Gebrek aan. Geïllustreerde gids. Gebrekverschijnselen in de belangrijkste landbouwgewassen. De competentie in Kalium en Magnesium

Transcriptie

1 10 Gebrek aan N P K Mg S Mn B Zn Geïllustreerde gids Gebrekverschijnselen in de belangrijkste landbouwgewassen De competentie in Kalium en Magnesium

2 2 Index Hoofdstuk 1 Inleiding 3 Hoofdstuk 2 Hoe gebruik ik deze gids 7 Hoofdstuk 3 Nutriënten 8 Hoofdstuk 4 Vaststellen gebrek aan nutriënten 18 Granen 20 Koolzaad 34 Maïs 46 Erwten en bonen (Peulvruchten) 56 Aardappelen 60 Suikerbieten 64 Hoofdstuk 5 Productaanbevelingen 76

3 3 Introductie Voeding voor het gewas Er zijn 13 minerale nutriënten (voedingsstoffen) die essentieel zijn voor de groei van planten. Deze zijn gekenmerkt als onmisbaar omdat zonder één van deze, planten eenvoudig niet zullen groeien. Samen met de niet-minerale nutriënten koolstof, waterstof en zuurstof vormen zij de basis van de productie van alle gewassen waarop de wereldbevolking vertrouwt als het om de voedselvoorziening gaat. Grote vooruitgang in het veredelen van planten heeft onze moderne gewassen een enorme verbetering in kwaliteit opgeleverd, maar er mag nooit vergeten worden dat gewassen van voldoende nutriënten moeten worden voorzien om dit potentieel te benutten. Het gezegde Je bent wat je eet geldt immers zowel voor gewassen als voor dieren.

4 4 Een gebrek aan nutriënten in gewassen Van zodra er een tekort ontstaat aan één of meer nutriënten, wordt deze nutriënt de storende factor in het succes van het gewas en geen enkele andere aanvulling zal de opbrengst verbeteren, tenzij er wat gedaan wordt aan het ontbrekende nutriënt. Deze simpele wet van beperkende factoren is hieronder duidelijk beschreven in Liebig s vat analogie. Door de tekorten in de gewassen te identificeren, kunnen herstellende maatregelen worden genomen om de effecten te verzachten en misschien wel belangrijker, preventieve acties kunnen worden ondernomen om in de toekomst ervoor te zorgen dat gewassen in dezelfde situaties niet opnieuw onvoldoende bemest raken.

5 5 Het belang van een gebalanceerde benadering Het centrale concept van ieder bemestingsprogramma moet dat van een gebalanceerde benadering volgen. Stikstof is de belangrijkste motor in de directe opbrengst voor de meeste gewassen, maar de aanvullende nutriënten, in het bijzonder kalium, zwavel en magnesium zijn evenzo belangrijk voor het zorgen voor een gezonde bodem. Op die manier wordt het effect van de stikstofbemesting gemaximaliseerd en kan milieuvervuiling tot een minimum worden beperkt. Secundaire nutriënten worden alleen zo genoemd omdat zij in kleinere hoeveelheden nodig zijn dan de N, P of K, ze zijn daarom niet secundair in belangrijkheid voor het gewas. Zo ook micronutriënten, of sporenelementen zijn maar in kleine hoeveelheden nodig. Het effect van een tekort kan echter desastreus zijn. Een gebalanceerde benadering houdt immers rekening met deze bijkomende nutriënten die de werking van de NPK meststof kunnen optimaliseren.

6 6 Preventie is het sleutelwoord Deze gids probeert te beschrijven hoe acute gebrekverschijnselen kunnen worden opgespoord en geeft aanbeveling hoe het beste kan worden omgegaan met een dergelijk tekort. Het moet echter met nadruk worden onderstreept dat op de eerste plaats goede landbouwpraktijken bij voorkeur een optredend tekort kunnen vermijden. Op het moment dat er in het veld een tekort wordt geconstateerd, heeft het gewas al aan een hoge mate van stress blootgestaan en onder zulke condities is de productie meestal al (negatief) beïnvloed. Bij het geven van adviezen m.b.t. risicofactoren en situaties waar een tekort zeer waarschijnlijk is, kan preventie veel onheil vermijden. Technische Helpdesk Mocht u vragen hebben m.b.t. tekorten in het gewas of het gebruik van één van onze minerale meststoffen, contacteer ons via info@kalibenelux.com of bel ons op nummer om met een gekwalificeerde adviseur te spreken.

