Onderzoeksrapport. Biesbosch-entrees; functies, faciliteiten & duurzaamheid

Transcriptie

1 J.S. Snikkers Dordrecht, augustus 2010 Opleidingsinstituut: Hogeschool NTI, Leiden Opleiding: 8031 HBO vrijetijdskunde Studentnummer: Onderzoeksrapport Biesbosch-entrees; functies, faciliteiten & duurzaamheid Een onderzoek in het kader van project 17 van beleidsnota Ondergedompeld in de Biesbosch en subactie 2.2 van STEP Opdrachtgever: Nationaal Park De Biesbosch

2 Biesbosch-entrees; functies, faciliteiten & duurzaamheid Een onderzoek in het kader van project 17 van beleidsnota Ondergedompeld in de Biesbosch en subactie 2.2 van STEP Colofon Auteur, ontwerp, lay-out, fotografie: J.S. Snikkers Print: [BEDRIJFSNAAM] Geproduceerd onder gecontroleerde omstandigheden conform ISO Grafimedia getoetst door SGGM, Certificaatnummer SCGM-MZ: [WIJZIGEN + LOGO] Gedrukt met plantaardige inkten papier: 160 grs. Cocoon (= 100% recycled papier, FSC recycled label) 3 x minder waterconsumptie, 2 x minder energieverbruik, 47% minder CO2 uitstoot t.o.v. gewoon papier [WIJZIGEN + LOGO] De Interreg IV 2 Zeeën Autoriteiten staan niet in voor eventuele auteursrechtelijke of inhoudelijke gebreken van deze publicatie 2010 J.S. Snikkers Reacties kunt u sturen naar: jeroen@snikkers.com

3 Voorwoord Het onderzoeksrapport dat voor u ligt, is het uiteindelijke resultaat van een onderzoeksproject dat is uitgevoerd in de eerste helft van 2010, in opdracht van Nationaal Park De Biesbosch. Het project Naar aanleiding van het toeristisch-recreatief beleidsplan Ondergedompeld in de Biesbosch is vanuit de organisatie van Nationaal Park De Biesbosch de vraag ontstaan hoe een entreepoort tot Nationaal Park De Biesbosch er uit zou kunnen én moeten zien. Entreepoorten worden in conceptvorm voorgesteld als locaties met bepaalde faciliteiten van waaruit recreanten en toeristen het gebied bezoeken. De organisatie wil graag inzicht krijgen in de rol, functies en het aanbod van dergelijke entrees. Het aspect duurzaamheid is verweven met dit project - onder andere vanuit het internationale samenwerkingsproject STEP - en hét uitgangspunt bij ontwikkeling van Nationaal Park De Biesbosch. Omdat ik dit onderwerp én de Biesbosch als natuurgebied een warm hart toedraag, was het voor mij een eenvoudige en voor de hand liggende keuze om het voorgestelde project met beide handen te aanvaarden. Persoonlijke aanleiding Van jongs af aan heb ik een sterke binding met de Biesbosch. Mijn oma van vaderszijde is opgegroeid op een boerenbedrijf in dat deel van de Biesbosch wat in de nabije toekomst zal worden teruggegeven aan de natuur, naar aanleiding van de Ontwerpvisie Ontpoldering Noordwaard. Mijn opa van moederszijde was er beroepsvisser, vanuit zijn (en later ook mijn) woonplaats Lage Zwaluwe. Ikzelf ben ook in en rond de Biesbosch opgegroeid; ik heb er leren zwemmen, roeien, vissen en zeilen, maar bovenal heb ik geleerd de natuur te waarderen in haar vele gedaanten. De eer valt mij nu ten deel om ten dienste van dit prachtige gebied te mogen afstuderen. Ik hoop hiermee een positieve bijdrage te kunnen leveren aan de verdere ontwikkeling van Nationaal Park De Biesbosch. Doelgroepen en toepassingsgebied Dit onderzoeksrapport kan door het management en de beleidsmakers van de organisatie van Nationaal Park De Biesbosch worden gebruikt bij toekomstige beleidsvorming en onderzoek aangaande de Biesbosch(-regio). Daarnaast kan het voor het internationale samenwerkingsproject STEP als basis dienen voor de studie naar het meest duurzame bezoekerscentrum