Sint Anna ter Muiden. Notulen kerkenraad

Transcriptie

1 Sint Anna ter Muiden Notulen kerkenraad Transcriptie: Marianne Gossije Bron: Zeeuws Archief, Archief Hervormde Gemeente Sint Anna ter Muiden, inv.nr. 1 Publicatie: november 2007

2 15 november 1627* Is bevestigd binnen Sluis Mr Guilielmus Appolonij tot lidmaat dezer gemeente. 2 januari 1628* Baljuw Nicolaes de Vos is niet mee geweest op visitatie 'van wege eenige ontrustinge des gemoets, die hij hadde opgenomen over eenige particuliere civile schulden die hij met Iman Imantsen hadde uitstaende'. 13 april 1628* Is met alle zachtmoedigheid gecensureerd Mayken Christiaens omdat ze veelvuldig absent was bij de preek. Heeft beterschap beloofd. 6 mei 1628* Cornelis Christiaens de Coninck vraagt of zijn pasgeboren kind thuis gedoopt kan worden, is geweigerd om hem en anderen niet te stijven in de dwaling van de absolute noodzakelijkheid des doops. 19 oktober 1628* Bij de visitatie aangesproken Arnout van Pamele dat hij zijn huisvrouw moet toestaan naar het avondmaal te gaan. Maar zijn vrouw heeft het nog voor het bezoek uitgesteld. 20 december 1628* Gekozen tot ouderling Cornelis Blanckaert, tot diaken Cornelis Loyssen. 27 december 1628* Is de armenrekening opgemaakt door Corns Loysen. 18 januari 1629'* Besloten Maeyken Christiaens aan te spreken over haar afwezigheid tijdens de preek en haar ergerlijke leven met haar man. Heeft beterschap beloofd. Corns Blanckaert rapporteert wat hij heeft gedaan in de zaak Janneke Imans (waarmee hij 15 jan was belast). Zij had nog geen besluit genomen. Daarom krijgen Corns Blanckaert en Jaques Dierman opdracht nog aan te houden. 21 januari 1629* Afgebleven van het avondmaal Guiljaem v Rentergem en zijn huisvrouw en Elisabeth Lems vanwege het onstuimige weer, waardoor zij verhinderd waren te komen. 7 febrauri 1629* Is goed gedacht Guiljaem van Rentergem en zijn huisvrouw en Elisabeth Lems hun attestatie te laten halen voor de gemeente Sluis omdat zij daar inmiddels wonen. 28 februari 1629* Guiljaem v Rentergem en vrouw en Elisabeth Lems zullen bij de eerste gelegenheid hun attestatie van afscheid komen halen. 3 april 1629* Guilj v Rentergem en huisvrouw en Elis Lems hebben nog steeds hun att niet gehaald, zullen daartoe aangespoord worden. 15 april 1629* absent bij het avondmaal Mayken Christiaens. 14 juli 1629 (tekst van H.Q. Janssen) Marianne Gossije 2

3 'Er werd goedgevonden weder in te voeren het gebruik der Voorbereidingspredicatie, voor een tijd achtergelaten, en daartoe bestemd Zaturdag nam. te half twee ure. In deze Voorbereiding zou tweemaal 's jaars beurtelings uitgelegd worden de belijdenis van de voornaamste artikelen der Herv. leer, en tweemaal 's jaars tot het Avondmaal gestemd door vrije teksten. Eindelijk, zij, die kinderen te doopen hadden, moesten daarvan den vorigen behoorlijk kennis geven aan den Schoolmeester, en de Doop zou niet bediend worden, wanneer, zonder gewigtige redenen, de vader daarbij niet aanwezig was.' 17 oktober 1629* Pieter de Cerf verzoekt opnieuw toegelaten te worden als lidmaat van deze gemeente nadat hij lange tijd absent is geweest 'door ergernisse'. Besloten ook zijn huisvrouw aan te spreken dat zij zonder 'ergernisse' met hem moet proberen te leven. Also Jan Mattheussen en sijn huijsvrouwe Tanneke Doens seer staudeleeufts??? men melcanderen en oneenigh geleeft hebbende, van melcandere gescheiden sijn en blijven tot grote schaden van onsen plaetse, soo ist over dien goet gevonden de selve beijde wel ernstelijck te bestraffen over haer godtloos leven en wederom soecken te verenigen en bij melcander te comen, doch bij aldien de selve naer onse vermaning niet willen luisteren, dat men de magistraat sal bidden om met haer authoriteijt de schandale hier te midden van ons te weren.' Cornelis Loijssen meldt onenigheid tussen Jan van den Broucke en zijn huisvrouw 'welcke door quade bejegening haeren man seer lastich is vallende. Corns Loijsen moet niet alleen van hen te weten komen waarom ze ruzie hebben maar hen ook tot vrede manen. Omdat de huisvrouw van Pieter vd Casteele hiervoor lidmaat van de kerk te Groede was en nu hier woont maar 'haer van de gemeenschap der kercke is onthoudende', moet haar naar de reden daarvoor gevraagd en moet zij gemaand worden te komen. 29 november 1629* Guillaume Appolonij en Corns Blanckaert rapporteren hun bezoek aan Jan Mattheeussen en zijn huisvrouw. Jan Matth. weigert ook maar enige schuld te bekennen, maar hij schijnt wel genegen te zijn weer met haar te willen wonen; daarentegen bekent de vrouw haar schuld met tranen, maar zij kan onmogelijk weer met hem samenwonen. Daarom zullen ze allebei ontboden worden om te proberen hen weer in liefde te verenigen. De onenigheid tussen Jan vd Broucke en zijn vrouw door Corns Loyssen is niet opgelost, 'maer dat de vrouwe al even nijdich tegen haren man is blijvende'. De baljuw Nicolaes de Vos zal zeer voorzictig doch dringend verzocht worden alsnog de armenrekening te doen. 5 december 1629* Jan Mattheeussen en zijn huisvrouw gehoord en geprobeerd weer bij elkaar te brengen, maar alle pogingen faalden, daarom is besloten de resolutie van 17 oktober in het werk te stellen en de magistraat in te schakelen. 11 januari 1630* Nogmaals schriftelijk verzoek van Pieter de Cerf om aangenomen te worden als lidmaat. Omdat men niets dan goeds van hem vernam is hij aangenomen. 13 januari 1630* Avondmaal gehouden, absent Nicolaes de Vos, Iman Imanssen met zijn huisvrouw Mayken Pieters. 18 februari 1630* De magistraat heeft op het verzoek ivm Jan Mattheeussen en zijn vrouw Tanneke Doens geantwoord dat zij nogmaals gehoord moeten worden en een verzoeningspoging moet worden gedaan. Hij is bereid weer samen te wonen en belooft beterschap, zij gelooft niet dat hij zijn belofte zal houden en weigert naar hem terug te gaan. Marianne Gossije 3

