Milderspaât 1, Nederweert-Eind Rapport 3844

Transcriptie

1 Milderspaât 1, Nederweert-Eind Rapport 3844

2

3 Milderspaât 1, Nederweert-Eind (gemeente Nederweert) Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek R.M. van der Zee

4 2 Colofon ADC Rapport 3844 Milderspaât 1, Nederweert-Eind (gemeente Nederweert) Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek Auteur: R.M. van der Zee In opdracht van: Plan ROS ADC ArcheoProjecten, Amersfoort 16 juni 2015 Foto s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld Status onderzoek: definitief Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. Autorisatie: A. Muller ISSN ADC ArcheoProjecten Postbus BM Amersfoort Tel Fax info@archeologie.nl

5 3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding en administratieve gegevens 7 2 Bureauonderzoek Doelstelling en vraagstelling Methodiek Resultaten Gespecificeerde verwachting en conclusie 13 3 Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) Plan van Aanpak Resultaten Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) Conclusies 16 4 Aanbeveling 17 Literatuur 18 Geraadpleegde websites 19 Lijst van afbeeldingen en tabellen 19 Bijlage 1 Boorgegevens 29

6 4

7 5 Samenvatting In opdracht van Plan ROS te Eindhoven heeft ADC ArcheoProjecten in maart en april 2015 een bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek uitgevoerd op de locatie Milderspaât 1 in Nederweert-Eind (gemeente Nederweert). Aanleiding is de voorgenomen wijziging van het bestemmingsplan ten behoeve van de uitbreiding van Limburgs Openluchtmuseum Eynderhoof. Op basis van het bureauonderzoek is een gespecificeerde verwachting opgesteld. Hieruit blijkt dat in het plangebied rekening moet worden gehouden met archeologische resten uit alle archeologische perioden. Voor resten uit de periode Prehistorie tot Middeleeuwen geldt een hoge verwachting, dit vanwege de ligging op een hoger deel in het dekzandgebied. Hierbij dient wel te worden aangetekend dat tot dus ver nog geen resten uit deze periode in de kern van Eind bekend zijn. Voor resten uit de perioden Middeleeuwen en Nieuwe tijd geldt een lage verwachting. Het plangebied bevindt zich op enige afstand van de historische kern van Eind. Uit 18 e, 19 e en 20 e eeuwse kaarten blijkt dat het plangebied onderdeel was van een uitgestrekt akkercomplex. Het kaartmateriaal biedt geen aanknopingspunten voor de aanwezigheid van een boederijerf ter plaatse. Eventuele archeologische resten uit de periode Prehistorie tot de Middeleeuwen zullen voorkomen onderin het cultuurdek en in de top van het begraven natuurlijk profiel van de plaggenbodem. Afhankelijk van de dikte van het plaggendek kunnen deze in meer of mindere mate bewaard zijn gebleven. Door grondroerende activiteiten in de tweede helft van de 20 e eeuw, gerelateerd aan de aanleg van het sportveld, moet rekening worden gehouden met bodemverstoring. Een eventuele vondstenlaag zal zijn opgenomen onderin het cultuurdek. Hier wordt ook wel van een fossiele cultuurlaag gesproken: een doorwerkte oude bodem tussen het plaggendek en de ongeroerde ondergrond met kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuursteen en houtskool. Archeologische sporen zullen zich bevinden in de top van het begraven natuurlijk profiel. Organische resten en bot zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Het complextype en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerd door de beperkte gegevens. Afhankelijk van de ouderdom van het plaggendek, zullen eventuele archeologische resten uit de periode Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd in het plaggendek voorkomen. Eventuele resten zullen waarschijnlijk bestaan uit zogenoemd mestaardewerk, nederzettingsafval dat met het opbrengen van plaggen op het land terecht is gekomen. Teneinde bovengenoemde verwachting te toetsen en aan te vullen is in het plangebied een verkennend booronderzoek uitgevoerd. Hierbij is vastgesteld dat de bodemopbouw bestaat uit matig siltig zeer fijn dekzand waarin zich een podzolbodem heeft gevormd. Het begraven natuurlijk profiel, dat is opgebouwd uit een circa 10 tot 15 cm dikke humusinspoelingshorizont (Bh-horizont) en/of een circa 10 tot 25 cm dikke overgangshorizont (BC-horizont) wordt afgedekt door een gedeeltelijk onthoofd plaggendek met dikte van 10 tot 60 cm. Bodemkundig is er sprake van een hoge zwarte enkeerdgrond. Het begraven natuurlijk profiel wordt beschouwd als een potentieel archeologisch niveau. Dit niveau, waarvan de bovenkant op 70 tot 85 cm mv is vastgesteld, is met uitzondering van boring 5 in alle boringen aanwezig. ADC ArcheoProjecten adviseert bij bodemingrepen dieper dan 50 cm mv (circa 31,4 m + NAP; inclusief een veiligheidsmarge van 20 cm) een Inventariserend Veldonderzoek uit te voeren door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P). Het doel van dit onderzoek is het onderzoeken van de aan- of afwezigheid van archeologische resten alsmede de gaafheid, omvang, datering en conservering van archeologische ervan. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Indien de bodemingrepen niet dieper reiken dan 50 cm mv wordt geen nader onderzoek noodzakelijk geacht. Wij wijzen u erop dat de bevoegde overheid op basis van dit rapport een selectiebesluit neemt. De mogelijkheid bestaat dat dit selectiebesluit afwijkt van het door ons opgestelde advies.

