6.6. Boekverslag door Y woorden 21 mei keer beoordeeld

Transcriptie

1 Boekverslag door Y woorden 21 mei keer beoordeeld Vak Biologie 1 Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 De geschiedenis van de Cavia 4 Familie 4.1 Knaagdieren 4.2 Hazen en Konijnen 4.3 Een Cavia-familie 5 Vreemde namen 6 In het wild 6.1 In een groep 6.2 Schutkleuren 7 De Mens en de Cavia 7.1 Indianen 7.2 Fokken 7.3 Rassen 7.4 Proefdieren 8 Lichaam 8.1 Gebit 8.2 De Poten Nagels 8.3 De staart 8.4 Zintuigen 9 Het communiceren van een Cavia 10 Voortplanten 10.1 Man en Vrouw 10.2 Zwanger en geboorte 10.3 Cavia kinderen 11 Verzorging 11.1 Makkelijk 11.2 Het hok 11.3 Het Eten 11.4 De Hygiëne 12 Optillen en dragen Pagina 1 van 6

2 2 Inleiding Ik maak een werkstuk over Cavia s. De Cavia is een vertrouwde diersoort in mijn omgeving, omdat ik reeds enige tijd een Cavia heb. Deze Cavia is 5 maanden oud en heeft de naam Sjonnie (zie pagina 1). 3 De geschiedenis van de Cavia De cavia zoals wij die kennen (cavia Porcellus) is een tamme vertegenwoordiger van de soort. Er zijn minstens een dozijn wilde soorten in Zuid-Amerika bekend. De tamme cavia is zeer waarschijnlijk een afstammeling van de cavia Cutleri, die in Peru voorkomt en heet 64 chromosomen. Voor het ontstaan van de tamme cavia moeten we heel ver terug. Eerst vanaf de verovering van de Inca rijk door Pizarro in 1530 is hierover meer bekend geworden. De Spanjaarden troffen bij de indianen veel tamme cavia s aan die in- en om hun hutten hielden. Daar ze niet d beschikking hadden over grote vleesproducerende dieren, werden deze diertjes voor het vlees gehouden. Na het verwijderen van de pels en ingewanden, werden ze aan het spit geroosterd of gebakken. Ook werden ze gebruikt als offers voor hun goden. Dat de cavia bij de indianen al lang bekend moet zijn geweest, bleek uit de kleuren die toen al bestonden. Naast de oorkleur, kenden ze in die tijd reeds de kleuren geel, wit, schilpad en bond. Door het fokken in gevangenschap waren deze soorten bewaard gebleven. Hoe de cavia zich vanuit Peru over de wereld heeft verspreid is niet met absolute zekerheid te zeggen. Men gaat er vanuit dat de Nederlandse zeelieden rond 1700 deze diertjes, al of niet Guinee al tussenhaven, naar Europa gebracht en verder zijn verspreid. Vanaf die tijd werden ze gehouden als huisdier en als tentoonstellingdier. Als vleesproductie hebben ze in Europa nooit veel opgang gemaakt. In Engeland, dat we de bakermat van de caviasport mogen beschouwen, was reeds voor 1900 een actieve liefhebberij bekend. Vanaf 1900 is het, net als met andere takken van de kleindierensport, steeds sneller gegaan. Nu kennen we ook in Nederland en in België zeer actieve specialclubs, die zich met de fok en de veredeling van de cavia bezig houden. Ook in Amerika worden veel cavia s voor de show gefokt. Net als in Nederland en Engeland beschikken de Amerikanen over een uitgebreide caviastandaard. Hoe de cavia al zijn namen gekregen heeft zal nooit helemaal duidelijk worden. In Engeland gebruikt en de naam Cavy of Guinea Pig (Guinees Biggetje). In Frankrijk noemt men hem Cobaye en in Duitsland Meerschweinchen (zeebiggetje). Bij ons wordt hij gewoon Cavia genoemd terwijl vroeger ten onrechte de naam narmot nog wel een gebruikt werd. Met de marmot heeft de cavia geen verwantschap, deze is afkomstig uit Europa en heeft, om tegenstelling tot de cavia, een lange staart. 4 Familie 4.1 Knaagdieren De cavia is een knaagdier. Dat betekent dat hij goed kan knagen. Maar knaagdieren in ook de naam van een groep dieren die allemaal een beetje op elkaar lijken. Biologen zeggen dat zulke dieren familie van elkaar zijn. Echt waar is dat niet. Bij de knaagdieren horen namelijk ongeveer 2000 verschillende soorten dieren. Ook de rat, de bever en het stekelvarken. Een cavia en een rat zijn dus wel lid van de knaagdierenfamilie, maar ze kunnen samen geen kinderen krijgen. Een van de kleinste knaagdieren is de dwergmuis (zie plaatje 1), hij weegt bijvoorbeeld minder dan 2 knikkers. Het zwaarste knaagdier is de Capibara (zie plaatje 2) hij kan zo zwaar worden als 60 flinke cavia s. 4.2 Hazen en Konijnen In veel boeken staat dat het konijn een knaagdier is. Inderdaad kunnen konijnen ene hazen goed knagen. Maar er zijn veel verschillen tussen het konijn en andere knaagdieren. Daarom hebben de biologen van de kazen en de konijnen een speciale groep gemaakt: de haas-achtigen. Dus als je het over e knaagdieren hebt, heb je het niet over hazen en konijnen. En de cavia is dus meer familie van de bever dan van het konijn. Pagina 2 van 6