7 7 Hoofdstuk 2 Hoe gebruik ik deze gids Hoe gebruik ik deze gids 1. Zoek in eerste instantie het gewas in kwestie op in de algemene index. 2. Controleer de foto s in hoofdstuk 4 en de omschrijving om te verifiëren of er enige overeenkomst is met de observatie in het veld. 3. Na het vaststellen van een mogelijk tekort, gaat u naar hoofdstuk 3 en leest u het betreffende hoofdstuk over het nutriënt als startinformatie en advies m.b.t. de risicofactoren en het voorkomen van tekorten. 4. Als u ervan overtuigd bent het juiste tekort te hebben gevonden, gaat u naar hoofdstuk 5 voor advies en productaanbevelingen om u te helpen de acute effecten van het tekort voor uw gewassen te verlichten. NB: Deze gids geeft u alleen een visuele ondersteuning en individuele symptomen in het gewas kunnen significant variëren. Het is daarom aan te bevelen gebrekverschijnselen altijd te verifiëren door middel van een bladanalyse.

8 8 Hoofdstuk 3 Nutriënten Stikstof (N) De stikstofbemesting (N) is wellicht de meest belangrijkste factor in het bepalen van de opbrengst van het gewas. Stikstof in de bodem kan o.a. worden bepaald door breed spectrum grondanalyses, N sensor type systemen en meer specifiek door een aantal standaard evaluaties van de bodem op basis van een aantal factoren zoals bodemtype, regenval in de winter, vorige teelt, enz. Hoge risicosituaties Zandgrond, een laag gehalte aan organische stof, veel neerslag in de winter, bij baktarwe. Preventie: Nauwgezet onderzoek naar de N-voorraad in de grond, gevolgd door een robuust meststoffenprogramma, goed gepland voor aanvang van de groei. Het geven van een adequate bemesting van alle andere nutriënten, vooral zwavel (S), kalium (K) en magnesium (Mg) is cruciaal.

9 9 Gebrek Leidt tot onvolgroeide planten en chlorose (verbleken door het geheel of gedeeltelijk ontbreken van bladgroen/chlorofyl) vooreerst op de oudere bladeren (zie ook S tekort bij jong blad). Behandeling Spuit vloeibare N om het acute tekort te bestrijden (Ureum, UAN Urea Ammonium Nitrate) Fosfaat (P) Fosfaat is vooral belangrijk tijdens de aanvang van de groei (voor een goede start) en om sterke wortels te krijgen. Een fosfaatbemesting speelt ook een cruciale rol in de interne energieprocessen van de plant. Het vaststellen van de fosfaattoestand gebeurt d.m.v. een bodemanalyse. Hoge risicosituaties Zware gronden, zure bodems en gronden met een hoge ph, begin groeifase bij gewassen met een beperkte wortelstructuur.

10 10 Preventie Bodemanalyse iedere 3-4 jaar om het fosfaatgehalte te controleren. Gebrek Typische roodverkleuring van de stengels, vertraagde groei en slechte wortelvorming. Behandeling Achteraf moeilijk te behandelen, een bladbemesting met o.a. P kan efficiënt zijn, maar een gedegen preventie door voor een adequate P bodem te zorgen is fundamenteel. Kalium (K) Kalium is voor de meeste gewassen in grotere hoeveelheden nodig dan stikstof of fosfaat. De belangrijkste functies van kalium zijn een optimaal watermanagement, stress resistentie en het verkrijgen van een robuuste en sterke plant. Voldoende K is ook van vitaal belang voor een efficiënte stikstofbenutting. Een bodemanalyse is over het algemeen voldoende, hoewel een onderzoek op de aanwezigheid van overmatige gehaltes

11 11 aan calcium (Ca), magnesium (Mg) of natrium (Na), die de beschikbaarheid van K kunnen maskeren, zeker op zijn plaats is. Hoge risicosituaties Zand- en veengronden, bodems met een hoog gehalte aan magnesium en calcium, kaliumfixerende gronden. Preventie De bodem dient om de 3-4 jaar onderzocht te worden op kaliumgehaltes. Gebrek Typische necrose (afsterven) aan het begin en het uiteinde van het blad; beginnend bij de oude bladeren. Gevoelig voor droogte en een verhoogd risico op platliggen (legering) en ziektes. Behandeling Bladbemesting met kalium (b.v. SOLUMOP of HORTISUL) is het meest aangewezen tijdens een hoge behoefte en ter voorkoming van een tijdelijk tekort, maar is geen alternatief voor het zekerstellen van een adequaat kaliumgehalte in de bodem dat moet dienen voor de productie van akkerbouwgewassen.