4 De kkraad besluit de magistraat hiervan op de hoogte te stellen. 19 april 1630* De kkraad zal proberen te bemiddelen tussen Guiljaem v Rentergem, lidmaat te Sluis, en de baljuw Nicolaes de Vos, die onenigheid hebben over onderlinge rekeningen. 12 mei 1630* Nieuwe onenigheid tussen baljuw Nicolaes de Vos en de burgemr Iman Imansen over rekeningen. Schepenen zullen verzocht worden te bemiddelen. 15 juni 1630* Opnieuw bemiddelingspoging, nu door ouderling Corns Blanckaert, tussen baljuw Vos en Guiljaem v Rentergem. 19 juli 1630* Is Corns Loyssen met de baljuw naar onderlinge bekentenisse van haar schuld [geraakt?]. Mayken Christiaens zal opnieuw bestraft worden omdat ze niet naar de preek komt. Afgehouden. 21 juli 1630* Avondmaal, afgebleven Nicolaas de Vos en Mayken Pieters. 16 oktober 1630* Besloten notabelen van de plaats en de lidmaten der gemeente te manen beter naar de preek te gaan. 20 oktober 1630* Avondmaal, afgebleven Maijken Pieters en Pieter de Cerf, die uitlandig was. 16 januari 1631* Pieter de Cerf heeft aangetoond dat hij buiten zijn schuld niet bij het avondmaal was. Maeijken Pieters is ondanks alle vermaningen niet alleen al lang niet bij de preek verschenen, maar nu ook om verschillende redenen van het avondmaal weggebleven. Zij zal nogmaals ernstig vermaand worden. 6 februari 1631* armenrekening gedaan door Corns Loijssen, ten overstaan van burgemr Iman Imanssen en schepen Pieter de Mol. 1 maart 1631* Onenigheid tussen Pieter de Cerf en Jaques van Pamele. Mr Appolonij moet bemiddelen. 15 april 1631* 'Alsoo wij verstaen dat Pieter de Cerf hem selven soude willen bemoijen met eenige... als hij aen anderen soude in geselchap sijn, t welck in sich selve... ongeoorlooft en seer opsprakelijk is sal men hem daer over op het... dat te willen laten.'alsoo de armen door het huij..en van Jan van den Broucke en Jaquemijne de Honts seer beswaert is, soodat se daer door ten achteren souden comen ist geresolveert dat men soo cort sal houden alst mogelijck is en op geen recommandatie van anderen te achten.' [...] 15 juni 1631* Gestelt tot gecommiteerden Francois Cloet baljuw Proefpredicatie van Daniel de Meester. 27 juli 1631* Marianne Gossije 4

5 Avondmaal; is afgehouden Marij Livre 'over haer ergerlijcke comportemen' en Maeijken Imans over haere uitstaende sondaericheijt van welcke sij haer niet wilde vere...igen'. 8 okt 1631* worden burgemeester Iman Imansen en Guiljaem van Rentergem, schepen, voorgedragen voor ouderling en Mr Jacob Dierman en Jan Kauwersen voor diakenen 23 oktober 1631* bij visitatie wordt Guiljaem van Rentergem belast zijn attestatie te Sluis te lichten. 26 oktober 1631 ontvangt hij zijn attestatie uit Sluis 25 oktober 1631* Carel Parmentier heeft zijn att van WesterSouburg in Walcheren overgeleverd 26 okt 1631* zijn weggebleven bij het avondmaal Elisabeth Dauwers, Francoise Keersgieters en Janneken Rentergem, die ziek was Afgehouden Pieter de Cherf 'over sijnen ergerlijcken handel met sijn huijsvrouw, is oock afgebleven (doch niet afgehouden sijnde) Jaqeumine de Cherf syn huysvrouwe.' 15 januari 1632 * alle lidmaten zijn bij visitatie 'wel gestelt bevonden, uijtgenomen Pieter de Cherf die noch sijn oude grillen in sijn hooft hadde'. 4 feb 1632* 'Alsoo den kerckenraat van St. Anna ter Muyde cleen is, ende alleen bestaat uyt den dienaar des woorts, een ouderlynck ende een diacon' wordt het college voorgesteld mensen af te vaardigen om de kerkeraad te versterken en af te lossen. Het college stuurt de burgemeesters Iman Imansen en Jacob Hallynck. 23 april 1632* Pieter van de Casteele was niet thuis, maar men wist dat hij vastbesloten was niet naar het Avondmaal te komen omdat hij ''t onvreden was op d'huijsvrouwe van Jan Kauwersin, Mayken Parmentiers' ; toen deze laatste gevraagd en 'bevonden dat het maar beuselingen en waren ende dat Pieter van de Casteele geen reden hadde om soo gram te sijn veel min om van de tafel te absenteren.' Hem is gevraagd zijn gramschap te willen laten varen. 25 april 1632* Pieter vd Casteele was wederom niet thuis 26 april 1632 * afwezig bij het Avondmaal Elisabeth Lems 'die te Brugge was'. De predikant maakt Pieter vd Casteele duidelijk dat hij groot ongelijk had om zo kwaad te zijn, dat geeft deze toe maar hij wil zijn booshied niet laten varen en ook niet naar de kerk komen. Daarna kwam de vrouw zelf hem aanspreken en bidden om harentwille niet van het avondmaal weg te blijven. Hij gaat niet. 8 okt 1632* worden burgemeester Iman Imansen en Guiljaem van Rentergem, schepen, voorgedragen voor ouderling en Mr Jacob Dierman en Jan Kauwersen voor diakenen 5 dec 1632* Marianne Gossije 5

6 'is gerapporteert dat den jonghen Marcus Bauwens eenige vuijle tuyscherije [kansspel] toelaet des sondaechs onder de predicatie in sijn huijs, tot groote verleydinghe der jonckheyt ende ontrechinge van het gehoor des goddelycken woorts, is daerom noodich dat het selfde (alsoo hij geen lidtmaet de gemeente en is) de magistraat te kennen gegeven werde, ende ghebeden datse het selfde met hare authoritijt souden gelieven te verhinderen opdat den sabbat niet langer ontheyligt ende godt ghelastert noch de justitie bespot werde.' 13 jan 1633* hebben begrepen dat de knecht en de dienstmaecht van de burgmr Iman Imansen 'niet eerlyck noch cuijsch in sijn huijs en leefden' De burgemeester en zijn vrouw zeggen van niets geweten te hebben en hij zal maatregelen nemen. Cornelis Blancaert is op 9 januari 1633 naar Westkappelle gegaan 'ende daer met een kint ten doope heeft gegaen in hare afgodische kercke, ende het kint sien doopen ondertusschen hare afgodische ende toverische ceremonien aensiende' Hij wordt hierover meteen stevig onderhouden door de voltallige, speciaal bijeengeroepen kerkeraad. 26 januari 1633* Cornelis Blancaert afgehouden 20 feb 1633* heeft de kkr besloten Mr Jaques 'aen te seggen door den predicant dat hij sijn begonnen tapperie soude laten varen.' 23 feb 1633* Jaques Hallinck en Jan van den Driessche voorgedragen als ouderling, mr Jacob Dierman en Pieter de Mol als diaken. 6 maart 1633* Ouderling Jan vd Driessche, diaken Pieter de Mol 20 maart 1633* Is de cathechisatie eerst begonnen overmits 2 sondaghen te vooren niemant verschenen is. 3 april 1633* Predikant meldt dat hij gehoord heeft dat Mayken Wales oftewel Mayken Bocqué te Hoecke naar de papenkerk is gegaan. 6 april 1633* bezoeken dominee en ouderling haar en zij bekent dat ze in Hoek is geweest maar houdt stug vol niet in de kath kerk te zijn geweest. 9 april 1633 * belijdenis mr Guiljame Ryckens, Pieter Lammens, Bernart Rotier. 10 april 1633* Mayken Walles kan niet afgehouden worden vh avondmaal, maar de kkr zal 'noch breeder naar de sake te vernemen'. 'alsoo der een armhuijseken nootsakelijck van noode is' vraagt de kkr de magistraat daarvoor een perceel aan te wijzen 1 mei 1633* belooft de magistraat 'plaatse te geven tot opbouw van een armhuys' Marianne Gossije 6

