45e jaargang / december 2011 / nr. 6. Afschaffing koptarra in 2012 Unitip maakt je scherp Vlotte campagne

Transcriptie

1 45e jaargang / december 2011 / nr. 6 Afschaffing koptarra in 2012 Unitip maakt je scherp Vlotte campagne

2 2 december 2011 nr. 6 In dit nummer Contact 45e jaargang / december 2011 / nr. 6 Afschaffing koptarra in 2012 Unitip maakt je scherp Vlotte campagne Geert Kamps levert in januari de laatste bieten Cosun hoofdkantoor/secretariaat raad van beheer Postbus 3411, 4800 MG Breda secretariaat.rvb@cosun.com F: Suiker Unie secretariaat agrarische dienst Postbus 100, 4750 AC Oud Gastel agrarischedienst@suikerunie.com F: Einde koptarrabepaling 4 Unitip maakt je scherper op de teelt 6 Let bij zaadbestelling op prijs en kwaliteit 8 Surplusbieten volledig uitbetaald 9 Zweden doet het met stro 10 De suikerbiet, een bron van duurzame energie 12 Rassenkeuze: resistentie staat voorop 14 Nieuwe adviezen voor aanpak geel bietencysteaaltje 15 Vraag & Antwoord en Kort Nieuws 16 Cosun Magazine is een uitgave van Koninklijke Coöperatie Cosun U.A. voor leden van Cosun Redactieraad Jan Willem van Roessel, hoofdredacteur PR&P Communicatie, eindredactie Pieter Brooijmans Kees Geschiere Jan Hazen Dirk Jan Kemp Hakkert Gert Sikken Fotografie in dit nummer Royal Cosun, Suiker Unie, IRS en Hans Sas. Vormgeving en druk Broese en Peereboom, Breda Colofon Koninklijke Coöperatie Cosun U.A., 2011 Bietenadministratie, Unitip en suikersysteem Hans van Hassel John Ernest Annemarie Laanen Financiële adminstratie Piet Santbergen Teeltzaken Sjaak Kolff Management agrarische zaken Rik Gengler (gebied Noord) Arno Huijsmans (gebied Zuid) Pieter Brooijmans (centrale agrarische dienst) Agrarische dienst in de regio s Gebied Noord Noord-Holland en Holland midden Robert Verberg Oostelijk en Zuidelijk Flevoland Peter Koopmans Noordoostpolder Kees Geschiere Groningen west en noord en Alex Kroon Friesland Groningen noordoost en -oost Peter Roelfsema Drenthe noord, -midden en -west, Harry Visser Friesland zand Drenthe oost en -zuidoost Wim Schrijvers Drenthe zuid, Overijssel, Gelderland Jan Albert te Velde noord en midden Gebied Zuid West Zeeuws-Vlaanderen Jurgen Michielsen Oost Zeeuws-Vlaanderen en René van den Eijnden Zuid Beveland Walcheren, Noord-Beveland, Ynego Bouwers Schouwen Duiveland en Goeree Overflakkee West-Brabant en Tholen Teun Kleinjan Midden-Brabant, Betuwe, Utrecht Johan Mol en Veluwe Zuid-Hollandse Eilanden en Zuid Erik Roelfsema Holland vast CSV COVAS Gelderland-Zuid, Oost-Brabant en Limburg

3 nr. 6 december Vragen Ons standpunt en dat van CIBE over de toekomst van de marktordening na 2015 is helder. We willen het huidige systeem met de quotering in stand houden tot tenminste 2020, zoals is vastgelegd in het rapport dat de Duitse Europarlementariër Albert Dess heeft opgesteld. Zijn advies is in juni overgenomen door het Europees Parlement. Ook CEFS, en de ACP- en MOL-landen delen Dess mening. Van de voorzitter Desondanks heerst grote onzekerheid, zo laten telers in gesprekken telkens blijken. Ik zal hieronder op de belangrijkste, vaak gestelde vragen een antwoord (proberen te) geven. Hoeveel kans van slagen is er dat de quotering langer blijft? Dat is moeilijk te voorspellen. In het verleden gingen de onderhandelingen over alleen de suikermarktordening. Nu is suiker een onderdeel van voorstellen over het hele Gemeenschappelijke Landbouwbeleid. Onzeker is of er uitruil gaat plaatsvinden met andere issues. Ook is het nu voor het eerst zo, dat het Europees Parlement zeggenschap heeft over de inhoud. Vroeger kwam het beleid tot stand in onderhandelingen in de Raad van Ministers en met de Commissie. Hoe het Parlement zijn nieuwe rol invulling gaat geven, is onduidelijk. De rapporteur van het Parlement, de Fransman Dantin, is daar ook vaag over. Wel wil het Parlement eerst een akkoord over de verdeling van het budget voor men inhoudelijke keuzes wil maken. Wanneer komt er duidelijkheid? Over de timing is veel onzekerheid. De bedoeling is eind Dat gaat men zeker niet halen. Als je ernaar vraagt, krijg je antwoorden in de trant van: In de loop van 2013, mogelijk wel begin De verkiezingen in Frankrijk en Duitsland kunnen een rol spelen. Maar ook de eurocrisis kan van invloed zijn. Hoe lang duurt het voor men een akkoord heeft over de verdeling van het budget? Als dat tot 2014 gaat duren, is het praktisch gezien onuitvoerbaar het huidige systeem in 2015 af te schaffen. Dan wordt het een discussie Wanneer dan wel?. Voor de melkquota heeft men acht jaar genomen. De Raad van Ministers besloot in 2007 de melkquotering te beëindigen in Gerekend vanaf 2014 kom je dan voor suiker na 2020 uit. Overigens gaat de vergelijking met de melkquotering niet helemaal op. Daar was het de sector zelf die om beëindiging vroeg, de suikersector doet dat niet. Jos van Campen Hou ik mijn referentie? Daar is niet voluit ja op te zeggen, omdat we de ins en outs van een nieuwe situatie niet kennen. Wel hebben we ons steeds op het standpunt gesteld dat bij veranderingen, zoals bij de vorige hervorming in 2006, verworven rechten van leden en leveranciers worden gerespecteerd. Is het nog verstandig referentie bij te kopen? Dat is een individuele afweging. Het hangt af van het bouwplan en de individuele bedrijfsresultaten. Er is vanaf nu met zekerheid nog drie jaar om de investering af te schrijven binnen het huidige systeem. Misschien langer, maar die garantie kunnen wij niet geven. Overigens wil dat niet zeggen dat de prijzen alleen maar lager zullen zijn. Hoger kan ook. De wereldmarktprijs beïnvloedt nu al veel sterker dan vroeger onze resultaten. Die schommelingen zullen bij afschaffing van het quotum alleen maar groter worden. Kan na 2015 iedereen vrij gaan telen? We zullen eerst moeten bekijken hoe we bestaande rechten van de leden gaan invullen. We zullen voor de afzet altijd de ingeschatte marktontwikkeling leidend laten zijn. We hanteren nu al een ondergrens van kg suiker per nieuwe leverancier. Als we meer nodig hebben, gaan we mogelijk contracteren. Daarbij kan ook de afstand naar de fabriek of kunnen transportkosten een rol spelen. Dit komt wel bovenop de bestaande rechten. Het hoeft niet voor ieder lid gelijk te zijn. Binnen al deze voorwaarden kun je niet echt spreken van vrije teelt. Heel wat zaken om op het einde van het jaar nog eens goed en rustig over door te denken. Laat 2012 een mooi bedrijfsjaar worden. Ik wens u prettige feest dagen.