8 6 Tabel 1. Overzicht van de verschillende (pre)historische perioden. Periode Afkorting Tijd in jaren Nieuwe tijd NT heden Middeleeuwen: XME na Chr. Late Middeleeuwen LME na Chr. Vroege Middeleeuwen VME na Chr. Romeinse tijd: ROM 12 voor Chr. 450 na Chr. Laat-Romeinse tijd ROML na Chr. Midden-Romeinse tijd ROMM na Chr. Vroeg-Romeinse tijd ROMV 12 voor Chr na Chr. IJzertijd: IJZ voor Chr. Late IJzertijd IJZL voor Chr. Midden-IJzertijd IJZM voor Chr. Vroege IJzertijd IJZV voor Chr. Bronstijd: BRONS voor Chr. Late Bronstijd BRONSL voor Chr. Midden-Bronstijd BRONSM voor Chr. Vroege Bronstijd BRONSV voor Chr. Neolithicum (Jonge Steentijd): NEO voor Chr. Laat-Neolithicum NEOL voor Chr. Midden-Neolithicum NEOM voor Chr. Vroeg-Neolithicum NEOV voor Chr. Mesolithicum (Midden-Steentijd): MESO voor Chr. Laat-Mesolithicum MESOL voor Chr. Midden-Mesolithicum MESOM voor Chr. Vroeg-Mesolithicum MESOV voor Chr. Paleolithicum (Oude Steentijd): PALEO tot 8800 voor Chr. Laat-Paleolithicum PALEOL voor Chr. Midden-Paleolithicum PALEOM voor Chr. Vroeg-Paleolithicum PALEOV tot voor Chr. Bron: Archeologisch Basis Register 1992

9 7 1 Inleiding en administratieve gegevens In opdracht van Plan ROS te Eindhoven heeft ADC ArcheoProjecten in maart en april 2015 een bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek uitgevoerd op de locatie Milderspaât 1 in Nederweert-Eind (gemeente Nederweert; afb. 1 en 2). Aanleiding is de voorgenomen wijziging van het bestemmingsplan ten behoeve van de uitbreiding van het Limburgs Openluchtmuseum Eynderhoof. Het plangebied ligt in een gebied waar een gemeentelijk archeologisch beleid is vastgesteld. Op grond van dit beleid maakt het plangebied deel uit van de zone Waarde Archeologie 4 (WR-Ah). 1 Dit betreft gebieden met een hoge verwachtingswaarde. Hier geldt een onderzoeksplicht bij ontwikkelingen met een omvang groter dan 250 m 2 en een bodemverstoring dieper dan 40 cm mv. Ten behoeve van het verkrijgen van een omgevingsvergunning dient de initiatiefnemer een rapport te overleggen waarin naar oordeel van de bevoegde overheid de archeologische waarde van het plangebied voldoende is vastgesteld. In het kader van dit proces heeft het in dit rapport beschreven onderzoek plaatsgevonden. In Nederland dient het vaststellen van de archeologische waarde van een plangebied te gebeuren op grond van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA versie 3.3). 2 Behalve op de KNA is de uitvoering van het onderzoek tevens gebaseerd op de richtlijnen van de gemeente Nederweert. De volgende administratieve gegevens zijn van toepassing: Opdrachtgever: Plan ROS de heer. mr. S. Peters Diamantring GS Eindhoven tel.: s.peters@planros.nl Fasen AMZ-cyclus: Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek Aanleiding: Wijziging bestemmingsplan ten behoeve van uitbreiding openluchtmuseum Locatie: Milderspaât 1 Plaats: Nederweert-Eind Gemeente: Nederweert Provincie: Limburg Kadastrale gegevens: gemeente Nederweert sectie R nummer 1172 (gedeeltelijk) Kaartblad: 58A (1:25.000) Oppervlakte plangebied circa m 2 Coördinaten: NW: / ZO: / NO: / ZW: / Bevoegde overheid met contactgegevens: Gemeente Nederweert mevrouw M. Houtappels Postbus AA Nederweert tel.: m.houtappels@nederweert.nl Deskundige namens de bevoegde overheid met de heer drs. F.P. Kortlang contactgegevens: ArchAeO BV, Archeologische Advisering en Ondersteuning Rapelenburglaan AP Eindhoven tel / Fokko.kortlang@archaeo.nl 1 Kortlang SIKB 2013.

10 8 ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): ADC-projectcode: Auteur: R.M. van der Zee Projectmedewerker(s): n.v.t. Autorisatie: A. Muller Periode van uitvoering: maart, april en juni 2015 Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten bv, Amersfoort Beheer en plaats digitale documentatie (e-depot): 2 Bureauonderzoek 2.1 Doelstelling en vraagstelling Het bureauonderzoek vormt de eerste stap in het vaststellen van de archeologische waarde van het gebied. Het doel van bureauonderzoek is het aan de hand van schriftelijke bronnen verwerven van informatie over bekende en/of verwachte archeologische resten in het plangebied, om daarmee te komen tot een gespecificeerde, archeologische verwachting. Voor het bureauonderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: Zijn mogelijk archeologische resten in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is de specifieke archeologische verwachting? Is het plangebied voldoende onderzocht en zo nee, welke vorm van nader archeologisch onderzoek kan worden geadviseerd? 2.2 Methodiek Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.3 Landbodems, protocol 4002 Bureauonderzoek. Het bureauonderzoek bestaat uit de volgende elf processtappen: 1. Afbakenen plan- en onderzoeksgebied en vaststellen consequenties van mogelijk toekomstig gebruik; 2. Aanmelden onderzoek bij Archis; 3. Vermelden (en toepassen) overheidsbeleid; 4. Beschrijven huidig gebruik; 5. Beschrijven historische situatie en mogelijke verstoringen; 6. Beschrijven mogelijke aanwezigheid bouwhistorische waarden in de ondergrond; 7. Beschrijven bekende archeologische en aardwetenschappelijke waarden; 8. Opstellen gespecificeerde verwachting; 9. Opstellen standaardrapport bureauonderzoek; 10. Afmelden onderzoek bij Archis: overdracht onderzoeksgegevens; 11. Aanleveren digitale gegevens bij e-depot. De processtappen 1 tot en met 7 leveren gegevens op basis waarvan processtap 8, de gespecificeerde verwachting wordt opgesteld. De gespecificeerde verwachting kan worden beschouwd als een belangrijke conclusie van het bureauonderzoek, omdat hierin wordt aangegeven of, en zo ja, welke archeologische waarden worden verwacht, indien relevant weergegeven op een kaart. De resultaten van processtappen 1 tot en met 8 worden behandeld in de paragrafen 3.1 tot en met 3.5. Processtap 9 resulteert in het voorliggende rapport. De processtappen 10 en 11 hebben betrekking op het voor derden openbaar maken van de resultaten van het bureauonderzoek bij onder meer Archis en het e-depot.