7 11 mei 1633* Michiel Sideroens komt vragen ontslagen te worden van zijn otr die was geschied 7 mei 1633; 'gevraecht sijnde of hij de bruijt niet lief en hadde heeft geantwoordt Ja. Gevraecht sijnde wat er dan schorte ende in den wech was, antwoorde: den leelycken clap die achter de moeder loopt dat se tooveren soude connen'en 'dit steeckt mij meest tegen, datmen segt dat het de dogter soo wel can als de moeder'. Desgevraagd geeft hij toe dat hij dit al tevoren wist, dus zegt de kkr dat hij 'geen oorsaeck heeft te clagen.' Ze raden hem aan de eerste de beste kwaadspreker voor het gerecht te dagen en met bewijzen te komen, waarna hij 'wat gerust scheen te sijn'. i.m. Deze twee personen sijn 't samen getrouwt 29 maij juli 1633* gelesen de att van Josintgen Jans, weduwe van Pieter vd Casteele, waarin getuigt wiert dat sij in der Groude litmaet was 17 juli 1633* H. Avondmaal gehouden, 'absent Huybrecht Janssen die sieck was' 18 september 1633* de diakenen melden de kkr dat Jan Rotier onlangs gestorven is en een jonge wees zonder enige middelen heeft achtergelaten en hoewel er vrienden zijn zich niemand haar lot aantrekt. 25 sept 1633* de vrienden vd wees v Jan Rottier hebben gezegd dat zij elkaar zullen spreken en snel met antwoord zullen komen 'ofte het kint selver te houden, ofte de helft daer toe te geven en den armen de andere helft, of dat sij der heel de hant aftrecken ende den armen overlaten.' 9 oktober 1633* ze zullen de hant aen het kint slaen' als de magistraat over de brug komt met 50 gulden is ook besloten dat bij de visitatie de predikant en ouderling de lidmaten zullen aanspreken 'en grootelyckx censureren sullen eenige litmaten der gemeente alhier over hare lichtveerdicheyt begaen int loopen naer Dudzeele ter kermisse ende om hare afgodelicken ommeganck te siene.' 13 okt 1633* 'de censure is oock geschiet die hier boven verhaelt is ende vriendelijck aengenomen'. 16 okt 1633* absent vh Avondmaal: Heyndrick Silus(?) 'die uyt landich was'; Janneke v Rentergem die ziek was; Huybrecht Janssen, Elisabeth Lems en Mayken Wales, die naar de reden gevraagd zullen worden. 12 januari 1634* bij visitatie van verscheidene lidmaten klachten gehoord over Susanne Brants. Zij zal daarover worden aangesproken. 15 jan 1634* bij het Avondmaal verhinderd Jan de Vos 'die in Zeelant sijnde verhindert was over te commen door ontweder; Francoise Keersteckers, die oock in Zeelant was, ende Elisabeth Lems' hoewel die beloofd had te komen. 19 feb 1634* besloten Jan van den Broecke niet meer van de armen te ondersteunen omdat 'sijnen last heel seere gemindert is' 26 maart 1634* Marianne Gossije 7

8 voorgesteld als ouderling Cornelis Blanckaert en Cornelis Loijssen, als diaken mr Jacob Dierman en mr Guiljame Rycken 2 april 1634* Cornelis Loijssen en mr Jacob Dierman tot ouderling en diaken gekozen 'Also tot grooter ergernisse deser gemeente eenige vuyle ende leelycke dinghen geseyt werden van den Burgemr Jaques Hallinck ende Susanna Brants, weduwnaer ende weduwe, die sij tsamen souden bedreven hebben met woorden ende wercken, soo int publycke als int private'. Susanne wordt niet verder ondervraagd omdat zij al confessie heeft gedaan. De burgemeester wordt verder ondervraagd. 9 april 1634* rapport gemaakt van het onderhoud met de burgemeester en beiden, pred en ouderl, van mening dat 'se niet en hebben connen bevinden dat den persoon voorschreven aen die schandelijcke dinghen soude schuldigh sijn, doch aengaende de voorseijde Susanne datse verstaen hadden dat dese saken van harentwege waerachtich waren, namentlijck datse niet alleen professie maeckt van dronken drincken en van ongeschickt te spreken en in geselschappen sijnde van onnutte lyedekens te singen, maer datse ten huijse van Jaques van Pamele haer onlangs verlopen hebbende in dronkenschap, schandelijkcke dansen, oneerlijcke gesten met oogen handen ende buigen des lichaems als oock met singen van seer vuijle lietiens, haer onder andere tot groote ergernisse van die der tegenwoordich waren openbaer oneerlijck heeft laten voelen ende aentasten.' Ze zal voor de consistorie worden ontboden en 'hardelijk' onderhouden worden over haar fouten. bij visitatie moest bestraft worden Mayken Wales die om haer dochters gesontheijt te vercrijgen den besweerders gehoor gegeven heeft ende die tot groote ergernisse quaet ravot [twist] hout in haer huijs. 15 april 1634* de dominee beklaagt zich dat er te weinig mensen in de kerk komen en dat sommigen niet komen opdagen op afspraken, zoals ouderling Guilliame v Rentergem die de dag van de visitatie naar Brugge vertrokken was. Predikant heeft met de andere ouderling Jan vd Driessche en de andere diaken Jan Cauwersijn de visitatie gedaan. Bij bezoek aan Susanne Brants ontkent zij haar 'fouten', maar later komt ze er op terug en zegt ze dat de dronkenschap misschien ontsproten is aan andere fouten. Daarna loochent ze haar woorden weer. 'Onder andere sijn vele woorden van beijden sijden gevallen.' Ze weigert nog naar het Avondmaal te komen, met als reden dat er kwaad over haar, Susanne, wordt gesproken, met name door de huisvrouw van de schoolmeester Sarel Florisons, Magdalena Loijssens. Susanna wordt gemaand haar boosheid te laten varen, maar ze zegt dat ze wel vergeven, maar niet vergeten kan en dat er 'wel altijd een wrok in haar herte blijven soude'. Ze weigert Magdalena nog te zien. De predikant maant haar te vergeven en vergeten omdat ze anders geen vergeving van God krijgt. Zij antwoordt: 'De sonde sal op mij comen, gij en sult voor mij niet verdoemt sijn.' De kkr besluit haar te ontbieden om te zien of ze zich intussen bedacht heeft, maar ze weigert te verschijnen. De kkr besluit haar van het Avondmaal af te houden en haar dit te melden middels een 'briefken'. Volgt de tekst vd brief. de broeders horen dat Mayken Wales 'naer bestraffinge van haere fauten, die noch heeft willen verdedigen ende geen teekens van leetwezen gethoond' heeft. Ze wordt afgehouden, wat de pred haar zal meedelen. 29 juni 1634* Marianne Gossije 8

