Orgelconcerten Programmaboekje

Transcriptie

1 Orgelconcerten 2014 Programmaboekje

2 VOORWOORD Met veel plezier kijken we uit naar een nieuw seizoen vol muzikale avonturen. De orgels zijn in top conditie gebracht en een reeks uitmuntende organisten is uitgenodigd om ze te bespelen. We gaan weer een prachtig orgelseizoen tegemoet. Het grote orgel werd het afgelopen jaar voorzien van een nieuwe balg. Het koororgel heeft een grote onderhoudsbeurt ondergaan en is nu uitgerust met een digitale speeltafel hetgeen een verruiming van de gebruiksmogelijkheden oplevert. Vertrouwde musici als Aart Bergwerff, Jaap Zwart, Herman van Vliet, Jan J van den Berg komen er heel graag op spelen. Zij hebben naast vertrouwde werken ook spannend onbekend werk in hun programma s opgenomen. Toon Hagen, Ronald de Jong en Harm Hoeve hebben zich in de afgelopen jaren bewezen en hen hebben we dan ook graag teruggevraagd. Nieuwkomers in onze reeks zijn Kees Nottrot en Gerben Budding. Kees Nottrot is de bespeler van het beroemde Hinsz-orgel van de Martinikerk in Bolsward. Gerben Budding is de organist van de Grote Kerk in Gorinchem met een Bätz-Witteorgel dat verwant is aan ons eigen hoofdorgel. Hij komt met een heel verrassend concert gewijd aan Nederlandse organisten onder wie Anthon van der Horst. Wybe Kooijmans opent de reeks concerten met het traditionele paasconcert op tweede paasdag. U hoort hem opnieuw op Hemelvaartsdag en natuurlijk zullen de vonken er weer afvliegen op het populaire concert op twee orgels die hij samen met Olof Vugs bespeelt. Wybe Kooijmans zult u ook horen op de volgende drie concerten. Op zondag 4 mei vindt het traditionele herdenkingsconcert plaats. Het vocaal ensemble Fioretto zal dan een uitvoering geven van het geliefde requiem van Gabriel Fauré aangevuld met enkele vocale werken van Felix Mendelssohn Bartholdy. Behalve Wybe Kooijmans werken aan dit concert mee de harpiste Erika Waardenburg, de violist Marcel Dohmen, Elma van den Dool, sopraan en de bas Bas Kuijlenburg. Het geheel staat onder leiding van Thijs Kramer. Hetzelfde Fioretto sluit het jaar af op tweede kerstdag met een sfeervol kerstconcert. Het derde concert waaraan Wybe Kooijmans meewerkt is op zondagmiddag 29 juni. Dan verwelkomen wij opnieuw het jeugdorkest Het Cuypersensemble onder leiding van o.l.v. zijn enthousiaste dirigent Jouke van der Leest. Het orkest heeft in het vorige seizoen niet kunnen optreden door vertrek van en aantal drijvende krachten, maar is nu weer op volle sterkte. RDEGE_180X131.indd 1 12/15/11 1:33 PM

3 Ook het komende seizoen blijven de toegangsprijzen ongewijzigd. Deze bedragen 7,50 en 6,-- (C.J.P., leden van de Vereniging Vrienden van de Grote Kerk en 65+). Met de aanschaf van de orgelknipkaart ad 37,50/ 30,-- kunt u zes orgelconcerten bezoeken voor de prijs van vijf. Het concert op 4 mei is gratis toegankelijk. Wel is er een collecte aan de uitgang. Voor enkele concerten gelden afwijkende entreeprijzen die bij het betreffende concert staan vermeld. Graag bedanken wij de adverteerders in dit boekje en niet in de laatste plaats de vrijwilligers die er voor zorgen dat alles vlekkeloos verloopt. Zeer belangrijk is ook de opkomst van een talrijk publiek. Maak uw vrienden en kennissen attent op de concerten en schenk hen dit programmaboekje. Voor u ligt altijd een nieuw exemplaar klaar. Wijs hen tevens op de aardige introductiefilmpjes op you tube, gemaakt door Henk Smits Wij wensen u een inspirerend concertseizoen en hopen u regelmatig te mogen begroeten. Henk Eijlers - voorzitter Wybe Kooijmans Henk Smits Jan van Tuin DE GROTE KERK VAN NAARDEN De Grote of Sint Vituskerk ligt in het centrum van de oude vestingstad Naarden. In zijn oudste vorm was het een eenschepige kruiskerk. Net als in andere Hollandse steden werd deze in de loop van de 15e eeuw vergroot tot de laatgotische kruisbasiliek met kooromgang die wij nu kennen. Het type van een grotestadskerk, maar wat kleiner. Omstreeks 1479 werd zij opnieuw gewijd. Uit de katholieke periode zijn diverse bezienswaardigheden bewaard gebleven. De buitengewoon fraaie paneelschilderingen, die tussen 1510 en 1518 zijn aangebracht op het eikenhouten tongewelf, zijn ongetwijfeld de kostbaarste bijzonderheid. Deze unieke reeks geeft een interessant beeld van de geloofsbeleving rond In de noordelijke zijbeuk van het schip, op de noordwand van de toren, is een laat-15e eeuwse muurschildering van Sint Christoffel blootgelegd. Een andere bijzonderheid vormen de zandstenen pilaren in het koor, waarvan de kapitelen voor een deel met dieren- en mensenfiguren zijn versierd. Het koor is afgesloten met een rijk bewerkt houten koorhek uit 1531, het oudste Nederlandse koorhek waarin renaissance-elementen zijn verwerkt. In het koor staat een van de acht in ons land bewaarde gotische preekstoelen. Uit de vroege protestantse periode dateren twee enorme houten tekstborden, een gildebord uit 1618 en een Tiengebodenbord uit 1603 met de Wetstekst in een vroege bijbelvertaling. De Grote Kerk heeft ooit een van de oudste orgels van Nederland bezeten. Het was een bijzonder fraai orgel in een sierlijke laat-gotische kas. Zoals zovele orgels in die tijd raakte het rond 1850 onbruikbaar. Het werd gesloopt. Wat er van rest zijn een tekening uit 1862, een aantal panelen met mooi snijwerk, nu in het Rijksmuseum, en de bel van het uurwerk. Het is deze bel die het begin van onze orgelconcerten aankondigt. Tot de inventaris van de kerk behoort een drietal orgels. De neo-gotische kas van het tegen de torenwand geplaatste hoofdorgel uit 1862 beheerst de ruimte. Aan de andere zijde, hoog tegen de koorwand, trekt de moderne vormgeving van het koororgel uit 1937 niet minder de aandacht. Minder opvallend, maar even mooi, is het Strümphler-orgel, een elegant kabinetorgel uit De twee oude orgels staan op de Rijksmonumentenlijst. Het maken van geluidsopnamen is niet toegestaan, tenzij er bijzondere afspraken zijn gemaakt. Teneinde de op de Rijksmonumentenlijst geplaatste kerk in stand te houden en te onderhouden is in 1993 de Stichting Grote Kerk Naarden opgericht, die sedert 1 oktober 1993 de verantwoordelijkheid draagt voor het onderhoud en de exploitatie van dit prachtige gebouw.