4 4 december 2011 nr. 6 Einde koptarrabepaling De ledenraad was op 2 november bijeen in Fijnaart. Op de agenda stonden onder andere de suikermarktordening, verkiezingen voor de raad van toezicht, een wijziging in het betalingssysteem, de cijfers van het derde kwartaal en een statutenwijziging. s Middags is een bezoek gebracht aan de biogasinstallatie en de suikerfabriek in Dinteloord. De voorzitter, Jos van Campen, schetste de gevolgen van de voorstellen van de Europese Commissie voor de suikermarktordening. Volgens die voorstellen blijft er van de huidige regelgeving bijna niets over. Als de suikerquota en de minimumprijs verdwijnen, heeft dat tot gevolg dat er in de EU meer suiker en isoglucose geproduceerd gaan worden. Dit zal druk op de prijzen geven. De eerste slachtoffers zullen de arme landen zijn, die nu vrij suiker mogen exporteren naar de EU. Ledenraad bezoekt Dinteloord Als de wereldmarktprijs hoog is, kan een overschot buiten de EU worden afgezet. Is die laag, dan zal de prijs in de EU verder onder druk komen. Dan kan ook onze grondstofvoorziening in gevaar komen. In onze lobby naar de politiek wordt met name de aandacht gevestigd op dit punt. De discussie in de EU kan nog wel twee jaar duren. Zowel in het Europees Parlement als in de Raad van Ministers lijkt er steun te zijn voor een verlenging van de marktordening, ook al is de positie van een aantal landen nog niet duidelijk. Wij houden vast aan een verlenging van de marktordening tot minstens Telers en fabrieken zitten op één lijn en onze positie wordt gesteund door de vakbonden, vertegenwoordigers van de ACP- en MOL-landen (ontwikkelingslanden die nu suiker mogen exporteren naar de EU) en organisaties die opkomen voor de belangen van deze landen. Benoeming Biense Visser De ledenraad heeft in de vacature die was ontstaan door het overlijden van Constant de Waal de heer Biense Visser benoemd als extern lid van de raad van toezicht. De heer Visser is jarenlang actief geweest in de pharmaceutische industrie. Hij heeft een brede bestuurlijke ervaring, ook in de agrarische sector. Tot de overname door Monsanto in 2008 was hij algemeen directeur van De Ruiter Seeds. Tot 2010 was hij als adviseur voor Monsanto actief. Momenteel is hij onder andere commissaris bij HZPC. Inkrimping ledenraad Op verzoek van de kring Holland discussieerde de raad nogmaals over de normen die bepalen hoeveel vertegenwoordigers een Biense Visser Veel interesse voor de vergister

5 nr. 6 december Uitleg in de fabriek Ook het aanvoerterrein werd bezocht kring in de ledenraad heeft. Kring Holland was namelijk van mening dat door de inkrimping niet meer alle teeltgebieden in hun kring vertegenwoordigd kunnen worden. De ledenraad hield echter vast aan de huidige normen. De overgangsregeling eindigt in Enkele kringbesturen moeten daarom inkrimpen. De ledenraad houdt daarna zestig leden over. Zittingstermijn De ledenraad stemde in met het voorstel waardoor de huidige voorzitter van Cosun maximaal twee jaar langer kan aanblijven. Jos van Campen kan daardoor tot uiterlijk 2014 in functie blijven. Resultaten Op basis van de cijfers tot en met het derde kwartaal verwacht Cosun ongeveer een gelijk resultaat als vorig jaar. Dit ondanks de verkoop van Unifine F&Bi en Nedalco eerder dit jaar. De grootste plus zit bij Aviko. Aviko draaide aan het begin van het jaar slecht doordat de aardappelprijzen sterker stegen dan vooraf was ingeschat, maar de lage prijzen van de nieuwe oogst compenseren dat. Jan Willem van Roessel Koptarra Sinds 2006 bepaalt Cosun de koptarra van de geleverde bieten met behulp van beeldanalyse. Hoewel dit systeem in grote lijnen goed functioneert, vertoont het in de praktijk vaak haperingen, waardoor het veel extra aandacht en onderhoud vraagt. De service van de leverancier laat te wensen over. Cosun wil in 2012 overstappen op een systeem waarbij de gehele biet inclusief de kop de basis wordt voor de betaling. Over enkele jaren zal door de introductie van een verrekening van invertsuiker mogelijk ook de winbaarheidsverrekening in de betaling worden gewijzigd. Suiker Unie doet daar nu onderzoek naar. Vaste aftrek Vanaf campagne 2012 wordt de koptarra niet meer gemeten. De betaling wordt gebaseerd op de gehele biet inclusief de kop. Wel komt er een vaste aftrek van 3%. De afgelopen jaren was het percentage koptarra (ten opzichte van de netto biet plus kop) 5 à 5,5%. Een percentage onder de 3% komt (vrijwel) niet voor. Zo n laag percentage kon alleen bereikt worden door veel te diep te koppen. Invertsuiker De kop van de biet bevat minder suiker en heeft een lagere winbaarheid. Wanneer suikergehalte en winbaarheid in de gehele biet worden gemeten, zullen de cijfers iets lager uitkomen. Voor het suikergehalte is dat effect 0,16% en voor de winbaarheid 0,25. Per saldo zal Cosun op basis van de nieuwe werkwijze iets meer biet gaan uitbetalen. Wel zal dit de winst van de onderneming iets drukken en daarmee ook de ledentoeslag. De kop van de bieten bevat meer invertsuiker. Dit is bietsuiker (sacharose) gesplitst in de moleculen glucose en fructose. Deze stoffen hebben een negatief effect op het suikerwinningsproces. De gehaltes aan invertsuiker lopen ook sterk op als er rotte bieten in een partij voorkomen of wanneer een partij onder ongunstige omstandigheden bewaard wordt. Het gehalte aan invert zou een aanvullend element kunnen worden in de kwaliteitsverrekening. Suiker Unie heeft vorig jaar aan veel partijen al metingen verricht. Dit jaar is het onderzoek verder uitgebreid. Op dit moment is het echter nog te vroeg om invert als onderdeel van de kwaliteitsbepaling op te nemen. Wel kop, geen groen Het rooiadvies voor de telers verandert niet. Dat is al jaren: Wel kop, maar geen groen. Voor Suiker Unie is het rendabel om de kop van de bieten te verwerken. Blad geeft echter veel problemen. Zowel voor de capaciteit van de fabriek, als voor de kwaliteit van de suiker. De verleiding zal groot zijn om volgend jaar het kopmes iets hoger te zetten. De agrarische dienst zal er daarom scherp op toezien dat partijen niet te veel bladpruiken bevatten. Ook wordt bekeken of er een nacontrole mogelijk is in het tarreerlokaal, vergelijkbaar met de vorstcontrole. De ledenraad ging akkoord met de voorstellen om de betaling voortaan te baseren op de hele biet minus drie procent. De details worden nog verder uitgewerkt in het bietenreglement. De aanpassing van het reglement komt in februari op de agenda van de ledenraad.