3 4.3 Een Cavia-familie Binnen de knaagdierenfamilie hebben de biologen groepen gemaakt van dieren die weer meer op elkaar lijken. Die groepen zijn eigenlijk nog meer familie van elkaar. Je hebt de eekhoorn-familie: daar hoort natuurlijk de bekende rode eenhoorn bij, maar ook de grijze eekhoorn uit Amerika. Dan is er de muizen-familie, daar horen honderden soorten muizen en ratten bij. En een andere groep is de Cavia-familie. Daar zitten een stuk of twintig soorten bij. Natuurlijk ook de gewonen cavia die wij kennen. 5 Vreemde namen De cavia wordt ook wel marmotje genoemd, maar dat is niet zo n goede naam. De cavia is namelijk geen familie van de echte marmot. Je hebt misschien wel eens een marmot gezien als je s zomers in de Alpen bent geweest. Een beetje ouderwetse naam voor de cavia is Guinees biggetje. Dat klinkt grappig, maar het is natuurlijk ook wel een gekke naam, voor een cavia die uit Zuid-Amerika komt. In Zuid-Amerika noemen ze de cavia Cobaya. 6 In het wild 6.1 In een groep De wilde cavia leeft in Zuid-Amerika. Vooral in de landden Peru en Chili. Zelfs hoog in de bergen komt hij voor. Daar kan het behoorlijk koud worden, maar daar kan dit dier dus wel tegen. Cavia s leven samen. Meestal in een groep van een stuk of acht. Ze graven samen holen. Of ze zoeken holen die andere dieren hebben verlaten, een maken die wat groter. s Nachts komen de cavia s naar buiten. Dan lopen ze het liefst over kleine paadjes onder het hoge gras. Die paadjes komen daar vanzelf als de cavia s er vaak overheen lopen. 6.2 Schutkleuren Tamme cavia s heb je in allerlei verschillede kleuren. Wilde cavia s zien er allemaal ongeveer het zelfde uit: bruin. Elke haar heeft meer kleuren: als de paal van een stoplicht, met donkere en lichte stukken. Sommige tamme cavia s hebben ook zo n mooie vacht. Wij vinden die mooi, maar in de natuur valt de cavia met zo n vacht juist niet op. Het bruin is een schutkleur. Zo zien roofvogels en poema s ze niet zo snel. 7 De Mens en de Cavia 7.1 Indianen Cavia s zijn al heel lang huisdier. Tenminste in Zuid-Amerika, waar de wilde cavia vandaan komt. Voordat de Spanjaarden Amerika ontdekten, woonden er Inka s. deze indianen hielden tamme cavia s. Niet alleen voor de gezelligheid, maar ook om op te eten. Ook offerden de Inka s cavia s aan hun goden. De Spanjaarden namen cavia s mee naar Europa. Dat is meer dan 450 jaar geleden. Maar pas ongeveer 50 jaar geleden gingen ook gewonen mensen cavia s als huisdier houden. En nu kan de mens niet meer zonder. 7.2 Fokken Fokken met cavia s is niet zo moeilijk als het lijkt. Maar het kan wel lang duren. Er zijn twee dingen die je moet weten. Ten eerste dat jonge cavia s net als mensen altijd wel op hun vader en moeder lijken. Ten tweede dat cavia s in een nest toch allemaal een Betje verschillen. Stel er is een nest van twee gewone cavia s. dan is er altijd wel een die wat langer haar heeft dan de rest. In dit geval een vrouwtje. Als die later groot is, zoek je een mannetje dat ook wat langer haar heeft. En die weet jongen krijgen, zullen de meeste lang haar hebben. Sommige iet s korter dan hun vader en moeder, maar misschien ook wel langer. Als je zo doorgaat, kun je cavia s met heel lang haar fokken. Natuurlijk kun je ook naar iets anders lijken dan de lengte van het haar. Als je steeds doorgaat met de donkerste, kun je zwarte cavia s fokken. Het geslachtsdeel van een vrouw. Het geslachtsdeel van een man. 7.3 Rassen Pagina 3 van 6