van Europa. Tenslotte kan dit rapport mogelijk ook worden gebruikt voor (vervolg)onderzoek door partijen buiten de organisatie. Dankbetuigingen Dit onderzoek zou nooit plaats hebben kunnen vinden, als ik daarvoor niet de medewerking had gekregen van de volgende mensen: Marianne den Braven (afstudeerbegeleidster, manager Biesboschcentrum Dordrecht, communication manager STEP), Katja van der Veer (onofficieel scriptieadviseuse), Perry van Milt (scriptieadviseur, hoofddocent HBO/MBO Toerisme en Recreatie), Rob Vereijken (coördinator voorlichting en educatie NPBB, werkzaam bij IVN), Guus Verhorst (recreatiemedewerker Staatsbosbeheer), Hans Thiebou (vervangend directeur Recreatieschap Hollandse Biesbosch), Patty Kanselaar (teamleider Product&Promotie Biesboschcentrum), Emma Forsten (opdrachtgever Nieuwe Dordtse Biesbosch Gemeente Dordrecht), Peter van Beek (manager Biesboschmuseum), Sjoerd van Dijk (beleidsmedewerker gemeente Drimmelen), Daniëlle Ernest (beleidsmedewerker gemeente Werkendam), Simon Hooton (Director of Conservation and Countryside Management, Broads Authority (GB)), Henny Jonas (oud-leerkracht), Hans Andeweg (Bioloog, voorzitter Stichting voor ECOtherapie), alle (in) directe medewerkers van Nationaal Park De Biesbosch die bij hebben gedragen aan de totstandkoming van dit onderzoek, alle Biesbosch-bezoekers die hebben meegedaan aan de enquête en iedereen die niet specifiek bij naam is genoemd en ook zijn/ haar bijdrage heeft geleverd. Tenslotte gaat bovenal mijn dank uit naar Esther (mijn steun en toeverlaat), Sofia en Seth (mijn bronnen van inspiratie), de Opa s en Oma s voor alle goede zorgen, en mijn broer, vrienden & vriendinnen voor de nodige afleiding en motivatie.

4 Inhoudsopgave Samenvatting 1 Summary 5 Verklarende woordenlijst 8 Inleiding 1 Algemeen 10 2 Het onderzoeksproject 13 Hoofdstuk 1: Onderzoeksmethoden 1 Inleiding 14 2 Deskresearch 14 3 Enquête 14 4 Discussiebijeenkomst 16 5 Interviews 16 Hoofdstuk 2: Resultaten Deskresearch 1 Beeldvorming en terminologie 1.1 Inleiding Beeldvorming Soorten entrees Het aanbod Identiteit Zonering Doelstellingen en functies Digitale entree Natuur en recreatie Bedreigingen en kansen Bezoekersmanagement Conclusies 24 2 Bestaande en te ontwikkelen entrees 2.1 Inleiding Bestaande primaire entrees Primaire entrees in ontwikkeling Bestaande secundaire entrees Secundaire entrees in ontwikkeling Gastheerschap Noodzaak samenwerking Conclusies 27 3 Aanbod en functies 3.1 Inleiding 28 Functies 3.2 Functies; volgens kadernota voor bestuur Functies; volgens Ondergedompeld 29 Aanbod 3.4 Voorlichting en Educatie IVN Unieke punten Voorwaarden voor ontwikkeling van voorzieningen Branding en Promotie Trends Conclusies 34 4 Doel- en motiefgroepen 4.1 Inleiding Bezoekersprofiel Motiefgroepen Staatsbosbeheer Motieven; verschillen en overeenkomsten Vraag en Aanbod Conclusies 37 5 Zonering 5.1 Inleiding Zoneringsprincipes Noordwaard en Nieuwe Dordtse Biesbosch Voorwaarden voor ontwikkeling Motiefgroepen; zonering Motiefgroepen; spreiding Conclusies 42 6 Duurzaamheid 6.1 Inleiding Duurzaamheid en duurzaam toerisme Duurzaamheid en zonering Bezoekersmanagement en duurzaamheid Proeftuin duurzaam toerisme STEP (Sustainable Tourism in Estuary Parks) Duurzaamheid van entrees Meest duurzame entree Duurzaamheid van de organisatie Meten van duurzaamheid Conclusies 49 Hoofdstuk 3: Resultaten Enquête 1 Inleiding 50 2 Motiefgroepen 51 3 Land- en waterrecreanten 51 4 Sexe 52 5 Leeftijd 52 6 Opleidingsniveau 53 7 Herkomst 53 8 Bezoekfrequentie 55 9 