6 6 december 2011 nr. 6 Unitip maakt je scherper op de teelt Het ene bietenjaar is het andere niet. Geert Kamst uit Tweede Exloërmond had dit jaar veel onvoorziene tegenvallers. Toch zijn zijn resultaten nog steeds bovengemiddeld. Geert is fervent Unitip-deelnemer. Hij wil het maximale rendement uit zijn teelt halen. De bieten voor de late levering van Geert Kamst waren er vroeg uit dit jaar: Op 3 november lag de hoop er al. Geleverd hoeven ze pas in de allerlaatste ronde, half januari. Eigenlijk is het zonde, vertelt Geert. Ik Geert Kamst wil maximaal rendement laat de bieten liever helemaal uitgroeien om het rendement van de teelt zo hoog mogelijk te maken. Maar dit is door de omstandigheden zo gekomen. De bieten stonden op een nat deel van het perceel. Die op het drogere, hoger gelegen delen moest ik voor de vroeglevering van 19 oktober rooien. Flinke klus Achthonderd ton ligt op de akker langs de verharde weg. Twee kiepers breed. Want anders werd de hoop veel te lang. De dubbelkoppige hoop die zo ontstond, heeft Kamst met de rug van de maaikorf aangedrukt en zo veel mogelijk afgevlakt. Zodra het gaat vriezen wordt hij afgedekt met toptex, stro en een laag plastic. Die legt hij vervolgens vast met nicosil kuilkleden, verzwaard met pallets. Kamst houdt nauwlettend zijn steekthermometer in de gaten. Als het binnenin te warm wordt, gooi ik hem van boven open, vertelt hij. Het toedekken van de hoop is een flinke klus. Van te voren weet je precies hoe het moet, maar als het winter is en je staat bij zo n bult van 800 ton... Die dek je niet zomaar even af. Dat lukt je niet in je eentje, zegt hij. Kamst kreeg met zijn bietenhopen de afgelopen jaren te maken met forse pakken sneeuw en dikke vorst. Geert: Laden valt dan niet mee. In 2009 was het zelfs zo erg dat ik de kraan de afdekking eraf heb moeten laten halen. Op een andere manier was het er niet meer af te krijgen. De toptex zat aan de grond vastgevroren en was gescheurd. Die was daardoor voor de aardappelbewaring niet meer te gebruiken. Als ik al het werk en de extra kosten moet rekenen, kon toen de premie eigenlijk niet uit. Tegenvallende winbaarheid Kamst (46) heeft in Tweede Exloërmond een bedrijf van 93 hectare met aan huis grote strakke percelen. Betere verkaveling kun je hier niet treffen. Het Veenkoloniale bouwplan omvat 50 hectare fabrieksaardappelen, 23 hectare tarwe en 20 hectare suikerbieten. Kamst heeft het bedrijf in de loop der jaren stelselmatig uitgebreid. Ook het bietenquotum. Maar de laatste jaren niet meer, want de vraagprijs was te hoog. Je moet het ook weer terugverdienen, zegt hij. Kamst teelt Fernanda. Vanwege de financiële opbrengst. De opbrengst in de eerste oogstronde was niet verkeerd: het suikerpercentage was 16,84% bij een opbrengst van netto 77 ton, het kringgemiddelde was 16,53. De winbaarheid was 90,5 tegen gemiddeld 91,4. Wel hadden de bieten in het begin wat weinig blad. Dat viel tegen, aldus Geert. Unitip Als ik iets doe, wil ik het voor 100% goed doen, gaat hij verder. Om die reden ook is Kamst een fervent deelnemer aan Unitip Zo zie je hoe je staat met je financiële opbrengsten. Ik mag dat graag even weten. Het maak je scherper op de teelt. In het voorjaar bezoekt hij trouw ook de Unitipbijeenkomsten. Om kennis op te doen. En om de positieve en negatieve dingen te horen. Daar leer je van. Je krijgt zo ook een goed beeld van de manier waarop een ander zijn teelt onder controle weet te houden, aldus Geert. Kamst doet al vele jaren mee met Unitip. Ook zijn vader was een enthousiaste Unitip-deelnemer. Geert zit met zijn resultaten steevast bij de hoogste scores. En dat wil ik graag zo houden, benadrukt hij. Kamst was enkele jaren geleden ook deelnemer aan een Best Practices-studiegroep....zo n bult van 800 ton... Die dek je niet zomaar even af.

7 nr. 6 december Als ik iets doe, wil ik het voor 100% goed doen Daarin werd de hele teelt grondig doorgespit. Alles werd bediscussieerd. Daar leer je heel veel van. Ik wil altijd weten waarom iemand iets doet. Sommige dingen op je bedrijf doe je uit gewoonte. Doordat collega s in zo n studiegroep blijven doorvragen over waarom je iets op een bepaalde manier doet, word je gedwongen er goed over na te denken waarom je doet wat je doet. Na twee jaar was er voor Geert geen nieuws meer te halen. Spitmachine Kamst bewerkt zijn grond met een spitmachine. Dat bevalt goed. Het heeft me opbrengstverhoging gebracht. De grond krijgt er een betere structuur door. Aardappelen rooien bijvoorbeeld gaat nu stukken beter. Ik kan nu rooien zonder kluiten. Dat kon vroeger niet. Ik heb zo ook een mooier zaaibed voor bietenzaad. De grond is veel vlakker dan met ploegen. Wel moet ik eerst tegen onkruid spuiten voor ik zaai. Dat is dan weer een nadeel. Bemesten doet hij vanuit een eigen mestput op zijn erf. Die wordt in de winter volgereden met varkens- en rundermest. Het fosfaatgehalte kan hij zo zelf bijsturen. Geert: Ik weet precies hoeveel er aan voedingsstoffen in de mest zit. De samenstelling bepaal ik zelf. Voor de bieten hanteert Kamst een normering van 150 kilo stikstof. De fosfaatgift is dan ook voldoende. Daarnaast strooit hij 500 tot 600 kilo Nakamag. Doorgaans gebruikt hij Betacal om de ph van de grond op peil te houden. Late zaaier Kamst is - op zijn land door schade en schande wijs geworden - principieel een late zaaier. Ik zaai voor 15 april geen bieten. Ik laat daardoor veel opbrengst liggen, maar dit is zeer humusrijke dalgrond en dus is er veel kans op vorstschade. Dat is me al een paar keer overkomen. Desondanks ging het ook dit voorjaar weer mis. Kamst was de laatste in de streek die had gezaaid. Begin mei lagen door de nachtvorst s ochtends alle bietenplanten plat. Ze waren in het dubbeltjesstadium. s Middags gaf het perceel echter al een enigszins ander beeld. Kamps wachtte daarom nog enkele dagen af en hoefde uiteindelijk slechts 3 hectare over te zaaien. Op sommige plekken deed hij dat echter te zuinig. Geert: Achteraf bleek dat ik aan de randen van de afgevroren plekken meer had moeten overzaaien. Maar op het beslissende moment maak je een andere keuze en daar moet je het dan verder mee doen. Wat mij vooral niet aanstond, is dat de open plekken veel onkruid gaven, waardoor ik extra heb moeten spuiten. Verstuiving Doordat de zaaimachine opnieuw het land op moest, werden de jonge bietenplanten bovendien geteisterd door verstuiving. Geert: Ik had zoiets nog niet eerder meegemaakt. De schade van verstoven bieten valt mee, is mijn ervaring. Bevroren planten is dan toch een heel ander verhaal. Uiteindelijk kon Kamst dit seizoen toch nog genoeg bieten afleveren. Doordat hij ze altijd wil telen in één aaneengesloten blok van 20 hectare, teelt hij het quotum steevast te ruim vol. Doe ik dat niet, dan krijg ik percelen met een hoek met een ander gewas. Ik heb liever één afgerond geheel. Bovendien is de surplusprijs de laatste jaren bijzonder goed. Als de prijs minder was, zou ik scherper zaaien. Nu maakt het niet uit. Ton Schönwetter De bieten voor de late levering waren er dit jaar erg vroeg uit