4 HET HOOFDORGEL In mei 1860 ondertekenden de kerkvoogden van de Grote Kerk een contract met C.G.F. Witte van de firma J. Bätz en Comp. te Utrecht ter levering van een nieuw orgel. Adviseur was de toenmalige organist van de Haarlemse Bavo, J.G. Bastiaans. Op 28 september 1862 werd het nieuwe orgel in gebruik genomen. Het is het laatste grote werk van Witte, en tevens het laatste 19de-eeuwse orgel dat voorzien is van een rugpositief. Witte was in zijn tijd de meest toonaangevende orgelbouwer voor de protestantse kerken. Zijn primaire doel was het vervaardigen van instrumenten voor de begeleiding van de gemeentezang. Daarbij streefde hij naar een klank die zowel kracht en waardigheid als lieflijkheid uitstraalde. Bovendien moesten er voldoende mogelijkheden tot afwisseling zijn. Afgezien van een inwendig iets gewijzigde opstelling, verkeert het orgel geheel in zijn oorspronkelijke staat. Het monumentale klankkarakter van 1862 bleef integraal bewaard. Op grond daarvan is het op de Rijksmonumentenlijst geplaatst. Het orgel heeft drie klavieren: hoofdwerk, rugwerk en bovenwerk (klavieromvang C-f ) en een vrij pedaal (C-e ), in totaal 44 sprekende stemmen. De dispositie van dit mechanische sleepladen-orgel luidt: Hoofdwerk Prestant 16' Prestant 8' Bourdon 8' Gemshoorn 8' Roerquint 6' Octaaf 4' Open fluit 4' Quint 3' Octaaf 2' Cornet 5 st. Mixtuur 4 st. Trompet 16' Trompet 8' Koppelingen Bovenwerk/Hoofdwerk Hoofdwerk/Rugwerk Rugwerk/Hoofdwerk Hoofdwerk/Pedaal Rugwerk Prestant (D) 16 Bourdon(B) 16 Prestant 8 Roerfluit 8 Flûte Travers 8 Octaaf 4 Fluit 4 Nasard 3 Woudfluit 2 Cornet 5 st. Mixtuur 3 st. Fagot 16 Trompet 8 Bovenwerk Prestant 8' Holfluit 8' Flûte Angelica 8' Viola 8' Roerfluit 4' Salicet 4' Gemshoorn 2' Echo trompet 8' Clarinet 8' Pedaal Prestant 16' Subbas 16' Violon 16' Octaaf 8' Violon 8' Roerquint 6' Octaaf 4' Bazuin 16' Trombone 8' Cornet 4'

5 HET KOORORGEL In 1937 ontving de firma Flentrop te Zaandam het verzoek om voor de Wereldtentoonstelling die dat jaar in Parijs gehouden werd, een orgel te vervaardigen naar de modernste inzichten. Het verzoek kwam voor Flentrop dermate onverwacht dat de bouw van het orgel moest worden uitbesteed. Naar ontwerp van Flentrop werd het instrument in Duitsland vervaardigd door de firma Klais te Bonn. Het orgel werd geëxposeerd in het door architect W.M. Dudok ontworpen paviljoen voor Nederlandse kerkelijke kunst. Na de tentoonstelling werd het aangekocht door de Nederlandse Bachvereniging voor de uitvoeringen van de Mattheus Passion in de Grote Kerk. Tijdens de restauratie van de Grote Kerk kreeg het zijn huidige plaats. Sinds 1995 is het instrument eigendom van de Stichting Grote Kerk Naarden. Een eerste groot onderhoud werd in 1998 uitgevoerd; dit werd mede mogelijk gemaakt door de Vereniging Vrienden van de Grote Kerk. Bij die gelegenheid werd de Prestant 8 van het Pedaal tevens vanaf Manuaal I bespeelbaar gemaakt. Substantiële giften uit het Rabo Coöperatief Fonds, enkele particuliere giften en een eigen bijdrage van de Stichting Grote Kerk Naarden maakten het in 2012 mogelijk het instrument uit te breiden met een Gedekt 8 (uit het gelijknamige pedaalregister) en een Sesquialter 2 sterk op manuaal II. De Schalmei van manuaal I werd vervangen door een fraaie Dulciaan 8'. Dankzij een bijdrage van de provincie Noord-Holland kon in 2014 de tractuur integraal gedigitaliseerd en het pijpwerk en de windladen worden gerestaureerd. De Subbas 16 werd als transmissie ook vanaf manuaal I bespeelbaar. Een speciale bijdrage maakte de terugkeer van de sedert decennia afwezige vlamvormige decoratie tussen de pijpvoeten mogelijk. De werkzaamheden werden door Adema's Kerkorgelbouw uitgevoerd. De omvang van de manualen is C - g''', die van het pedaal C - f'. Manuaal l Manuaal II Bourdon (transm) 16 Gedekt (transm) 8 Prestant (transm) 8' Quintadeen 8' Roerfluit 8' Open fluit 4' Prestant 4' Prestant 2' Mixtuur 4 st. Scherp 3-4 st. Dulciaan 8' Sesquialter 2 st. Pedaal Koppelingen Subbas 16' l - pedaal Prestant 8' II - pedaal Gedekt (unit) 8' II - I Octaaf (unit) 4' II - I suboctaaf Flageolet (unit) 2' Speelhulpen Koppelingen met hand- en voetbediening 2 vrije combinaties Tutti