Locaties naar motiefgroepen Motiefgroepen naar locaties Faciliteiten; gemiddelden Voorzieningen top Informatie top Educatie top Faciliteiten; naar locatie Faciliteiten; naar motief Aanvullingen 60 Hoofdstuk 4: Resultaten Discussiebijeenkomst 1 Inleiding 61 2 Hoofdonderwerpen 61 3 De aanwezigen 61 4 De stellingen; onderwerp 1 (entrees/bezoekers) 61 5 De stellingen; onderwerp 2 (faciliteiten/aanbod) 63 6 De stellingen; onderwerp 3 (duurzaamheid) 64 7 De stellingen; onderwerp 4 (unieke punten) 65 8 De stellingen; onderwerp 5 (gastheerschap) 65 Hoofdstuk 5: Resultaten Interviews 1 Interview 1: The Broads versus de Biesbosch 67 2 Interview 2: De (natuur-)educatieve vraag van basisscholen 69 3 Interview 3: Duurzaamheid; de organisatie en het park 69 Hoofdstuk 6: Conclusies en aanbevelingen Onderzoeksvraag 1 71 Onderzoeksvraag 2 72 Onderzoeksvraag 3 74 Onderzoeksvraag 4 76 Deelthema 1 80 Deelthema 2 82 Hoofdstuk 7: Implementatieadvies 1 Plan 85 2 Deming-circle (of PDCA-cyclus) 89 Bronnen Bijlagen Bijlage 1: Enquête 92 Bijlage 2: Motiefgroepen per locatie 94 Bijlage 3: Motiefgroepen en faciliteiten 95 Bijlage 4: Faciliteiten gemiddelden 96 Bijlage 5: Faciliteiten per locatie 100 Bijlage 6: Aanvullingen/opmerkingen per locatie 112 Bijlage 7: The Broads interview 113 Bijlage 8: STEP activiteiten 115 Bijlage 9: The Charter Principles for Sustainable Tourism

5 Samenvatting Nu volgt een samenvatting van dit onderzoeksrapport waarin de hoofdlijnen uiteen worden gezet aan de hand van verschillende hoofdonderwerpen. Inleiding De vraag vanuit de organisatie van NP (Nationaal Park) De Biesbosch was om te komen tot een overzicht van de faciliteiten, functies, doelgroepen, unieke punten en mate van duurzaamheid van bestaande en eventueel te ontwikkelen (Biesbosch-) entrees. Welke entrees er nog zouden moeten ontwikkeld was een onderdeel van de vraagstelling. Er bleek in deze context behoefte aan het vormgeven van een basispakket ; een pakket van faciliteiten (voorlichting, educatie en voorzieningen) dat bij iedere entree, groot of klein, aanwezig is. Het aanvullend pakket vormt een eventuele aanvulling (toegevoegde functies) op het basispakket; dit pakket kan per entree worden vormgegeven, maar hoeft niet bij iedere entree aanwezig te zijn. Ten slotte kan er nog sprake zijn van een uniek punt ; de exclusieve meerwaarde van een entree, volgens de organisatie voorbehouden voor een aantal grotere entrees. Daarnaast was de vraag om overeenkomsten en verschillen tussen de Biesbosch en The Broads, een vergelijkbaar natuurgebied in Engeland, te onderzoeken en te benoemen. Duurzaamheid is uiterst belangrijk bij ontwikkeling van de Biesbosch en vormt dan ook een rode draad in dit rapport. Er wordt specifiek ingegaan op duurzaamheid van entrees in het kader van het internationale STEP-project gericht op duurzaamheid. Door middel van deskresearch, interviews, een bezoekers-enquête en een discussiebijeenkomst met mensen die betrokken zijn bij de organisatie van NP De Biesbosch, is toegewerkt naar het beantwoorden van de onderzoeksvragen. Zonering Volgens het toeristisch-recreatief beleidsplan voor NP De Biesbosch is het van groot belang dat recreatieve en toeristische functies in de Biesbosch worden ontwikkeld door in te spelen op maatschappelijke vragen en behoeften waarbij in beginsel natuurwaarden beschermd en ontwikkeld dienen te worden. Om hieraan invulling te geven is er sprake van zoneringsprincipes die het gebied globaal onderverdelen in natuur- & recreatiekernen en uitloopgebieden richting dorpen en steden. Een belangrijke impuls ten aanzien van zonering is om een fietsrondje-biesbosch te realiseren, o.a. door een fiets-voet-veerverbinding te creëren tussen de provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland (route: Lage Zwaluwe Jacominaplaat Zuidhaven). Het advies is om te onderzoeken of in Drimmelen ook een dergelijke verbinding kan worden gerealiseerd, ter verbetering van de mogelijkheden voor dagrecreatie op deze locatie en ter completering van het fietsrondje. 