12 12 Magnesium (Mg) Magnesium komt voor in chlorofyl, een essentiële molecule voor fotosynthese. Magnesium is bovendien verantwoordelijk voor het activeren van méér plantaardige enzymen dan welke voedingsstof ook. Evaluatie van de bodemanalyse is over het algemeen voldoende, hoewel een onderzoek op de aanwezigheid van overmatig K, Ca of Na, nutriënten die de biobeschikbaarheid van Mg maskeren, zeker op zijn plaats kan zijn. Hoge risicosituaties Hoge en lage ph waarden, hoge kaliumof calciumgehaltes in de bodem, zandgronden en een slechte wortelstructuur. Preventie Behoud van voldoende Mg gehaltes in de bodem door de onttrekking te compenseren en vermijd overbekalking. Gebruik alleen wateroplosbare vormen van magnesium, zoals ESTA Kieserit Gebrek Typische chlorose, bladeren verliezen gezonde groene kleur, tussen de nerven

13 13 wordt het blad geel terwijl de nerven groen blijven, met een marmerachtig effect op breedbladige gewassen en een gespikkeld effect bij graangewassen. Verschijnt altijd als eerste op oud blad en resulteert vervolgens tot het afvallen van het blad. Behandeling Magnesium bladbemesting met Bittersalz (EPSO Top, EPSO Microtop en EPSO Combitop) is uitermate geschikt voor het beschikbaar stellen van Mg als de behoefte het grootst is en ter voorkoming van een tijdelijk tekort, maar is geen alternatief om het magnesiumgehalte in de bodem op peil te brengen. Daarvoor kan men ESTA Kieserit toepassen. Zwavel (S) Zwavel is van vitaal belang voor enkele essentiële plantaardige proteïnen en is daarom zeer belangrijk voor eiwithoudende gewassen, baktarwe en ook voor oliehoudende gewassen. Een beoordeling kan worden gedaan door een bodemanalyse (diep profiel), hoewel een bladanalyse ook indicaties kan geven.

14 14 Hoge risicosituaties Zandgronden, lage organische stof, veel neerslag in de winter, baktarwe, plattelandsgebieden. Preventie Zorg ervoor dat de vraag naar zwavel wordt beantwoord door tijdig te bemesten op basis van wateroplosbare zwavel uit meststoffen (organische en/of minerale meststoffen). Gebrek Gewoonlijk treedt een vergeling op, eerst van het jonge blad (vergelijk: N tekort als eerste zichtbaar op het oudere blad). Behandeling Bladbemesting met EPSO producten verhoogt op doeltreffende wijze het zwavelgehalte in de gewassen en kan helpen een tijdelijke behoefte / tekort aan zwavel te verlichten.

15 15 Mangaan (Mn) Dit sporenelement is belangrijk voor de activering van enzymen, de stikstofbenutting en de energie cyclus. Een mangaantekort is wijdverspreid. Een bladanalyse is het meest betrouwbaar. Hoge risicosituaties Na een droge periode, een sterk verlucht zaaibed, bodems met een hoog organisch gehalte en hoge ph waarden. Preventie Gewasonderzoek laten uitvoeren, toepassen Mn bladbemesting op risicovolle gronden, voorkom overbekalking. Gebrek Typisch voorkomen van aanvankelijk gespikkelde vlekken op de bladeren, die overgaan in necrose. Behandeling Bladbemesting met EPSO Combitop of EPSO Microtop heft direct het mangaantekort op.

