Jaarverslag Historische Vereniging Werkendam en De Werken c.a. Inleiding

Transcriptie

1 Jaarverslag 2010 Inleiding Het lesprogramma Jet en Jan in 1910 en de Werkendamse canon verrijkten in 2010 de historie van Werkendam en omstreken. Beide projecten zijn toegespitst op onze jeugd, zij maken zo op een speelse wijze kennis met onze boeiende historie. Jet en Jan werd ingevuld in samenwerking met Erfgoed Brabant, de Werkendamse canon in samenwerking met het Streekarchief en de gemeente Werkendam. Als van Werkendam en De Werken c.a. proberen ook wij steeds op speelse wijze vorm te geven aan onze geschiedenis. Dat kan met een Werkendams dictee, met een sterk verhaal tijdens ons jaarlijks kampvuur of met smakelijke speculaasplanken op Open Monumentendag. Overigens doet de historie je ook steeds weer beseffen, dat ook verdriet en rouw onlosmakelijk verbonden zijn met onze geschiedenis. Zoals we dit jaar weer mochten ervaren bij onze aandacht voor 65 jaar bevrijding en het leggen van de Stolpesteiner voor de drie Joodse Werkendammers die omkwamen in het vernietigingskamp Sobibor op initiatief van Nel van As. Het jaar overziend dringt ook steeds opnieuw het besef door dat onze vereniging niet zonder alle actieve vrijwilligers kan. Telkens zijn mensen nodig om de vereniging te laten draaien, als bestuur willen we hen daarvoor opnieuw bedanken. En tegelijkertijd een oproep doen aan iedereen om een steentje bij te dragen. Er zijn vele klussen die gedaan moeten worden, dus schroom niet om de handen uit de mouwen te steken. In het vervolg van dit jaarverslag leest u over alle activiteiten van de vereniging, die door onze vrijwilligers worden gedragen. Overleg met Stichting Monumentenbehoud In 2010 is het Andries Visserhuis aangewezen als gemeentelijk monument. Dat schept mogelijkheden om subsidie te verkrijgen voor onderhoudswerkzaamheden / restauratiewerkzaamheden etc van de gemeente Werkendam. De stichting is in 2010 doende geweest met fondswerving en heeft zich georiënteerd op het verkrijgen van subsidies van andere instanties dan de gemeente Werkendam. Verder heeft de stichting in kaart gebracht welke werkzaamheden zij wil laten uitvoeren en welke kosten dat met zich meebrengt. Daarvoor heeft zij het Andries Visserhuis professioneel laten onderzoeken door Monumentenwacht Brabant te Geertruidenberg. Een en ander zal naar het zich laat aanzien in 2011 haar beslag krijgen. De stichting heeft in het voorjaar van 2010 het reguliere jaarlijkse overleg gehad met de Raad van Toezicht. In november heeft het bestuur van de overleg gehad met de Stichting Monumentenbehoud. PR en ledenwerving Pagina 1 van 8

2 Tijdens de braderieën te Werkendam (donderdag 17 juni) en te Sleeuwijk (zaterdag 19 juni) was ook onze vereniging present. Uiteraard werden de bezoekers aan onze kraam (weer) aan het werk gezet. Ditmaal was het de bedoeling om van 15 bekende Werkendammers of van 15 bekende Sleeuwijkers het beroep te raden. Onder de goede oplossers werden per braderie drie prijzen verloot. Op de Biesboschdag in Werkendam (zaterdag 25 september) was eveneens een kraam ingericht met veel oude foto's. Daarnaast was er bij vrijwel iedere activiteit een boekentafel aanwezig. Dankzij een groep vrijwilligers is het iedere keer gelukt de kramen c.q. boekentafels te bemensen. Een woord van dank aan hen is zeker op zijn plaats. Onze website werd in 2010 ruim 8200 keer bezocht, dat is bijna elf procent meer dan vorig jaar. Een flink deel daarvan zijn vaste bezoekers die meer dan