Het leven is een collage

Transcriptie

1 Verbeke Foundation in Kemzeke Het leven is een collage 'Partout' en 'Nulle-part' zegt het kunstwerk van Delphine Deguislage. Tussen die twee woorden betreedt de bezoeker het domein van de Verbeke Foundation in Kemzeke. RECYCLAGE EN HET WERK VAN DE NATUUR Op de ruime parking van de Verbeke Foundation staan grappige, niet-werkende parkeermeters. Men gaat er bij voorkeur met de auto naar toe. De stichting van Geert Verbeke en Carla Lens ligt in Kemzeke langs de autoweg Antwerpen-Knokke. Het is geen prestigieus gebouw, geen glitter en glamour, het is een grote loods met een aanbouw en serres in een natuurdomein van twaalf hectaren. Ongeveer vierkante meter is overdekt, dat biedt tal van mogelijkheden maar brengt ook zijn problemen mee. Geert Verbeke is een echte verzamelaar, iemand die ooit is aangestoken door de kunst en die nooit van het virus is verlost. Het eerste werk dat hij kocht was van Jean-Jacques Gailliard ( ), een van de eerste Belgische abstracte schilders en een sleutelfiguur in het modernisme van voor 1940 in ons land. Het echtpaar Verbeke beschikt over een imposante verzameling van meer dan tweeduizend collages. "Mijn leven is ook een collage," zegt Geert Verbeke met overtuiging, "een collagist brengt elementen samen die eigenlijk niets met mekaar te maken hebben en creëert daarmee iets nieuws. Het is een vorm van recyclage en dat is bijzonder belangrijk in de maatschappij van nu." Dat het niet bij woorden blijft, daar is het initiatief een voortdurend en overtuigend bewijs van. Recyclage is de stelregel. De muren van de loods zijn samengesteld uit gerecupereerde steenbrokken, de tafels in de cafetaria zijn van gerecycleerd hout, zelfs de grote houtkachel is hergebruik. Het domein wordt in zijn natuurlijke staat gelaten en evolueert zoals de natuur dat wil. Enkel de paden en een vijver zijn aangelegd en worden onderhouden. In een vorig leven had Verbeke een transport- en overslagbedrijf, hij verkocht het en wijdt zich nu volop aan zijn stichting. Het is met geen museum te vergelijken, hoe groot het ook is, het is kleinschalig met een bezetting van vier personen: Geert en Carla Verbeke, Simon Delobel als inhoudelijke medewerker en een technische medewerker. Voor de rest rekent men op vrijwilligers en tijdelijke krachten. Tijdens ons gesprek verwijst Geert Verbeke naar zijn opleiding tot tuinarchitect en zijn grote bewondering voor de Nederlandse landschapsarchitect en filosoof Louis le Roy ( 1924). Met zichtbaar genoegen vertelt hij over diens ideeën en realisaties. Toen de gemeente Heerenveen de man in de jaren 1960 aanzocht om een parkzone in een nieuwbouwwijk aan te leggen, liet hij een aantal vrachtwagens met puin en restmateriaal aanrukken om zo de natuur een structuur te bieden om opnieuw bezit van de omgeving te nemen. De tegenstelling met de keurige gazonnetjes kon niet groter zijn en leverde hem spontaan de titel op van 'de wilde tuinman'. Als u met die gedachte in het achterhoofd het domein bezoekt, zult u veel ontdekken en begrijpen. BIO EN ECO ART De verzameling van collages bevat werk van voornamelijk Belgische kunstenaars vanaf het begin van de twintigste