9 Door een gerezen geschil tussen de Staten-Genereaal der Vereenigde Nederlanden en de regeerders 'des Spaenschen Rijckx hier in de andere provinciën van nederlant aengaende de souverainiteijt van de meijerie van 's Hertogenbosch, soo verre heeft begonnen te procedeeren dat men alle predicanten, papen en baljuwen die men heeft connen krijgen, gevangen opgehaelt heeft, soo ist dat onsen dienaer die prykel [perikel] geschuwt heeft binnen Sluijs blijvende verhindert wordt middelertijt in sijn gemeente dienst te doen ende daerom de gemeente om Godt te dienen genootsaeckt is op den dagh des Heren naer Sluijs te comen, danckende Godt dat hij haer noch dese gelegentheijt verleent.' Besloten wordt iedereen te vragen wie er eerstkomend naar Sluis gaat ter kerke. Behalve aan Susanneken Brants, 'die haer noch voor de kercke niet en vernedert heeft ende nergens in tekenen van leetschap, maer veel meer van hoochmoet ende stoutheijt toont verachtende ende leelijck dreigende met haare godlose vaders(?) ende verleijders den kerckeraet voor dit mael sal voorbijgaen, doch dat men Mayken Wales aenspreken soude.' 30 juni 1634* melden Jan vd Driessche en Jacob Dierman dat iedereen besloten heeft de zondag daarop naar Sluis te gaan. Mayken Wales heeft berouw getoond en ze wordt niet langer afgehouden. Wordt voorgestelt een lijst te maken met alle namen van de lidmaten voor de consistorie van Sluis. heeft de kkr vernomen dat diaken Pieter de Mol in het openbaar ouderling Cornelis Loijssen heeft geslagen zonder enige reden. Mol toont berouw en Looijsen vergeeft hem. 1 juli 1634* lijst met namen is naar Sluis gebracht. 2 juli 1634* samen met de gemeente van Sluis het Avondmaal gehouden, terwijl enkelen van onze gemeente absent waren 'omdatse van de soldaten vant groote pas niet ingelaten en werden'. 25 september 1634* verdere strubbelingen in de uitoefening van zijn ambt tussen predikant en de Spaanse heersers. 26 sept 1634* verschijnt de predikant op het groote pas en ontmoet daar Jan vd Driescche en Jacob Dierman, zonder dat iemand vd kkr tevoorschijn kwam. Voorstel om aan de magistraat van Sluis te vragen of de predikant van St Anne op het groote Pas mag preken. 1 oktober 1634* preekt predikant Daniel de Meester voor het eerst op het Groote Pas 'in de camer van de maioordaer een redelijck getal van toehoorders bijeen was. Asloo de maioor sijn camer presenteerde ende de plaetse ons groot genoech dacht is de resolutie van onder de poorte te predicken verandert ende de presentatie van de maioor aengenomen.' 11 oktober 1634* vergadert de consistorie op 't Pas en besluit 'de ontruste gemoederen [in de gemeente] sover mogelijck is tevreden [te] stellen.' 'alsoo Susanneken Brants noch geen teekenen van leetwesen ende nedericheijt en thoont maer even obstinaat blijft den kerckenraet verachtende ende dreijgende, mitsgaders van andere litmaten qualyck sprekende [...]' zal zij niet worden aangesproken [uitgenodigd] om naar het Avondmaal in het Pas te komen. Marianne Gossije 9

10 'dewijl wij opt Pas predickende, de broeders geconsidereert hebben dat niet gevoechlijck de voorbereidinghe voor avontmael soude connen op den zaterdach gedaen werden, so is geresolveert dat men het soude laten aenstaen tot dat God sal gelieven ons wederom te laten in onse ordianire plaetse predicken.' Alsoo den kkr verstaen heeft dat Cornelis Loijssen sich verloopen hebbende in dronkenschap tegen Franchois de Vos met lasteren en schelden heel leelijck heeft uitgevaren, ende hemselve soo verre vergeten heeft dat hij heeft beginnen te slaen', zoals hij heeft bekend. Dit maal nog niet afgehouden. 14 oktober 1634* Na visitatie blijkt iedereen naar het avondmaal te kunnen, behalve Janneken van Renterghem vanwege een 'quaet been' en Janneken Imans 'die seijde in haer gemoet ontrust te sijn ende met gramschap ontstoken tegen Susanneken Imans ende haer man, om hoe onghelijck datse haer hadden gedaen, ende particulierlijck omdat haren man sonder reden soo deerlijck van Geerlof Buytemans geslagen was.' Kan daarom dit keer niet naar het Avondmaal komen. 16 oktober 1634* Avondmaal, zonder Janneken van Renterghem, Janneke Imans, Guiljame Rijcken die uijtlandich was, Jan de Vos, Pieter de Cherf die soldaet geworden is, Mayken Parmentiers ende Susanneken Brandts. 14 januari 1635* 'Alsoo de Burgemeester Hallinck in dronckenschap sich selven verloopen hebbende op t Groote Pas ten huijse van Olivier Hendrickse met Geerlof Buytemans in ijdele woorden ende daernaer tot kijven jae tot begin van vechten ende mesctrecken tegen hem is gecommen', waarom men Hallinck zal aanspreken en de zaak grondig zal onderzoeken om daarna partijen trachten te verzoenen. 17 januari 1635* Ouderlingen brengen rapport uit over Susanneken Brants en Jaques Hallinck. Sussanneken Brants is tot drie maal toe voor de kkr ontboden 'om Jaques Hallinck te beclagen', maar ze heeft pertinent geweigerd te verschijnen, met als redenen ten eerste de aanwezigheid van mr Jacob Dierman, ten tweede omdat ze haar recht eerst bij de magistraat wilde halen, ten derde omdat ze nog niet van zins was zich met Hallinck te verzoenen. Deze laatste toonde spijt en vroeg vergiffenis. [in margine] 'De reden waerom Susanneke Brants ende niet Gerlof Buytemans ontboden is voor de kerckeraet is omdat Gerlof geen lit en is van de gemeente(?) en omdat Susanneke desake van haer man aennam ende oock [...] beschuldigingen(?) tegen... hadde, van dingen die... persoon allen raekten.' besluiten de broeders naer rijpe deliberatie Hallinck bij hen te ontbieden. 'Hallinck is binnen geroepen ende verschenen' en bekent volledig schuld en leedwezen. Zegt dat hij het al heeft goedgemaakt met de betreffende mensen en vraagt vergiffenis. Kkr besluit hem niet af te houden maar raadt hem af bij het eerstvolgende Avondmaal te verschijnen. Mayke Pante met haar dochter Katharine, die van Sluis hier zijn komen wonen, vragen of de dochter hier naar het Avondmaal mag gaan. Zij moet eerst att v Sluis brengen. Marianne Gossije 10