eens per maand even kijken, maar het aantal unieke bezoekers per maand is toch gemiddeld zo n 500 per maand; een toename van vijftien procent t.o.v Hieruit kunnen we concluderen, dat ook veel nietleden onze website bezoeken. Op 31 december 2010 telde de vereniging 356 leden. We mochten elf nieuwe leden inschrijven, maar namen afscheid van een zelfde aantal leden. Activiteiten 65 jaar bevrijding In de maanden april en mei heeft de veel aandacht geschonken aan de herdenking van 65 jaar bevrijding. Van het gehele programma rond 65 jaar bevrijding werd een folder samengesteld. Op 20 april werd de molensteen die voorheen een plek had op het Plein verplaatst naar het Molenplein. In samenwerking met de gemeente Werkendam, Grietje Post(Oudheidkamer) en de stichting Poëzie Land van Altena werd bij de molensteen een gedicht geplaatst van Kees van Gammeren ter herinnering aan de molen. Eerder verscheen bij de Historische Vereniging al een boekje over de korenmolen Ken U Zelven die door de Duitsers in de nacht van 20 april 1945 werd opgeblazen. Tijdens het Nationale Museumweekend startte 9 april in de Oudheidkamer een expositie over Oorlog en Vrede. Zo is in de Oudheidkamer kleding te zien die vanuit Amerika via het Rode Kruis na de Tweede Oorlog geschonken werd. Maar ook andere oorlogsattributen worden getoond, zoals de medaille van de Militaire Willemsorde die crosser Piet van den Hoek ontving voor zijn verzetswerk. De expositie in de Oudheidkamer is de gehele maand april en mei te zien. Op 29 april opende onze vereniging in samenwerking met de bibliotheek Werkendam een expositie over de Merwedegijzelaars. In de bibliotheek werden documenten getoond van de 41 mensen die op 16 mei 1944 tijdens een grote vergeldingsrazzia werden opgepakt in Werkendam en de Biesbosch. Zij werden nog diezelfde dag op transport gesteld naar Kamp Amersfoort en velen van hen werden afgevoerd naar Duitsland waar ze onder erbarmelijke omstandigheden in diverse kampen te werk gesteld werden. Enkele van hen hebben hun Pagina 2 van 8

3 vaderland niet meer teruggezien. Anderen bleven hun leven lang gezondheidsproblemen houden. Op woensdag 5 mei om uur hield de in de Maranathakerk een zangavond in het teken van bevrijdingsdag. Er werd onder leiding van organist Jaco van de Werkenen en Cor Hofman en Arie Verheij op kornet oud-vaderlandse liederen gezongen onder andere uit Valerius Nederlandse Gedenkklank. Daarnaast worden gedichten voorgedragen van en door mevrouw Mijnlieff-Verschoor. Werkendams dictee Het zesde Werkendams dictee werd gehouden op donderdag 11 maart 2010 voorafgaand aan de ledenvergadering van de vereniging. Piet van Berchum (75 jaar) won voor de derde maal het Werkendams dictee. Met 47 fouten bleef hij Bas voor den Dag (55 fouten) en Thera van den Heuvel (60 fouten) ruim voor. Van Berchum won het dictee ook in 2007 en Het dictee was zoals altijd geschreven door Cor van der Maas aan de hand van de publicatie van de over het Werkendamse dialect. Deze keer voegde Van der Maas vooral Werkendamse uitdrukkingen in het dictee. Zoals: Dâ hekketje staot de hele taid te jottere. Omdat Piet van Berchum het dictee voor de derde maal heeft gewonnen, mag hij de wisseltrofee houden. Exposities In het Andries Visserhuis was het zaterdag 4 december ondanks de stevige sneeuwval lekker druk. Bezoekers waren naar het pand gelokt door de expositie over 25 jaar Beatrixhaven. In de publiciteit werd melding gemaakt van de opening van de haven die nog altijd gold als het grootste