver Trent Stewart
Schrijver Trent Stewart Door : Thomas Pereira School : het Baken Klas : 7A Datum : 2010-02-15 Pagina: 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1. Inleiding... 3 2. Biografie... 4 3. Boeken die geschreven staan....
Nadere informatieEven toelichten. Voor de afdeling Grafische communicatie & media heb ik 3 oefeningen gemaakt die de leerlingen zelfstandig moeten afwerken.
Even toelichten. De lessen TO bestaan steeds uit blokken van 2 lesuren. De klas wordt opgesplitst in groepen van 3 leerlingen. Per groep maken de leerlingen kennis met de verschillende richtingen die op
Nadere informatieHij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te
Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen
Nadere informatiePapier / karton HKU. Materialen 20-03-2011. Utrecht HKU. Vandaag: Papier en karton. 1. Papier en architectuur / interieur / kunst
Papier / karton Utrecht HKU HKU Vandaag: Papier en karton 1. Papier en architectuur / interieur / kunst 2. Papier en culturen 3. Geschiedenis 4. Basismateriaal van papier 5. Productie van papier 6. Papier
Nadere informatieKom erbij Tekst: Ron Schröder & Marianne Busser Muziek: Marcel & Lydia Zimmer 2013 Celmar Music / Schröder & Busser
Kom erbij Kom erbij, want ik wil je iets vertellen, het is heel bijzonder, dus luister allemaal. Ik ken honderdduizend prachtige verhalen, maar dit is echt het mooiste van allemaal. Het gaat over twee
Nadere informatieGedenkstenen. G. van Leeuwe b.v.
Gedenkstenen G. van Leeuwe b.v. G. van Leeuwe b.v. Door de natuur gevormd Wij zijn een familiebedrijf dat persoonlijke aandacht hoog in het vaandel heeft staan. Al vier generaties staan wij bekend als
Nadere informatietaal portfolio Taalportfolio 9+
taal portfolio Taalportfolio 9+ Inhoud bladzijde 3 bladzijde 4 bladzijde 5 bladzijde 8 bladzijde 11 bladzijde 12 bladzijde 13 Jouw naam en school Welke taal of dialect spreek je met wie Wat kun je in de
Nadere informatieON STAGE LENTE EXPOSITIE 24 MAART 22 APRIL
ON STAGE LENTE EXPOSITIE 24 MAART 2018 22 APRIL TATIANA RIVILIS (schilderes) Geboren 1986 in Moskou. In 2010 afgestudeerd aan de Universiteit van Moskou, in grafisch design en kunsthistorie. In 2012 verhuisde
Nadere informatieMet Kerstviering kon je na de dienst een kaartje meenemen. met de Taal-redactie-groep een aantal interviews over deze
LIEFDE IS G geven O ontvangen D delen Met Kerstviering kon je na de dienst een kaartje meenemen. Op de kaartjes stond wat jij kon geven aan anderen. Wij hebben met de Taal-redactie-groep een aantal interviews
Nadere informatieVAN GOGH KRIJGT SCHILDERLES NIVEAU ++
NIVEAU ++ 1/5 Vincent van Gogh heeft nooit een kunstenaarsopleiding afgemaakt. Met deze leskaart leer je meer over de jonge Vincent én hoe je met wat hulp en (vooral) heel veel doorzettingsvermogen toch
Nadere informatiealles voor een elfje vijftig jaar 911
106 TEKST Albert Jan Swart m.m.v. Ceesjan Siersma BEELD Martin Dijkstra 107 alles voor een elfje Hoewel er alleen al afgelopen jaar 304 nieuwe elfjes op Nederlands kenteken werden gezet, en het exclusieve
Nadere informatieKoninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST
Koninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST INTRO No furniture so charming as books, verkondigde de Engelse schrijver Sydney Smith twee eeuwen geleden. Boeken hebben we in de Koninklijke Bibliotheek
Nadere informatieDe drijfveren zijn ontwikkeld en aangeleverd door Coert-Jan Tomassen van CJT for Sales: Coert-Jan Tomassen info@cjtforsales.com www.cjtforsales.