4 Als fokkers tevreden zijn over een soort cavia, dan willen ze jongen die er veel op lijken. Ze gaan zorgen dat er jongen komen van mannetjes en vrouwtjes die weel op elkaar lijken. Dan heb je het over een ras. Er wordt precies opgeschreven hoe de cavia s van een ras eruit moeten zien. Er zijn nu heel veel rassen. Vooral de vacht is een belangrijk verschil. Sommige rassen hebben gewoon haar die heten ook wel gladharig. Andere rassen hebben langer haar. Maar ook daarin zijn allerlei verschillen. Je hebt rassen met krullen, kruinen, heel lang haar en pluizig haar. De rus i wit met een gekleurde snuit. Een borstel-driekleur heeft kruinen op zijn hele lijk en natuurlijk drie kleuren: wit, zwart en bruin. Je hebt ook een wit ras met zwarte vlekjes. Zo n cavia heet een dalmatiër. 7.4 Proefdieren Cavia s worden als huisdier gehouden. Voor de gezelligheid, maar sommige mensen houden cavia s om proeven mee te doen. Bijvoorbeeld om te kijken of medicijnen goed werken. Dan worden de cavia s soms na een proef doodgemaakt om ze van binnen te kunnen bekijken. Maar gelukkig proberen mensen steeds voorzichtiger te zijn met proefdieren. In ieder geval moeten ook onderzoekers goed voor de cavia s zorgen. Als ze dat niet doen, krijgen ze een boete. 8 Lichaam 8.1 Gebit Een cavia is een echte knager. Dat kun je goed zien aan zijn gebit. Voorin elke kaak zitten twee scherpe, witte tanden. Ze lijken een beetje op een kromme beitels. Zelfs harde zaden kunnen ze er makkelijk mee doorknagen. Wel slijten de tanden daarvan. Maar dat is niet erg. Ze groeien namelijk altijd door. Bij een gezonde cavia gaat het aangroeien precies zo hard als het afslijten. Achter de snijtanden zit een heel stuk kaak zonder tanden. Helemaal achter in zijn bek heeft de cavia kiezen. Bij elkaar zijn dat er zestien. Ze zijn ribbelig en slijten ook snel. En net als de tanden groeien ze ook zijn leven lang door. De tanden van een cavia. 8.2 De Poten Cavia s hebben korte poten. Toch zijn die wel wat langer dan je zo zou denken. Het grootste deel van de poten zit onder de vacht en in het lijfje. En vooral de achterpoten zijn meestal gebogen. Als je een cavia hebt, kun je dat zelf voelen. Elke voorpoot heeft vier vingers, elke achterpoot 3 tenen. En aan elke vinger en teen zit een lange stevige nagel Nagels In het wild slijten de nagels voortdurend door de bewegingsvrijheid die de dieren hebben. Ook als je zelf cavia s hebt moet je ook voor voldoende beweging zorgen. Toch kunnen op een zachte ondergrond of door een verblijf in een dikke laag stro de nagels wel eens te lang worden. Ze kunnen dan worden bijgeknipt met een speciaal nagelschaartje. Let wel op dat er niet te diep geknipt wordt. Vraag zo nodig advies of hulp bij de dierenarts. 8.3 De staart Cavia s hebben geen staart, wat er aan de buitenkant nog van te zien is is slechts een rond kuiltje. 8.4 Zintuigen De oren van een cavia zijn niet zo groot als die van een konijn. Toch ka neen cavia goed horen. Ergens aan snuffelen doet hij ook graag. Zo kan hij ruiken of het eetbaar is. Of een cavia echt goed kan proeven is niet bekend. Maar het is wel duidelijk dat ze lang niet al het eten even lekker vinden. Maar dat kan natuurlijk ook aan de geur liggen. Met zijn grote ogen kan de cavia ook bij weinig licht nog goed zien. Dat is handig, want in het wild gaan cavia s vooral s nachts op pad. 9 Het communiceren van een Cavia Echt praten kan een cavia natuurlijk niet. Maar een taal hebben ze wel. Ze maken vaak geluid. Dat klinkt een beetje als kabbelend water. In het wild is dat bedoeld om aan andere cavia s te laten horen waar ze zijn. Want ze zijn daar door het hoge gras vaak onzichtbaar voor elkaar. Als je een cavia in huis hebt, is dat gekwebbel ook wel gezellig. Bij gevaar gaan wilde cavia s Pagina 4 van 6