geheim van Werkendam. Oud-schipper Leen Verheij kwam het geheim verklappen. Met zijn schip de Vertrouwen was het open varen van de nieuwe haven op 28 december 1985 met het doorvaren van het lint wel degelijk echt gebeurt. Op de kop van de Vertrouwen hadden enkele genodigden aan boord van de Vertrouwen het met eigen ogen gezien. Direct na die melding was het per megafoon wereldkundig gemaakt, zodat ook de mensen vanaf de wal het konden horen. Direct na die melding klonken ook vanuit Hardinxveld de scheepshoorns als applaus voor de nieuwe haven voor de Werkendamse binnenvaart. Naast veel informatie over de Beatrixhaven zijn op de expositie ook documenten van andere havens en sluizen van Werkendam in te zien. De expositie was te zien op 11 en 18 december van uur en donderdag 30 december van uur. Lezingen Onze vereniging vertoonde donderdag 21 januari opnieuw oude dorpsfilms in de bibliotheek aan de Gedempte Haven. Dit maal werden films gedraaid uit Zaterdagochtend 13 november werden er enkele oude films gedraaid in het Andries Visserhuis. Valentine Wikaart gaf donderdag 14 oktober een lezing voor onze vereniging over het boek Niets dan water en wolken. Hoe zag Werkendam er uit in de jaren na de Sint Elisabethsvloeden? Wikaart heeft de schriftelijke verslaglegging uit de jaren , van Pagina 3 van 8

4 de commissie die de Verdronken Waard bezocht om de gebruikers van de aanwassen en andere inwoners te ondervragen, toegankelijk gemaakt in het boek Niets dan water en wolken. Arie van Oord, verzamelaar van oude schoolplaten en aanverwante spullen, vertelde woensdag 24 november in de Werkendamse Bibliotheek met veel enthousiasme over zijn hobby, het verzamelen van oude schoolplaten en schoolboekjes. In zijn (eerste) lezing schetst Arie vanaf 1900 de ontwikkeling van de lagere school waar schoolplaten een belangrijke functie vervulden. Het was destijds een actief leermiddel. Bij die schoolplaten was meestal ook een handleiding waarin de plaat in detail werd toegelicht en zo kon de meester of de juf de leerstof vertellen. Uitstapjes Op donderdagavond 27 mei organiseerde de Historische vereniging een rondleiding door het vestingstadje Heusden. Onder leiding van een gids bekeken wij de mooie historische panden en vestingwerken, evenals het gouverneurshuis met tuin en de molens. De gids verschafte ons voldoende informatie en bood de gelegenheid tot het stellen van vragen. Het was een bijzonder leerzame rondleiding. Aandacht voor het werk van de commissies Redactiecommissie In 2010 verscheen drie maal een Effe Lustere. Speciaal vanwege 65 jaar bevrijding werd dit jaar gekozen voor de kaft voor de kleur oranje gekozen. De eerste uitgave in april stond in het teken van twee soldaten die in Nederlands-Indië hebben gediend: Oeds Westerhof uit Nieuwendijk en Aart Boot uit Werkendam. Beide verhalen zijn van de hand van Nel van As. De 52ste uitgave van Effe Lùstere van augustus 2010 bevat heel verschillende artikelen, zoals de drie Stolpersteine die op 6 april 2010 op de Hoogstraat zijn gelegd. De stenen herinneren ons aan de laatste Werkendamse Joden die op 16 april 1943 werden vermoord in Sobibor: Joseph de Vries geb. 1868, Elizabeth Johanna de Vries geb en Johanna Sientje de Vries geb Maan van Elzelingen beschrijft dat na de Sint Elizabethvloed in 1421 alleen de Hoogstraat boven water bleef. Het verhaal over Wim Strang uit Effe Lùstere van september 2009 krijgt een vervolg. Lodewijk van Oord schreef zijn jeugdherinneringen aan Wim Strang en Sjaantje van Toone