1 Recreatie versus natuurbehoud Om de combinatie van recreatie en natuurbehoud in goede banen te kunnen leiden zullen entrees een belangrijke rol gaan spelen. De conclusie is dat de voornaamste functies van entrees zijn: als doel en startpunt te fungeren voor bezoekers, bezoekers te informeren over de (on)mogelijkheden van het gebied en hen op (een voor het gebied en voor de bezoeker) gewenste wijze verder het gebied in te leiden en daarnaast om middelen aan te reiken om de Biesboschnatuur te ontdekken. Er kan in die zin worden gesproken van bezoekersmanagement ; het sturen van bezoekers(stromen) welke ongewenste c.q. gewenste effecten teweeg brengen. Entrees Een entree kan worden vormgegeven als locatie, maar daarnaast ook als route (naar); het gaat dan om ingang en toegang tot het gebied. Het advies is om te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om een entree duidelijk waarneembaar als startpunt vorm te geven en om de route (naar) ook op te nemen in het entree-ontwerp. De terminologie voor entrees ten behoeve van externe communicatie moet nog worden vastgesteld. Het advies is om te kiezen voor de termen Biesbosch-entree en Biesbosch-infopunt, respectievelijk voor primaire en tertiaire entrees; voor secundaire entrees kan voor een van deze termen worden gekozen. De onderverdeling naar primaire en secundaire entrees wordt gebruikt in eerder genoemd beleidsplan. Primaire entrees zijn de grotere locaties; met meer faciliteiten en (significant) hogere bezoekersaantallen. Secundaire entrees zijn eenvoudiger van aard en bestaan veelal uit private ondernemingen (gastheren). In beide gevallen gaat het om bemande locaties. Tertiaire entrees zouden kunnen worden ontwikkeld als zijnde onbemande locaties; zoals bijvoorbeeld een informatiepunt met parkeerplaatsen. Er zijn sinds kort 21 ondernemers die als gastheer optreden (i.e. ambassadeur van de Biesbosch) door gasten voor te lichten over het gebied aan de hand van een cursustraject dat zij hebben gevolgd. Het advies is om te onderzoeken of er meer gastheerlocaties kunnen worden gerealiseerd omdat de spreiding over het gebied niet altijd even optimaal is. Daarnaast is de vraag of het strookt met de opvattingen van de organisatie dat een aantal entrees (i.e. gastheren en VVV-Dordrecht) zich op een relatief grote afstand van het park bevinden. Bezoekers moeten vanaf deze locaties relatief lang wachten tot ze krijgen waarvoor ze zijn gekomen. Er kan daarnaast op locaties die relatief dicht bij het park zijn gesitueerd een bepaalde scheefgroei ontstaan doordat entrees niet altijd op de meest voor de hand liggende plaatsen zijn gesitueerd. Het advies is ook om meer maatregelen te nemen ter waarborging van de kwaliteit van gastheren omdat zij deels opereren onder de vlag van NP De Biesbosch, waarbij aansluiting wordt verwacht met het park op gebied van identiteit en duurzaamheid. Een eerste aanzet zou een centraal klachtenpunt kunnen zijn zodat negatieve signalen van bezoekers worden afgevangen en waar mogelijk omgezet in positieve maatregelen.

6 De website c.q. -portal kan als een virtuele entree (virtueel startpunt) worden beschouwd, met in grote lijnen dezelfde functies als een fysieke entree. Het advies is om aandacht te besteden aan trends (bv. sociale netwerksites) die bijvoorbeeld kunnen worden gebruikt voor promotie en om het maatschappelijk draagvlak te vergroten. Een conclusie is dat er een behoorlijk aantal potentiële en onbenoemde entrees zijn; locaties van waaruit mensen het gebied intrekken en/of zullen gaan intrekken. Het advies is om potentiële en onbenoemde entrees zoveel mogelijk te betrekken bij de informatieverstrekking over de (on)mogelijkheden van het gebied door meer entrees te creëren. Ten eerste door meer gastheerlocaties te realiseren en ten tweede door op diverse locaties onbemande informatiepunten te creëren (i.e. tertiaire entrees). Unieke punten Unieke punten vormen een aanvulling op het basis- en aanvullend pakket. Het gaat om de exclusieve meerwaarde van een entree. De marketingterm USP (Unique Selling Point o.a.) kan in deze context worden gebruikt. Door bijvoorbeeld een sterk punt (uit een SWOT-analyse) in te zetten voor marketingdoeleinden, wordt automatisch een USP gecreëerd. Het advies is om in het kader van branding en promotie niet enkel en alleen een aantal grotere entrees te voorzien van USP s. Voor veel van de kleinere entree(locaties) gelden ook sterke punten die als USP kunnen worden ingezet. Delen die dun bezocht worden kunnen daardoor ook profiteren van meer bezoek; dit valt samen met de principes van bezoekersmanagement. Duurzaamheid NP De Biesbosch gaat zich profileren als proeftuin voor duurzaam toerisme ; vanuit noodzaak, om te innoveren en ter onderscheiding ten opzichte van andere parken. Duurzaamheid kan op verschillend manieren worden benaderd en de organisatie gaat onderzoeken op welke manieren dit kan worden ingevuld. Hoe de meest duurzaame entree eruit zou moeten zien wordt in dit rapport uiteengezet. Er worden verbeteringen en ontwikkelingen aanbevolen op gebied van gebouwen, nutsvoorzieningenen/verbruik, het aanbod, het transport (bezoekers/organisatie/externe partijen) en educatie & voorlichting over duurzaamheid. Het advies is om, ten aanzien van de voorbeeldfunctie van de organisatie, in eerste instantie nadruk te leggen op zichtbare aspecten volgens het principe monkey see, monkey do. Voor de organisatie zelf blijkt duurzaamheid ook van groot belang omdat organisatiedoelstellingen alleen kunnen worden behaald als een organisatie voldoende functioneert en blijft functioneren. In deze context past het model van een lerende organisatie. Het advies is om dit model in brede zin toe te passen op de organisatie; dat wil zeggen dat bijvoorbeeld ook gastheren hierbij kunnen worden betrokken. Een ander advies is om ECOtherapie te overwegen; dit zou volgens een voor dit onderzoek afgenomen interview met Bioloog Andeweg bij kunnen dragen aan duurzaamheid ten aanzien van zowel het gebied als de organisatie. Duurzaamheid kan op verschillende manieren worden gemeten. Hiervoor zijn allerlei tools ontwikkeld. Het advies is om deze te gebruiken teneinde het begrip duurzaamheid meer tastbaar te maken en het effect van bepaalde acties te controleren en te evalueren. Een advies is ook om te onderzoeken of NP De Biesbosch bij kan dragen aan innovaties op dit gebied, bijvoorbeeld door het bijdragen aan ontwikkelingen (van bv. tools ) op dit gebied. Ten slotte is het advies om door middel van stimuleringsmaatregelen ondernemers te laten inzien dat het loont om mee te werken aan de duurzaamheid van het gebied. The Broads bijvoorbeeld, doet dit door middel van een bepaald beloningssysteem (sterrensysteem) dat ook voor de Biesbosch kan worden ingezet. Op deze manier worden ondernemers gestimuleerd om zich ondere ander op gebied van duurzaamheid verder te ontwikkelen. Motiefgroepen Voor NP De Biesbosch is gekozen om te werken met een indeling van motiefgroepen. Een motiefgroep is een beschrijving van een groep recreanten die zich ten opzichte van andere recreanten onderscheidt door het motief waarmee ze een gebied bezoeken. Motieven kunnen worden vertaald naar wensen ten aanzien van de belevingssfeer. Belangrijk is te vermelden dat iedere bezoeker bij ieder bezoek tot een andere motiefgroep kan behoren. Er zijn vijf motiefgroepen: Gezelligen, Rustzoekers, Geïnteresseerden, Natuurvorsers en Uitdagingszoekers. De Biesbosch streeft ernaar om alle motiefgroepen te faciliteren, waarbij een bepaalde evenredige spreiding van belang wordt geacht. Opvallend is dat uit de enquête blijkt dat de afwijkingen (ten opzichte van het gemiddelde) voor de gewenste voorzieningen per locatie weinig verband lijken te houden met de aanwezige motiefgroepen. Een aanzienlijk deel van deze afwijkingen houdt wel verband met het al dan niet reeds aanwezig zijn van voorzieningen: - Wanneer een voorziening belangrijker wordt gevonden, is deze voorziening (in meer of mindere mate) reeds aanwezig. - Wanneer een voorziening onbelangrijker wordt gevonden, is deze voorziening niet (of beperkt) aanwezig. Er kan daarmee worden geconcludeerd dat vanuit eenzelfde motiefgroep verschillende activiteiten worden ondernomen. De mate waarin de motiefgroep behoefte heeft aan een voorziening is afhankelijk van de activiteit die wordt ondernomen. Het advies is daarom om entrees niet specifiek toe te spitsen op motiefgroepen. Spreiding is echter wel van belang om te kunnen voldoen aan de gemiddelde recreatievraag van de motiefgroepen en om zodoende in algemene zin de motiefgroepen te kunnen faciliteren. Entrees kunnen in die zin wel in beperkte mate worden toegespitst op een motiefgroep om bij te dragen aan deze spreiding. Ten aanzien van de spreiding van motiefgroepen zijn het vooral de Gezelligen, de Rustzoekers en de Uitdagingszoekers waarvoor meer locaties zouden moeten zijn. Deze spreiding wordt per motiefgroep voor het gebied uiteengezet in dit rapport. Een belangrijk onderdeel vormt een mogelijke tweede Aakvlaai (naar recreatiegebied Aakvlaai te Hank) in de omgeving van Noordwaard / Knoop in t Land. Het advies is om een dergelijke aanvulling te overwegen voor één van deze twee locaties. Het lijkt sowieso erg wenselijk voor dit gebied, met name om de grote groep Gezelligen (zowel land- als waterrecreanten) vanuit het dichtbevolkte grootstedelijke gebied (i.e. Drecht- 2 steden en Randstad) te faciliteren. Het advies is daarnaast om aan de hand van allerlei trends (potentiële) doelgroepen vast te The Broads versus de Biesbosch 3 stellen voor de lange - en korte termijn. Omdat is gebleken dat de organisatie vraaggericht wil werken, zal men moeten trachten om binnen de beleidskaders te voldoen aan een door allerlei invloeden continue wisselende vraag, bijvoorbeeld door goed te kijken en waar mogelijk c.q. wenselijk in te spelen op trends en de daaruit voortvloeiende problematiek. Een advies is ook om zorgvuldig te onderzoeken in hoeverre recreatievormen intensief of extensief zijn, bijvoorbeeld ten aanzien van uitdagingszoekers waarvoor relatief weinig locaties zijn voorzien. Basispakket Het minimale aanbod van een entree het basispakket - zou volgens de aanbodzijde moeten bestaan uit een goede bemande informatievoorziening en een parkeergelegenheid, waar mogelijk (eventueel vanuit de omgeving) aangevuld met horeca. (Natuur)educatie zou slechts een beperkt onderdeel van het basispakket vormen. Uit de uitgevoerde enquête blijkt dat bezoekers over het algemeen een groot aantal faciliteiten belangrijk tot zeer belangrijk vinden. Meer dan de helft van de onderzochte voorzieningen heeft een meerderheidsscore, wat wil zeggen dat de meerderheid van de bezoekers betreffende faciliteiten belangrijk vinden. Daarnaast heeft maar liefst driekwart van de onderzochte informatie-(i.e. voorlichting) en educatie-onderdelen een meerderheidsscore. Het advies is om iedere primaire - en secundaire locatie in ieder geval te voorzien van de eerste drie onderdelen van voorzieningen (vuilnisbak, parkeergelegenheid en toilet); informatiepanelen, bewegwijzering en een bankje/picknickplaats zouden een haalbare aanvulling kunnen vormen. Voor een tertiaire entree zou een infopunt (met voorlichting en educatie in relatie tot de vraag) en een parkeergelegenheid volstaan. De vraag naar horeca is een feit, maar blijkt geen top-prioriteit. De overige voorzieningen zijn als vast onderdeel van het basispakket waarschijnlijk te ingrijpend van aard. Het advies is wel om onderzoek te doen naar de haalbaarheid van deze onderdelen. Daarnaast is het advies om - gezien de grote vraag van bezoekers op alle locaties te streven naar een basispakket met voldoende informatieve en educatieve aspecten, waarbij sprake zou moeten zijn van enige diepgang. Ten slotte is het advies om extra aandacht te besteden aan natuureducatie voor kinderen in het basispakket. Het gaat immers om een natuurgebied met natuurgerichte vormen van recreatie, waarbij steeds vanuit allerlei bronnen wordt aangegeven dat de mogelijkheden hieromtrent moeten worden benut en versterkt. Aanvullend pakket Voor het aanvullend pakket is het advies om de faciliteiten die naar aanleiding van de enquête een meerderheidscore hebben, gecombineerd met wensen van motiefgroepen uit het onderzoek van Alterra, tenminste één keer in het gebied te laten terugkomen. Bepaalde hoog scorende onderdelen zouden eventueel nog tot het basispakket kunnen behoren. Uit de scores voor individuele entrees blijkt dat er soms grote afwijkingen bestaan ten opzichte van het gemiddelde en dat de genoemde faciliteiten zodoende per locatie soms in grote mate meer of minder belangrijk gevonden worden. Deze gegevens geven een goed beeld van de vraag per locatie. Het advies is om hoge en extreme afwijkingen te gebruiken voor het bepalen van het aanvullend pakket per locatie en voor de spreiding van het faciliteiten-aanbod over het gebied. Daarnaast is het advies om te onderzoeken of er bij (potentiële) entrees meer verblijfsmogelijkheden en attracties kunnen worden gecreëerd omdat uit andere onderzoeken blijkt dat deze onderdelen te beperkt aanwezig zijn. The Broads in Engeland is een Nationaal Park dat in vele opzichten vergelijkbaar is met de Biesbosch. De belangrijkst overeenkomsten zijn: Entrees zijn voor beide parken nog een concept. Er is sprake van een soortgelijke terminologie (gateways). Entrees richten zich primair op recreatie en toerisme, in beginsel d.m.v. voorlichting en educatie (over de (on)mogelijkheden van het gebied) en met bepaalde voorzieningen als eventuele aanvulling. Men leidt bezoekers naar interesse verder het gebied in. Beide parken hebben een enigszins vergelijkbaar gastheer-concept, waarbij duurzaamheid een belangrijk onderdeel is. Aan duurzaamheid wordt in de praktijk (nog) te weinig aandacht besteed. De belangrijkste verschillen zijn: Als locaties alleen uit een informatiebord bestaan, is dit bij The Broads een secundaire entree. Voor de Biesbosch zou het dan gaan om een tertiaire entree of een informatiepunt. The Broads richt zich (mede uit noodzaak) erg sterk op internet. Er worden problemen genoemd ten aanzien van gastheren, die (nog) niet bestaan t.a.v. de Biesbosch. The Broads heeft grote moeite om bezoekers duidelijk te maken dat ze in het park zijn; dit lijkt bij de Biesbosch slechts in beperkte mate het geval te zijn. The Broads heeft geen basispakket en het lijkt er niet op dat men dit noodzakelijk acht. The Broads werkt, m.u.v. bijzondere doelgroepen, niet met doelgroepen (zoals de Biesbosch met motiefgroepen werkt). Omdat The Broads en de Biesbosch allebei bezig zijn met het vormgeven van de concepten entrees en duurzaamheid is het advies om met name op deze onderdelen verder met elkaar in gesprek te gaan, hoewel er op de andere punten waarschijnlijk ook veel van elkaar kan worden geleerd.