16 16 Borium (B) Borium is een sporenelement dat van bijzonder belang is voor de celwand en de celdeling en tijdens de bloei. Oliehoudende zaden en knol- en wortelgewassen hebben een hoge behoefte. Een bodemanalyse is onder normale omstandigheden voldoende. Hoge risicosituaties Zandgronden, hoge ph waarden, regenrijke winter en droge omstandigheden in de zomer. Preventie Gebruik van meststoffen met borium om het boriumgehalte op te voeren, samen met een regelmatige, preventieve bladbemesting met EPSO Microtop. Tekort Afsterven van de jonge plant, rotten en uithollen van de wortels, misvormd blad. Behandeling Bladbemesting met EPSO Microtop

17 17 Zink (Zn) Neemt toe in belang. Zink is belangrijk voor de zaadproductie, de wortelgroei en resistentie aan ziekten. Hoge risicosituaties Hoge ph waarden, schrale zandgronden, bodems met een hoog gehalte aan Mg, K of Ca of een laag organisch gehalte. Preventie Een preventieve bladbemesting met EPSO Combitop. Tekort Een nijging tot een ontoereikende plantengroei en chlorose in de oude(re) bladeren (vergelijk S tekort bij jonge bladeren). Behandeling Bladbemesting met EPSO Combitop

18 18 Hoofdstuk 4 Vaststellen gebrek aan nutriënten

19 19

20 20 Granen

21 21 Een gebrek aan kalium (K) Necrose (afsterven) ter hoogte van de bladaanhechtingen en in het bijzonder aan de top van het blad. Planten raken gemakkelijk uitgedroogd en zijn aanzienlijk meer geneigd om te vallen (legering). Behandeling: Een K tekort is moeilijk direct te behandelen en het doel moet zijn er voor te zorgen dat er voldoende kalium in de bodem voorhanden is. Enkele bladmeststoffen op basis van kalium kunnen helpen de tijdelijke piekvraag en of het tekort te verlichten. Granen Een gebrek aan kalium

22 22 Granen

23 23 Een gebrek aan stikstof (N) Een algemeen voorkomend verschijnsel is een geel/oranje verkleuring van het hele blad, eerst beginnend bij het oude blad. Planten groeien niet volledig uit en het effect op de opbrengst kan drastisch zijn. Behandeling: Bladbemesting met vloeibare N meststoffen (b.v. UAN Urea Ammonium Nitrate) Granen Een gebrek aan stikstof

24 24 Granen

25 25 Een gebrek aan fosfaat (P) Rode en paarse verkleuringen aan de basis van de graanstengels samen met dunne bladeren en onvolgroeide planten zijn een klassiek beeld van een fosfaattekort. Symptomen worden al vroeg geconstateerd en planten met een slechte wortelstructuur worden het meest getroffen. Behandeling: Een gebrek aan fosfaat is moeilijk direct te behandelen en de remedie is er voor te zorgen dat voldoende P in de bodem aanwezig is. Bladbemesting op basis van fosfaat kan een tijdelijke oplossing zijn. Granen Een gebrek aan fosfaat

26 26 Granen

27 27 Een gebrek aan magnesium (Mg) Chlorotische spikkels als eerste op het oude blad, neigend tot necrosis. Vaak geconstateerd als planten worden blootgesteld aan vorst (koude), droge condities of bij slechte wortelvorming. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Top of EPSO Combitop - zie hoofdstuk 5 voor gegevens. Granen Een gebrek aan magnesium

28 28 Granen

29 29 Een gebrek aan zwavel (S) Diffuse vergeling van het jonge blad (vergelijk N tekort beginnend bij de oude bladeren). Behandeling: Bladbemesting met EPSO Combitop zie hoofdstuk 5 voor gegevens. Granen Een gebrek aan zwavel

30 30 Granen

31 31 Een gebrek aan mangaan (Mn) Tussen de nerven onderbroken chlorotische strepen (niet langs het hele blad). Planten zien er bleek en slap uit. De bandensporen blijven vaak groen als gevolg van verdichting van de bodem (zie foto). Bij haver zijn de symptomen gelijk maar de bladeren vertonen grijze strepen en of spikkels met een necrotische neiging. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Combitop zie hoofdstuk 5 voor gegevens. Granen Een gebrek aan mangaan