Drijfveren Tool 1.0 Carolien van Herrikhuyzen www.cforcycling.nl www.cforcycling.com carolien@cforcycling.nl Om wat handvaten te hebben voor een gesprek met ons begeleidingsteam bij het formuleren van
Nadere informatieD Artagnan gaat naar Parijs
D Artagnan gaat naar Parijs Artagnan reed op zijn oude paard, een uitgeputte knol met een trieste blik. Ook al was zijn paard op zijn minst vreemd te noemen en ook al waren de kleren die hij droeg verbleekt,
Nadere informatieAan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt
Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief
Nadere informatieWat kan ik voor u doen?
139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...
Nadere informatieDe Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is.
De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008 Lieve mensen, Allereerst wens ik iedereen een vreugdevol nieuw jaar toe. Misschien begin je dit jaar met de beste voornemens, zoals altijd en heb je bewust gekeken naar
Nadere informatie7 gratis tips : ABSToRACT ntdek SCHILDER je eigen stijl EN
7 gratis tips : ABSTRACT ontdek je SCHILDEREN eigen stijl 7 tips om je eigen stijl te ontdekken Ook voor kunstenaars met tablet of zonder tablet Je eigen schilderstijl heeft onder andere met je karakter
Nadere informatieLeydse Weelde. Marie de Brimeu - B
Leydse Weelde Marie de Brimeu - B Welkom in Museum Boerhaave. Je gaat de tentoonstelling Leydse Weelde Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw bekijken. Met groene ontdekkingen worden natuurlijk planten
Nadere informatieTUIN INSPIRATIE. De tuin van Rian Mol en Mark Klompmaker Buitenleven Tuin van het jaar Beeldentuinen Drenthe
TUIN INSPIRATIE De tuin van Rian Mol en Mark Klompmaker Buitenleven Tuin van het jaar Beeldentuinen Drenthe Inhouds opgave, aparte pdf Melle Wierper, GROENPARTNERS Melle Wierper is eigenaar van Groenpartners
Nadere informatieEen Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie!
Datum: 14-02-2013 Een Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie! Eerste hulp bij liefdeslooplijn Mocht het van toepassing zijn Anders leuk om weg te geven Wie dit heeft geschreven? Geen idee,
Nadere informatieThema: Algemene kennis grafimedia. Papier
grafimedia Papier OPDRACHTKAART AK-02-01-01 Papierfabricage Voorkennis: geen Intro: Deze opdracht gaat over de grondstoffen van papier. En over de productie van papier. Elke papiersoort wordt gemaakt volgens
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 4 augustus 2015
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 4 augustus 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, Verstandige mensen bleven afgelopen dinsdag thuis, anderen (waaronder ik) hoopten dat het toch nog mee zou vallen met
Nadere informatieWegwijs in de wereld van de schilderkunst / Schilderijen Salon van de 21 e eeuw
Wegwijs in de wereld van de schilderkunst / Schilderijen Salon van de 21 e eeuw Lesbrief met enkele suggesties voor creatieve verwerkings- lessen n.a.v. het bezoek aan de tentoonstelling Le Peintre de
Nadere informatieArchiefinstellingen aan het woord: Van Nelle s vormgevingsarchief
Archiefinstellingen aan het woord: Van Nelle s vormgevingsarchief Jantje Steenhuis, voorzitter BRAIN (Branchevereniging Archiefinstellingen Nederland) en directeur Gemeentearchief Rotterdam Die plaat voor
Nadere informatieMonique Leliefeld-van Rooij
Monique Leliefeld-van Rooij Schilderen is voor mij denken. Schilderen is werken, hard werken. Nadenken over ontwerpen. Zoeken naar combinaties en inhoud. Beginnen en dan weer wijzigen. Steeds weer langs
Nadere informatieWat was voor jou de belangrijkste reden om aan dit project mee te werken?
Carpe Diem! Afgelopen december vertrokken vijf Nederlandse dames naar het prachtige Zuid-Afrika om hier mee te werken aan een summerschool in een township in Hermanus. Dit is een project van People4Change,
Nadere informatieBeste Janien, familie, vrienden, allen hier aanwezig, Het is goed om vanavond bijeen te zijn in deze Sint-Joriskerk.