7 Summary In the summary below the outlines of this research report are explained by different main subjects. Introduction The organization of NP (National Park) The Biesbosch asked for an overview of facilities, functions, target groups, unique points and level of sustainability of existing and potential Biesbosch gateways (i.e. entrances). They also wanted to know which gateways need to be developed and what a basic package should look like: a package containing facilities (information, education and services), which should be available at every gateway (small or large). An additional package is an addition (i.e. added functions) to the basic-package. This package can be determined specifically for every gateway but doesn t need to be available at every gateway. Finally a unique feature is the exclusive surplus value for a gateway and only present at some of the larger gateways, as the organization states. Furthermore the organization wanted to know more about the similarities and differences between National Park The Biesbosch (the Netherlands) and National Park The Broads (United Kingdom); two parks that are very similar in many ways. Sustainability is extremely important for any kind of development in The Biesbosch and therefore this aspect is the leitmotif in this research report. Sustainability of gateways also plays an important role in this report regarding the international STEP project aimed at sustainability. The research questions are answered by the following research methods: desk research, interviews, a visitors survey and a debate with people who are involved with the organization of The Biesbosch. Zoning As stated in the policy plan for recreation and tourism in The Biesbosch, it is very important that recreation and tourism functions are being developed by anticipating social questions and needs; where protection and development of nature values are prior to any other form of development. To provide a good base for this combination there are zoning principles which generally divide the area in nature, recreation cores and transition areas from and to cities and villages. An important impulse for zoning is to create a Biesbosch-bike tour, among other things by creating a river-ferry for cyclists and pedestrians between the provinces Noord-Brabant and Zuid-Holland (route: Lage Zwaluwe Jacominaplaat Zuidhaven). The recommendation is to research the possibilities for creating such a connection between Drimmelen and The Biesbosch to enhance opportunities for day recreation and to make the Biesbosch-bike tour more complete. 4 5 Recreation versus nature preservation In order to make the combination of recreation and nature conservation succeed, the concept of gateways is going to play an important role. In conclusion the most important functions of gateways are: functioning as target and starting point; informing visitors about the (im)possibilities of the area; lead them further into the area in a (for both visitors and the area) desirable way; provide visitors with ways and means to discover the Biesbosch nature. The term visitor-management -the steering of visitors who have desirable and undesirable effects to the area- applies to this. Gateways A gateway can be designed as a location but also as a route (to). The recommendation is to research the possibilities for designing a gateway as a noticeable starting point and to also include route (to) in the gateway design. The terminology for gateways to be used for external communication purposes still needs to be determined. The recommendation is to choose for the terms Biesbosch-gateway and Biesbosch-info point, respectively for primary - and tertiary gateways; for secondary entries one of these terms can be chosen. The classification of primary and secondary gateways is used in the aforementioned policy plan. Primary gateways are the larger locations; with more facilities and (significantly) higher visitor numbers. Secondary gateways are simpler and mainly consist of private entrepreneurs (hosts). In both cases they are proposed as manned locations. Tertiary gateways could be developed as unmanned locations; like for example an information point with parking places. Recently 21 entrepreneurs were given the host status (i.e. Biesbosch ambassador). After the entrepreneurs ended a host course about the Biesbosch, they are now able to inform guests about the area. The recommendation is to examine if more host locations can be realized because the spread of hosts around the area is not always optimal. Moreover the question arose if the organization wants to comply to the fact that a few gateways (i.e. hosts and tourist information Dordrecht) are in a relatively large distance to the park. From these locations visitors have to wait relatively long to experience what they have come for. Furthermore, locations that are close to the park can sometimes be lopsided because of gateways that are not situated at the most obvious places. It is also recommended to take more measures to secure the quality of hosts because they partly operate under the flag of NP The Biesbosch, where a connection is expected with the park regarding identity and sustainability. The first measure that could be taken is installing a central complaint point so negative signals from visitors can be heard and where possible translated into positive measures. The website (or -portal) can be considered a virtual gateway (or virtual starting point), generally equipped with the same functions as a physical gateway. The recommendation is to pay close attention to trends (e.g. social network websites) which for example can be used for promotion and to enhance the social basis of the park. In conclusion there are quite a few potential and unmentioned gateways; locations from where people (will) enter The Biesbosch. The recommendation is to involve potential and unmentioned gateways as much as possible into the parks information facilities about the (im)possibilities of the area, by creating more gateways. At first by realizing more host locations and at