6 HET KABINETORGEL Het Kabinetorgel werd in 1784 gebouwd door Johannes Stephanus Strümphler, Amsterdam. Dr. D.A. Flentrop, verzamelaar van huisorgels, beschouwde het als een van de mooiste in Nederland gebouwde kabinetorgels. Strümphler ( ) is een van de grootste orgelbouwers van de 18de eeuw. Hij heeft een groot aantal orgels gebouwd, waaronder vele zgn. huisorgels. Zijn grootste werk is het drieklaviers-orgel met 48 stemmen, dat hij bouwde voor de Hersteld Evangelisch Lutherse Kerk in Amsterdam, waar Jan Zwart jarenlang zijn wekelijkse orgelbespelingen gaf. Dit orgel staat thans in de Eusebiuskerk te Arnhem. In 1948 heeft Flentrop het kabinetorgel verkocht aan de Nederlandse Bachvereniging ten behoeve van de uitvoeringen van de Matthäus Passion in de Grote Kerk. Het werd ook - en met name tijdens de restauratie van de Grote Kerk - door de Hervormde Gemeente gebruikt, totdat het begin 1975 door een stookfout onbespeelbaar werd. Sindsdien was het opgeslagen bij de orgelbouwer Flentrop. Dankzij aanzienlijke giften van enkele particulieren en stichtingen heeft de Stichting Grote Kerk het instrument in 1997 van de Bachvereniging kunnen kopen. Het is op de Rijksmonumentenlijst geplaatst. Jan Jongepier heeft een restauratieplan ontworpen. Overeenkomstig het Besluit Rijkssubsidiëring Restauratie Monumenten 1977 is het instrument met subsidies van de Rijksdienst voor Monumentenzorg, van de Gemeente Naarden en de financiële steun van velen gerestaureerd en weer in de kerk geplaatst. Het zal in de concertserie, al of niet in combinatie met de andere orgels, door verschillende concertgevers worden bespeeld. Het instrument heeft één manuaal, klavieromvang C - d'". Dispositie: Holpijp 8 Viola 8 (disc.) Prestant 4 Fluit 4 (disc.) Fluit 4 (bas) Sexquialter II (disc.) Quint 3 (bas) Octaaf 2 Nachthoorn 2 (bas) Tremulant

7 orgelconcert WYBE KOOIJMANS 2de Paasdag, 21 april 2014, uur Th. Dubois koororgel Alleluia (O filii et filiae) R. van Mazijk Sonatine Halleluja, eeuwig dank en ere 1934 hoofdorgel J.S. Bach Preludium en Fuga in C gr.t., BWV W.A. Mozart Fantasie in f kl.t., KV Adagio - Allegro - Adagio L. Vierne uit: Symphonie IV, opus 32 (1914) Menuet - Romance - Final M. Reger Passion, opus 145 nr D. Bédard Variations sur Laßt uns erfreuen 1950 (De Heer is waarlijk opgestaan) Wybe Kooijmans ontving zijn muzikale opleiding aan de Verenigde Muzieklycea te Hilversum en het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam. Hierna volgde hij enige malen de Zomercursus voor Improvisatie en Interpretatie van Jean Guillou. Vele adviezen van een langjarig oud-registrant van Feike Asma sloeg hij niet in de wind. In 1987 werd hij benoemd als een der organisten van de Naardense Grote Kerk; inmiddels is hij er hoofdorganist. Op het monumentale Witte-orgel (1862) van deze kerk maakte hij meerdere cdopnamen. Als begeleider deed hij veel ervaring op bij vele koren en solisten, w.o. de bekende fluitist Thijs van Leer. Hij is repetitor van het koor der Nederlandse Händelvereniging en het Concertkoor Baarn. Wybe Kooijmans concerteerde reeds in Duitsland, Frankrijk, Engeland, Canada, Tsjechië en Rusland, alwaar hij het orgel van de Philharmonie in Novosibirsk inwijdde. Van 2000 tot 2004 was hij lid van de werkgroep Zingend Geloven ; tevens was hij als werkgroeplid betrokken bij de totstandkoming van het Liedboek In de reeks Musica Selecta verschenen onder zijn redactie inmiddels een tiental delen met onuitgegeven (versies van) koraalbewerkingen van Feike Asma ( ). Tevens publiceerde hij een aantal bewerkingen voor orgel.

8 HERDENKINGSCONCERT zaterdag 4 mei 2014, uur orgelconcert WYBE KOOIJMANS donderdag 29 mei 2014 (Hemelvaartsdag), uur Gabriel Fauré Messe de Requiem, opus Introït et Kyrie - Offertoire - Sanctus - Pie Jesu - Agnus Dei - Libera me - In Paradisum R. van Mazijk Melodiebewerking Gij, Jezus, die ten troon verheven 1934 J.S. Bach Preludium en Fuga in e kl.t., BWV M. Reger Symphonische Phantasie und Fuge, opus 57 (1901) Felix Mendelssohn Beati Mortui Wer bis an das Ende beharrt C. Franck Fantasie in A gr.t. ( CCF 102, 1878) Vocaal Ensemble Fioretto` m.m.v. Elma van den Dool, sopraan Bas Kuijlenburg, bas Erika Waardenburg, harp Marcel Dohmen, viool Wybe Kooijmans, orgel Thijs Kramer, dirigent De tekst van de uit te voeren werken zal in een afzonderlijk tekstboekje worden opgenomen Vocaal Ensemble Fioretto is een projectkoor dat al ruim 10 jaar zingt onder leiding van dirigent Thijs Kramer. Het koor is onderdeel van de Stichting Fioretto, die zich ten doel stelt klassieke muziek, in de ruimste zin van het woord, als cultureel erfgoed door te geven, toegankelijk te maken en levend te houden. De stichting organiseert regelmatig eigen concerten en zet dan graag werken op het programma die weinig gehoord worden, maar wel gerekend kunnen worden tot de juweeltjes uit de muziekliteratuur. Dirigent Thijs Kramer is een veelzijdig musicus: niet alleen dirigent, maar ook organist en solist aan de vleugel. Hij is ook dirigent van het Concertkoor Baarn. Toegang gratis, collecte aan de uitgang programmatoelichting: Regers Symphonische Fantasie und Fuge ontstond als opus 57 in Dit werk wordt ook wel aangeduid als Inferno-Fantasie gezien Regers uitlating: "Opus 57 is geïnspireerd door Dantes Inferno ; meer kan ik er niet over zeggen aangezien het mij tegenstaat mijn werken van een verklaring te voorzien". Reger's vrije keuze van muzikale (d.w.z. niet melodiegebonden) motieven stelt hem in staat de grenzen van de tonaliteit tot het uiterste te verkennen, een neiging die bij hem toch al zeer sterk is. De fantasie kent een Aufschrei-, een Leidens- en een Abstiegmotiv. Het eerste is de indringende dissonant waarmee het werk opent en die in totaal zes keer in de fantasie voorkomt. Het Leidensmotiv is een in zache klankkleur gespeelde zeer chromatische toonreeks, reeds verwijzend naar de atonaliteit die door Arnold Schönberg in 1911 voor het eerst tot in uiterste consequentie zou worden doorgevoerd. Het Abstiegmotiv wordt gevormd door een dalende reeks van vier tonen. De fuga is uit vier goed te onderscheiden delen opgebouwd: een levendig eerste thema, een meditatief tweede thema als noodzakelijk contrast, een scherzo-achtig derde deel en tenslotte de samenvoeging van het eerste en tweede thema die naar een monumentale Pyrrusoverwinnig leidt. Het begrip symfonisch is zowel te verklaren uit het gebruik van niet melodisch gebonden muzikale motieven alsmede de zeer orkestrale orgelbehandeling die bij Regers toen reeds ontstane koraalfantasieën zijn intrede had gedaan. De inhoudelijk niet makkelijke toegankelijkheid van dit werk, mede veroorzaakt door het overladen notenbeeld, heeft ervoor gezorgd dat het erg weinig te beluisteren is. W.K. Voor de levensbeschrijving van Wybe Kooijmans zie het programma van 21 april.