8 8 december 2011 nr. 6 Let bij zaadbestelling op prijs en kwaliteit De tweede bestelronde voor bietenzaad is volop gaande. Bij de keuze van het juiste ras speelt naast resistentie en de financiële opbrengst ook de zaadprijs een belangrijke rol. In de rassenlijst van eind november zijn de resultaten van het rassenonderzoek van 2011 verwerkt. De brochure bevat de volledige lijst. De nieuwe rassen zijn aangeduid met de letter N. Het als nieuw vermelde ras Annika KWS is door de zaadfirma teruggetrokken. Alle informatie over de rassen staat op Op de internetbestellijst zijn ook enkele rassen vermeld die mogelijk pas volgend jaar Unitip: Daarom blijf ik meedoen Wim van Koeverden uit Buren (Gelderland) doet sinds 2008 mee aan Unitip. Hij registreert via Unitip-online op de website van Suiker Unie. Het gaat me gemakkelijk af, vertelt hij. Van Koeverden houdt de registratie vanaf het moment van zaaien gedurende het hele seizoen bij. Via de mail word je eraan herinnerd Wim van Koeverden alles in te vullen. Dat is voor een goed vergelijk ook nodig. Een bijkomend voordeel van Unitip is voor Wim dat het teeltverslag voldoet aan registratie-eisen voor het voedselveiligheidcertificaat. Leerzaam Maar het grootste voordeel, vindt hij, is dat je met anderen kunt vergelijken hoe goed je het doet. Dat is heel leerzaam, want je gaat dan verder zoeken. Door elkaar op de bijeenkomsten te bevragen probeer je vervolgens op een hoger plan te komen. Je moet dan natuurlijk wel openstaan voor aanpassing van je teelt, aldus Wim. Eigenlijk heb ik het veel te druk, maar dat geldt voor iedereen. De tijd die je voor Unitip vrijmaakt, is heel goed benut. Daarom blijf ik meedoen, zegt hij tot besluit. Johan Mol een nominatie krijgen. Sommige worden dit jaar al in beperkte mate aangeboden. Ook staan er enkele rassen op van het Duitse bedrijf Strube, een nieuwe aanbieder op de Nederlandse markt. Neem voor meer informatie contact op met de agrarische dienst. Uitvoeriger informatie voor een weloverwogen rassenkeuze staat in het artikel Rassenkeuze: resistentie staat voorop in dit magazine (zie pagina 14). Perceel bieten met veel blinkers Oogst van bietenzaad in Italië Meer voor minder Bij de uiteindelijke keuze kan de prijs van het bietenzaad een rol spelen. Rassen met een gelijke financiële opbrengst en gelijke eigenschappen verschillen in prijs. Een voorbeeld is Coyote, het tweede ras van de lijst. De prijs hiervan is lager dan van sommige rassen met een lagere financiële opbrengst. Meer voor minder is dus mogelijk. Doorbraak rhizomanie Afgelopen jaar is op beperkte schaal een nieuwe rhizomanievariant aangetroffen, het type AYPR. De variant is vooral gevonden op percelen in Flevoland en in het zuidwesten. Dit betrof percelen met meer dan 2-5% blinkers. De huidige rassen zijn niet resistent tegen deze virusvariant. Nieuwe rassen met tolerantie voor het type AYPR worden de komende jaren onderzocht. Het nieuwe ras Sandra KWS bevat een aanvullende tolerantie tegen deze rhizomanievariant. Dat verklaart de meerprijs voor dit ras. De inzet van dergelijke rassen is nodig bij een lager suikergehalte en veel blinkers in de bieten. Sjaak Kolff

9 nr. 6 december Surplusbieten volledig uitbetaald 2011 gaat een heel mooi suikerbietenjaar worden. De opbrengst komt op ongeveer 80 ton bieten per hectare met een suikergehalte van 17%. Suiker Unie ziet mogelijkheden om alle surplussuiker te verkopen, zodat niets doorgeschoven hoeft te worden. Campagne 2011 laat een bijzonder verloop zien. Aanvankelijk waren de oogstomstandigheden, vooral in Noord-Nederland, verre van ideaal. In de loop van de campagne verbeterde de situatie waarbij november als droogste maand ooit zeer veel gelegenheid bood om Campagne eerder afgerond onder goede omstandigheden te rooien. Weinig tarra, maar ook - minstens zo belangrijk - weinig tot geen structuurbederf. De telers en loonwerkers konden de werkzaamheden vlot en goed uitvoeren. Daardoor is het begin december, met alle producten geoogst en de wintergranen gezaaid, zeer rustig geworden in het veld. De bieten liggen op voorraad. Veel telers hebben goede voorbereidingen getroffen voor vorstvrije bewaring. Sommigen hebben vliesdoek aangebracht om te voorkomen dat neerslag in de partij komt. Neerslag, die de tarra doet toenemen en de bewaarbaarheid laat afnemen. Laten we hopen dat ons ook de laatste weken van de campagne serieuze vorst bespaard blijft. Maar ook hoge temperaturen zijn niet welkom, want die geven een minstens zo grote kans op problemen in de bewaring. Vlotte campagne In de fabrieken verloopt de bietencampagne buitengewoon voorspoedig. Dinteloord en Vierverlaten zijn qua capaciteit aan elkaar gewaagd en verwerken beide gemiddeld iets meer dan ton bieten per dag. Op de website wordt wekelijks een kort bericht geplaatst over de voortgang van de campagne. Ook zijn daar de bietenkwaliteits cijfers per regio in te zien. De site heeft een zogenaamde atten deringsservice. Wie zich hiervoor aanmeldt, krijgt automatisch bericht als er nieuwe informatie op de Suiker Uniewebsite is geplaatst (zie Het einde van de campagne is voorzien voor 15 januari. Beide fabrieken hebben dan ieder zo n 2,8 miljoen ton bieten verwerkt en ton suiker geproduceerd. Daarmee staan onze twee fabrieken aan de top van alle suikerfabrieken in Europa. Surplussuiker Er is dit jaar veel surplussuiker. Suiker Unie kan deze via verschillende kanalen afzetten. Eén mogelijkheid is export buiten de EU. Hiervoor zijn exportcertificaten nodig. Gelukkig heeft de Europese Commissie het belang ingezien van een tijdige openstelling van de aanvraagregeling voor deze certificaten. Per 1 december is door de EU ton vrijgegeven voor de export. Per 1 januari komt daar nog eens ton bij. Hiervoor zal veel belangstelling zijn, want in heel Europa zijn de opbrengsten zeer hoog. Daarnaast heeft de Commissie ook de afzet van ton surplussuiker voor de Europese voedingsmarkt toegestaan. Ook die gaat via inschrijving. Hierbij geldt wel als voorwaarde dat suikerfabrikanten een heffing van 85 euro per ton suiker moeten betalen. En aan de teler moet - uiteraard - de minimumbietenprijs worden betaald. Suiker Unie kan ook diksap voor non-foodtoepassingen kwijt, voornamelijk bij de fermentatie-industrie. In Dinteloord is onder andere voor dit doel een diksaptank gebouwd. Ook in Vierverlaten wordt een tank gebouwd. Door al deze afzetmogelijkheden kunnen alle surplusbieten afgerekend worden. Dit zal gebeuren tegen de overeengekomen basisprijs van 25 euro per ton bieten. Daar komen de kwaliteitsverrekening en de premies nog bij. Fabriek Vierverlaten Areaalgroei in 2012 Ook komend jaar ziet Suiker Unie goede kansen om veel surplussuiker af te zetten. Een toename van het areaal naar ha is mogelijk. Oftewel: 3% meer dan dit jaar. Suiker Unie garandeert dat in 2012 minimaal 10% surplusbieten (dus 10 boven het quotum) afgerekend wordt (dat was voor 2011 nog 7%). De prijs hiervoor is met 27 euro per ton ook hoger dan in Gert Sikken