op. In het laatste nummer van jaargang 19 van Effe Lùstere schreef Thera van den Heuvel een verhaal dat haar moeder ooit heeft opgeschreven. Het gaat over 'Herinnering aan Sint Nicolaas en Kerstfeest 1932'. Naar aanleiding van een pentekening van Teus Verhoeven van het transformatorhuisje aan de Schans, beschrijft Bas voor den Dag de historie van het gebouwtje dat in 1942 werd gebouwd om het watergemaal van stroom te voorzien. Een uitvoerig artikel bewerkt door Nel van As gaat over 'Generaties Hakkers op het water'. Het plan om in 2010 alle edities digitaal op internet te plaatsen is nog niet uitgevoerd, maar zal in 2011 opnieuw ter hand worden genomen. De redactiecommissie heeft eind 2010 afscheid genomen van Nel van As als eindredacteur. Bezorging en verzending Pagina 4 van 8

5 De Effe Lustere wordt, net als uitnodigingen en contributieverzoeken, altijd trouw rondgebracht door enkele leden van de vereniging. Coordinator van de bezorging is Jan Visser. Hij wordt geassisteerd door K. Groeneveld, B. voor den Dag, G. Noorloos, E. van Heukelum en C. Los. In 2010 is tevens gestart met het deels verzenden van uitnodigingen voor activiteiten via mail. Beheer Andries Visserhuis en werkgroep gastvrouwen/gastheren. Al vele jaren is het beheer van het Andries Visserhuis aan de Slikstraat in handen van een aantal actieve leden. Zij zorgden er voor dat ons verenigingsgebouw elke zaterdagmorgen voor leden en niet-leden open was voor vragen over genealogie, de Werkendamse historie, het aanschaffen van een van onze publicaties of lenen van een van de boeken uit de bibliotheek. Niet alleen het gastvrouw/heerschap voor de zaterdag is door hen verzorgd, maar ook het onderhoud van de tuin, aankoop van de huishoudelijke materialen en het regelmatig schoonmaken van de diverse ruimten en de kleine reparaties. Voor de grote schoonmaak, tweemaal per jaar, kon een beroep gedaan worden op Ina Holster, Adrie Schouten, Nelleke de Vries en Nel van As. Ook dit jaar blijkt deze verenigingsactiviteit goed te lopen. Zowel voor de bezoekers op de zaterdag als voor de gastheren en gastvrouwen. Met plezier hebben zij koffie gezet, vragen beantwoord en boeken uitgeleend. Hoewel, dit jaar is het een keer voorgekomen dat een gastheer zich verslapen had. Gelukkig wordt zoiets tijdig opgemerkt en kon ons verenigingsgebouw met enige vertraging toch gewoon open. De gezelligheid op die zaterdagmorgens is groot. Gevolg dat er niet altijd met zekerheid gezegd kon worden hoeveel bezoekers er waren. Maar uit de registratie blijkt dat er toch gemiddeld zo n 9 bezoekers per zaterdag aanwezig waren. Commissie onderzoek en documentatie De subcommissie genealogie bestaat uit Ina Holster, Jan Visser, Martin Boot en Ad Paans. Hierbij dient te worden vermeld dat Govert Noorloos via thuiswerk zijn bijdrage levert aan onze genealogische bestand. Ina Holster en Jan Visser houden zich bezig met het archiveren van krantenartikelen over Werkendam en omgeving. Martin Boot en Ad Paans houden zich met name bezig met genealogie en organiseren jaarlijks een genealogisch dag. Deze werd in 2010 gehouden op zaterdag 27 februari. Hier stonden de families Baggerman en van Breugel centraal. Dit jaar moest de commissie vanwege drukke werkzaamheden afscheid nemen van Bas voor den Dag. Hij verzamelde vooral familieberichten uit de plaatselijke kranten en deze werden vervolgens op alfabetische volgorde gerangschikt. Het verzamelen wordt voortgezet, maar het vervolg staat nu stil, zodat de commissie thans zoekt