32 32 Granen

33 33 Een gebrek aan zink (Zn) Symptomen komen als eerste bij jonge bladeren voor. Chlorotische en necrotische strepen ontwikkelen zich aan beide zijden in het midden van het blad, terwijl de uiteinden groen blijven. Bladeren kunnen bovenaan knakken. Een tekort aan zink komt pleksgewijze voor in het veld. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Combitop zie hoofdstuk 5 voor gegevens. Granen Een gebrek aan zink

34 34 Oliehoudende zaden (koolzaad)

35 35 Een gebrek aan kalium (K) Een paarse verkleuring en later afsterven Koolzaad van vooral de bladuiteinden. Planten zijn meer gevoelig voor legering en worden vroeger oud. Behandeling: Een kaliumtekort is moeilijk onmiddellijk te behandelen en de nadruk moet worden gelegd op het bereiken en handhaven van een adequate aanvoer uit de bodem. NB: Al is de kaliumonttrekking relatief gering met kg K 2 O/ha, het gewas kan tot meer dan 200kg/ha opnemen en dient aanwezig te zijn. Koolzaad Een gebrek aan kalium

36 36 Koolzaad Photos: Dr. W. Zorn

37 37 Een gebrek aan stikstof (N) Algemene geel/oranje verkleuring van het gehele blad beginnend bij de oudere bladeren in de vroege lente. Het aantal bladeren is beperkt en de planten zijn onvolgroeid. In een later stadium manifesteert zich een stikstoftekort in kleine peulen. Behandeling: Bladbemesting met vloeibare N meststoffen (b.v. UAN Urea Ammonium Nitrate oplossingen). Koolzaad Een gebrek aan stikstof

38 38 Koolzaad

39 39 Een gebrek aan fosfaat (P) Rode en paarse tinten aan de basis van de plant in combinatie met een onvoldoende groei zijn klassieke verschijnselen van een fosfaattekort. De symptomen zijn al in een vroeg stadium zichtbaar en vooral bij de gewassen met een slechte wortelstructuur. Bloei en afrijping worden vertraagd. Behandeling: Indien op tijd is vastgesteld kan een wateroplosbare P meststof achteraf worden ingezet. Echter het op peil houden van adequate bodemreserves biedt meer zekerheid. Koolzaad Een gebrek aan fosfaat

40 40 Koolzaad

41 41 Een gebrek aan magnesium (Mg) De oude, meestal lager gelegen bladeren vertonen chlorose met een patrooneffect (bladnerven blijven groen). In een later stadium: totale verkleuring van het blad, gevolgd door het afsterven ervan. Recente variëteiten met hogere opbrengsten blijken steeds een hogere behoefte aan Mg te hebben. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Top of EPSO Microtop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens. Een gebrek aan magnesium Koolzaad

42 42 Koolzaad

43 43 Een gebrek aan zwavel (S) Diffuse vergeling bij de jongste bladeren, soms met een patrooneffect. Het blad neemt de vorm aan van een lepel, krult naar boven en wordt broos. In een later stadium reduceren de bloemen en worden opmerkelijk bleek. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Top of EPSO Microtop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens Koolzaad Een gebrek aan zwavel

44 44 Koolzaad

45 45 Een gebrek aan borium (B) Afsterven van groeipunten en stamverbindingen (waar het blad aan de stam vastzit). Bladeren kunnen lepelvormig gaan groeien en onderaan kan de stam zwart verkleuren en hol worden. In een later stadium kunnen de peulen bleek of wit worden. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Microtop zie hoofdstuk 5 voor gegevens. Koolzaad Een gebrek aan borium

46 46 Maïs -K

47 47 Een gebrek aan kalium (K) Slappe bladeren met een milde chlorose op de bladuiteinden. In een later stadium: verstoring van de bladeren en het verspreiden van necrosis vanuit de bladuiteinden naar binnen. (vergelijk: Zn tekort van binnen naar buiten zie foto). Oude bladeren komen het eerst aan de beurt. Behandeling: Nadruk dient te liggen op het bereiken en in stand houden van een adequaat kaliumgehalte in de bodem ofschoon een bladbemesting met Hortisul effectief en aanvullend kalium beschikbaar kan stellen voor de directe vraag en/of het tekort. Maïs Een gebrek aan kalium