Beste Janien, familie, vrienden, allen hier aanwezig, Het is goed om vanavond bijeen te zijn in deze Sint-Joriskerk. We gedenken vanavond Ramón Smits Alvarez. We staan stil bij zijn leven, we staan stil
Nadere informatieTijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30
IN NAVOLGING VAN CLARA Tijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30 januari jl. hield Marieke drent, studente TheoloGie (fhtl, utrecht) een boeiende voordracht
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info. Racisme
Racisme Ik heb een onderwerp gekozen dat jullie misschien een beetje vreemd zullen vinden, namelijk het thema 'racisme'. Als je dat woord opzoekt dan staat er: Racisme: racisme is het discrimineren van
Nadere informatieinformatie bijeenkomst over Prettig ouder worden
Vooruit leven informatie bijeenkomst over Prettig ouder worden Zaterdag 12 maart van 14.00 uur tot 16.30 uur in Hotel Tjaarda in Oranjewoud Diverse presentaties en workshops Demo zorgwoning Gratis toegang,
Nadere informatieIk heb geen zin om op te staan
Liedteksten De avonturen van mijnheer Kommer en mijnheer Kwel Voorbereiding in de klas: meezingen refrein Het Dorp Het is weer tijd om op te staan Maar ik heb geen zin Hij heeft geen zin Om naar m n school
Nadere informatieLEVENS MONUMENT. een gedenkenis van het leven, als viering of als afscheid
LEVENS MONUMENT een gedenkenis van het leven, als viering of als afscheid Welke momenten waren wezenlijk in uw leven, voor uzelf en voor uw naasten? Vaak staan we hier bij stil op gedenkwaardige momenten:
Nadere informatieWelkom op de Engelenburg. Eerbeekseweg 6 6971 LB Brummen Telefoon 0575-569999 Telefax 0575-569992 www.engelenburg.com info@engelenburg.
Welkom op de Engelenburg Eerbeekseweg 6 6971 LB Brummen Telefax 0575-569992 info@engelenburg.com Proef de geschiedenis Culinair genieten Dineren onder de sterren in het 19e eeuwse serre restaurant. Genieten
Nadere informatieGenieten van het echte leven
Genesis 3: 19 Tot de dag van je dood zul je zwetend het land bewerken om te kunnen leven. 1 De Hamvraag Mag ik genieten en wat is dan eigenlijk genieten? Het leven is toch vooral lol maken! X Het moet
Nadere informatieHerfstige. ontdekkingstocht. 102 tuin in beeld
102 tuin in beeld 103 Herfstige ontdekkingstocht BENT U OP ZOEK NAAR INSPIRATIE VOOR UW TUIN? OF WILT U GEWOON EVEN GENIETEN VAN EEN MOOIE WANDELING OF EEN RUSTIG MOMENT OP EEN MOOIE PLEK? DAN ZOU U ZEKER
Nadere informatieLeembouw en vakwerkbouw
Leembouw en vakwerkbouw 1. Leem? Leem! Deze gebouwen zien er alle vijf heel verschillend uit. Ze zijn dan ook gebouwd op vier verschillende continenten, in verschillende tijdperken en met verschillende
Nadere informatieLife is art and I m the artist
Canvas Life is art and I m the artist Inhoudsopgave Voorwoord...6 Droomhuis...8 Straatjut...10 Toekomstbeeld...12 Kernwaarden...14 Visievorming...16 Moodboard...20 Conceptnaam...22 Logo...24 4 5 Voorwoord
Nadere informatieCreatieve Begeleiding
Creatieve Begeleiding voor bijzondere kinderen met liefdevolle aandacht voor de belevingswereld en behoefte van uw kind www.brani.nl Creatieve begeleiding met liefdevolle aandacht voor de belevingswereld
Nadere informatieEen verhaal uit het tijdschrift Handwerken zonder grenzen. ( 4/81 )
VILTEN Een verhaal uit het tijdschrift Handwerken zonder grenzen. ( 4/81 ) De GESCHIEDENIS: Het vilten of vervilten van wol is een heel oude techniek en was en is verspreid over de hele wereld. Er werd
Nadere informatieNr. 41: 9 september 2012 Een digitaal platform voor mensen die elkaar ontmoeten bij de Perronmeetings
Spoor ❶ Het begin Nr. 41: 9 september 2012 Een digitaal platform voor mensen die elkaar ontmoeten bij de Perronmeetings B & W: Bid en Werk De vakantieperiode is voor bijna iedereen weer voorbij. Een heerlijke
Nadere informatieMOERASBOS IN STADSHAGEN. Thema: natuur
DOCENT In het thema Natuur ontdekken de leerlingen van groep 7 en 8 dat er rond de jaartelling een bijzonder bos op de plek stond waar zij nu wonen. Dit moerasbos is in 2000 opgegraven door archeologen.