naar nieuwe leden. De subcommissie archivering bestaat uit Hennie van der Meijden, Stan Kamerman en Kees Brouwer. Incidenteel worden ze geassisteerd door andere leden. Als vereniging hebben we langzamerhand een aardige verzameling van waardevolle stukken. Denkt u maar eens aan de honderden foto s, de bibliotheek, de genealogische informatie en de knipselmappen. Langzamerhand begint ook het porselein en aardewerk met afbeeldingen uit Werkendam een flinke verzameling te worden. De commissie zorgt ervoor dat we niet alleen volle rekken krijgen met oud papier, maar ook dat je wegwijs kan worden in de vele verzamelingen. Om iets uit de historie te kunnen Pagina 5 van 8

6 vertellen moet je het ook op kunnen zoeken. Onze verzamelingen zijn in 2010 ook beschreven door Erfgoed Brabant in het kader van het MUSIP project. Binnenkort is dan via internet te zien wat wij ongeveer in huis hebben, zodat andere amateurhistorici eventueel gebruik kunnen maken van ons materiaal. Bij het beschrijven van de verzamelingen kwamen we er ook achter dat we meer in huis hadden dan we zelf dachten. Ook kwam de vraag op of we wel alles moeten bewaren. Wat te denken van de 17- en 18 e eeuwse scherven die ooit bij de Ka uit de grond gekomen zijn? Of de botten die waarschijnlijk uit een beerput kwamen. Gelukkig hebben we nu nog de ruimte om dit materiaal niet gelijk de deur uit te doen. Maar wel blijft van belang dat we het juist opbergen. En weer terugvinden. Want dat is vooral het werk van de commissie. Een keer per week komen een paar leden om al het materiaal weer op te bergen en zo te beschrijven dat we het ook terug kunnen vinden. Voor de foto-verzameling is dit bijna gereed. Ook zijn alle foto s inmiddels gescand en kunnen op een eenvoudige manier op het beeldscherm tevoorschijn worden getoverd. Al zijn we een historische vereniging, de technieken zijn modern. De bibliotheek van het Andries Visserhuis omvat ca. 500 titels. Jaarlijks worden nieuwe boeken aangeschaft over de historie in ons werkgebied, maar ook daarbuiten, indien er een link is met onze vereniging. In totaal veertien mensen hebben in 2010 in totaal 33 boeken geleend uit onze bibliotheek. Een lid heeft 9 x een boek geleend, 1 lid 6 boeken, 1 lid 3 boeken, 4 leden 2 boeken en 7 leden 1 boek. Activiteitencommissie Al vroeg op zaterdag 3 juli 2010 verzamelden de (historische) fietsers zich bij het pontje Werkendam Hardinxveld. Via een mooie route zetten we koers naar het boerenterras van de familie De Groot voor de eerste tussenstop. Voor zulke verse koffie en boerencake stopten we maar al te graag. Via Schelluinen en Arkel trapten we richting Oosterwijk aan de Linge. De veerman lag al met zijn pontje gereed om ons over te zetten naar Heukelum. Om uur gingen we naar Asperen om het torenfort te bezichtigen. Gids Roel Zondag nam ons mee om én in het fort en wist tal van wetenswaardigheden en anekdotes te vertellen. De laatste stop was bij theetuin De Uitspanning in Spijk. De laatste etappe ging van Spijk terug naar huis. Op vrijdag 20 augustus 2010 ontstak onze vereniging op de Bloemplaat in de Biesbosch weer het jaarlijkse kampvuur. De muzikale omlijsting werd verzorgd door het trio Jolie Coeur. De locatie van het kampvuur was gewijzigd in de Bloemplaat, maar viel zeer in de smaak bij de aanwezigen. Cultuur-Historisch Platform wordt Erfgoed Altena Nadat in 2009 het Cultuurhistorisch Platform een stichting is geworden, werd al in 2010 besloten tot een naamswijziging. Vanaf midden 2010 presenteert de organisatie zich als Erfgoed Altena. De naamswijziging is ingevoerd, omdat deze meer herkenbaar is. De stichting wordt gevormd door de Historische Kring het Oude Land van Heusden en Altena, Archeologische Vereniging Land van Heusden en Altena, en stichting Historische Reeks Land van Heusden en Altena. Naast deze leden zijn ook Streekarchief Heusden, Biesboschmuseum en bibliotheek Altena Pagina 6 van 8