11 9 De beschrijving van de historische en aardwetenschappelijke informatie is gebaseerd op het volgende bronmateriaal: Kaart van Ferraris ( ) Kadastrale minuut uit Grote historische atlas van Nederland, 1:50.000, deel 4 Zuid-Nederland Bonnekaarten uit 1896, 1912,1924 en 1937 Topografische kaarten uit 1955, 1958, 1967, 1979 en 1988 Geologische overzichtskaart van Nederland 1: Digitale Geomorfologische Kaart van Nederland 1: Bodemkaart van Nederland 1: Recente luchtfoto s (Google Earth) AHN-beelden Archeologische beleidskaart voor de gemeenten Weert en Nederweert Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) Archeologische Monumentenkaart (AMK) Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS) Diverse literatuur 2.3 Resultaten Afbakening plan- en onderzoeksgebied, beschrijving huidig gebruik en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik Het plangebied bevindt zich binnen de bebouwde kom van Nederweert-Eind (afb. 1 en 2). De locatie wordt aan de noordzijde begrensd door een tennispark, aan de zuidzijde door weiland, aan de westzijde door het Limburgs Openluchtmuseum Eynderhoof en aan de oostzijde door tuinen van woningen (Pastoor Brandstraat 26 en 28) en een sportkantine annex schoolgebouw (Pastoor Brandstraat 16A en 16B). De oppervlakte bedraagt circa m 2. Het plangebied bestaat uit een voormalig handbalveld en aangrenzende bosschages en groenstroken. Het handbalveld is verhard met asfalt en wordt momenteel gebruikt voor de opslag van bouwmateriaal. In maart 2015 is in het plangebied een milieuhygiënisch verkennend bodemonderzoek uitgevoerd. 3 Uit de resultaten blijkt dat in zowel de boven- als de ondergrond geen overschrijdingen van de achtergrondwaarden zijn gemeten. In het grondwater is een licht verhoogde gehalte aan barium aangetoond. De resultaten van het verkennend bodemonderzoek vormen geen beletsel voor de voorgenomen ontwikkeling. In het kader van het onderzoek zijn gegevens met betrekking tot de aanwezigheid van ondergrondse kabels en leidingen opgevraagd bij het KLIC. 4 Uit de hierop ontvangen gegevens blijkt dat zich in het oostelijk deel (aan de kant van de kantine/ het schoolgebouw) een electriciteitskabel bevindt. Verder is geen ondergrondse infrastructuur aanwezig. Van het plangebied zelf zijn onvoldoende archeologische en aardkundige gegevens beschikbaar om een uitspraak te kunnen doen over de archeologische verwachting. Daarom zijn tevens gegevens betrokken uit de directe omgeving, waarmee het onderzoeksgebied kan worden gedefinieerd als het gebied binnen een straal van circa 500 m rondom het plangebied. De begrenzing van deze zone is gebaseerd op het gegeven dat hierbinnen sprake is van voldoende informatie om een uitspraak te doen over de archeologische verwachting die representatief is voor het plangebied. In het plangebied is de uitbreiding van het aangrenzende Limburgs Openluchtmuseum Eynderhof. De exacte bouwplannen zijn op dit moment nog niet bekend. Naar verwachting zullen de geldende ondergrenzen wel overschreden worden. 3 Reurich meldingsnummer 15G

12 Beschrijving van de aardwetenschappelijke waarden De volgende aardwetenschappelijke informatie is bekend van het plangebied: Bron Informatie Geologische overzichtskaart van Nederland Formatie van Boxtel met een dek van het Laagpakket van Wierden; 1: fluvioperiglaciale afzettingen (leem en zand) met een zanddek (kaartcode: Bx6) Geomorfologische kaart van Nederland dekzandruggen al dan niet met oud bouwlanddek (kaartcode: 3L5) 1: Bodemkaart van Nederland 1: Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) 8 hoge zwarte enkeergronden, lemig fijn zand, grondwatertrap VI en VII (kaartcodes: zez23-vi en zez23-vii) 32,2 m + NAP Geologie en geomorfologie Het onderzoeksgebied is gelegen in Centrale Slenk (ook wel Roerdalslenk genoemd), een als gevolg van tektonische bewegingen relatief lager gelegen gebied, dat aan de zuidwestzijde wordt begrensd door de Feldbiss- en aan de noordoostzijde door de Peelrandbreuk. 9 De ondergrond wordt gevormd door een dik pakket dekzand, dat de slenk grotendeels heeft opgevuld; de oudere afzettingen zijn als gevolg van tektonische bodemdaling tot grote diepte weggezakt. 10 Het dekzand is een tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien ( tot jaar geleden), gevormde windafzetting (Laagpakket van Wierden binnen de Formatie van Boxtel). In de afzetting van het dekzand zijn meerdere fasen te onderscheiden en die hangen samen met klimaatswisselingen in het Weichselien. 11 In begin van het Weichselien was er nog vrij veel vegetatie, waardoor de zandverstuivingen slechts een lokaal karakter hadden. 12 In het Pleniglaciaal (Midden-Weichselien) was de vegetatie vrijwel verdwenen, waardoor op grote schaal verstuiving kon optreden. Door sneeuwsmeltwater traden tevens uitgebreide verspoelingen op. 13 Het dekzand uit deze periode is veelal horizontaal gelaagd en er komen lemige (soms löss-achtige) banden in voor. Dit wordt ook wel Oud Dekzand genoemd. In het Laat-Glaciaal (Laat-Weichselien) werd opnieuw op grote schaal dekzand gevormd. Het is afgezet in de vorm van langgerekte of paraboolvormige ruggen, die veelal zuidwest-noordoost georiënteerd zijn. Deze goed gesorteerde, weinig gelaagde afzettingen worden ook wel Jong Dekzand genoemd. Aan het eind van het Weichselien en in het begin van het Holoceen nam de vegetatie toe, waardoor de verplaatsing van zand door de wind steeds minder werd en het zachtglooiende dekzandreliëf gefixeerd raakte. Bodem Op de Bodemkaart van Nederland 1: ligt het plangebied in een zone met hoge zwarte enkeerdgronden. 14 Deze gronden worden gekenmerkt door een humushoudende bovengrond van tenminste 50 cm dikte. 15 Deze is ontstaan door ophoging van de oorspronkelijke bodem met mest vermengd met overwegend heideplaggen en zand. Het ontstane pakket wordt ook wel plaggendek genoemd. 5 Alterra TNO Stichting voor Bodemkartering 1972a Berendsen Stichting voor Bodemkartering 1972b. 11 Verhoeven et al. 2009b. 12 Berendsen Stichting voor Bodemkartering 1972b. 14 Stichting voor Bodemkartering 1972a. 15 De Bakker 1966.