5 tsjilpen. Het gepiep van een tamme cavia betekent lang niet altijd dat jij bang is. Wel dat hij aandacht wil. Of eten. 10 Voortplanten 10.1 Man en Vrouw Bij cavia s heet het mannetje een beer, en een vrouwtje een zeug. Net als bij varkens dus. Om het verschil te zien valt niet mee. Een beer heeft een piemeltje, maat dat zit bijna altijd verborgen in een kuiltje. En ook de balletjes zie je niet makkelijk. Fokkers en mensen uit de dierenwinkel kunnen het wel zien. Vooral als ze een beetje blazen (om het haar opzij te krijgen) en op de goede plek duwen (om het piemeltje te zien) Zwanger en geboorte Cavia s paren niet in een vaste tijd van het jaar. Ze doen het gewoon als het uitkomt. En dat is best vaak, al krijg je het niet zo vaak te zien. Een mens is negen maanden zwanger en een cavia is maar negen weken. Dat is dus heel wat korter. Toch is het voor een knaagdier best wel lang. De baby-cavia s zijn al kort na de geboorte bijna helemaal af. Dus niet kaal en blind zoals bij de meeste andere knaagdieren. Nee, de cavia heeft direct al een mooie vacht leuke kraaloogjes en tandjes Cavia kinderen Meestal worden er per keer vier jongen geboren. Vaak ook wel minder, mar soms ook meer. Soms wel dertien. Dat is dan best lastig, want de moeder heeft maar twee tepels. Gelukkig kunnen de jongen al snel met de pot mee eten. Na een paar dagen knabbelen ze al wat. En na een week of drie drinken ze zelfs helemaal geen melk meer. Ze groeien erg snel. Als ze vijf weken zijn mogen ze bij de moeder weg. En als ze iets ouder zijn dan twee maanden kunnen ze als zwanger worden. Maat beter is het als je daar nog even mee wacht. 11 Verzorging 11.1 Makkelijk Een cavia is een makkelijk huisdier. Toch moet je van tevoren zeker weten dat je er elke dag voor dan zorgen. Kun je dat niet, dan kan je beter toch geen cavia nemen. Al kan je dat wel, dat kun je er één (of misschien wel twee) gaan uitzoeken. Behalve als je wilt fokken of met je cavia naar een tentoonstelling wilt, kun je het beste voor een kortharig ras kiezen. De gewoonste cavia s zijn het goedkoopst en ook het makkelijkst om te verzorgen. En beslist even lief als krullenbollen langharen Het hok Een cavia kun je binnen en buiten houden. Dat hangt ervan af wat je zelf het leukst en het makkelijkst vindt. En als je geen tuin of balkon hebt, is de keus niet zo moeilijk. In een dierenwinkel kun je goede hokken kopen. Natuurlijk mag het niet te klein zijn op zijn minst 40 bij 60 centimeter. En zet het niet op de tocht of dicht bij een verwarming. Meestal zitten er tralies over het hok. Echt nodig is dat niet, want cavia s kunnen niet klimmen. Maar zo kan er tenminste geen kat in het hok springen. Een hok voor buiten moet groter zijn. Daar moet je in de winter namelijk lekker veel hoi in kunnen doen. Als het lange tijd vriest, kun je het buitenhok beter in de schuur zetten. Niet in de kamer, want dan is de overgang te groot Het Eten Een cavia is een planteneter. Ze eten bladeren, grassoorten, stengels, verwantenplanten en zaden van allerlei planten. En ook op fruit zijn ze dol. Het mallelijkste is speciaal cavia-voer. Het meeste wat een cavia nodig heeft zit daarin. Vooral vitamine C. als één van de weinige dieren heeft een cavia dat nodig. In gewoon knaagdierenvoor zit deze vitamine niet. Geef je cavia ook elke dag wat hooi. Dat is goed voor zijn darmen. En regelmatig wat fruit en groente is goed en lekker De Hygiëne Als de cavia s in een hok worden gehouden, dat dagenlang niet worden gereinigd begint het te stinken. De bodembedekking van turfstrooisel of zaagsel met stro is dan verzadigd van de urine en de uitwerpselen. Een caviahok dat constant wordt gebruikt, moet ook dagelijks schoongehouden worden. Dit houdt in: het verwijderen van uitwerpselen, het vervangen van de Pagina 5 van 6

6 vochtige bodemlaag en het eventueel aanvullen van ligstro in het nachthok. Verder moet je iedere dat hooi in het hok leggen, voor geven nadat het voerbakje verschoond is en het schoonmaken en vullen van de waterfles. 12 Optillen en dragen Als je je cavia wilt optillen pak hem dan met de ene hand om de borst, til hem op en steun met de andere hand het achterlijf. Daarbij rusten de achterpootjes op je hand. Wil j hem verder dragen, zet hem dan op je gebogen onderarm, terwijl je hert met de andere hand van boven vasthoudt. Pagina 6 van 6