10 10 december 2011 nr. 6 Zweden doet het met stro De Zweedse telers dekken hun bietenhopen voornamelijk af met stro. Dat heeft nadelen. Toch wordt het op grote schaal gedaan, want de Zweden hebben stro over. De bietenteelt in Zweden kent een lange historie. Al in 1836 werd de eerste suikerfabriek gebouwd. Met die eerste fabriek liep het niet goed af. Al na enkele jaren moest hij de poort sluiten. Aan het einde van de negentiende eeuw kwam de suikerindustrie pas echt goed van de grond. Eind jaren zestig had Zweden acht suikerfabrieken. Inmiddels is er nog maar één over. Die verwerkt per dag ton bieten. Alle bieten worden geteeld in het uiterste zuiden van het land. De telers verbouwen dit jaar hectare bieten (gemiddeld 19 hectare per bedrijf). De Zweden hebben in hun bouwplan 15 tot 20% bieten in een rotatie met wintertarwe, brouwgerst en vaak ook koolzaad. Het klimaat in Zuid-Zweden staat onder invloed van de warme golfstroom. De zomers zijn relatief Veel bietenhopen worden afgedekt met stro warm en zonnig. Er valt 650 tot 675 mm neerslag. De voornaamste ziektes en plagen zijn aaltjes en aphonomyces. Tegen meeldauw wordt vaak twee tot drie keer gespoten. De gemiddelde opbrengst is 54 ton met een gehalte van 17,1% suiker, ofwel 9,2 ton suiker per hectare. Vorst en koptarra onderwerp CIBE-bijeenkomst De najaarsbijeenkomst van CIBE (de Europese organisatie van bietentelers) vond plaats in Zweden. Op de agenda stonden met name teelttechnische onderwerpen. In de vorige campagne heeft de vorst in veel landen voor problemen gezorgd, zo bleek uit de Duitse, Deense, Poolse en Engelse presentaties. De grootste schade werd geleden in het Verenigd Koninkrijk. De campagne in Engeland duurt tot eind februari. Vanwege het milde klimaat rooien de meeste telers hun bieten pas kort voor het moment van leveren. Vorig jaar pakte dat verkeerd uit en zijn veel bieten bevroren en daarna ontdooid. De fabrieken konden deze niet verwerken. Door de vorst is zo hectare bieten verloren gegaan (ongeveer 1 miljoen ton). Minder dan 40% van de telers heeft het contract vol kunnen leveren. Verrekening koptarra In veel landen is de verrekening van koptarra een discussiepunt. Zweden werkt sinds de toetreding tot de EU met een vaste aftrek van 3,65%. Bij Pfeifer & Langen in Duitsland hanteert men een aftrek van 3 of 4% (nagekopt of alleen ontbladerd). In Engeland is de vaste aftrek voor koptarra sinds dit jaar 6,77%. Dit cijfer wordt na de campagne geëvalueerd. In Frankrijk gebeurt het nakoppen nog handmatig. Het percentage koptarra ligt er op 9 à 10%. De Franse telers willen het nakoppen in het tarreerlokaal afschaffen en overstappen op een vaste aftrek voor de koptarra. De fabrikanten houden dat echter nog af. Ook in België is er discussie over de koptarrabepaling. Reinigen niet verplicht De aanvoer naar de fabriek gaat voor 90% met grote vrachtcombinaties. De rest met trekkertransport. Aangevoerd wordt zeven dagen per week, van s ochtends zes tot s avonds tien uur. Ongeveer de helft van de bieten wordt gereinigd bij het laden. De Zweedse telers kunnen zelf bepalen of ze dat willen of niet. Als ze de bieten laten reinigen, moeten ze hiervan zelf de kosten dragen ( 0,90 per Grootschalige bietenteelt ton). Het transport van de bieten betaalt de fabriek (tot maximaal 80 km). De telers betalen het vervoer van de grond. De transportkosten en de hoeveelheid grond in de partij bepalen of reinigen rendabel is. Stro tegen de vorst Zweden heeft strenge winters en de vorst valt vaak al vroeg in. De telers beschermen hun bieten tegen de vorst meestal met stro. Het is gebruikelijk een laag van 20 tot 40 cm stro over de hoop te verspreiden om de vorst buiten te houden. De bieten worden eerst afgedekt met een net en daarover komt het strodek. De isolerende werking van stro vermindert als het nat wordt. Het is dan ook geen ideaal afdekmateriaal. De meeste boeren kiezen er echter toch voor, omdat ze voldoen-

11 nr. 6 december Akkerbouw op het landgoed Jordberga De technische commissie van CIBE bezocht het bedrijf van Otto von Arnold in Trelleborg, zeven kilometer van de kust in het zuiden van Skåne. Het bedrijf van de oud-voorzitter van CIBE is niet representatief voor de streek, want het is een landgoed met hectare landbouwgrond. Woning en bedrijfsgebouwen van landgoed Jordberga Het landgoed bestaat al meer dan 650 jaar en is al sinds 1740 in bezit van de Von Arnolds. Otto is de zevende generatie. De helft van het areaal wordt bebouwd met wintertarwe. Verder teelt Von Arnold 235 ha gerst, 200 ha bieten en 40 ha erwten. Hij behaalt gemiddeld een opbrengst van 10 ton suiker per hectare. Van de tien medewerkers op het landgoed werken er zes op het akkerbouwbedrijf. Duidelijk zichtbaar was de voorliefde voor het merk John Deere. Voor het bietenrooien gebruikt Von Arnold een 9-rijige machine van Vervaet. De rooier wordt ook buiten het eigen bedrijf ingezet. Ieder jaar rooit de machine zo n 400 hectare bieten. Groene energie De helft van het graan wordt verwerkt in de nabij gelegen destilleerderij van Absolut Vodka, vertelt Von Arnold trots. Het bedrijf heeft opslag- en droogcapaciteit voor ton. Ruim de helft hiervan is eigen productie. De rest wordt aangekocht. Al het graan wordt verkocht via een coöperatie. Die verhandelt in totaal ton. Het graan wordt sinds 1998 gedroogd met behulp van een stroverbrandingsinstallatie. Ook twintig van de 68 gebouwen op het terrein worden verwarmd via dit systeem. Jaarlijks verbruikt de installatie 200 hectare stro. De as wordt gemengd met kippenmest en gebruikt als meststof. Von Arnold vertelde dat 2,5 kg stro 1 liter olie vervangt als brandstof. Nevenactiviteiten Om het landgoed rendabel te houden, ontplooit de Zweedse landgoedeigenaar ook andere activiteiten. Zo organiseert hij ondermeer rondleidingen in het slot en in het 30 hectare grote park. De oude graanopslag verhuurt hij voor bruiloften en partijen. Ook werkt Von Arnold aan een uitbreiding van de productie van groene energie. Naast zijn stroverbrandingsinstallatie heeft hij drie windmolens staan van elk 2 Megawatt. In de toekomst wil hij nog meer elektriciteit gaan produceren. Teler betaalt het reinigen de stro hebben en omdat het aanbrengen ervan te mechaniseren is. Ook strobalen rondom de hoop helpen de Zweden de bieten vorstvrij te houden. Maar Bietenteelt in het zuiden van het land als de temperatuur hoog is, zijn balen onhandig, omdat de temperatuur in de hoop daardoor teveel kan oplopen. Jan Willem van Roessel