13 11 Onder het plaggendek is veelal een deel van de oorspronkelijk aanwezige podzolprofiel opgenomen in het plaggendek ( onthoofd podzolprofiel ). De aanwezigheid van een podzolprofiel is het resultaat van uitspoeling, verplaatsing en neerslag van organische stof en ijzer- en aluminiumoxiden. Podzolgronden zijn daarom kenmerkend voor goed gedraineerde gebieden, zoals dekzandruggen. Vanwege de beschermende werking van een plaggendek zijn archeologische sporen uit de perioden van vóór de Late Middeleeuwen in de regel goed geconserveerd. Echter, bij civieltechnische werkzaamheden wordt veelal het plaggendek verwijderd, waardoor ook eventuele onderliggende grondsporen vaak (deels) verstoord raken. Of dit in het plangebied ook het geval is, is niet bekend Beschrijving van bekende archeologische waarden Op de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), die een vlakdekkende en landsdekkende classificatie van de trefkans op archeologische resten bevat, is het plangebied gelegen in een zone met een hoge trefkans (afb. 5). Deze classificatie is gerelateerd aan de combinatie van bodem en grondwatertrap. 16 Voor hoge zwarte enkeerdgronden met grondwatertrap VI en VII geldt statistisch gezien een relatief hoge dichtheid van archeologische resten. Op de meer verfijnde archeologische beleidskaart voor de gemeenten Weert en Nederweert is het plangebied gelegen in een zone met een hoge verwachtingswaarde. 17 Deze zone omvat gebieden die op grond van geomorfologische kenmerken en op grond van relatief grote aantallen bekende vindplaatsen in vergelijkbare omstandigheden een grote kans maken dat archeologische resten in de bodem aanwezig zijn. Het betreft vooral de betere, meer vruchtbare woongronden die over het algemeen een bewoningsgeschiedenis kennen van vele duizenden jaren. Het plangebied is niet alleen gelegen in een zone met een hoge verwachtingswaarde, maar maakt ook deel uit van één van de door de provincie Limburg aangewezen archeologische aandachtsgebieden, het Eiland van Weert. 18 Archeologische aandachtsgebieden zijn representatieve en relatief gave delen van de verschillende Limburgse cultuurlandschappen met een groot potentieel aan archeologische waarden. In het toelichtingsrapport wordt het Eiland van Weert als volgt omschreven: 19 Het eiland van Weert ligt in een wat minder verzakt deel van de Centrale Slenk. Het bestaat uit een dekzandlandschap met hier en daar een wat hogere dekzandrug. Door zijn relatief hoge ligging en de afwezigheid van geïsoleerde laagten kon het gebied naar alle kanten goed afwateren. Kenmerkend is het uitgebreide oude bouwlandcomplex dat het dekzandlandschap overdekt. De periferie van het escomplex bestaat uit vochtige en natte gebieden, zoals de Peel en enkele beekdalen, die het eiland van Weert omringen. Uit een evaluatie van de beschikbare kennis over het gebied blijkt dat het oud bouwlandcomplex van het Eiland van Weert een groot onderzoekspotentieel voor de Late Prehistorie t/m de Middeleeuwen. 20 De natte periferie van het eiland van Weert heeft een vergelijkbaar potentieel als de Peel, namelijk voor vuursteenvindplaatsen nabij vennen en beeklopen. Op de Archeologische Monumentenkaart (AMK) maakt het plangebied geen deel uit van een archeologisch monument (afb. 5). Wel bevindt zich ongeveer 200 m naar het westen toe een archeologisch monument (van hoge archeologische waarde). 21 Dit betreft de historische kern van Eind en Kruisstraat. Hier moet rekening worden gehouden met bewoningssporen uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd. 16 Deeben Verhoeven et al. 2009a. 18 Van der Gaauw ibid. 20 Hiddink monument

14 12 Voor een terrein, onderdeel van het Limburgs Openluchtmuseum Eynderhof, op circa 40 m ten westen van het plangebied, is een bureauonderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van archeologische resten. 22 Hieruit bleek dat er sprake was van een middelhoge verwachting voor jager-verzamelaars en nederzettingsvindplaatsen uit alle overige perioden. 23 Op grond van deze verwachting werd een karterend booronderzoek uitgevoerd. Hieruit kwam naar voren dat de bodem in het algemeen tot in de top van de C-horizont geroerd was. Op grond hiervan werden geen intacte vuursteenvindplaatsen verwacht. Wel kon de aanwezigheid van intacte nederzettingsvindplaatsen niet worden uitgesloten, ondanks het feit dat er geen archeologische indicatoren werden aangetroffen. Omdat het uitgevoerde booronderzoek onvoldoende inzicht gaf in de mogelijke aanwezigheid van archeologische resten werd vervolgonderzoek in de vorm van proefsleuven noodzakelijk geacht. Voor twee andere terrein, respectievelijk op circa 100 m ten noordwesten van het plangebied 24 en op circa 60 m ten oosten van het plangebied 25, is een booronderzoek uitgevoerd, waarbij op basis van de resultaten een proefsleuvenonderzoek werd geadviseerd. Deze terreinen bevinden zich binnen dezelfde bodemkundige en geomorfologische eenheid als het onderhavige plangebied. Ten behoeve van aanvullende archeologische en historische informatie over het gebied is contact opgenomen met de heer H.G.M. Verheijen (Limburgs Openluchtmuseum Eynderhof). Hij gaf aan dat ter plaatse van de huidige kern van Eind tot dusver geen archeologische vondsten bekend zijn. Een verklaring zou kunnen zijn dat het gebied als gevolg van leemlagen in de bodem betrekkelijk nat was en daarmee in de periode Bronstijd Middeleeuwen minder aantrekkelijk voor bewoning Beschrijving van de historische situatie, mogelijke verstoringen en bouwhistorische waarden De historische situatie is op verschillende kaarten als volgt: Bron Jaartal Historische situatie Kaart van Ferraris (Kabinetskaart van de Oostenrijkse bouwland Nederlanden; afb. 6) 26 Kadastrale minuut (afb. 7) perceel 291 (gedeeltelijk): bouwland Topografische kaart /44 bouwland Bonnekaart idem Bonnekaart idem Bonnekaart idem Bonnekaart (afb. 8) idem Topografische kaart idem Topografische kaart idem Topografische kaart sportveld Topografische kaart idem Topografische kaart idem 22 onderzoeksmelding en Rondags onderzoeksmelding en onderzoeksnummer onderzoeksmelding en onderzoeksnummer Kadaster Wolters-Noordhoff Atlasprodukties Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Kadaster Kadaster Kadaster Kadaster 1979.