Nadere informatieKaartjes drukken. Aan welke behoefte moet het ontwerp voldoen?
Kaartjes drukken 1. Wat is de behoefte? Het is leuk wanneer je met je verjaardag kaartjes krijgt. Maar zelf kaartjes versturen en anderen een gelukkige verjaardag kunnen wensen geeft misschien nog meer
Nadere informatie... afval overal! 20 de jaargang nummer 8 13 november 2014 nieuws uit leefschool de oogappel. kleuter- en lager onderwijs
20 de jaargang nummer 8 13 november 2014 nieuws uit leefschool de oogappel. kleuter- en lager onderwijs bisdomkaai 1. 9000 gent. telefoon 09 2338532. fax 09 2243060 www.bsdeoogappel.be bs.de.oogappel@pantarhei.be
Nadere informatieVersteende boeken in Artis Bibliotheek
Versteende boeken in Artis Bibliotheek Stap de Artis Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam binnen en je treedt binnen in het jaar 1868, het jaar dat de bibliotheek zijn plek kreeg in een eclectisch
Nadere informatieVerzamelen en tentoonstellen
Verzamelen en tentoonstellen Het opbouwen van een eigen thematische collectie 7: Poststukken Onder poststukken kunnen we van alles verstaan, zoals brieven, drukwerken, kaarten, pakjes en pakketten die
Nadere informatieWelkom bij Barrio Life!
Welkom bij Barrio Life! Trektochten- Wandelreizen- Bouwstenen - Rondreizen Reisavonturen met de lokale bevolking Sahara Marokko Andalusië Portugal Amazone Ethiopië Welkom in Fez Brochure Kunst Taal & Religie:
Nadere informatie5,4. Werkstuk door een scholier 1801 woorden 13 april keer beoordeeld. Inleiding
Werkstuk door een scholier 1801 woorden 13 april 2005 5,4 37 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Wij hebben het onderwerp oud papier gekozen omdat wij het ons wel interessant leek, omdat we gehoord
Nadere informatieVoel je vrij en liefdevol 7 oefeningen
Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng
Nadere informatieWerkbladen Grafische Techniek Grafische theorie: Project 1
Werkbladen Grafische Techniek Grafische theorie: Project 1 Beste GV2R-studenten Voor je ligt het eerste deel van het werkboek grafische theorie. Totaal krijg je 2 van deze werkboekjes, namelijk bij project
Nadere informatieVERSLAG: ZES MAANDEN IN ETHIOPIE VOOR TREES FOR FARMERS Door Line Kelders
VERSLAG: ZES MAANDEN IN ETHIOPIE VOOR TREES FOR FARMERS Door Line Kelders Als net afgestudeerde bio-ingenieur trok ik dit jaar voor zes maanden naar Ethiopië, land van bergen en koffie, en van prachtige
Nadere informatie125 jaar. Geïnspireerd door de beroemde werken van Nederlands schilder. Vincent van Gogh (1853-1890)
125 jaar Geïnspireerd door de beroemde werken van Nederlands schilder Vincent van Gogh (1853-1890) WWW.BNWALLCOVERINGS.COM 125 JAAR GEÏNSPIREERD DOOR DE WERKEN VAN KUNSTSCHILDER VINCENT VAN GOGH De collectie
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatie2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1
2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal
Nadere informatieZondag, 18 oktober 2015.
Zondag, 18 oktober 2015. Nadat we gisteren eerst nog de familiedag hadden gevierd, heel gezellig, met haast iedereen, Heeft Ria mij weggebracht naar het station van Hengelo. Vincent, Angelique, Bobbie
Nadere informatie4 andere dieren bestaat. foto zo precies mogelijk na en kleur in.
Teken je fantasiedier Uit de krant Teken een dier dat uit minimaal Zoek een foto uit de krant. Teken deze 4 andere dieren bestaat. foto zo precies mogelijk na en kleur in. Bedenk ook een naam voor Zet
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieREPORTAGE MET KLASSIEKE CHARME
REPORTAGE Huis MET KLASSIEKE CHARME Met oprecht respect voor oude materialen, stijlen en tradities kun je schitterende, hedendaagse projecten realiseren. Dat is wat het trendsettende bouwbedrijf Vlassak-Verhulst
Nadere informatie