7 als adviseurs betrokken bij Erfgoed Altena. Belangrijkste doelstelling van Erfgoed Altena is en blijft het stimuleren van de interesse in de historie in de regio door middel van diverse activiteiten. De regionale organisatie van Open Monumentendag is er één van. Jaarlijks ontvangt zij van de regio-gemeenten subsidie voor de organisatie van die dag. Daarnaast is Erfgoed Altena betrokken bij de Week van de Geschiedenis en houdt ze cursussen over de streekgeschiedenis. De wordt in Erfgoed Altena vertegenwoordigd door Hannie Visser-Kieboom. In aanloop naar Open Monumentendag 2010 hield Erfgoed Altena voor de eerste maal een Erfgoeddebat in de streek; in het kerkje van Eethen. Monumenteneigenaren en de drie burgemeesters gingen in debat onder leiding van Paula Jorritsma van het Streekarchief. Het thema van Open Monumentendag 2010 was 'De smaak van Altena'. Zaterdag 11 september heeft de in het Andries Visserhuis een tentoonstelling georganiseerd, met ongeveer vijftig speculaasplanken. Topstuk was natuurlijk de speculaasplank met een afbeelding van de in 1865 verbrande korenmolen Ken u zelven. Eigenaar John Cremers was speciaal voor deze tentoonstelling naar Werkendam gekomen om deze zeer bijzondere plank te tonen. De waardering en de belangstelling voor de tentoonstelling was groot te noemen. Naar schatting 100 belangstellenden wisten de weg naar het vloedhuis aan de Slikstraat te vinden. Natuurlijk ontbrak de speculaas, bij de koffie en thee, niet. Zowel bruine als witte speculaas was aanwezig en dat konden de bezoekers zeer waarderen. Monumentencommissie De Monumentencommissie van Werkendam zal dit jaar voor de eerste maal een eigen verslag uitbrengen. Daarom zal in dit jaarverslag verdere informatie achterwege blijven. Vertegenwoordiger in de monumentencommissie namens onze vereniging is Valentine Wikaart-Derkzen. Vooruitblik In 2011 viert onze vereniging haar twintig jarig bestaan. Net als bij het vijftienjarig bestaan geeft de vereniging dan een boek uit. Dit keer over de Hoogstraat, het hart van Werkendam en vooral vanwege de middenstand zeer geliefd. Effe naor straot, is nog altijd een gevleugelde uitdrukking. Een speciale werkgroep werkt aan de samenstelling van het boek. Ook zijn inmiddels mensen aan de slag om een feestelijk programma samen te stellen rond de viering van het twintig-jarig bestaan. Maar er is meer, ook over de Brabantse Merwedegijzelaars staat een boek op stapel, dat in mei verschijnt. Daarnaast zal de vereniging weer haar gebruikelijke jaarlijkse activiteiten bieden, zoals lezingen, exposities, kampvuur, de wekelijks openstelling van het Andries Visserhuis, de genealogische avonden en meer. Naast eigen activiteiten blijven we natuurlijk de samenwerking zoeken met andere organisatie zoals de Oudheidkamer, Erfgoed Altena, Erfgoed Brabant en overheden. Ook met Werkendamse historische organisaties willen we de samenwerking zoeken, zoals de Oude Drijverschuit en de vereniging Vier Gebroeders. Zo wordt in 2011 de Erfgoedkaart van Werkendam vastgesteld. Kortom, er is werk aan de winkel! Pagina 7 van 8

8 Pagina 8 van 8