12 12 december 2011 nr. 6 De suikerbiet, een bron van duur zame energie Binnen het project Energieboerderij is de teelt van suikerbieten voor vergisting onderzocht. Met behulp van een rekenmodel, de meetlat, is het energierendement en de broeikasgasemissiereductie van de suikerbietenteelt bepaald bij vijf telers en op een aantal proefvelden. Hieruit blijkt dat de suikerbiet ruimschoots voldoet aan de duurzaamheidseisen die voor de broeikasgasemissiereductie gelden. Het beste ras voor de suikerproductie is ook het beste ras voor de vergisting. informatie Bij vijf telers in het zuidoostelijk zandgebied is drie jaar lang de suikerbietenteelt doorgerekend op duurzaamheid. Al het energieverbruik van de teelt en de vergisting, inclusief indirecte energie, is meegenomen. Dus ook bijvoorbeeld de energie voor de productie van trekkers en machines en de bouw van de vergistingsinstallatie. Op basis hiervan is de uitstoot van broeikasgas berekend. De uitkomsten zijn ontzettend goed. Het energierendement lag gemiddeld op 89% en de broeikasgasemissiereductie op 78%. Hierbij is uitgegaan van de vergisting van wortel en loof, waarna het biogas is omgezet in elektriciteit (groene stroom). Als duurzaamheidscriterium geldt voor de broeikasgasemissiereductie een toekomstige norm van minimaal 70%. Bij vergisting van alleen de wortel, waarbij het loof achterblijft op het land, was het energierendement ook 89% en de broeikasgasemissiereductie 73%. Voor vergisten van alleen loof, waarbij de wortel voor de suikerwinning wordt gebruikt, was dit respectievelijk 81 en 73%. Alle mogelijke opties om de suikerbiet te gebruiken zijn dus duurzaam. Figuur 1. Biogasopbrengst van wortel en loog voor verschillende suikerbietenrassen en een voederbietenras bij toenemende stikstofgift (rassenstikstoftrappenproefveld, Lelystad, 2010). Figuur 2. Verband tussen suikeropbrengst en biogasopbrengst uit de wortel en uit wortel en loof (rassenstikstoftrappenproefveld, Lelystad, 2010). Hoge opbrengsten Tussen de telers en de jaren waren er geen significante verschillen in energierendement en broeikasgasemissiereductie. Dit komt door de relatief stabiele opbrengsten van de suikerbiet. Gemiddeld werd er 88,1 ton wortel en 45,9 ton loof per hectare geoogst, samen goed voor m biogas per hectare (gelijk aan bijna l diesel/ha). Dit is erg hoog in vergelijking met andere gewassen voor bio-energie. In het project was de biogasopbrengst van maïs ongeveer m per hectare. Bij alleen vergisting van de wortel is de biogasopbrengst m per hectare, terwijl vergisting van het loof m per hectare oplevert. Verdeling energieverbruik en broeikasgasemissie De telers gebruikten slechts 11% van de energieopbrengst aan energie om de suikerbieten te telen. De grootste energiegebruikers binnen de hele keten waren het dieselverbruik in de teelt, het transport van de biomassa en het digestaat en het snijden, wassen en voeren van de vergister. Samen namen ze 75% van het hele energieverbruik van de keten voor hun rekening. Bij het broeikasgas kwam 64% van de emissies voor rekening van het perceel en

13 nr. 6 december Tabel 1. Gemiddelden en uitersten voor loof- en wortelopbrengst, berekende biogasopbrengst en nutriëntenafvoer bij vijftien percelen in 2008, 2009 en loof wortel parameter gemiddeld uitersten gemiddeld uitersten vers (t/ha) organische stof (t/ha) 4,9 2,1 7,4 19,9 17,0 23,3 biogas (m 3 /ha) P 2 O 5 (kg/ha) N (kg/ha) K 2 O (kg/ha) Na 2 O (kg/ha) , MgO (kg/ha) CaO (kg/ha) de methaanlekverliezen van de vergister. Beide zijn binnen het project niet gemeten, maar berekend op basis van aannamen en kengetallen. Beste ras voor energieproductie Binnen het project is ook gekeken naar het beste ras voor energieproductie. Het blijkt dat het ras met de hoogste suikeropbrengst ook de hoogste biogasopbrengst per hectare levert (figuur 1). Hierdoor loopt het telen voor energie in gelijke pas met het telen voor suiker en is streven naar de hoogste suikeropbrengst de belangrijkste doelstelling (figuur 2). Hierdoor zijn voederbieten Let op de temperatuur in de hoop ondanks hun potentieel hogere versopbrengst veel minder geschikt voor energieproductie. Afvoeren van loof Bij het onderzoek is ook gekeken of het verstandig is om het loof van de suikerbieten af te voeren voor vergisting. Dit kent een aantal haken en ogen. Gemeten aan de broeikasgasemissiereductie en het energierendement van de teelt, is het afvoeren van het loof de duurzaamste oplossing. Echter, er worden met het loof ook aanzienlijke hoeveelheden nutriënten en organische stof afgevoerd (tabel 1). Bij de vijf telers was dit gemiddeld over de drie jaren 48 kg fosfaat, 145 kg stikstof, 239 kg De bieten zijn in november onder nagenoeg ideale omstandigheden gerooid. Dit is een prima uitgangspunt om ze zonder veel suikerverlies te bewaren. Van belang hierbij is dat bij vorst de hoop goed beschermd is, maar ook dat de hoop voldoende kan ventileren als het niet vriest. Volg daarom het temperatuursverloop in de hoop. Bij een goed aangelegde hoop zal de temperatuur over het algemeen niet te hoog oplopen, zolang hij niet afgedekt is of alleen met ventilerend vliesdoek. Dit geldt ook als op andere wijze goede ventilatiemogelijkheden zijn aangebracht. Bij winddichte afdekking, noodzakelijk bij vorst, is het vooral van belang om na de vorst de temperatuur in de hoop goed in de gaten te houden. Verwijder zodra de temperatuur in de hoop oploopt het winddichte afdekmateriaal, zodat de temperatuur ook boven in de hoop onder 8 C blijft. Let op de weersvoorspellingen en neem op tijd maatregelen om de bieten vorstvrij, maar ook koel te bewaren. Kijk voor de Vorstwaarschuwingsdienst met de afdekadviezen op de IRS-website ( en klik bij Het Weer op Meer Weer. U krijgt dan een tabblad met Het Weer en een tabblad met Bewaaradvies voor de diverse regio s. Toon Huijbregts K O en 4,9 ton organische stof per hectare. Samen met het niet meegenomen effect van de extra transportbewegingen op de bodemstructuur van het perceel, is dit een minder duurzaam aspect van het afvoeren van loof voor vergisting. Om de duurzaamheidskring voor de nutriënten te kunnen sluiten, moet de regelgeving worden aangepast om de nutriënten weer aan te kunnen voeren via het digestaat. Dan wordt een emissie van kg broeikasgas vermeden die bij de vertering op het perceel uit het loof vrijkomt. Suikerbiet zeer geschikt In het project Energieboerderij is aangetoond dat de teelt van bieten voor vergisting van alleen wortel, alleen loof en wortel+loof ruimschoots voldoet aan de duurzaamheidscriteria. De opbrengst per hectare is zeer hoog. Vooral de afvoer van nutriënten en transportkosten maken het echter onaantrekkelijk om loof te vergisten, hoewel dit een positief effect heeft op de broeikasgasuitstoot van het perceel. Rubriek onder Toon Huijbregts en Bram Hanse verantwoordelijkheid van Postbus 32, 4600 AA Bergen op Zoom Telefoon: Fax: irs@irs.nl Internet: Eindredactie: Jurgen Maassen informatie