48 48 Maïs

49 49 Een gebrek aan fosfaat (P) Onvolgroeide donkere bladeren met paars/rode gloed en vooral een paarse verkleuring van de stambasis in de eerste groeistadia duidt op een fosfaattekort. Symptomen kunnen ook ontstaan bij koud weer. Behandeling: Indien tijdig geconstateerd kan een wateroplosbare fosfaatmeststof achteraf worden toegediend. Maïs Een gebrek aan fosfaat

50 50 Maïs

51 51 Een gebrek aan mangaan (Mn) Mangaangebrek kan zeer snel optreden. Vooral op gronden met een hoge ph (>6,2) en/of een hoog organische stofgehalte, bij een slechte bodemstructuur, bij snelle groei van het gewas en tijdens koude of droge periodes. Gebrek leidt tot chlorose (bleekgroen tot geel kleurend blad). De plant is gevoelig voor tekortkomingen in het 4e bladstadium. De symptomen verschijnen eerst op de jongere bladeren, als gevolg door intraveneuze gele verkleuring. In een later stadium zullen de symptomen zich generaliseren over de bladeren. Dit evolueert tot necrose in de lengterichting van de middelste bladeren, die neigen tot krullen. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Combitop of EPSO Microtop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens Maïs Een Carence gebrek en aan Manganèse mangaan

52 52 Maïs

53 53 Een gebrek aan magnesium (Mg) Een typisch vroeg symptoom van magnesium tekort is een wijdverspreide chlorose tussen de bladnerven (vergelijk: een gebrek aan zink waar de strepen meer geordend zijn). Dit komt als eerste voor bij oudere bladeren, in een later stadium wordt de hele plant beïnvloed door het opkrullen van het blad, een ergere vorm van chlorose (necrosis beginnend aan de bladuiteinden) en uiteindelijk afsterven van het blad. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Top, EPSO Microtop of EPSO Combitop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens. Een gebrek aan magnesium Maïs

54 54 Maïs

55 55 Een gebrek aan zink (Zn) Symptomen van een gebrek aan zink bij Maïs maïs manifesteren zich als specifieke gele strepen op de bladeren. Bladgedeeltes in de buurt van de stam kunnen een complete witte tot gele verkleuring ontwikkelen. In geval van extreme tekorten: de planten zijn onvolgroeid door ingekorte stengelleden Behandeling: Bladbemesting met EPSO Combitop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens. Maïs Een gebrek aan zink

56 56 Peulvruchten (erwten en bonen)

57 57 Een gebrek aan kalium (K) Ernstig tekort aan kalium resulteert in een vergeling of zogenaamde verbranding van de bladuiteinden, binnenwaarts krullen en bij bonen ingekorte stengellid. De mogelijkheid tot stikstoffixatie door een tekort aan kalium wordt eveneens negatief beïnvloed en daarom zijn de symptomen voor een stikstoftekort mogelijks ook een indicatie voor een K tekort. Behandeling: De nadruk dient te liggen op het behoud van adequate kaliumreserves in de bodem. Peulvruchten Een gebrek aan kalium

58 58 Peulvruchten (erwten en bonen)

59 59 Een gebrek aan magnesium (Mg) Typische symptomen voor een magnesium tekort in erwten treden vroegtijdig op: wijdverspreide chlorose in het midden van de oudere bladeren samen met enkele roze spikkels/vlekken en bladeren die naar binnen opkrullen. Bij bonen treden de symptomen op de bladeren ongeacht de leeftijd ervan. Een zeer vroeg symptoom is het oprollen van de jongste bladeren, gevolgd door een parapluachtige vorming van de bladeren en het opkomen van meestal gevlekte chlorose. Behandeling: Bladbemesting met EPSO producten is zeer efficiënt (zie hoofdstuk 5) maar kan de magnesiumtoestand van de bodem niet herstellen wat wel mogelijk is door bemesting met ESTA Kieserit. Een gebrek aan magnesium Peulvruchten

60 60 Aardappelen

61 61 Een gebrek aan kalium (K) Bronsverkleuring van de bladeren en necrose van de bladranden en bladuiteinden. Onvoldoende groei met kleine bladeren en vroegtijdig afsterven van het loof en knolvorming. Een verhoogd voorkomen van zwarte vlekken in de knollen duidt ook op een kaliumtekort. Behandeling: Nadruk dient te liggen op het beschikbaar stellen van adequate kaliumgehaltes in de bodem ofschoon een bladbemesting met kaliumsulfaat (HORTISUL) een effectieve K impuls kan geven en in het bijzonder effectief is bij gewassen op lichte gronden. Aardappelen Een gebrek aan kalium