15 13 historie Over de historie van Nederweert-Eind is weinig bekend. Het vormde tezamen met Nieuwstraat, Winnerstraat, Horik, Ospel, Kreijel, Hulsen en Roeven een reeks gehuchten tegen de rand van een uitgestrekt akkergebied. In het centrum van het akkergebied lag het kerkdorp Nederweert. 38 Het oudste schriftelijke gegeven van Weert is de vermelding van een villa werta in de tweede helft van de 11 e eeuw. De meeste gehuchten aan de rand van het akkergebied duiken pas eeuwen later in de bronnen op. oude kaarten Op de oudst geraadpleegde kaart, de Kaart van Ferraris ( ), is het plangebied onbebouwd en in gebruik als bouwland (afb. 6). Op de kadastrale minuut uit , maakt het plangebied deel uit van een perceel, dat blijkens de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel (OAT) in gebruik is als bouwland (afb. 7). 39 Het perceel behoort tot een erf, dat zich circa 150 m ten noordoosten van het plangebied bevond. De kern van de nederzetting Eind bevond zich circa 250 m ten westen van het plangebied, aan de Eynderweg. Op grond van het kaartbeeld van de topografische kaart uit 1843/44 40 en de Bonnekaarten uit 1896, 1912, 1924 en moet worden aangenomen dat de situatie in het plangebied tot in het tweede kwart van de 20 e eeuw ongewijzigd blijft (afb. 8). In het derde kwart van de 20 e eeuw vinden in en rond het plangebied verschillende veranderingen plaats. Op de topografische kaart van verschijnt aan de ten zuiden van het plangebied gelegen Gerardusweg een kerk verschenen. Dit betreft de Gerardus Majellakerk, die in is gebouwd ter vervanging van een in 1939 opgerichte noodkerk, en thans een rijksmonument is. De Gerardus Majallakerk fungeerde enkele decennia als bedevaartskerk In de jaren 50 en 60 worden verschillende zijstraten aangelegd, waaronder de Pastoor Brandstraat die zich ten oosten van het plangebied bevindt, en ontstaat een nieuwe bewoningskern. Aanvankelijk blijft het plangebied in gebruik als akkerland. Dit verandert in de loop van het derde kwart van de 20 e eeuw. Op de topografische kaart van is het plangebied ingericht als sportterrein. Op de topografische kaart van verschijnt direct ten oosten van het plangebied bebouwing: de huidige sportkantine en het huidige schoolgebouw. Hiermee ontstaat de tegenwoordige situatie. 2.4 Gespecificeerde verwachting en conclusie De eerste, voor het bureauonderzoek opgestelde onderzoeksvraag Zijn mogelijk archeologische resten in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is de specifieke archeologische verwachting? kan als volgt worden beantwoord: In het plangebied moet rekening worden gehouden met archeologische resten uit alle archeologische perioden. Voor resten uit de periode Prehistorie tot Middeleeuwen geldt een hoge verwachting, dit vanwege de ligging op een hoger deel in het dekzandgebied. Hierbij dient wel te worden aangetekend dat tot dus ver nog geen resten uit deze periode in de kern van Eind bekend zijn. Voor resten uit de perioden Middeleeuwen en Nieuwe tijd geldt een lage verwachting. Het plangebied bevindt zich op enige afstand van de historische kern van Eind. Uit 18 e, 19 e en 20 e eeuwse kaarten blijkt dat het plangebied onderdeel was van een uitgestrekt akkercomplex. Het kaartmateriaal biedt geen aanknopingspunten voor de aanwezigheid van een boederijerf ter plaatse van het plangebied. 37 Kadaster Renes Kadaster Wolters-Noordhoff Atlasprodukties Bureau Militaire Verkenningen 1896, 1912, 1924 en Kadaster Kadaster Kadaster 1979.

16 14 Eventuele archeologische resten uit de periode Prehistorie tot de Middeleeuwen zullen voorkomen onderin het cultuurdek en in de top van het begraven natuurlijk profiel van de plaggenbodem. Afhankelijk van de dikte van het plaggendek kunnen deze in meer of mindere mate bewaard zijn gebleven. Door grondroerende activiteiten in de tweede helft van de 20 e eeuw, gerelateerd aan de aanleg van het sportveld, moet rekening worden gehouden met bodemverstoring. Een eventuele vondstenlaag zal zijn opgenomen onderin het cultuurdek. Hier wordt ook wel van een fossiele cultuurlaag gesproken: een doorwerkte oude bodem tussen het plaggendek en de ongeroerde ondergrond met kleine fragmenten aardewerk, natuursteen, vuursteen en houtskool. Archeologische sporen zullen zich bevinden in de top van het begraven natuurlijk profiel. Organische resten en bot zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Het complextype en de omvang kunnen niet nader worden gespecificeerd door de beperkte gegevens. Afhankelijk van de ouderdom van het plaggendek, zullen eventuele archeologische resten uit de periode Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd in het plaggendek voorkomen. Eventuele resten zullen waarschijnlijk bestaan uit zogenoemd mestaardewerk, nederzettingsafval dat met het opbrengen van plaggen op het land terecht is gekomen. De beantwoording van de overige onderzoeksvragen is als volgt: Is het plangebied voldoende onderzocht en zo nee, welke vorm van nader archeologisch onderzoek kan worden geadviseerd? Nee, het plangebied is niet voldoende geadviseerd. Geadviseerd wordt een Inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek uit te voeren. 3 Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) 3.1 Plan van Aanpak Inleiding Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting, zoals deze is geformuleerd in par Op 6 maart 2015 werd een Plan van Aanpak opgesteld, waarin de werkwijze van het onderzoek werd vastgelegd. In lijn met de conclusie naar aanleiding van de gespecificeerde verwachting (par. 2.4) is gekozen voor een verkennend booronderzoek. Met het verkennende booronderzoek zal de bodemopbouw en de mate van intactheid daarvan bepaald worden. Het leidt tot beantwoording van de volgende onderzoeksvragen: Wat is de geo(morfo)logische en bodemkundige opbouw van de ondergrond in het plangebied? In hoeverre is deze opbouw nog intact? Bevinden zich archeologisch relevante afzettingen in het plangebied? Zo ja, op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP? Alhoewel niet het doel van een verkennend booronderzoek, zijn er desondanks toch archeologische indicatoren aangetroffen? Zo ja: - Op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP zijn deze archeologische indicatoren aangetroffen? - Wat is de horizontaal ruimtelijke spreiding van deze archeologische indicatoren? - Wat is de aard en ouderdom van deze indicatoren? In welk opzicht kan op basis van het veldonderzoek de archeologische verwachting worden bijgesteld? In hoeverre worden de (mogelijk aanwezige) archeologische resten bedreigd door toekomstige planontwikkeling? Is het plangebied voldoende onderzocht en zo nee, welke vorm van nader archeologisch onderzoek kan worden geadviseerd?