9 orgelconcert JAN J. VAN DEN BERG CONCERT CUYPERSENSEMBLE donderdag 26 juni 2014, uur zondag 29 juni 2014, uur uur Adr. C. Schuurman Fantasie over Geest des Heren, kom van boven Voorspel en Koraal over Psalm 6 J. S. Bach Preludium en Fuga in A gr.t., BWV J. L. Krebs Koraalbewerking: Ach Gott, erhör mein Seufzen C. Franck Fantasie in A gr.t. (CCF 102, 1878) A. Rowley Benedictus in E gr.t Flor Peeters Aria in G gr.t. Toccata in D gr.t. Jan J. van den Berg Inleiding, Bewerking, Trumpet Tune, Meditatie & 1929 Finale over Prijs, mijn ziel, den Hemelkoning F. Farkas Chorae Hungaricae dansen uit de Hongaarse barok J.M. Haydn Sinfonia in G gr.t allegro molto A. Vivaldi Concert in g kl.t. voor 2 celli allegro - largo - allegro O. Respighi Arie di Corte solisten: Dominique Bos en Christiaan de Wolf, cello G.F. Händel Concerto voor orgel en strijkorkest in g kl.t., opus larghetto e staccato - allegro - adagio - andante solist: Wybe Kooijmans, orgel Jan J. van den Berg (*Amersfoort, 1929) kreeg zijn eerste orgellessen van zijn vader, daarna van Adriaan C. Schuurman die destijds cantor-organist was van de Amersfoortse Sint Joriskerk. Hij voltooide zijn opleiding op het Amsterdams Conservatorium bij Anthon van der Horst. Organist was hij in Amersfoort, Soest en vanaf 1953 tot zijn pensioengerechtigde leeftijd - van de Nieuwe Kerk in Delft. Nu is hij al jaren organist van de Remonstrantse kerk in Delft. Op bijna alle belangrijke orgels van ons land heeft hij concerten gegeven, ook op radio en televisie. Als adviseur was hij betrokken bij restauratie en nieuwbouw van orgels. Ook als componist is hij bekend geworden, vooral voor orgel, maar ook kamermuziek en koorwerk. Hij geeft nog steeds les. Het jeugdstrijkorkest Het Cuypersensemble uit Hilversum is in 1982 opgericht door Jouke van der Leest. De leeftijd van de musici varieert van 11 t/m 17 jaar. Het uitgangspunt van het Cuypersensemble is het vreugdevol musiceren. Om dat te bereiken zijn alle jonge spelers bereid intensief te studeren en met enthousiasme alle repetities bij te wonen. Er wordt gedreven en met grote precisie gewerkt, met aandacht voor frasering en articulatie. Het orkest heeft een heel eigen klank ontwikkeld en brengt jaarlijks op diverse podia een breed en gevarieerd muzikaal repertoire ten gehore. Het ensemble nam ook deel aan diverse festivals voor jeugdorkesten, waar het steeds veel lof van de jury oogstte. Op het Internationaal jeugdorkestenfestival in Neerpelt te Belgie kreeg het viermaal een eerste prijs cum laude, in 2005 zelfs de allerhoogste: 1e prijs summa cum laude! Dit alles heeft ertoe geleid dat het Cuypersensemble een graag geziene gast is geworden die men graag ziet terugkomen. Toegangsprijs 12,50 / 10,00(CJP,65+)

10 geen orgelconcert orgelconcert TOON HAGEN donderdag 3 juli 2014, uur donderdag 10 juli 2014, uur B I J E E N O R G E L C O N C E R T Soms gaat een orgel spelen In den schemer van den tijd, Uit zilveren pijpenkelen Stijgt klinkende eeuwigheid. Overal staan kanteelen; De lucht geurt als gewijd. De ziel zit naakt dat heele Uur in haar maagdlijkheid. J.S. Bach Fantasia en Fuga in g kl.t., BWV Das alte Jahre vergangen ist, BWV 614 Triosonate IV in e kl.t., BWV adagio-vivace - andante - un poco allegro In dir ist Freude, BWV 615 Siciliano uit Sonata II, BWV 1031 C. Saint-Saëns Prélude et Fugue nr. 3, opus Marcel Dupré uit: 15 Versets sur les Vêpres de la Vierge, opus Antiphon III Nigra sum, sed formosa, filiae Jerusalem Bertus Aafjes Bergen aan zee, 1946 Toon Hagen Fantasie nr. IV Listen Toon Hagen begon zijn orgelopleiding bij Egbert Klein. Vervolgens studeerde hij hoofdvak Orgel aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag. Daar behaalde hij de diploma s Docerend en Uitvoerend Musicus. Tevens studeerde hij kerkmuziek aan genoemd conservatorium. Aan het Arnhems conservatorium behaalde hij de aantekening improvisatie. Zijn belangrijkste docenten waren Rienk Jiskoot voor orgel en Bert Matter voor improvisatie. Als cantor-organist is hij verbonden aan de Grote of Sint-Michaëlskerk te Zwolle. Hij geeft leiding aan de Michaëlscantorij die medewerking verleent aan de maandelijkse Michaëlsvieringen in de Grote of Sint-Michaëlskerk en aan het Michaëls- cantatekoor dat meewerkt aan de cantatevieringen in deze kerk. Toon Hagen is mede-oprichter van het Zwolse orkest Musica Michaelis, een orkest van professionele musici dat in 2008 ontstaan is uit de cantatevieringen. Tot juni 2010 was hij tevens artistiek leider van dit orkest. Toon Hagen is actief als concertorganist. Daarnaast heeft hij een privé-lespraktijk en is hij werkzaam als componist van orgel- en kerkmuziek. Zijn orgelspel is inmiddels op een zestal cd s vastgelegd.