14 14 december 2011 nr. 6 Rassenkeuze: resistentie staat voorop informatie De teler heeft weer een ruime keuze aan verschillende bietenrassen. Welk ras een teler moet kiezen, hangt in de eerste plaats af van de resistentie die nodig is. Vervolgens kan binnen de categorie gekozen worden voor de hoogste financiële opbrengst of voor één van de andere eigenschappen. De suikerbietenrassen zijn in te delen in drie categorieën: alleen rhizomanieresistent. Deze rassen zijn bedoeld voor percelen waar geen problemen te verwachten zijn met rhizoctonia of bietencysteaaltjes; rhizoctonia- en rhizomanieresistent; bietencysteaaltjes- en rhizomanieresistent. Een handig hulpmiddel voor het kiezen van de juiste resistentie is het diagram in figuur 1. Neem geen risico met rhizoctonia Bestaat de mogelijkheid dat de bodemschimmel rhizoctonia aanwezig is, kies dan voor een rhizoctoniaresistent ras. Een daadwerkelijke aantasting door deze schimmel is moeilijk te voorspellen. In sommige jaren is de aantasting minder erg, maar als het optreedt, kunnen de gevolgen groot zijn (foto 1): als meer dan 10% van de bieten rot vertoont, is de partij niet leverbaar. De rhizoctoniaresistentie is partieel en dus niet volledig. Bij een ernstige besmetting kunnen ook bij resistente rassen rotte bieten voorkomen. De schade is bij resistente Met behulp van deze beslisboom kunt u een keuze maken voor de benodigde resistentie van uw bietenras voor rassen echter aanzienlijk kleiner dan bij vatbare rassen. Beperk schade bietencysteaaltjes Bietenplanten ondervinden schade van eventueel aanwezige bietencysteaaltjes, vooral doordat de opname van voeding en water door aanprikken van de wortel is verstoord. In droge jaren is de schade het grootst. De bietencysteaaltjesresistente rassen zijn beter bestand tegen schade door deze aaltjes. Onder niet-besmette omstandigheden leveren de resistente rassen een iets lagere opbrengst dan vatbare rassen, maar bij een besmetting zijn ze juist veel beter. In droge jaren kan het verschil met de vatbare rassen meer dan 20% zijn. Het advies is om bij een besmetting vanaf 150 eieren en larven per 100 ml grond een bietencysteaaltjesresistent ras in te zetten. Uit recent onderzoek is gebleken dat deze rassen ook de schade van gele bietencysteaaltjes beperken (zie artikel Nieuwe adviezen voor aanpak geel bietencysteaaltje ). Rhizomanieresistentie en toch symptomen Ook de rhizomanieresistentie is onvolledig, dat wil zeggen niet in alle planten aanwezig. Het is daarom normaal dat er op elk perceel een klein aantal blinkers voorkomt. Dit zijn planten met de ouderwetse rhizomaniesymptomen: geel of hel(der) groen, stijl opgaand blad, insnoering van de wortel en baardvorming (foto 2). Recentelijk zien we op sommige percelen veel meer blinkers (meer dan 2% van het aantal planten) of komen ze in plekken of stroken voor. Op een aantal van deze percelen is een nieuwe variant van het rhizomanievirus gevonden. De gangbare rhizomanieresistente rassen bieden hiertegen onvoldoende resistentie en nieuwe rassen met aanvullende resistentie zijn nodig. Kweekbedrijven zijn al enige tijd bezig met het ontwikkelen van Foto 1: Te veel rot in de bieten door rhizoctonia maakt een partij ongeschikt voor levering. Dit risico is te verkleinen door een rhizoctoniaresistent ras te zaaien Foto 2: Typische rhizomaniesymptomen (zoals lange bladstelen, helgroene bladkleur, ingesnoerde wortel en baardvorming) in een rhizomanieresistent ras veroorzaakt door de AYPR-variant van het virus der gelijke rassen. Als eerste ras op de Aanbevelende Rassenlijst biedt Sandra KWS de aanvullende resistentie. Kijk op voor resultaten. Ruime keus in overige kenmerken Binnen elke resistentiegroep is een keuze mogelijk uit meerdere rassen. Het belangrijkste kenmerk is de financiële opbrengst. Daarin zijn suikergehalte, grondtarra en winbaarheid meegenomen, op dezelfde manier waarop dat bij de uitbetaling door de suikerindustrie gebeurt. Doordat bij de berekening uitgegaan is van gemiddelde leveringsgegevens, kan het cijfer voor financiële opbrengst bij sterk afwijkende kwaliteit iets verschillen. Om voor iedere uitgangssituatie de financiële prestatie van de rassen te kunnen vergelijken, kan men gebruik maken van de Betakwik-module Rassenkeuze en optimaal areaal ( Noud van Swaaij