17 Uitvoeringsplan veldwerkzaamheden Voor het beantwoorden van de in par genoemde onderzoeksvragen is de volgende onderzoeksmethode toegepast: Aantal boringen: 6 Boorgrid: geen, zo mogelijk evenredig verspreid over het plangebied Diepte boringen: Boormethode: Bemonstering: tot tenminste 25 cm in de onverstoorde ondergrond (Chorizont) Edelman met diameter 7 cm en een zandguts met een diameter van 2 cm (handmatig) versnijden en/of verbrokkelen De bodemtextuur en archeologische indicatoren worden beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG-TNO waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd. 45 De X- en Y-coördinaten worden bepaald aan de hand van de lokale topografie en ingemeten met een GPS met een nauwkeurigheid van 2 m. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van AHN-beelden. Naast de boringen zal conform de richtlijnen van de gemeente Nederweert handmatig een profielputje worden gegraven om een representatief profiel te verkrijgen van de bodemopbouw en/of de aard van de verstoring. Voorwaarde is wel dat de C-horizont op maximaal 70 cm wordt aangetroffen Monsternameplan Hoewel een verkennend booronderzoek niet als primair doel het opsporen van archeologische vindplaatsen en indicatoren heeft, zullen eventuele relevante archeologische vondsten wel worden verzameld en indien mogelijk globaal worden gedetermineerd. Ook voor het onderzoek relevante bodemlagen zullen worden bemonsterd. 3.2 Resultaten Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) Veldinspectie Het plangebied bestaat uit een met asfalt verhard voormalig handbalveld, dat ten tijde van het veldwerk gebruikt werd voor de tijdelijke opslag van bouwmateriaal. De aangrenzende terreindelen worden hoofdzakelijk gevormd door een grasveld en bosschages. Het zuidoostelijk deel is gedeeltelijk bestraat met tegels. In overeenstemming met het Plan van Aanpak zijn zes boringen verspreid over het plangebied gezet. Eén boring (nummer 2) is ter plaatse van het met asfalt verharde voormalige handbalveld gezet. De overige boringen zijn in de groenstroken rondom het veld gezet. Omdat in de boringen de C-horizont pas vanaf een diepte van 75 tot 125 cm mv werd bereikt, is geen profielputje gegraven Lithologische beschrijving en interpretatie De locatie van de boringen is weergeven in afb. 9. De boorgegevens worden gepresenteerd in bijlage 1. Uit het booronderzoek komt naar voren dat het natuurlijke bodemprofiel bestaat uit kalkloos matig siltig dekzand (Laagpakket van Wierden binnen de Formatie van Boxtel). De korrels zijn goed gesorteerd. De mediaanklasse van de korrelgrootte bedraagt zeer fijn ( µm). Het sediment heeft een lichtgeelgrijze kleur en is plaatselijk zwak roestig. De aanwezigheid van roestvlekken duidt op gleyverschijnselen, het resultaat van afwisselend oxidatie- en reductieprocessen als 45 Bosch 2005; Nederlands Normalisatie-Instituut 1989.

18 16 gevolg van grondwaterfluctuaties. In boring 1 bestaat de natuurlijke ondergrond uit sterk zandige leem. In de boringen 1 t/m 4 en 6 wordt de top van het natuurlijke bodemprofiel gevormd door een circa 10 tot 15 cm dikke humusinspoelingshorizont (Bh-horizont) en/of een circa 10 tot 25 cm dikke overgangshorizont (BC-horizont). Dit betreft een restant van de oorspronkelijk aanwezige podzolbodem. In boring 5 is deze podzolbodem vermoedelijk geheel opgenomen in de bovengrond. Vanaf 70 tot 85 cm mv gaat het natuurlijke bodemprofiel over in een 10 tot 60 cm dikke laag matig humeus, matig siltig zeer fijn zand met een donkergrijsbruine tot grijsbruine kleur. Deze laag wordt geïnterpreteerd als een plaggendek (Aap-horizont). Een fossiele cultuurlaag kon niet onderscheiden worden. Op basis van de variabele dikte van het plaggendek moet worden aangenomen dat in delen van het plangebied het dek is afgegraven en/of geëgaliseerd. In de boringen 1, 2, 5 en 6 zijn sporen baksteen aangetroffen. Dit materiaal is vermoedelijk met het opbrengen van plaggen op het land gebracht en heeft geen archeologische betekenis. Het plaggendek wordt afgedekt een 25 tot 65 cm dik pakket ophoogzand en/of (sub)recent geroerde grond. In boring 2, die ter plaatse van het voormalige handbalveld is gezet, bestaat de bovenste 65 cm van het profiel uit een 25 cm dikke laag ophoogzand gevolgd door een 40 cm dikke laag puin en asfalt. Samenvattend kan gesteld worden dat de bodemopbouw in het plangebied bestaat uit een gedeeltelijk onthoofde hoge zwarte enkeerdgrond. Op basis van de aanwezigheid van een grotendeels intact natuurlijk profiel moet worden aangenomen dat eventuele grondsporen nog bewaard zijn gebleven. 3.3 Conclusies De in paragraaf gestelde onderzoeksvragen kunnen op basis van de bereikte resultaten als volgt worden beantwoord: Wat is de geo(morfo)logische en bodemkundige opbouw van de ondergrond in het plangebied? Het plangebied is gelegen in een hoger deel van het dekzandlandschap. De bodemopbouw wordt gekenmerkt door matig siltig zeer fijn dekzand waarin zich een podzolbodem heeft gevormd. Het begraven natuurlijk profiel, dat bestaat uit een circa 10 tot 15 cm dikke humusinspoelingshorizont (Bh-horizont) en/of een circa 10 tot 25 cm dikke overgangshorizont (BC-horizont) wordt afgedekt door een gedeeltelijk onthoofd plaggendek met dikte van 10 tot 60 cm. Bodemkundig is er sprake van een hoge zwarte enkeerdgrond. In hoeverre is deze opbouw nog intact? Bij de aanleg van het sportveld is vermoedelijk het bovenste deel van het plaggendek afgraven. Het begraven natuurlijk profiel is echter grotendeels intact. Bevinden zich archeologisch relevante afzettingen in het plangebied? Het begraven natuurlijk profiel wordt beschouwd als een potentieel archeologisch niveau. Dit is met uitzondering van boring 5 in alle boringen aanwezig. Zo ja, op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP? De top van het niveau bevindt zich op 70 tot 85 cm mv (circa 31,2 m + NAP). Alhoewel niet het doel van een verkennend booronderzoek, zijn er desondanks toch archeologische indicatoren aangetroffen? In het plaggendek zijn baksteenresten aangetroffen. Dit materiaal is vermoedelijk door bemesting op het land gebracht en duidt niet op de aanwezigheid van een vindplaats ter plaatse. Zo ja: - Op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP zijn deze archeologische indicatoren aangetroffen?