11 orgelconcert AART BERGWERFF orgelconcert KEES NOTTROT donderdag 17 juli 2014, uur donderdag 24 juli 2014, uur PERPETUUM MOBILE J.S. Bach Prelude en fuga in a kl.t., BWV Koraalvoorspel Allein Gott in der Höh sei Ehr, BWV 676 J. van Veen Minimal Prelude nr. 40 for Organ 1969 (opgedragen aan Aart Bergwerff) J. Pachelbel Canon in D gr.t (voor orgel bewerkt door Aart Bergwerff) Ad Wammes 1953 Aart Bergwerff 1960 Play it cool! Improvisatie F. Schmidt Toccata in C gr.t. (1924) L.J.A. Lefébure-Wély uit: Méditations Religieuses, opus Marche - Récit de hautbois S. Wesley uit: Twelve short pieces Prelude - Air - Gavotte J.S. Bach Liebster Jesu, wir sind hier, BWV F. Mendelssohn Präludium und Fuge in c-moll, opus 37/ C. Franck Grande Pièce Symphonique, opus 17 (CCF 98) allegro serioso - andante, allegro, andante - allegro non troppo e maestoso Aart Bergwerff speelt orgel vanaf zijn zevende. Hij studeerde orgel, koordirectie en kerkmuziek aan het Rotterdams Conservatorium. Improvisatie studeerde hij aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag bij Bert Matter. Hij oriënteerde zich in het buitenland, o.a. bij Harald Vogel, besloot zijn studie bij Marie-Claire Alain en behaalde in Parijs de Prix de Virtuosité. Prijzen won hij ook op diverse internationale orgelconcoursen en oktober 2012 maakte hij zijn debuut op het meest prestigieuze orgelfestival ter wereld, Toulouse-Les-Orgues. Sinds 1990 is hij organist van de Lutherse Kerk in Den Haag. In 2012 werd hij tevens organist van de Grote Kerk in Breda, met zijn vierklaviers Flentrop-orgel. Sinds 1994 is hij hoofdvakdocent orgel aan het Rotterdams Conservatorium. Daar doceert hij ook improvisatie en orgelbouw. Als orgeladviseur is hij betrokken bij de restauratie en nieuwbouw van orgels. De wendbaarheid van zijn Bätz-orgel uit 1762, een van de fraaiste historische orgels van ons land, een synthesizer avant la lettre, heeft hem gebracht tot avontuurlijk programmeren. Kees Nottrot (1971) won in 1988 het eerste Internationale Concours voor Oganisten uit Hanzesteden te Elburg en in 1990 behaalde hij de tweede prijs op het orgelconcours te Lisse. In dat zelfde jaar gaf hij zijn eerste orgelconcert. Hij deed dit op het orgel van de Notre Dame te Parijs. Daarna volgde een conservatoriumstudie bij onder meer Wim van Beek en Jos van der Kooy. In 1999 behaalde hij het diploma uitvoerend musicus aan de Rotterdamse Hogeschool voor Muziek en Theater bij Ben van Oosten. Van de Stichting Prins Bernhard Cultuurfonds ontving Keest Nottrot een beurs om zijn studie voort te zetten bij de Franse grootmeester Daniel Roth te Parijs. Tevens studeerde hij kerkmuziek aan de Hogeschool te Alkmaar. In 1996 werd hij, op 24-jarige leeftijd, benoemd tot organist van de Martinikerk te Bolsward, en is zodoende bespeler van het beroemde Albertus Antoni Hinsz-orgel uit Sinds september 2002 is Kees Nottrot als docent verbonden aan het Sintrum foar Keunst yn Fryslân, Ritmyk en sinds 2011 aan het Kunstencentrum Atrium en het Kunstcollectief Gaasterlân-Sleat.

12 orgelconcert HERMAN VAN VLIET orgelconcert WYBE KOOIJMANS & OLOF VUGS donderdag 31 juli 2014, uur donderdag 7 augustus 2014, uur C.P.E. Bach uit: Sonate nr 5 in d kl.t., Wq tema con variazioni A. Bruckner Präludium C-Dur, WAB ( Perger Präludium ) Scherzo uit de Nulde symfonie WAB 100 Transcriptie voor orgel: Edwin Horn M. Corette Concerto II in A gr.t allegro - adagio - allegro W.A. Mozart Sonate in D gr.t., KV Sonate in C gr.t., KV 336 J.-G. Ropartz Prélude funèbre G. Lasceux Sinfonia concertante (solo koororgel) 1740-ca.1830 A. Landmann Variaties over een thema van Händel, opus G.F. Händel The Arrival of the Queen of Sheba J. Demessieux uit: Sept méditations sur le Saint-Esprit, opus VII Lumière M. Dupré Zéphyrs Improvisatie over een thema van Leopold Stokowski H. van Vliet Koraalfinale 1941 Herman van Vliet (1941) kreeg zijn eerste orgellessen van Wim van der Panne en studeerde aan het Utrechts Conservatorium onder Stoffel van Viegen, Cor Kee, Willem Mudde en Herman Strategier. Diploma solospel in Hij zette zijn studie voort bij Feike Asma (interpretatie), Cor Kee (uitvoeringspraktijk) en Jean Guillou (Franse symphonische orgelkunst). Herman van Vliet geeft jaarlijks vele orgelconcerten in binnen- en buitenland (Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk, Canada en de Verenigde Staten). Na de Michaëlskerk te Oudewater en de Petruskerk te Woerden is hij sedert 1990 organist van de St. Joriskerk te Amersfoort. Hij werd wegens zijn verdiensten voor de Franse orgelkunst meermalen onderscheiden door de Société Académique d'education "Arts, Sciences et Lettres" te Parijs. Herman van Vliet (1941) is een veelgevraagd concertorganist en geeft jaarlijks vele concerten. Met name het romantische repertoire en het koraalspel liggen hem na aan het hart. Ook zoekt hij graag naar muziek van minder bekende componisten, zoals Karg-Elert, Bastiaans of Lefébure-Wely. J.S. Bach uit: Cantate Sinfonia J.S. Bach uit: Cantate Sinfonia (solo hoofdorgel) H. Purcell An Occasional Suite (arr. Olof Vugs & Wybe Kooijmans) G.F. Händel uit: Water Music Coro - Menuet - Aria - Hornpipe - Bourrée - Air - Hornpipe Olof Vugs (1950) ontving zijn eerste orgellessen van Albert Thoenis. Na enige jaren lessen te hebben gevolgd bij Jan Scholten voltooide hij zijn orgelstudie aan het Sweelinck Conservatorium bij Albert de Klerk. Na zijn studie was hij op meerdere gebieden muzikaal werkzaam en dirigeerde hij verschillende Amsterdamse kerkkoren. Sedert een twintigtal jaren is hij als organist-dirigent verbonden aan de kerk van de H. Franciscus Xaverius ('de Krijtberg') in Amsterdam. In het dagelijks leven is hij werkzaam bij een orgelbouwbedrijf. Tevens verzorgde hij meerdere uitgaven van koormuziek. Voor de levensbeschrijving van Wybe Kooijmans zie het programma van 21 april.