15 15 Nieuwe adviezen voor aanpak geel bietencysteaaltje Goede adviezen om schade door en vermeerdering van witte bietencysteaaltjes te beperken, bestaan al langer, maar tot op heden waren deze er niet voor het geel bietencysteaaltje. Met partieel resistente bietenrassen kan een opbrengstverlies tot 500 euro per hectare worden voorkomen. Problemen met rhizoctonia en bietencysteaaltjes Het geel bietencysteaaltje komt voor op de zandgronden in zuidoost, oost en noordoost Nederland (figuur 1). Uit het onderzoek Monitoring Nulsituatie van het Actieplan Aaltjesbeheersing ( nl) blijkt dat in het zuidoostelijk zandgebied 18% van de percelen besmet is met het geel bietencysteaaltje. In het oostelijk zandgebied is dit 5,2%. Uit het SUSY-project blijkt daarnaast dat het geel bietencysteaaltje een belangrijke factor is voor een lagere opbrengst op de zandgronden. Gebruik de juiste groenbemester Uit onderzoek in opdracht van Productschap Akkerbouw blijkt dat het geel bietencysteaaltje zeer sterk wordt vermeerderd door bladkool. Resistente bladrammenas en gele mosterd vermeerderen het aaltje niet en zijn daarom in aanwezigheid van het geel bietencysteaaltje zeer geschikte groenbemesters. Het volledige rapport is te vinden op of Zaai bietencysteaaltjesresistente rassen Uit veld- en klimaatkamerproeven blijkt dat partieel resistente bietenrassen hogere opbrengsten geven dan rassen zonder deze resistentie. Bovendien vermeerderen deze rassen het bietencysteaaltje minder dan de vatbare rassen (figuur 2). Hoogste financiële opbrengst De hoogste financiële opbrengst is te behalen door een grondmonster te analyseren, zodat de juiste keuze gemaakt kan worden voor een vatbaar of een partieel resistent bietencysteaaltjes ras. Als er geen aaltjes Hebt u op uw percelen problemen met zowel rhizoctonia als bietencysteaaltjes? Kies dan voor een ras met resistentie tegen rhizoctonia en niet voor een ras met bietencysteaaltjesresistentie. De gevolgen van rotte bieten door rhizoctonia zijn immers een groter probleem dan een lagere opbrengst door aantasting van bietencysteaaltjes. aanwezig zijn in de grond geven de vatbare rassen nog altijd 6% meer opbrengst. Bij een financiële opbrengst van euro is dat ruim 200 euro per hectare. Op proefvelden met slechts 75 eieren en larven (zeer lichte besmetting) was de inzet van aaltjesresistente rassen al rendabel. Bij een hoge besmetting brachten bietencysteaaltjesresistente rassen ruim 500 euro per hectare meer op dan vatbare rassen. Daarnaast dragen resistente groenbemesters en een ruime rotatie bij aan de uitzieking van aaltjes en geven daarmee een hogere opbrengst. Elma Raaijmakers informatie Figuur 1. Het geel bietencysteaaltje komt voor op de zandgronden in zuidoost, oost en noordoost Nederland. De punten geven plaatsen weer waar het aaltje tussen 2005 en 2011 is aangetoond in monsters van IRS-diagnostiek en Monitoring Nulsituatie. Hanteer een ruime rotatie Het geel bietencysteaaltje vermeerdert zich snel, maar heeft ook een zeer grote natuurlijke uitzieking. Dat wil zeggen dat als een jaar geen waardgewas, dus ook geen onkruid (zoals bijvoorbeeld vogelmuur of melganzevoet), op het perceel staat de besmetting met 80% afneemt. Door bieten niet vaker dan 1 op 4 te telen kan al een redelijke financiële opbrengst worden verkregen. Echter, het aaltje kan onverwachts hoge dichtheden kennen en daardoor veel schade doen. De hierna volgende aanvullende maatregelen kunnen de opbrengstreductie beperken. Figuur 2. Partieel resistente rassen beperken de vermeerdering van het geel bietencysteaaltje. De beginbesmetting op dit proefveld was 89 eieren en larven per 100 ml grond (Eeserveen, 2010). Verschillende letters geven significante verschillen aan (least significant difference 5% = 1955).

16 16 december 2011 nr. 6 Vraag en Antwoord Ik heb in augustus bietenzaad besteld: Ben ik klaar? Veel telers hebben in augustus gebruik gemaakt van de mogelijkheid van vroegbestelling. Voor deze bestellingen gold de vroegbestelkorting. Een deel van hen zal aanvullend in december ook bietenzaad bestellen. Maar ook telers die geen bietenzaad meer nodig hebben, moeten reageren op de onlangs toegezonden informatie. Iedere teler moet een ondertekende leveringsovereenkomst 2012 terugsturen. Het gemakkelijkst kan dit via het internetportaal. Dat voorkomt fouten bij de verwerking. Bijbestellen Controleer in ieder geval of voldoende bietenzaad besteld is. Bestel anders bij. Als u dit via internet doet, weet u direct of uw bestelwens gehonoreerd kan worden. Bestellen is ook mogelijk via de toegezonden formulieren. De bestelling moet uiterlijk 3 januari bij Suiker Unie binnen zijn. Daarna kan uitsluitend nog geleverd worden vanuit de regionale depots. Hiervoor wordt 5 euro per eenheid aan extra kosten in rekening gebracht. De raskeuze is bovendien beperkt. Zaad afbestellen uit de vroegbestelling is niet mogelijk. Biomassavergister koninklijk geopend Kroonprins Willem Alexander heeft op 8 november de biomassavergister in Dinteloord officieel geopend door met een shovel de eerste lading biomassa in de vergister te storten. Na de officiële opening heeft de kroonprins een korte rondgang over het terrein en door de suikerfabriek gemaakt. De biomassavergister gaat jaarlijks ton plantaardig restmateriaal verwerken voor de productie van biogas. In Vierverlaten komt een soortgelijke vergister. Als beide vergisters in bedrijf zijn produceert Suiker Unie in totaal 25 miljoen kubieke meter groen gas per jaar. Voldoende energie voor ruim huishoudens. Suiker Unie wordt daarmee de grootste groengasproducent van Nederland. Kort Nieuws Digestaat Betafert beschikbaar Het digestaat dat overblijft van het productieproces van de monovergister van Suiker Unie in Dinteloord wordt afgezet in de akkerbouw. De vergister in Dinteloord verwerkt bietenpuntjes, bietenblad en restanten perspulp, maar ook de reststromen van Sensus. Ook het restmateriaal uit de kassen op bedrijventerrein Nieuw Prinsenland nabij de fabriek kan in de toekomst worden gebruikt in de biomassavergister. De vergister is recent opgestart. Behalve onbewerkte digestaat, wordt er ook bewerkte dunne fractie en dikke digestaatfractie geproduceerd. Deze wordt als meststof verkocht onder de merknaam Betafert. De meststof is te koop via CZAV in Wemeldinge. Meer informatie is te vinden op Duurzame akkerbouw en Veldleeuwerik Stichting Veldleeuwerik heeft als doelstelling het bevorderen van duurzame akkerbouw. Veldleeuwerik is een samenwerkingsverband van akkerbouwers onderling en tussen akkerbouwers en de verwerkers van de producten. Suiker Unie participeert in deze stichting en werkt daardoor mee aan verduurzaming van akkerbouwbedrijven. Voor meer informatie zie Afscheid Jan Hazen Eind december beëindigt Jan Hazen zijn loopbaan bij Cosun. Jan heeft zijn hele werkzame leven doorgebracht in de bieten. Hij begon zijn carrière bij het IRS. Daarna was hij 21 jaar algemeen secretaris van de Nederlandse Bieten Federatie. Na de overname van CSM Suiker werd hij stafmedewerker op het secretariaat van de raad van beheer van Cosun. Behalve met de reguliere werkzaamheden, was hij de afgelopen tijd druk met de afwikkeling van de Stichting TAK. Cosun dankt Jan voor zijn jarenlange inzet voor de telers.