2 Delphine Deguislage, Partout / Nulle-part

3 Verb eke Foundation in Kemzeke V < c g O c -T Koen Vanmechelen, Cosmopolitan Chicken Project eeuw tot nu. De grote namen ontbreken niet en Geert Verbeke vindt ze minstens zo goed als de namen die internationaal een grote renommee hebben. Paul Joostens, E.L.T. Mesens, Michel Seuphor, Marcel Marien en zovele anderen uit de periode van de vroege jaren 1920 en de avant-garde en het surrealisme. Uit de bloeiperiode van de collagekunst van de jaren 1950 tot 1970 is een groot aantal kunstenaars in de verzameling aanwezig: van Camiel van Breedam, Georges Collignon, Engelbert Van Anderlecht tot Louis Van Lint en Christian Dotremont. In die jaren was er zelfs een beweging: Coll'Art, opgericht door Marcel-Louis Baugniet en Jean Milo. Het is dan ook niet toevallig dat internationale musea op deze specifieke verzameling een beroep doen voor hun overzichtstentoonstellingen. De belangstelling voor collage blijft levendig en regelmatig breidt de stichting de verzameling uit met nieuwe aanwinsten. Zo is van Sofie Muller, maar ook van Panamarenko en Tuymans, werk in de collectie aanwezig. Regelmatig vindt er een tentoonstelling met de collageverzameling plaats. Geert Verbeke heeft ontdekt dat er in ons land nog nooit een museale expositie aan de collage is gewijd. Er wordt ook gewerkt aan een publicatie over de verzameling. Naast de collectie collages bouwt de Verbeke Foundation een verzameling van actuele kunst op. Meestal gaat het om werken die in het kader van een tentoonstelling of een project in situ zijn gemaakt. Zo is er op het domein een mooie koepelstructuur te zien van Aeneas Wilder (Untitled #140) en binnen in de grote loods is er de installatie van Jan Fabre Ik spuw op mijn graf (Hommage aan Boris Vian) uit De nadruk ligt evenwel op zogenaamde Bio en Eco Art. De stichting wil een plaats zijn waar natuur, cultuur en ecologie harmonieus samenkomen. Kunstenaars die met levende materialen werken (planten, dieren, geuren, schim- mels, enz.) vinden hier een forum. Dat is een goede keuze, er is ruimte in overvloed en de omgeving kan inspirerend werken. Zo hebben kunstenaars als Koen Vanmechelen en Martin uit den Bogaard er een vaste stek gevonden. Van Koen Vanmechelen is een onderdeel van het Cosmopolitan Chicken Project permanent te bewonderen. In ruime kooien scharrelen een twintigtal kippen rond van zeer diverse origine. Ze zijn een stap in het proces van een wereldomvattende kruising van kippenrassen om zo tot een soort superbastaard te komen: de Kosmopolitische Kip. Zelf zegt Vanmechelen: "Kruisen tussen rassen is niet alleen een praktische noodzaak om inteelt en degeneratie te voorkomen, maar ook een filosofisch idee. Je moet over grenzen heen om te overleven. Kruisen gaat uit van dualiteit, een belangrijk begrip dat ons leert rekening te houden met de ander. Als men de angst voor het vreemde overwint, ontstaat iets nieuws, een mutatie, evolutie. Het staat tegenover klonen, waarvan ik het voordeel niet zie. Diversiteit zet de wereld in beweging. Daarom blijf ik rassen kapotmaken." Martin uit den Bogaard is dan weer gefascineerd door de vragen rond leven en dood. "Wat is het verschil tussen leven en dood? Deze vraag stel ik mezelf al jaren. Ik krijg er geen duidelijk antwoord op; noch van biologen, noch van filosofen of andere wetenschappers. Zolang ik geen bevredigend antwoord krijg, is er voor mij geen verschil." Hij is dan ook steeds in de weer met laboratoriumtoestanden waarin hij duidelijk maakt en echt laat zien dat ook dode wezens voortdurend veranderingen ondergaan. Hij vertaalt het in geluiden en in diagrammen, een ietwat morbide maar erg boeiend gegeven. TENTOONSTELLINGEN De stichting presenteert jaarlijks twee grote tentoonstellingen, of eerder clusters van tentoonstellingen. Wat opvalt