62 62 Aardappelen -Mg +Mg

63 63 Een gebrek aan magnesium (Mg) Chlorose tussen de nerven bij de oudere, meestal lagere bladeren met een zogenaamd marmereffect (bladnerven blijven groen). Later kunnen verschillende tinten rood/paars naar voren komen als het bladgroen ( chlorofyl) uiteen valt wat eventueel leidt tot bladnecrose. Dit kan verstrekkende gevolgen hebben op de opbrengst en dit voor bepaalde aardappelrassen. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Top, EPSO Microtop of EPSO Combitop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens. Gebruik van basisbemesting met Patentkali of eventueel ESTA Kieserit is een efficiënte manier om er zeker van te zijn dat een tekort wordt vermeden. Een gebrek aan magnesium Aardappelen

64 64 Suikerbieten

65 65 Een gebrek aan kalium (K) Doffe bladeren met een lichte chlorose aan de uiteinden van de bladeren. Later verstoring van de bladeren en een verspreide necrosis beginnend vanuit de bladuiteinden (binnenwaarts). De oudste bladeren sterven eerst af. Behandeling: Nadruk dient te liggen op een gepaste kalitoestand in de bodem en deze trachten te behouden voor een maximale opbrengst. Suikerbieten Een gebrek aan kalium

66 66 Suikerbieten

67 67 Een gebrek aan stikstof (N) Oude bladeren verkleuren als eerste en worden bleekgeel en sterven af terwijl het nieuwe blad dunner en langer wordt. Planten laten een opgaande groeiwijze zien en verzaken in het bereiken van een adequate opbrengst. Behandeling: Een gebrek aan stikstof kan gecorrigeerd worden door een gepaste hoeveelheid aan nitrische stikstof. Suikerbieten Een gebrek aan stikstof

68 68 Suikerbieten supplied courtesy of Brooms barn

69 69 Een gebrek aan fosfaat (P) Onvolgroeide donkere bladeren met paars/rode verkleuring in het allereerste stadium geven een fosfaattekort aan. Behandeling: Indien tijdig geconstateerd kan een wateroplosbare fosfaatmeststof achteraf worden toegepast, echter de nadruk dient te liggen op het zekerstellen en handhaven van een adequate fosfaattoestand in de bodem Suikerbieten Een gebrek aan fosfaat

70 70 Suikerbieten

71 71 Een gebrek aan magnesium (Mg) Oude bladeren laten als eerste chlorose tussen de nerven zien, gevolgd door een rode verkleuring van de bladeren en afsterven van het blad vanuit de bladuiteinden. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Top of EPSO Microtop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens. Een bladbemesting vervangt echter niet de werking van een bodembemesting met ESTA Kieserit die op een zeer efficiënte manier het magnesium overbrengt in de bodem. Een gebrek aan magnesium Suikerbieten

72 72 Suikerbieten

73 73 Een gebrek aan borium (B) Afsterven van de groeipunten t.h.v. het hart van de plant. Bruine vezelachtige plekken op de bladstengels, ernstig verspreide bladvergeling, vaak erg fragmentarisch in het veld. Wortel vaak bruin/zwart aan de bovenkant met kurkachtige groei. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Microtop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens. Suikerbieten Een gebrek aan borium

74 74 Suikerbieten

75 75 Een gebrek aan mangaan (Mn) Fragmentarische chlorotische vlekken verschijnen in het begin van de lente die later overgaan in spikkels, vandaar de term gele spikkels. Blad kan naar binnen krullen en een opgaande groeiwijze laten zien. Vlekken kunnen doorschijnend worden en in ernstige gevallen vormen zich gaten in de bladeren. Behandeling: Bladbemesting met EPSO Combitop of EPSO Microtop zie hoofdstuk 5 voor meer gegevens. Suikerbieten Een gebrek aan mangaan