19 17 Niet van toepassing - Wat is de horizontaal ruimtelijke spreiding van deze archeologische indicatoren? Niet van toepassing - Wat is de aard en ouderdom van deze indicatoren? Niet van toepassing In welk opzicht kan op basis van het veldonderzoek de archeologische verwachting worden bijgesteld? De archeologische verwachting dient te worden gehandhaafd. In hoeverre worden de (mogelijk aanwezige) archeologische resten bedreigd door toekomstige planontwikkeling? Bodemingrepen dieper dan 50 cm mv (circa 31,4 m + NAP; inclusief veiligheidsmarge van 20 cm) kunnen een bedreiging vormen voor mogelijk aanwezige archeologische waarden. Is het plangebied voldoende onderzocht en zo nee, welke vorm van nader archeologisch onderzoek kan worden geadviseerd? In geval van bodemingrepen dieper dan 50 cm mv (circa 31,4 m + NAP; inclusief veiligheidsmarge van 20 cm) wordt een Inventariserend veldonderzoek in de vorm van proefsleuven (IVO-P) geadviseerd. 4 Aanbeveling ADC ArcheoProjecten adviseert bij bodemingrepen dieper dan 50 cm mv (circa 31,4 m + NAP; inclusief een veiligheidsmarge van circa 20 cm) een inventariserend veldonderzoek uit te voeren door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P). Het doel van dit onderzoek is het onderzoeken van de aan- of afwezigheid van archeologische resten alsmede de gaafheid, omvang, datering en conservering van archeologische ervan. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Indien de bodemingrepen niet dieper reiken dan 50 cm mv wordt geen nader onderzoek noodzakelijk geacht. Wij wijzen u erop dat de bevoegde overheid op basis van dit rapport een selectiebesluit neemt. De mogelijkheid bestaat dat dit selectiebesluit afwijkt van het door ons opgestelde advies.

20 18 Literatuur Alterra, 2003: Geomorfologische kaart van Nederland 1: Landsdekkende en digitale versie. Wageningen. Bakker, H. de, 1966: De subgroepen van het systeem van bodemclassificatie voor Nederland. In: Boor en Spade XV p Wageningen. Berendsen, H.J.A., 2008: Landschappelijk Nederland. Assen. Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNO-rapport NITG A). Bureau Militaire Verkenningen, 1896, 1912, 1924 en 1937: Nederweert, blad 726, 1: Deeben, J.H.C., 2009: Handleiding voor de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden derde generatie. Toelichting op de Globale Archeologische Kaart van het Continentale Plat. Toelichting bij de kaart van Hoog Nederland met afgedekte pleistocene sedimenten. Amersfoort. Gaauw, P. van der, 2008: Provinciale archeologische aandachtsgebieden. Archeologisch selectiedocument. Maastricht. Hiddink, H.A., 2009: Wetenschappelijk kader Provinciaal Archeologisch Aandachtgebied 'Eiland van Weert'. Amsterdam. Kadaster, : Oorspronkelijke aanwijzende tafel der grondeigenaren en der ongebouwde en gebouwde vaste eigendommen, Nederweert, Limburg, sectie I, Blad 01. Kadaster, 1955, 1958, 1967, 1979 en 1988: Topografische Kaart van Nederland 1:25 000, blad 58A. Emmen. Kortlang, F.P., 2010: Nota Archeologiebeleid gemeenten Weert en Nederweert. Naar een implementatie van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg in het gemeentelijke beleid. ArchAeO-Rapport Eindhoven. Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN Delft. Renes, J., 1999: Landschappen van Maas en Peel. Een toegepast historisch-geografisch onderzoek in het streekplangebied Noord- en Midden Limburg. Leeuwarden/Maastricht. Reurich, J., 2015: Verkennend bodemonderzoek Eynderhoof te Nederweert-Eind. rapport projectnummer AGEL adviseurs. Oosterhout. Rondags, E.J.N, 2008: Inventariserend veldonderzoke, deel karterend, Milderspaat te Nederweert- Eind. Synthegra Archeologie Rapport P Weert. SIKB, 2013: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA) Landbodems. Gouda. Stichting voor Bodemkartering, 1972a: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 58 West, Roermond. Wageningen. Stichting voor Bodemkartering, 1972b: Bodemkaart van Nederland, schaal 1: Toelichting bij de kaartbladen 57 Oost Valkenswaard en 58 West, Roermond. Wageningen. TNO, 2006: Geologische overzichtskaart van Nederland. 1: Utrecht. Verhoeven, M., G.R. Ellenkamp & M. Janssens, 2009a: Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeenten Weert en Nederweert. Deelrapport I: Samenvatting en aanbevelingen. RAAP-rapport Weesp. Verhoeven, M., G.R. Ellenkamp & M. Janssens, 2009b: Een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart voor de gemeenten Weert en Nederweert. Deelrapport II: Landschap en archeologie. RAAP-rapport Weesp. Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990: Grote Historische Atlas van Nederland, deel 4 Zuid- Nederland Groningen.