4 Martin uit den Bogaard, Blood Research, 1993

5 - /kjvl^l M t ^ Krijn Giezen, Indian Cress, prospectus, 1966

6 Verbeke Foundation in Kemzeke Project van Jason van derwoude info Verbeke Foundation Open van donderdag t.e.m. zondag van 11 tot 18 uur Westakker 9190 Kemzeke (Steken e) Tel Tentoonstellingen Gingko Sempervirens, groepstentoonstelling, nog tot 30 oktober 2011 Krijn Giezen, retrospectieve tentoonstelling, nog tot 30 oktober 2011 Photocollages, groepstentoonstelling, nog tot 31 juli 2011 is dat Verbeke Foundation regelmatig aandacht opbrengt voor verdienstelijke kunstenaars die soms wat uit de aandacht verdwenen zijn en dat is erg te waarderen. Zo waren er exposities met ruime inbreng van het werk van Maurice Carlier ( ) en Wout Hoeboer ( ). Frans Van Praet kreeg een forum om zijn inzichten en inspiratiebronnen te tonen en er liep net een interessante overzichtstentoonstelling van het werk van Mark Verstockt. Van de tentoonstellingen in het zomerseizoen is er één gewijd aan de Nederlandse kunstenaar Krijn Giezen ( ), een visionair zo blijkt. Ook hij was al lang bezig met hergebruik en ecologie. Van hem is een groot werk te zien in het beeldenbos van het Museum Kröller-Müller in Otterlo. De man woonde in Normandie en daar is hij in de loop van de onderhandelingen omtrent de tentoonstelling overleden. Zijn archief heeft hij aan de Verbeke Foundation geschonken. Jan Wijlre, hoofd van de afdeling kunst in de openbare ruimte en architectuur van het Haagse kunstcentrum Stroom, geeft een beeld van de man: "Hij is altijd bezig met de plek, de functie en de materialen. Als hij ergens een hekje moet plaatsen, plant hij er het liefst bramenstruiken, en als er een bankje moet komen keert hij een bootje om dat hij in de buurt heeft gevonden. Die werkwijze zie je nu veel meer, maar hij was er een pionier in. Het zijn van die ideeën die zo simpel en zinnig zijn dat je bij jezelf denkt: waarom heb ik het niet bedacht? Voor de gevangenis van Hoogeveen bouwde hij in 1987 een kas voor exotische groenten en fruit. Omdat veel gedetineerden afkomstig waren uit nietwesterse landen en hij dacht dat ze het eten wel zat zouden zijn, gaf hij ze een plek om hun eigen groenten te kweken. Dat liep zo goed, dat ze de productie uitbreidden en gingen leveren aan macrobiotische winkels in de omgeving." Naast Krijn Giezen is er een tweede tentoonstelling, Gingko Sempervirens, die kunstenaars samenbrengt die werken met levende planten. Een dan is er uiteraard nog de expo van fotocollages uit de verzameling. VERBLIJVEN In de stichting is er ook mogelijkheid voor kunstenaars om er te verblijven en te werken. Ze krijgen er een uitgeruste werkplaats, kost en inwoon. Ze worden toegelaten op basis van een ingediend project dat moet passen in de filosofie van de stichting. Zo is er momenteel de Nederlandse kunstenaar Jason van der Woude bezig met een interessante ingreep. Hij heeft alle ramen uit een flatgebouw gerecupereerd en heeft er nu een indrukwekkende glaswand mee gebouwd in een open schuur. Op die manier creëert hij meteen een bijkomende expositieruimte met referenties naar Mondriaan. Momenteel is er een samenwerking met de 2012Architecten aan de gang. Dit Nederlands architectuurbureau is eveneens doordrongen van een ecologische instelling en in de stichting wordt er nu gewerkt met gerecupereerde molenwieken (van hedendaagse molens wel te verstaan) die worden omgebouwd tot slaapplaatsen, een soort recuperatiecamping. Want in de stichting kan je ook nog verblijven in B&B-formule. En je hebt de keuze uit een verblijf in de CasAnus, de uitvergrote menselijke darm van Joep Van Lieshout of in de Campingflat van Kevin Van Braak (niet voor mensen met hoogtevrees). De Verbeke Foundation is met andere woorden absoluut te bezoeken, het is een avontuur en een ontdekking, het is een echte vrijplaats voor de kunsten van een man die zichzelf een mix noemt van dadaïst, surrealist en anarchist. Ik zou in elk geval ook het woordje 'idealist' aan de reeks willen toevoegen. Daan Rau