13 orgelconcert GERBEN BUDDING donderdag 14 augustus 2014, uur NEDERLANDSE ORGANISTEN EN HUN INSPIRATIEBRONNEN C.Fr. Hurlebusch Sonata in G gr.t., opus 6 nr. 3 ca introduzione (Amsterdam Oude Kerk) - allegro assai - adagio - minuetto alternativo - scherzo (presto) J. B. Litzau Transkription über die Arie Agnus Dei aus der H-moll-Messe, BWV 232 (Rotterdam Ev. Luth. Kerk) J.G. Bastiaans Intrada en Phantasie Intrada (lento e maestoso) (Haarlem St. Bavo) - Phantasie van Johann Sebastian Bach Gerben Budding (1987) is hoofdorganist van de Grote Kerk te Gorinchem, waarhij het monumentale Bätz-Witte orgel bespeelt. Ook is hij een van de vaste organisten tijdens de Vesperdiensten in de Domkerk te Utrecht.. Hij geeft orgelconcerten in binnen- en buitenland, en is actief als continuospeler en begeleider. Als dirigent is hij verbonden aan orkest Intermezzo te Gouda, verschillende oratoriumkoren en het koor van de Grote Kerk Gorinchem. Aan het Utrechts Conservatorium studeerde hij de hoofdvakken orgel met kerkmuziek en improvisatie bij Reitze Smits, koordirectie bij Rob Vermeulen en klavecimbel bij Siebe Henstra. In 2009 rondde hij cum laude zijn Bacheloropleidingen af en in 2011, eveneens cum laude, zijn Masteropleidingen. Hij nam driemaal deel aan de Kurt Thomas Cursus voor orkestdirectie. Hij won prijzen op verscheidene concoursen. A. van der Horst Partite diverse sopra O nostre Dieu et seigneur amiable partita 1: Le chant du pseaume (Naarden, Grote Kerk) (pseaume 8 harmonisé par Claude Goudimel, partita 2: Bicinium (fugue) - partita 3: Bicinium - partita 4: A & B (canon à 3 voix in modo conjuncto ) - partita 5: Ricercare - partita 6: Air - partita 7: Dialogue - partita 8: Toccata - partita 9: Organum J.G. Bastiaans Fantasiesonate nr. 1 in b kl.t. - allegro moderato - andante cantabile - adagio assai espressivo - andante maestoso - fuga F. Mendelssohn Sonate in D gr.t., opus 65 nr andante (leraar van Bastiaans) - andante con moto - allegro maestoso

14 orgelconcert JAAP ZWART orgelconcert HARM HOEVE donderdag 21 augustus 2014, uur donderdag 28 augustus 2014, uur koororgel H. Strategier Chaconne kabinetorgel A. de Klerk Variaties over Heer Jezus heeft een hofken hoofdorgel Hugo Kaun Fantasie en Fuga in c kl.t., opus 62 nr J. Brahms Fuga in as kl.t C. Franck Fantaisie en Ut majeur (version A) J. Zwart Improvisatie 1955 C. Franck Final Jaap Zwart (1955) kreeg zijn eerste muzikale opleiding van zijn vader, Jaap Zwart sr. Aan het Amsterdams Conservatorium studeerde hij Piano bij Jan Kruijt, en orgel bij Simon C Jansen. In 1979 behaalde hij het solistendiploma met onderwijsbevoegdheid voor Orgel. Aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag sloot hij zijn studie af met het diploma voor het hoofdvak Theorie der Muziek. Inmiddels doceert hij zelf aan het Amsterdams Comservatorium de vakken theorie, analytisch studeren en improvisatie. Hij is organist van de Grote of Andreaskerk in Hattem, de Grote Kerk in Harderwijk, de Zuiderkerk in Zwolle en begeleidt regelmatig diensten op het Schnitger-orgel van de Grote of St. Michaelskerk te Zwolle. Hij is een veel gevraagd begeleider en heeft een drukke concertpraktijk. Hij houdt van het Franse en Duitse romantische repertoire, maar sinds hij in aanraking kwam met het uit 1550 daterende orgel in Hattem, is zijn belangstelling voor oude muziek toegenomen koororgel G.F. Händel uit: Concerto I Andante met variaties kabinetorgel J.S. Bach Vier Inventionen nr. 4 in d BWV nr. 14 in Bes BWV nr. 8 in F BWV nr. 13 in a BWV 784 hoofdorgel H. Purcell Trumpet Tune J.S Bach Fantasie und Fuge in c kl.t., BWV 537 P.C. van Westering Variaties op een Bachthema C.-M. Widor uit: Symphonie IV Andante cantabile - Finale J. N. Lemmens Fuga-Fanfare Harm Hoeve 1964 M.L Takle 1942 Aria en Koraal Take my Life The Power of Life Harm Hoeve (Rouveen, 1964) wil graag direct communiceren met zijn luisteraars en ze enthousiast maken voor de prachtige klanken van het orgel en zijn muziek. Hij probeert de noten zo tot leven te wekken, dat de boodschap van de muziek op een aansprekende wijze overkomt. Zijn orgelspel kenmerkt zich door contrasten en dynamiek: enthousiast waar dat kan, ingetogen waar dat moet. Hij kan buitengewoon uitpakken, maar ook innemend spelen met slechts wat achtvoeten. (aldus recensent Jan van t Hul). Harm Hoeve kreeg zijn opleiding aan de muziekschool en het conservatorium in Zwolle en volgde de Zomeracademie in Haarlem. In 1989 won hij de eerste prijs op het internationaal Albert Schweitzerfestival, een orgelconcours voor conservatoriumstudenten.

15 orgelconcert RONALD DE JONG orgelconcert WYBE KOOIJMANS donderdag 4 september 2014, uur donderdag 11 september 2014, uur koororgel D. Buxtehude Preludium en fuga in e kl.t Anoniem G.P. Telemann Es ist das Heil uns kommen her kabinetorgel Fantasie in F gr.t. hoofdorgel R.L. Becker 1e Sonate in g kl.t., opus Praeludium festivum - Dialogue - Scherzo - Prayer - Toccata Verzoekprogramma Het is traditie geworden dat het seizoen orgelconcerten wordt afgesloten met een verzoekprogramma. U vraagt, Wybe Kooijmans speelt. Of liever, hij maakt een keuze uit uw verzoeken. U kunt uw verzoeken indienen t.e.m. donderdag 28 augustus. Dat kan: - bij de kaartverkoop in de kerk; - per fax per naar info@grotekerknaarden.nl - per post naar Commissie Orgelconcerten St. Annastraat 5, 1411 PE Naarden. U ontvangt het programma bij binnenkomst. R. Vaughan Williams Chorale prelude on Rhosymedre F. Asma Psalm R. de Jong Improvisatie over Psalm Ronald de Jong (1956) kreeg zijn opleiding voor orgel aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag alwaar hij in 1983 het U.M.-diploma behaalde. Het diploma Kerkelijk Orgelspel behaalde hij aan het Instituut voor Kerkmuziek in Utrecht. In 1978 werd hij benoemd tot organist van de Pax-Christikerk in Den Haag. In 1988 werd hij organist van de Oudshoornse Kerk te Alphen a/d Rijn. Sinds 1991 is Ronald de Jong als cantor-organist verbonden aan de Oude Kerk in Zoetermeer. Hij is als docent (orgel, klavecimbel, piano en theorie) verbonden aan het Centrum voor Kunst en Cultuur te Zoetermeer. Tevens is hij daar ook dirigent van het kamerkoor Carmen Vocale. Hij concerteert veelvuldig in Nederland en het buitenland (o.a. Amerika en Slowakije, Italië) en is een veelgevraagd begeleider van koren en solisten. Van zijn spel zijn 5 cd's verschenen waarop hij speelt en improviseert. Ronald de Jong is muzikaal adviseur van de "Stichting Concerten Oude Kerk Zoetermeer. Daarnaast is hij componist met composities voor koor en orgel en last but not least is hij ook actief als beeldend kunstenaar. Voor de levensbeschrijving van Wybe Kooijmans zie het programma van 21 april.

16 Adema s Kerkorgelbouw sinds 1855 KERSTCONCERT donderdag 26 december 2014 (2de Kerstdag), uur J.G. Rheinberger uit: Der Stern von Bethlehem Erwartung - Die Hirten - Erscheinung der Engels Anoniem Leise rieselt der Schnee C. Franck Offertoire pour la Messe de Minuit (orgelsolo) B. Ord Adam lay ybounden J. Kaasschieter (bew) In t nacht lijk duister GROOT ONDERHOUD EN DIGITALISERING SPEELTAFEL KOORORGEL GROTE KERK NAARDEN nieuwbouw restauratie renovatie overplaatsing onderhoud advies M.-A. Charpentier uit: Messe de Minuit Kyrie - Sanctus C. Franck Sortie in D gr.t. (CCF 42 nr 7) (orgelsolo) (Komt herders van rondomme) W.A. Mozart Laudate Dominum J.H. Maunder uit: Bethlehem Only a little village J. Kromolicki Psalm 8 Wie wunderlich is dein Name F. Mendelssohn uit: Cantate Vom Himmel hoch da komm ich her openingskoor Vocaal Ensemble Fioretto Leidsestraat DR - Hillegom m.m.v.: Elma van den Dool, sopraan Wybe Kooijmans, orgel Thijs Kramer, dirigent

17 Toegangsprijs 12,50 / 10,00(CJP,65+) Meer weten Tijdens de orgelconcerten en de kerkdiensten elke zondag komt het er niet van om dit prachtige monument met zijn rijke historie eens wat aandachtiger te bekijken. Tijdens de zomermaanden kunt u evenwel de kerk dagelijks binnenlopen voor een gratis bezichtiging. Er is altijd iemand aanwezig voor uw vragen of voor een kleine rondleiding. Bovendien is er een winkeltje waar u een leuk aandenken aan uw bezoek kunt kopen. Wanneer u buiten de openingstijden van het toeristenseizoen de kerk met familie of relaties wilt bezoeken, kunt u bij Stichting Grote Kerk Naarden een groepsrondleiding reserveren. Voor relaties uit het buitenland zijn rondleidingen mogelijk in Frans, Duits, Engels en Italiaans. Info: Stichting Grote Kerk Naarden, Sint Annastraat 5, tel De Stichting Grote Kerk Naarden Stichting Grote Kerk Naarden beheert het kostbare rijksmonument en zorgt voor de exploitatie van het gebouw. Daarmee worden voor een deel de kosten gedekt die gemaakt worden om de schoonheid en het karakter van de kerk te bewaren. Behalve de jaarlijkse uitvoering van de Matthäus-Passion zijn er nog tal van andere concerten. Elk jaar in augustus biedt de Grote Kerk ruimte aan de exposities World Press Photo en Zilveren Camera. Elke twee jaar is de kerk een prominente locatie voor het FotoFestival Naarden. Daarnaast zijn ook de beurzen als La Table en het Kunst- en Antiekweekend, drukbezochte evenementen. De kerk is ook een perfecte trouwlocatie. De kerk trekt vele bezoekers, met een recordaantal van ruim mensen in Mijn gebed tekst: Gerrit den Braber muziek: Joop Stokkermans Dit is uw orgel, Heer, dit is uw kerk k Loop zo maar binnen, Heer, net van m n werk Niet voor de priester, Heer, of t antiek Ik kom alleen maar, Heer, voor de muziek Is t bezwaarlijk, Heer, dat ik hier zit Maakt t wat uit, Heer, dat ik niet bid k Ben niet hervormd of zo, niet katholiek Ik kom alleen maar hier voor de muziek Ik kom hier vaker, Heer, haast elke week Nooit bij een zondagsdienst, nooit voor een preek Als je alleen bent, Heer, zonder publiek Nou, dan geniet je meer van de muziek Ik had een rotdag, Heer, t lukte niet best k Werd door collega s, Heer, ook nog gepest t Komt door t orgel, Heer, door Uw trompet Ik kwam haast ongemerkt tot een gebed Vriend Mocht u dit belangrijke werk aan de kerk willen steunen, dan kunt u lid worden van de Vereniging Vrienden van de Grote Kerk Naarden. De Vrienden dragen bij aan speciale projecten, zoals de aanleg van een toilet voor minder validen, de vernieuwing van het winkeltje, enz. Voor een bescheiden bedrag ( 25,- per jaar) wordt u Vriend(in). U kunt zich als Vriend aanmelden via

18 Terug van vakantie Om mij goed in te scherpen dat de vakantie definitief voorbij was, moest ik meteen naar een begrafenis. Zij het van een héél ver familielid, dat ik in geen dertig jaar had gezien, dus mijn waterlanders kwamen er niet aan te pas. Na de schrale plechtigheid, die qua sfeer geleek op de slecht bezochte première van een stuk dat onherroepelijk valt, ging ik in mijn eentje terug naar het hek, want iemand om te condoleren was niet voorhanden. Naarmate ik verder liep werden de graven ouder en pompeuzer. Net als in de bouwkunst wordt de laatste eer tegenwoordig zakelijk en zuinig langs de liniaal getrokken. Maar vroeger dorsten de mensen nog monumentaal en pathetisch uit te komen voor hun gevoelens. Geïmponeerd bleef ik staan voor een enorme grafkapel die iets weg had van een muziektent. Maar in plaats van een blaascorps hield zich onder de hoge koepel een meer dan levensgrote, uit steen gehouwen engel op, die zich vooroverboog om, zo eeuwig mogelijk, een krans te houden boven een marmeren zerk. De engel had opmerkelijk lange tenen en ontsekste borsten. Haar gelaatsuitdrukking was volstrekt neutraal. Ze zou ook bijpassend hebben gekeken als ze, in plaats van de krans, een koekepan met een gebakken ei had vastgehouden. Op het pad naderde nu een kleine, vergrijsde man met een uniformpetje op het hoofd en tuingereedschap in de hand. Hij behoorde tot het personeel van de dodenakker en bleef voor het verblijf van de engel staan. Hij keek als een museumsuppoost bij het énige schilderij in de collectie dat hij zelf ook mooi vindt. 'Dat was nog een heel werk, zei ik tegen hem. Hij knikte en sprak eerbiedig: Geheid.' Terwijl ik over het gebruik van deze term in dit verband nadacht, vervolgde hij: D'r mot voor geheid wezen, indertijd. Zolang ik hier werk staat het er al. En nog steeds waterpas. Kijkt u zelf maar. Nee, daar moet voor geheid zijn, anders was t al verzakt.' Ik zei het al - vroeger drukten nabestaanden hun gevoelens pompeuzer uit dan nu. De man hief zijn rechterarm in de lucht en wees met zijn vinger. 'Dáár, zei hij. Tussen de vleugels van die engel maken vogeltjes ieder jaar een nestje. Ik begrijp het wel. t Is een beschut plekkie.' Hij glimlachte. De engel niet. 'Veel vogels zijn hier, zei hij. En veel knijnen. Nou weet u, knijnen zijn gangengravers. t Liefst zitten ze met de hele familie vlak onder zo'n zerk. Da's voor hun nou weer een beschut plekkie. Maar ja, soms worden t er te veel, hè. En je moet oppassen dat de boel niet gaat verzakken.' 'Doen jullie er iets tegen? vroeg ik. 'Overdag zie je de knijnen niet, antwoordde hij. Maar we hebben hier een lichtbakvergunning. Dus s nachts schieten we er vaak een heleboel af.' Ook bij deze mededeling bleef de engel neutraal kijken. Ik probeerde me die nachtelijke jachtpartijen in het rijk van Dracula voor te stellen, maar ik slaagde daarin niet. Het rust zacht op de grafkranslinten kreeg alleen iets betrekkelijks. Er naderde nu een man met een rode valhelm op, die kennelijk op weg was naar een wachtende motorfiets. Ook hij bleef stilstaan en sprak: Ja, dat was nog uit ruime beurs. Vroeger tijd, hè. Tegenwoordig is het hier allemaal bezuiniging geblazen. En waarom? Eigen schuld, meneer. Indertijd kon je, als famielje, een bedrag ineens betalen. Een ronde som. En dan nam het kerkhof op zich het graf in orde te houden zolang het kerkhof bestaat. Ja, met begonia's erop, hou u daar effe rekening mee. De begonia's kostten toen vijftien cent en nou éénvijfenzeventig. Daar hebben ze zich financieel lelijk mee in de vingers gejaapt. Duizenden per jaar moeten erbij.' 'Gaat u ook over de bloemen? vroeg ik. 'Nee, ik speel op het orgel in de aula, antwoordde hij. 't Is afwisselend werk, want je speelt op verzoek. Vóór de plechtigheid krijg ik altijd op een briefje wat de familie verlangt. Meestal bekend repertoire. Maar soms sta je voor een puzzel. Vorige week had ik een brieffie en daar stond op: "de paardemars". Zou u dat weten?' Ik schudde het hoofd. 'Ik ook niet, zei hij. Maar ik heb gewoon "Veilig in Jezus armen" gespeeld - en geen klacht gehoord.' uit : Simon Carmiggelt, Vroeger kon je lachen. De Arbeiderspers, Amsterdam 1977

19 digitale & gedrukte communicatie PRINTMEDIA Offset, Digitaal en Grootformaat DESIGN Grafisch ontwerp en DTP INTERNETMEDIA Websites en database oplossingen CONSULTANCY Advisering op maat ONLINEMEDIA Webwinkel, snel en comfortabel DUURZAAM IN DIGITAAL & DRUK