21 19 Geraadpleegde websites achtsgebieden Lijst van afbeeldingen en tabellen Afb. 1 Locatie van het plangebied Afb. 2 Detailkaart van het plangebied Afb. 3 Plangebied geprojecteerd op een uitsnede van de archeologische beleidskaart voor de gemeente Weert en Nederweert Afb. 4 Plangebied gezien in zuidwestelijke richting Afb. 5 Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen Afb. 6 Globale ligging van het plangebied op een uitsnede van de Kaart van Ferraris ( ) Afb. 7 Locatie van het plangebied op de kadastrale minuut van Afb. 8 Plangebied geprojecteerd op de Bonnekaart van 1937 Afb. 9 Boorpuntenkaart Tabel 1. Overzicht van de verschillende (pre)historische perioden.

22 20 Afb. 1 Locatie van het plangebied

23 21 Afb. 2 Detailkaart van het plangebied

24 Afb. 3 Plangebied geprojecteerd op een uitsnede van de archeologische beleidskaart voor de gemeente Weert en Nederweert 22

25 23 Afb. 4 Plangebied gezien in zuidwestelijke richting

26 Afb. 5 Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen 24

27 Afb. 6 Globale ligging van het plangebied op een uitsnede van de Kaart van Ferraris ( ) 25

28 Afb. 7 Locatie van het plangebied op de kadastrale minuut van

29 27 Afb. 8 Plangebied geprojecteerd op de Bonnekaart van 1937

30 28 Afb. 9 Boorpuntenkaart

31 29 Bijlage 1 nummer x coördinaat (m) y coördinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie zand zwak siltig;zwak humeus matig fijn bruin-grijs kalkloos matig kleine spreiding 5 25 zand zwak siltig matig fijn licht-geel-grijs kalkloos matig kleine spreiding;basis scherp;opgebrachte grond;ophoogzand, brokken humeus zand zand matig siltig;matig humeus zand matig siltig;zwak humeus zeer fijn grijs-bruin kalkloos spoor baksteen A- horizont;antropogeen dek matig kleine spreiding;onderin zwarte zandbrokken, bovenin lichtgrijze zandbrokken zeer fijn bruin kalkloos B-horizont;humeus matig kleine spreiding;podsol zand matig siltig zeer fijn licht-bruin-geel kalkloos BC-horizont matig kleine spreiding leem sterk zandig licht-grijs kalkloos spoor roestvlekken C-horizont Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel 0 40 grijs asfalt en puin zand matig siltig zeer fijn zand matig siltig;matig humeus licht-geel-grijs kalkloos spoor roestvlekken zeer fijn donker-bruin kalkloos spoor baksteen A- horizont;antropogeen dek matig kleine spreiding;opgebrachte grond;ophoogzand;basis scherp matig kleine spreiding

32 30 nummer x coördinaat (m) y coördinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie zand matig siltig;zwak humeus zeer fijn grijs-bruin kalkloos B-horizont;humeus matig kleine spreiding;podsol zand matig siltig zeer fijn licht-bruin kalkloos BC-horizont matig kleine spreiding;podsol zand matig siltig zeer fijn licht-geel-grijs kalkloos spoor roestvlekken C-horizont matig kleine spreiding Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel 0 25 zand zwak siltig;zwak humeus zand matig siltig;matig humeus matig fijn donker-geelbruin zeer fijn donker-grijsbruin kalkloos matig kleine spreiding;opgebrachte grond;weinig gele vlekken kalkloos matig kleine spreiding zand zwak siltig zeer fijn licht-bruin kalkloos BC-horizont matig kleine spreiding;basis geleidelijk zand matig siltig zeer fijn licht-geel-grijs kalkloos C-horizont matig kleine spreiding Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel 0 25 zand zwak siltig;matig humeus matig fijn bruin-grijs kalkloos A-horizont matig kleine spreiding;opgebrachte grond;grijze zandbrokken zand matig siltig zeer fijn licht-geel kalkloos spoor roestvlekken zand matig siltig;matig humeus zeer fijn grijs-bruin kalkloos A- horizont;antropogeen dek matig kleine spreiding;opgebrachte grond;ophoogzand matig kleine spreiding;ophoogzand;veel gele vlekken;omgewerkte

33 31 nummer x coördinaat (m) y coördinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie zand matig siltig zeer fijn licht-bruin kalkloos BC-horizont matig kleine spreiding;basis diffuus zand matig siltig zeer fijn licht-geel-grijs kalkloos C-horizont matig kleine spreiding Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel grond 0 25 zand zwak siltig matig fijn licht-grijs-geel kalkloos matig kleine spreiding;opgebrachte grond;ophoogzand zand zwak siltig;matig humeus zand matig siltig;matig humeus matig fijn bruin-grijs kalkloos A- horizont;antropogeen dek zeer fijn donker-grijsbruin kalkloos spoor baksteen matig kleine spreiding;omgewerkte grond;vlekkerig matig kleine spreiding zand matig siltig zeer fijn licht-grijs-bruin kalkloos C-horizont matig kleine spreiding Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel zand matig siltig zeer fijn licht-geel-grijs kalkloos C-horizont matig kleine spreiding Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel 0 30 zand matig siltig;zwak humeus zand matig siltig;matig humeus zeer fijn licht-grijs-bruin kalkloos A-horizont matig kleine spreiding zeer fijn grijs-bruin kalkloos spoor baksteen A- horizont;antropogeen dek matig kleine spreiding

34 32 nummer x coördinaat (m) y coördinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie zand matig siltig zeer fijn licht-bruin kalkloos BC-horizont matig kleine spreiding zand matig siltig zeer fijn licht-geel-grijs kalkloos C-horizont matig kleine spreiding Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel