Citation for published version (APA): Lekkerkerker, S. J. (2017). Improvement of diagnosis and treatment of pancreatic diseases.

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Improvement of diagnosis and treatment of pancreatic diseases Lekkerkerker, S.J. Link to publication Citation for published version (APA): Lekkerkerker, S. J. (2017). Improvement of diagnosis and treatment of pancreatic diseases. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 17 Apr 2019

2 APPENDICES NEDERLANDSE SAMENVATTING CONTRIBUTING AUTHORS PHD PORTFOLIO DANKWOORD CURRICULUM VITAE A

3 Appendices NEDERLANDSE SAMENVATTING Dit proefschrift bevat de uitkomsten van studies de uitgevoerd zijn om meer inzicht te verkrijgen in de diagnostiek en behandeling van pancreatitis, pancreascysten en pancreascarcinoom. DEEL 1 PANCREATITIS In hoofdstuk 2 vergelijken wij een nieuwe, snellere test (feces elastase Quick test) voor het aantonen van exocriene pancreasinsufficiëntie met de huidige standaard test (feces elastase ELISA test) in 101 patiënten. Uit deze studie bleek dat de nieuwe test inferieur was ten opzichte van de standaard test: de uitkomst van de nieuwe test kwam vaak niet overeen met de standaard test (kappa 0.27). Met de ELISA test als gouden standaard heeft de Quick test een nauwkeurigheid van 0.60, een sensitiviteit van 0.50, specificiteit van 0.84, positief voorspellende waarde van 0.88 en negatief voorspellende waarde van De drie beoordelaars interpreteerden de uitkomst van de nieuwe test niet unaniem in 21% van de gevallen, de interobserver agreement was substantieel (kappa 0.70, p<0.01). Een van de mogelijke complicaties van exocriene pancreasinsufficiëntie is vitamine D deficiëntie. Middels een meta-analyse met 9 studies met 465 patiënten met chronische pancreatitis en 378 controles toonden wij in hoofdstuk 3 aan dat de prevalentie van vitamine D insufficiëntie en deficiëntie in patiënten met chronische hoog is: 83% en 65%, respectievelijk. Er was echter geen significant verschil met de controle groep. Groove pancreatitis is een zeldzame vorm van pancreatitis, waarbij de infiltratie gelokaliseerd is in de pancreatoduodenale groeve tussen de pancreaskop en het duodenum. Omdat de huidige literatuur naar groove pancreatitis beperkt is, hebben wij de beschikbare data van patiënt karakteristieken, beeldvorming en uitkomsten na behandeling samengevoegd in hoofdstuk 4. Hierbij werden 8 studies samengevoegd met in totaal 335 patiënten met groove pancreatitis (90% man, 87% rokers, 87% alcohol consumptie). De meest voorkomende symptomen waren buikpijn (91%) en/of gewichtsverlies (78%). Er worden vaak cysten gezien (91%) en stenose van het duodenum (60%). In 64% van de patiënten was sprake van een meer uitgebreide chronische pancreatitis. In totaal werd 29% van de patiënten conservatief behandeld en 19% van de patiënten onderging endoscopische therapie, waarvan 34% vervolgens alsnog een operatie onderging. In totaal werd 59% van de patiënten geopereerd. Van de patiënten die conservatief werden behandeld was 50% volledig klachtenvrij, in vergelijking met 57% van de patiënten die endoscopisch werden behandeld en 79% van de patiënten die een operatie hebben ondergaan. Aangezien een groot deel van de eerdere studies naar groove pancreatitis ook patiënten hebben geïncludeerd met meer uitgebreide chronische pancreatitis, hebben wij een retrospectieve studie gedaan naar patiënten met groove pancreatitis zonder verdere infiltratie. In hoofdstuk 5 rapporteren wij de uitkomsten van een retrospectieve studie 134

4 Nederlandse samenvatting naar alle patiënten die zich presenteerden met een mogelijke groove pancreatitis. Van de 38 patiënten hadden er 10 (26%) een maligniteit en 28 (74%) groove pancreatitis. Patiënten met groove pancreatitis hadden vaker cysten in de pancreatoduodenale groeve en minder vaak icterus, een abrupt kaliberverandering van de extrahepatische galwegen of verdachte cytologie. Conservatieve, endoscopische en chirurgische therapie kunnen allen tot symptoomverbetering leiden in een groot deel van de patiënten. DEEL 2 PANCREASCYSTEN In hoofdstuk 6 beschrijven we 146 patiënten die zich hebben gepresenteerd met een niet-verdachte cyste, waarvoor zij worden vervolgd middels beeldvorming. Bij 85% van de patiënten treden geen veranderingen op gedurende de surveillance (mediaan 29 maanden (IQR maanden). Tijdens surveillance werden 11 patiënten (7.5%) geopereerd. Eén patiënt ontwikkelde pancreascarcinoom (0.7%), niet uitgaande van de cyste. In de andere patiënten werd maximaal borderline dysplasie gevonden. Vervolgens hebben wij in hoofdstuk 7 gekeken naar de uitkomsten van alle 115 patiënten die geopereerd waren vanwege een pancreascyste. Hierbij vergeleken we retrospectief de uitkomsten van de drie huidige richtlijnen van de International Association of Pancreatology (IAP), de European Study Group on Cystic tumours of the Pancreas en de American Gastroenterological Association (AGA). Wanneer de AGA richtlijn aangehouden zou worden, worden minder patiënten ten onrechte geopereerd; 29% van de patiënten zou geen operatie ondergaan, ten opzichte van 11% en 9% bij de IAP en Europese richtlijn. Echter, 12% van de patiënten met hooggradige dysplasie of maligniteit zouden op basis van de AGA richtlijn gemist zijn, vergeleken met 0% bij de Europese en IAP richtlijn. DEEL 3 - PANCREASCARCINOOM In hoofdstuk 8 beschrijven we de uitkomsten van een prospectieve haalbaarheidsstudie naar het endoechografisch-geleid plaatsen van goudmarkers (fiducials) bij patiënten met een pancreascarcinoom die radiotherapie zullen ondergaan. In alle 23 patiënten konden succesvol ten minste twee fiducials worden geplaatst. In één patiënt (4.3%) trad een milde bloeding op tijdens de procedure. In 95.2% van de patiënten konden de fiducials gebruikt worden voor radiotherapie. A 135

5 Appendices CONTRIBUTING AUTHORS M. Arvanitakis Erasme University Hospital Brussels, Belgium A. Bel Department of Radiotherapy J.J. Bergman M.G. Besselink Department of Surgery M.A. Boermeester Department of Surgery O.R. Busch Department of Surgery R. Dávila Fajardo Department of Radiotherapy M. Delhaye Erasme University Hospital Brussels, Belgium 136

6 Contributing authors F. Dijk Department of Pathology M.R. Engelbrecht Department of Radiology P. Fockens T.M. van Gulik Department of Surgery J.E. van Hooft A. van der Horst Department of Radiotherapy S.A. Hoogenboom Y. Issa Department of Surgery A 137

7 Appendices L.M. Kager Noordwest Ziekenhuisgroep Alkmaar, The Netherlands F.H. de Koning E. Lens Department of Radiotherapy C.Y. Nio Department of Radiology E.A. Rauws A. Schoorlemmer Department of Surgery J. Verheij Department of Pathology 138

8 Contributing authors A 139

9 Appendices Name PhD student: Selma Johanna Lekkerkerker PhD period: April 2013 April 2016 Name PhD supervisor: Dr. Jeanin E. van Hooft 1. PhD training General courses - Basic Course Legislation and Organization for Clinical Researchers - Clinical epidemiology - Practical biostatistics - Scientific writing in English Specific courses - Crash course: Basic Chemistry, Biochemistry and Molecular Biology of MD s starting Scientific Research Infectious Diseases Seminars, workshops and master classes - Weekly department seminars in gastroenterology & hepatology - Gutclub meetings - EUS-platform (Inter)national conferences - Amsterdam EUS live - Amsterdam Live Endoscopy (ALE) - 87th Congress of the Japan Gastroenterological Endoscopy Society (JGES) - Nederlandse Vereniging voor Gastroenterologie (NVGE) spring and autumn meeting - European-African Hepato-Pancreato-Biliary Association (E-AHPBA) - Digestive Disease Week (DDW) - Chirurgendagen - United European Gastroenterology Week (UEGW) - Pancreasdag Poster presentations - EUS-guided fiducial markers placement with a 22-gauge needle for image-guided radiation therapy in pancreatic cancer (JGES) - Outcome in patients with presumed groove pancreatitis: long-term follow-up from a single center (DDW) Year , ECTS

10 PhD portfolio - Malignant progression during long-term follow-up of pancreatic cysts: how often do we change treatment strategy? (E-AHPBA) - Accuracy of preoperative diagnosis and surgical management of patients with pancreatic cysts (UEGW) Oral presentations - Outcome in patients with presumed groove pancreatitis: long-term follow-up from a single center (NVGE, E-AHPBA) - Malignant progression during long-term follow-up of pancreatic cysts: how often do we change treatment strategy? (NVGE, DDW, Chirurgendagen) - Accuracy of preoperative diagnosis and surgical management of patients with pancreatic cyst (NVGE) Teaching Lecturing - Elective gastroenterology course for 2 nd year medical students - Pancreascarcinoom (NVML-congres) Tutoring - Elective gastroenterology course for 2 nd year medical students Supervising - S.A. Hoogenboom, bachelor thesis and master thesis (UvA) - F.H.M. de Koning, scientific internship (RuG) Year ECTS , Parameters of Esteem Grants - Research grant Lisa Waller Hayes Foundation - JGES travel grant - NVGE travel grant Year A 141

11 Appendices DANKWOORD Alle patiënten die deel hebben genomen aan de studies beschreven in dit proefschrift wil ik allereerst bedanken. Wetenschappelijke vooruitgang in de gezondheidszorg is voor een groot deel te danken aan zij die meewerken aan wetenschappelijk onderzoek. Paul, dank voor het vertrouwen dat in mij hebt gesteld. Hoewel je doorgaans meer op afstand betrokken was bij mijn onderzoek, was je altijd laagdrempelig te bereiken wanneer ik dat nodig had. Je hebt een sfeer op de afdeling bewerkstelligd waar menig afdelingshoofd jaloers op zal zijn. Ik zie ernaar uit om in de kliniek en endoscopiekamer nog veel van jou te leren. Jeanin, ook jou wil ik bedanken voor de kans die je me een kleine 4 jaar geleden geboden hebt. Jouw enthousiasme en betrokkenheid heeft mijn interesse voor ons vak alleen maar vergroot. Zelfs tijdens je MBA vond je de tijd voor onze (bijna) wekelijkse meetings, waarbij je me vrij liet om het aan te pakken zoals ik dat wilde. Dat ik tijdens mijn promotie weinig stress ervaren heb, heeft dan zeker ook te maken met de manier waarop jij mij hebt begeleid. Ik kijk er naar uit om met je samen te blijven werken. Marc, wat een energie en ideeën zitten er in jou. Ik vond het leerzaam om met je samen te werken en het brainstormen over toekomstige studies motiveerde me enorm. Jeanin en jij vullen elkaar goed aan. Dank voor je grote bijdrage aan dit proefschrift. Geachte opponenten, dank voor jullie bereidheid om mijn proefschrift te beoordelen en zitting te nemen in mijn commissie. Dear dr. Arvanitakis, thank you for taking place in my doctoral committee. Frederike, jij hebt de voor mij onbekende wereld van het sequencen iets begrijpelijker weten te maken. Jammer dat we de vele uren in het lab nog niet hebben kunnen vastleggen in een artikel, aan onze toewijding heeft het niet gelegen. Veel dank ook voor Hans, Gerrit en alle anderen die ons in het lab hebben geholpen. C2-310, lieve kamergenoten, ik heb genoten van jullie en de verhalen, droge humor, statistische kennis en roddels tijdens wilde fases. Zelfs toen de druk bij Liesbeth opliep en we nog maar een kwartier per dag mochten kletsen. Tranen met tuiten om de top 5 ergernissen, kattenfilmpjes en het Vietnamese angio-oedeem, wellicht versterkt door het chronische zuurstofgebrek en de aanstekelijke lach van Emo. Ik had mijn plek niet in willen ruilen, ook niet voor een kamer mét raam. Ook dank aan alle andere collega onderzoekers van de MDL en chirurgie. Het moge duidelijk zijn dat koffie, cola, borrels en congressen nodig zijn om door een promotie heen te komen. 142