11 Jan de Vos wordt gecensureerd omdat hij al tweemaal niet bij het Avondmaal is gekomen en 'sich sonder attestatie van ons te hebben in de gemeente van Sluys insteeckt.' Cornelis Loijsen en Jan vd Driessche moeten de visitatie doen en moeten Mayken Walles en Tanneken Verbiest over enige fouten censureren. 21 januari 1635* voor de tweede maal op het Pas Avondmaal gehouden, absent Jan de Vos, Francoise Keersgieters, mr Guiljame Rycke en Susanneke Brants die alsnog afgehouden werd. 13 maart 1635* wordt geconstateerd dat de armenrekeningen beter moeten worden bijgehouden en aan de magistraat gevraagd om hetgeen de armen toekomt en dat tot dan toe 'gemeene geweest is met het eijgendom der kerk' te scheiden en het armgeld aan de armmeesters te geven. De magistraat eist een goed overzicht op papier. den selfden dito* ook gevraagd of de magistraat iemand wil benoemen die enige nagelaten goederen van twee arme luiden die in Muiden zijn gestorven kan verkopen, van de kerk de kinderen onderhoudt. De magistraat benoemt tot stockhouder mr Jacob Dierman. 25 maart 1635* is besloten dat men voortaan altijd op tweede Pinksterdag de ouderlingen en diakenen bevestigen zal en aan het eind vh jaar de rekeningen der armen doen. den selfden dag* 'is den ouderlingen belast van nu voortaen neerstiger haer ampt te bedienen insonderheyt int vermanen ende bestraffen van die gene die haer niet wel en dragen.' den selfden dito* meester Jacob Dierman moet schriftelijk in de eerste magistraatsvergadering de som gelds overleveren die vd armpenningen tot nog toe door de ontvanger vd kerk ontvangen zijn. 30 maart 1635* heeft diaken Pieter de Mol rekening gedaan vh armengeld van 1 april 1634 tot 31 dec Meer ontvangen dan uitgegeven die hij aan mr Jacob Dierman moet geven omdat die het lopende jaar 1635 de armenpenningen zal adminstreren. 15 april 1635* 'hebben wij het H. Avontmael gehouden onder de poorte vant groote pas daer wij door de menichte der toehoorderen' daartoe genoodzaakt waren. Afgebleven Jan de Vos, Huijbrecht Jansen, Tanneke Verbiest en Susanneken Brants die alsnog afgehouden werd. 3 mei 1635* voorgedragen tot ouderling: Cornelis Blanckaert, Guiljame v Renterghem, tot diaken Jaques Hallinck, Hendrick...? 6 mei 1635* zijn gekozen Cornelis Planckaert en d'heer burgemeester Jaques Hallinck den selfden dito* heeft Susanneken Brants via Jan vd Driessche verzocht dat de kkr 'haer souden willen voorbrengen personen die getuijghden die dinghen daer om sij den 15 aprilis 1634' afgehouden is, of dat men de Marianne Gossije 11

12 acte aangaande haar zaak uit het kerkeboek wil royeren, en zo niet dat ze zich dan bij de classis over de kkr zal beklagen. De kkr antwoordt dat ze persoonlijk haar verzoek bij de kkr moet komen doen. 19 mei 1635* 'is Susanneken Brants selver inden kerckenraet verschenen'. Ze vraagt of er getuigen kunnen worden gebracht die haar wangedrag kunnen bewijzen waardoor ze is afgehouden, 'ofte soo niet seyde se met een gestoort gemoet al dreijghende datse wiste wat haer te doen soude staen'. Haar tweede verzoek deed ze niet opnieuw en toen de kkr haar eraan herinnerde zei ze dat ze dat verzoek niet deed. Kkr antwoordt dat ze niet verplicht zijn aan haar verzoek te voldoen en dit om gewichtige redenen ook niet zullen doen, en dat ze wat haar zaak betreft zouden doen zoals hen goeddunkt. 11 juli 1635* de ouderlingen Cornelis Loijsen en Cornelis Blanckaert moeten visitatie doen en Mayken Bocqué hard te onderhouden over haar afwezigheid bij het Avondmaal 'alsmede omdat se den sabbath des heeren ontheylicht met coopen ende vercoopen'. Eveneens moeten ze Josinken Jans alias van Roon zeggen dat ze 'om haeren quaden handel int stuck van haer voorgenomen ende begonnen huwelyck' naar het Avondmaal moet komen. 15 juli 1635* voor de vierde maal Avondmaal op het pas; abesent Elisabeth Lems, Franchoise Keersgieters, Mayken Bocqué, Susanne Brants 'die alsnog afgehouden en wert' en Tanneke Verbiest die al voor de tweede keer absent is 'ende van de welcke seer veel geruchten van quaet en ergerlyck leven loopen'. 14 oktober 1635* Josijnken Jans alias van Roon, ondertrouwd met Laurens de Bruine jm van Hulst, heeft lang geweigerd te trouwen, ondanks de druk die op haar is uitgeoefend door predikant en ouderlingen. De voltallige kkr eist haar redenen te horen, maar oordeelt dat die 'beuselingen waren ende van geender weerd en veel min suffisant om haer van haeren bruidegom (twelck sij nochtans voor hadde) te scheijden.' De broederen tonen haar dat ze ongelijk heeft. Zij stemt dan in met een huwelijk mits de bruidegom haar voor de kkr belooft haar 'nimmermeer te verwijten hare fauten diese int stuck van haer huwelijck soude mogen begaen'. De kkr staat dit toe. 17 oktober 1635* Cornelis Loijsen en Cornelis Blankaert hebben geprobeerd de onmin tussen Josijnken Jans en Laurens de Bruine te sussen en hen te bewegen te trouwen, maar de bruid bleef bij haar besluit van 14 oktober. De bruidegom scheen nu wat 'spertelinge te willen maken'. Ze moeten nu beiden voor de consistorie verschijnen. den selfden dito* de kkr heeft met lang op hen inpraten zo ver gekregen dat ze toestemmen in een huwelijk. Josijnken zal niet langer afgehouden worden. den selfden dito* zijn voornoemde ouderlingen afgevaardigd om Maijken Bocqué hard aan te pakken voor het feit dat ze telkens niet op het Avondmaal verschijnt, maar 'treckende met haren wagen naer Damme tot eenich bacchusfeest'. En naar Tanneke Verbiest omdat ze wegblijft van het Avondmaal, maar in het bijzonder omdat ze 'haer verloopen hebbende in hoererie daerdoor is swanger geworden'; zij moet afgehouden worden. 21 oktober 1635* Avondmaal, afgehouden Mayken Wales, Tanneken Verbiest; absent Hubrecht Janssen, Janneken v Renterghem, Elisabeth Lems, Janneken Imans, mr Guijame de Rycke die uytlandich was, Josijnken Jans, Jan de Vos, Guiljame de Cherf die oock niet thuijs en was.' Tussen en * Marianne Gossije 12

13 'Alsoo onsen predicant Daniel de Meester in de heere ontslapen is, ende binnen Sluijs gestorven' is besloten onderdienaer Wilhelmus Damman, die weer is thuisgekomen uit de kruiskerk van Ceulen opnieuw te beroepen als predikant. Griffier Jan van Dort stuurt hem op 31 december 1635 een missive. 25 maart 1636* eerste consistoriale verzameling met de nieuwe predikant Damman. Er worden nieuwe afspraken gemaakt voor vergaderingen etc. 'Ferdinande de Backer noch debet sijnde aen de armen bij de 24 pond Vlaams, sal daar over, alsoo hij doot is, sijn soone aengesproken werden.' 19 april 1636* Op de afgesproken tijd geen consistorie kunnen houden omdat 'de hoofden der plaetse van de Spaensche sijde opgehaelt waren'. 'Susanneken Brants is heden voor ons in consistorio verschenen en heeft soo schultkentenisse voor de broeders gedaan over de fouten die haer int boeck te laste gelegt waeren.' Ze wordt niet langer afgehouden. Mayken Bocqué zal aangesproken worden 'over dat se ter kermisse met haer man gegaen was te Damme'. Als ze leedwezen betuigt mag ze weer ten Avondmaal. 18 juni 1636* waren alle broeders in consistorio alleen Corns Blanckaert kwam na het gebed. Besloten de magistraat te vragen om een gepaste predikplek op het pas 'also de turfschuyre ons ontfallen sal'. En een einde te maken aan het 'Catsen ende Tappen dat sondaghs aldaer ommegaet' terwijl de tweede predikatie gehouden wordt. De soldaat die de plaats sluit en ontsluit en daar alles op orde houdt is voor zijn moeite beloond met 3 rijksdaalders. 2 juli 1636* Corns Loijssen kwam 'soo wat' na het gebed magistraat antwoordt op beide verzoeken positief. 9 juli 1636* Jaques Halynck kwam na het gebed Laurens de Bruijne en Josijncke Jans gecompareert. Hij wil wel trouwen, maar zij niet. Omdat ze niet te bewegen was is ze afgehouden. Laurens moet Josijnke met alle beleefdheid bejegenen, dan zullen ze des te eerder getrouwd zijn. 19 juli 1636* Halynck absent Mol heeft schuld en leedwezen bekent. 'Jan de Bel, ouderling geweest hebbende der gemeente Jesu Christi tot Marck' nu wonende in Muiden, moet zijn att. nog inleveren. 27 augustus 1636* 'het avontmael is te sijner tijt in minsaemheyt gehouden voorts niet sonderlinckx voorgevallen.' 1 oktober 1636* alle broeders aanwezig behalve Jaques Halynck die ziekelijk was. Laurens de Bruijne en Josijnken Jans blijven bij hun voornemen 'sonder sigh tot trouwen te schacken'. Zullen opnieuw moeten verschijnen. 13 oktober 1636* Jaques Halynck absent Marianne Gossije 13