76 76 Hoofdstuk 5 Dosering en tijdstip van toepassingen Gewas Dosering Stadium toepassingen (algemeen 5 7kg/100 l water) EPSO Microtop Aardappelen 5 x 10 kg/ha - met de fungicidenbehandeling (phytopthora) Bieten 1 x 25 kg/ha - vanaf 6 8 bladstadium 1 x 25 kg/ha - bij sluiten van de rijen Maïs 0 50 kg/ha - 6 tot 10-bladstadium in twee of drie bespuitingen Koolzaad kg/ha - vanaf knopstadium tot aan bloei in twee of drie bespuitingen Fruitteelt kg/ha - direct na de bloeiperi- (3 x 15 kg/ha) ode en voor de Ca-bespuiting, in het spuitschema voor schurftbe strijding meerdere malen herhalen (periode half mei tot half juni) Druiven kg/ha - wanneer scheuten (2/3 x 12,5 kg/ha) (bloesemknoppen) zichtbaar zijn tot einde bloei Bloembollen kg/ha - in de groeifase (2% (3 x 15 kg/ha) oplossing) Zonnebloemen 2 x 15 kg/ha Vollegronds kg/ha groenten (uitgezonderd slasoorten) - vanaf 8-bladstadium tot bloei - na bladaanleg bij herhaling met fungiciden- en insecticidenbehandelingen

77 77 Gewas Dosering Stadium toepassingen (algemeen 5 7kg/100 l water) Bloemkool 2 x 25 kg/ha - vanaf 8 bladstadium tot 2 weken voor het begin van de oogst Bonen/erwten kg/ha - begin bloei tot einde bloei in één of twee bespuitingen Koolsoorten Prei Spinazie Selderij Ui 3 x 10 kg/ha - vanaf 6 8 bladstadium met een interval van van 10 dagen 1 x 10 kg/ha - bij 6 8 bladstadium 2 x 15 kg/ha - bij meer bladaanleg 3 x 15 kg/ha - omstreeks 4 6 bladstadium met een interval van 8 dagen 2 x 15 kg/ha - bij 8 10 bladstadium met een interval van 10/14 dagen 2 x 25 kg/ha - 1 x medio juni met een interval van ca. 3 weken Wortelen/Peen 4 x 10 kg/ha - bij voldoende bladaanleg Asperges kg/ha - vanaf eind juli, twee tot drie bespuitingen afhankelijk van waterhoeveelheid 2 5% oplossing EPSO Combitop Granen 1 x 15 kg/ha - in de herfst (EC 15 stadium) 1 x 15 kg/ha - begin uitstoeling (EC 21 25) 1 x 15 kg/ha - eind uitstoeling (EC 32 35) EPSO Top voornamelijk gebruikt voor samenstellingen van voedingsstoffen in de glastuinbouw (5 7% oplossing)

78 78 Een breed spectrum van K+S KALI producten Bodemmeststoffen: Kaliumchloride bevat ca. 36% chloride Kaliumchloride bevat ca 47,5% chloride 40% K 2 O 6% MgO 12% SO 3 4% Na 2 O 60% K 2 O Ruw kalizout bevat ca. 44% chloride * Kaliumsulfaat chloridearm * 11% K 2 O 5% MgO 10% SO 3 27% Na 2 O 30% K 2 O 10% MgO 42% SO 3 Kaliumsulfaat chloridearm * 50% K 2 O 45% SO 3 Kieserit, gran. chloridearm * 25% MgO 50% SO 3 P 2 O 5 K 2 O CaO MgO SO 3

79 79 Oplosmeststoffen: Magnesiumsulfaat met zwavel, kristalvorm * 16% MgO 32% SO 3 Magnesiumsulfaat met zwavel, borium en mangaan, kristalvorm * Magnesiumsulfaat met zwavel, mangaan en zink, kristalvorm * 15% MgO 31% SO 3 1% B 1% Mn 13% MgO 34% SO 3 4% Mn 1% Zn Kaliumsulfaat chloridearm * 52% K 2 O 45% SO 3 Kaliumchloride bevat ca. 47% chloride 60% K 2 O * toegestaan in de biologische land- en tuinbouw (verordeningen 834/2007 en 889/2008)

80 K+S Benelux bv Stationsweg 5A 4811 AX Breda Tel +31 (0) Fax +31 (0) /L/0709 =Geregistreerd handelsmerk K+S KALI GmbH Een onderneming van de K+S Gruppe