12 Dankwoord Sanne, mijn toegewijde protegé. Het begon als tweedejaars student met het keuzeonderwijs, waarna je je bachelor scriptie hebt weten te verzilveren in je eerste wetenschappelijke publicatie. Voor jullie wetenschappelijke stage hebben Fleur en jij keihard gewerkt om zo veel mogelijk poep te verzamelen, wat was ik blij dat ik deze taak had weten te delegeren. Nog voor je coschappen al twee artikelen op de plank, echt een prestatie! Ik hoop dat je betrokken blijft bij de onderzoeksgroep. Lisa, al ruim 17 jaar mijn beste vriendinnetje. Dank voor de tomeloze interesse die je altijd in me toont, ook wanneer je er eigenlijk niet zo veel van begrijpt. Ik vind het fijn dat je als mijn paranimf ook hier deel van uitmaakt. Hannah, wat was het nodig om af en toe even mijn hart te luchten bij jouw luisterend oor. Dank voor de hilarische verhalen en lastige overpeinzingen die ik ervoor terug kreeg. Fijn dat ook jij hier naast me staat. Vrienden uit Leiden, Groningen en Amsterdam, inmiddels in alle uithoeken van de wereld te vinden. Fijn dat jullie er altijd zijn, ook wanneer daar even wat minder tijd voor is. Ik kan niet wachten tot de rust is wedergekeerd. Ouders, jullie onuitputtelijke steun is een fijne en veilige uitgangspositie voor elke uitdaging, zo ook mijn promotie. Lieve zus, ik vind het bijzonder dat ook jij deel uitmaakt van dit proefschrift. Veel dank voor je artistieke bijdrage. Nicky, omdat leven met jou een feestje is. A 143

13 Appendices CURRICULUM VITAE Selma Johanna Lekkerkerker was born in Leiden on November 12, She grew up with her parents and sister in Oegstgeest. After she graduated from Stedelijk Gymnasium Leiden in 2005, she started medical school at the Rijksuniversiteit Groningen. As a part of her medical training she did a clinical internship in social medicine in Pretoria, South-Africa. Her interest in scientific research was aroused after her six-month scientific internship at Beth Israel Deaconess Medical Center, Harvard Medical School, in Boston, USA. After she received her medical degree in April 2013, she started a PhD project at the department of Gastroenterology and Hepatology of the, Amsterdam. This research was performed under supervision of prof. dr. Paul Fockens, dr. Jeanin van Hooft and dr. Marc Besselink and resulted in this thesis. During this period she was also closely involved in the multidisciplinairy pancreatic cysts outpatient clinic of the Amsterdam. September 2016 she started her training in gastroenterology and hepatology with a residency at the department of Internal Medicine at OLVG Oost, after two years she will continue her training at the department of Gastroenterology and Hepatology at the Academic Medical Center Amsterdam. 144