14 Tanneke Verbiest zal tijdens de visitatie gemaand worden voor de kkr te verschijnen en afgehouden vh avondmaal omdat ze weigert zich met de gemeente te verzoenen. Ook Guiljaem de Rycke wordt aangesproken en afgehouden tot hij zijn fout erkent en schuld bekent. Ook Jaques Halynck en Geerlof Buyteman, die in Westkappelle hebben gevochten worden afgehouden. 18 oktober 1636* Cor: Loijsens en Jaques Halynck absent. Laurens de Bruijne en Josijncke Jans weigeren voor ons te verschijnen en worden niet meer ontboden, maar hun zaak wordt voor de magistraat gebracht, om te zien of die hen tot trouwen kunnen bewegen. Tanneke Verbiest kon niet worden aangesproken omdat ze naar Brugge vertrokken was. Guiljaem de Rycke is aangesproken en 'aengeseijt dat hem belast was aen te segghen'. Jaquemyncke Dierman, dochter van Jacob Dierman, met att van Oostcappelle in Walcheren, toegelaten. Pieter Berijder [lees: Bridé] en zijn huisvr Janne Bamen att van Marck. 29 december 1636* iedereen aanwezig behalve Cor: Loijsen die nog in Brugge gevangen zit. De zaak van Laurens de Bruijne en Josyncke Jans is voor de magistraat gebracht 'die soo veel met haer gesproocken hebben dat Josijncke daert meest aen hapert, uijtstel voor acht daeghen versoght' waarin zij beloofd heeft tot een besluit te komen. [...] Tanneke Verbiest zal in volgende visite gemaand worden in de consistorie te verschijnen. Jan de Bels en zijn huisvrouw en zoon Jan de Bels att getoond dat zijn lidmaten waren te Marck. Omdat de huisvrouw van Pieter Brijde niet naar de predikatie en het avondmaal komt, zal hem worden gevraagd wat daarvan de oorzaak is. Jaques van de Bilke die hier ondertrouw gedaan heeft met Magdalena van de Castele wordt aangesproken omdat ze al bij elkaar wonen. 8 januari 1637* De Bryde vanwege zijn huisvrouw aangesproken door Jan van Driesschen. Zij komt niet ter kerke omdat zij 'de tale soo wel niet en verstaet als een walinne sijnde' en daarom door de week naar Sluis gaat voor de Franse predikatie, en het avondmaal ontvangt ze in Groede omdat het daar in het Frans uitgedeeld wordt, maar ze zal voortaan hier ten avondmaal komen. Jan [sic] van den Bilcke aangesproken en die is op 4 januari 1637 getrouwd met Magdalene van den Castele. Omdat de zaak van Halijnck en Buyteman te Westkappelle nog niet is afgehandeld worden zij nog afgehouden. 16 januari 1637* Jan van Driessche meldt dat iedereen wel is en naar het avondmaal zal komen, en dat alleen de huisvrouw van Buyteman zei dat ze niet wist of hij komen zou vanwege 'de swarigheijt daer haer man nogh in was'. Tanneke Verbiest is gecompareerd en heeft volkomen leedwezen betoond voor de fout waarvoor zij eerder was afgehouden, wordt weer toegelaten en belooft dat ze zich voortaan eerlijk gedragen zal zoals het een goed lidmaat betaamt. Gevraagd waarom het zo lang duurde voor ze zich met de kerk verzoende, verklaarde ze dat dat uit schaamte was. 28 januari 1637* abesent Cor: Loijsen die nog in Brugge gevangen zit. Ook de huisvrouw van Buyteman is ter avondmaal gekomen. Verkiezing van de ouderlingen wordt uitgesteld omdat de belangrijkste in Brugge gevangen zitten, 'opgehaelt sijnde van den viandt'. 25 februari 1637* Marianne Gossije 14

15 Absent Cor: Loijsen nog gevangen in Brugge en Jaq: Halynck. Jaques Dierman heeft rekening afgelegd over de armen. Uit de magistraat gedeputeerd Geerlof Buyteman, schepen, die zijn medegedeputeerde burgemr Guiljaem van Rentergem vervangen heeft, omdat de laatste in Brugge gevangen zit. 1 april 1637* Corn: Blanckaert absent. Alleen besloten woensdag aanstaande opnieuw bijeen te komen. 8 april 1637* Halynck en Buyteman zal gevraagd worden hoe het met hun zaak staat en daarna wordt bekeken of ze nog afgehouden worden. Josyncken Jans zal aangesproken worden om te vernemen of ze besloten heeft met Laurens de Bruyne te trouwen. Jan Jansen jg en soldaat op het Groote Pas onder kapt Nieuwburgh, heeft otr gedaan in Cadzand met Adriaentje Jansen jd van Oostburg, verzoekt de verboden te laten afkondigen. 22 april 1637* Bij de visite geen 'zwarigheid' onder de lidmaten gevonden. De zaak van Jaq Halynck en Gerl: Buyteman is aangehouden, zij worden daarom nog afgehouden van het avondmaal. Josynke Jans blijft bij haar voornemen niet te trouwen en de kkr zal de magistraat inschakelen. Pieter Quaklaij met att van Marck. Maerten Iems soldaat onder kapt Dorp op het Groote Pas belijdenis gedaan, hij is voordien in Engeland ten avondmaal gegaan. Jan van Uexen geboren te Belle belijdenis gedaan 25 april. 18 mei is Guiljaem de Cerf met att naar Leiden getrokken. 27 mei 1637* Josynken Jans voor de magistraat voorgedragen, die echter geen stappen heeft kunnen nemen, daarom besloten haar opnieuw aan te spreken, ditmaal streng. 2 juli 1637* Zullen gedagvaard worden in consistorio Mr Guiljaem de Rycke, Buyteman, Halynck, Heynderick Sywes en Maike Sarlet weduwe van Swijngendouw saliger. Josynke Jans zal aangesproken worden over haar traagheid int aanhoren van Gods woord. Christina Verveecke jd van Steenwerk, op St Anna zijnde komen wonen, gezegd dat ze lidmaat was te Scherpenisse, geen att getoond, dit keer toegestaan het avondmaal bij te wonen, bij de volgende reis moet zij att overleggen. 9 juli 1637* Mr Guiljaem de Rycke schuldbekentenis gedaan en weer toegelaten. Josijncke Jans blijft bij haar oude voornemen en belooft beterschap in het aanhoren van Gods woord. Jacob de Bels zoon van Jan de Bels met att van de Franse gemeente te Vlissingen. Sywes en Maiken Sarlet wed van Swijngendouw zaliger, hij is toegelaten maar Maike is afgehouden 'om de uytstaende dinghen wille diese met Buyteman heeft'. Buyteman en Halynck nog steeds afgehouden omdat hun zaak nog niet is afgehandeld, Buyteman bovendien vanwege de 'uytstaende saecken die hij heeft met Maike Sarlet'. Jan Godtschalk met att van Marck. 28 juli 1637* Er zal druk uitgeoefend worden op de inwoners om belijdenis te doen. God zij lof zijn de gevangen uit Brugge ontslagen en weer thuisgekomen. 5 oktober 1637* Marianne Gossije 15

16 Buyteman en Maike Sarlet zullen ter consistorie ontboden worden om te horen wat de broederen haar te zeggen hebben. 11 oktober 1637* Buyteman is gekomen maar Maike niet, 'is bevonden dat sij in groten bitterheyt teghens malkanderen staen'. Ze worden beiden afgehouden, behalve wanneer ze zich voordien verzoenen. Alleen Jan Standaart heeft belijdenis willen doen. 27 december 1637* Buyteman, Maike Sarlet en Josynke Jans zullen ontboden worden. Is besloten de jonge Ferdinande de Backer aan te spreken over hetgeen zijn vader per resto te kort is gebleven aan de armen, zijnde 25 pond Vlaams. Christina Verbeecke heeft nog geen att getoond en zal daarover aangesproken worden. Pieter de Vos met att van de Franse gemeente te Marck. 6 januari 1638* Ferdinande de Backer heeft 20 pond Vlaams betaald, omdat dat de schuld was die nog in de boeken van zijn vader stond. De rente wil hij niet betalen. Maiken Sarlet, huisvr van Nicolaes de Vos belooft belijdenis te zullen doen, evenals Mayken Maes, huisvr van Jaques Halynck en Janneken Renterghem jd van burgemr Guiljaem v Rentergem. 'Christina Verbeecke aangesproken zijnde dat ze wederom naar Scherpenisse vertrok daer se tot ons van daer gecomen, maer niettemin' verzocht haar tot het avondmaal toe te laten, is toegestaan. Buyteman en Mayken Sarlet beiden verschenen, bevonden dat ze niet verzoend konden worden en beiden afgehouden. 9 januari 1638* Josijnke Jans volhardt en wordt afgehouden. Idem Buyteman en Maike Sarlet. 27 januari 1638* abesent Jaq Halynck die in Brugge was. Op 19 januari ontvingen de predikant en de diaken hetgeen de vader van Ferdinande de Backer nog schuldig was. De interest laat men rusten. 17 februari 1638* Absent Corn:Blanckaert, ziekelijk. Over de wijze van verkiezen van ouderlingen en diakenen. Onenigheid met de magistraat. 22 februari 1638* Idem 7 april 1638* Na strubbelingen gekozen tot ouderling Jan de Bels de oude en tot diaken Henderyck Sywes. In de visite zullen aangesproken worden Jaquemijntje Kousemaker om att te tonen; Geerlof Buyteman en Maike Sarlet om zich te verzoenen daar ze anders afgehouden worden. Jan van Hixen 'deser werelt overleden sijnde' heeft de armen 12 pond Vlaams nagelaten die Francois Anseels belooft te betalen als beheerder van het geld van Jan van Hixen. Iedereen wordt gemaand de uitstaande boeten te betalen. 14 april 1638* De boete is nu gesteld op 3 stuivers, behalve als men ziekelijk is, of verder gereisd is dan Brugge, of over water is, maar niet als hij maar in Cadzand is of in Brugge, wel wanneer hij van Sluis wordt opgehouden bij het fort door de vijand. Geerlof Buyteman en Maiken Sarlet nog niet verzoend en afgehouden. 17 april 1638* Marianne Gossije 16

17 Janneke Kousemaker heeft att getoond en is aangenomen als lidmaat. Cathelina Hasenburgh, huisvr van Frans van Weerde, luitenant op het Groote Pas van kapt Nieuwburgh, en Christina Mortiers, won te St Anne. Alleen de predikant heeft zijn boetes betaald. 1 juli 1638* Sywes is uitlandig. In visite aangesproken Tanneke Verbiest, en de huisvr van Hendr: Sywes en Geerlof Buyteman zullen in consistorie moeten verschijnen. Omdat de huisvrouw van Pieter Boone genaamd Janneke wel graag naar het avondmaal wil komen maar niet durft om haar onwetendheid, zal ze worden aangesproken en gezegd dat ze bij de predikant 'rechte onderwijsinghe' kan volgen. Bij afwezigheid van de predikant is besloten dat de schoolmeester enkele hoofdstukken lezen zal en men enige psalmen zingen zal waarna de gemeente zal gaan na de gewone 'segghen'. 7 juli 1638* Sywes nog steeds uitlandig. Tanneke Verbiest is aangesproken en heeft naar genoegen geantwoord. Buyteman en de huisvr van Sywes ook aangesproken: zaken zijn aangehouden. Huisvrouw van Pieter Boone aangesproken maar zij komt pas de volgende keer ten avondmaal. 28 juli 1638* De 12 pond van wijlen Jan van Hixem is ontvangen door diaken Jaques Halynck en daarvoor is kwitantie gegeven. 10 oktober 1638* Absent Jaques Halynck door ziekte. Besloten om iedereen dringend te verzoeken naar het avondmaal te komen en meteen Buyteman en Mayken Sywes te dagvaarden om zich te verzoenen. 13 oktober 1638* Absent Jaques Halynck door ziekte. Janneke Boone huisvr van Pieter Boone wil belijdenis doen. Men zal proberen ook haar man tot hetzelfde te bewegen. Pieter Chieux met att van Sluis. Clais Chieux van Engeland uit Sandwyck tot ons gekomen en verzocht tot het avondmaal te worden toegelaten, toegestaan, maar moet volgende keer att overleggen. Buyteman en Maiken Chieux [lees: Sywes] verschenen in consistorie, maar zij wil zich nog niet verzoenen, 'haer beraet genomen op Saderdagh toecomende'. 16 oktober 1638* Absent Jaques Halynck nog ziekelijk zijnde. De huisvrouw van Pieter Boone heeft belijdenis gedaan en is aangenomen, maar omdat ze in een aantal punten slecht was is haar aangeraden zich samen met haar man verder door de predikant te laten onderwijzen. Ferdinande de Wale verzoekt als lidmaat toegelaten te worden. Moet att overleggen en wordt berispt omdat hij al geruime tijd onder ons woont. Buyteman is verschenen maar Maike niet wegens ziekte, maar haar man heeft haar zaak waargenomen. Beide partijen hebben zich verzoend. Buyteman heeft schuld bekend 'over het geene dat de gemeente van outs teghens hem hadde' en 'met blijtschap der broederen' beiden weer toegelaten tot het avondmaal. 15 december 1638* Magdalena Loijsens verzoekt otr te mogen doen met haar cosijn Laurens Imanse 'daerse moie over is als gehadt hebbende sijnen halven oom, ende daerbij geprocureert hebbende verscheydene kinderen', Marianne Gossije 17

18 is afgeslagen. De ouderlingen zullen haar onderhouden en het haar uit het hoofd praten en anders moet ze naar de predikant voor verder onderricht. 5 januari 1639* Absent Hendryck Sywes. 'Magdalena Loijsen, sitten blijvende in de vuyle brodde met haeren cosijn' is dit keer van het avondmaal afgehouden. 8 januari 1639* Absent 'om rechtveerdighe oorsaecken' Jaq Halynck. Robbert Grimmelbé met Ploenike Goens aangenomen met att van Sluis. 23 januari 1639* Afgevaardigden van de magistraat zijn burgemr van Rentergem en schepen Guiljaem de Rycke. Omdat Magdalena Loisen en Laurens Imansen niet willen scheiden maar uiteindelijk willen trouwen, worden ze voor de consistorie geroepen. 27 januari 1639* Absent Sywes, naar Brugge gereisd. Laurens Imans is uit eigen naam en die van Magdalena Loisens in consistorio verschenen en verzoekt het huwelijk te laten passeren. Antwoord dat ze te nauw verwant zijn. Hij weigert toe te geven. De broeders besluiten te overleggen met de classis Brugge. 13 februari 1639* Absent Blankaert die ziekelijk is en Heyndr. Sywes die gestorven is. De classis Brugge veroordeelt eenparig het voorgenomen huwelijk van Magd. Loisen met Laurens Imans. De predikant en Jan de Bels zullen haar dit meedelen. 16 februari 1639* Predikant en ouderling hebben hun bezoek gebracht. Wegens ziekte van van Rentergem kon pas op 6 maart bevestigd worden deze laatste als ouderling en tot diaken Jacob Dierman en Jan de Bels de jonge. 3 april 1639* Absent Jaques Dierman, ziekelijk zijnde. Jaques de Quesnoij met zijn huisvr met att van Middelburgh, ondertekend door Johan Hemsins, predikant aldaar, en ook Jan Flaman zijn knecht. 10 april 1639* In de visite zal aangesproken worden Magdalena Loijsen omdat ze nog niet scheidt van haar cosijn en moet ophouden de gemeente ergernis te geven, en dat men anders naar de officier zal gaan. Ze wordt afgehouden. 16 april 1639* Magdalena Loijsen heeft gezegd dat ze haar cosijn zal laten varen en van hem zal scheiden in mei wanneer zijn huur afloopt, en dat ze zich ondertussen van het avondmaal onthouden zal. Aangenomen op belijdenis Andries Mattheeussen, Proone Halynck, Janneke Mortier en Maike le Porq. Ferdinande de Wale heeft zijn att ingeleverd dat hij lidmaat was in Marck, ondertekend door F. Behude. 22 mei 1639* Verzoekt de magistraat wegens het sterven van schoolmeester, voorzanger en voorlezer Jaques Dierman een nieuwe schoolmeester te kiezen. Marianne Gossije 18

19 29 mei 1639* Om een nieuwe schoolmeester te kiezen heeft de magistraat gedeputeerd Jaques Hallynck, burgemr, en Cornelis Blankaert schepen. Met algemene stemmen benoemd tot schoolmeester, voorzanger en voorlezer Pieter van den Berghe, soldaat dienende tegenwoordig op het Groote Pas onder kapt Nieuwburgh. 3 juni 1639* Predikant en burgemr hebben Pieter vd Berghe gevraagd, wat hij willig aangenomen heeft, waarna ze spraken met de kapt., die hem dadelijk wilde laten gaan zo 'ras als men een man en sijn plaetse leveren konde', maar als dat niet lukte dat hij hem dan wilde houden tot de eerste generale monstering, nadat zijne hoogheid uit het veld thuis gekomen zou zijn. Als ze eerder zouden moeten vertrekken zal hij hem zonder kosten laten gaan. 3 juli 1639* Magdalena Loijsen is ondanks haar belofte nog steeds niet gescheiden van haar cosijn,wat tot grote opspraak in de gemente leidt. Ze wordt gedreigd met de magistraat. Walrave van Ixem att van het Princen landt ondertekend door de predikant aldaar Cornelis Schuller. 9 juli 1639* Magdalena Loijssens is 'hartneckig blijvende' over haar cosijn en afgehouden. 31 juli en 3 augustus 1639 De predikant van St Anne wordt beroepen door de gemeente Aardenburg. 5 september 1639* De proponenten Abraham Wilsens van Vlissingen en dom. van den Heuvel en nog twee proponenten van Middelburg gehoord. Met meerderheid aangenomen Abraham Wilsens. 9 oktober 1639* Abraham Wilsens gekomen. Bij de visite burgemr Hallynck gemaand dat hij de armenrekening nu echt moet opmaken. 15 oktober 1639* Magdalena Loijsens opnieuw bezocht, nog altijd even halsstarrig, afgehouden. Do. Guillielmus Damman att gegeven naar Aardenburg. 7 januari 1640* Baljuw G. Buyteman heeft zich 'verlopen' in enige lelijke vuiligheden. 8 januari is hij hierover aangesproken 'tot eenig contentement' 6 maart 1640* Voorgedragen tot ouderling Jan van Driessche en Walrave van Hixem, tot diaken Nicolaes de Vos, Andries Mattheeussen. 8 april 1640* Gekozen Jan vd Driessche en Nicolaaes de Vos. 19 augustus 1640* Is besloten een jongman 'die met een sware accident light' te ondersteunen. 13 oktober 1640* niets voorgevallen 12 januari 1641* Marianne Gossije 19

20 niets voorgevallen 15 januari 1641* Voorgedragen tot ouderling Michiel Cidroen en Martijn la Porck, tot diaken Cornelis Maes en Pieter Cieux. 9 februari 1641* Gekozen Michiel Cidroen en Pieter Cieux. 16 februari 1641* zijn ze bevestigd 13 april 1641* niets bijzonders voorgevallen, alleen de nieuw aangenomenen. 13 juli 1641* Pieter Bridé is gecensureerd 'over zijn gegeven ergernisse' en wordt 1 maal afgehouden. Heeft hij goedwillig aangenomen. 7 oktober 1641* Maeijken Cieux aangesproken 'of door haer toedoen niet geschreven is van hare broeder [...] welcke in West-Vlaanderen is van ons gelervo???, waerin sij hem dreigt met het gerechtelijk hof'. Zij ontkent. Haar gevraagd of het haar geen leed doet dat zij tot nog toe met haar naasten in onverzoenlijkheid heeft geleefd, antwoordt zij 'Ja'. Weer toegelaten. 14 oktober 1641* niets voorgevallen, Avondmaal gevierd. 18 december 1641* Voorgedragen tot ouderling Jaques Hallinck, Cornelis Blanckaert, tot diaken Cornelis Maes, Andries Mattheeussen. 5 januari 1642* bevestigd tot ouderling Jaques Hallinck, tot diaken Cornelis Maes. 22 maart 1642* niets anders voorgevallen dan het aannemen van lidmaten 11 juli 1642* idem 2 oktober 1642* Omdat de schoolmeester Jan de Bels S.M. schoolmeester te St. Anne, is overleden, wordt als nieuwe schoolmeester gevraagd Pieter Chieux, j.g. van Steenbergen boven Brugge. Is goedgevonden dat voor deze vergadering ontboden zal worden Steven van Rentergem, wegens zijn 'quaet leven'. 4 oktober 1642* Steven van Rentergem is gecompareerd en heeft schuld bekend. Is weer toegelaten. [...] 8 maart 1643* Tot ouderling voorgedragen Jan van Driessche, Martijn la Porck, tot diaken Andries Mattheeussen en Jaques Cane. 29 maart 1643* Marianne Gossije 20