Wereldreis. Reistips. Nieuw-Zeeland. voor de eerste graad. Thema : BEGROETING

Transcriptie

1 Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van ISSN : Afgiftekantoor Brussel X - 19de jaargang - NOVEMBER 2006 Thema : BEGROETING Reistips voor de eerste graad INLEIDING : GOEIEDAG Je kunt de kinderen begroeten in verschillende talen en dit eventueel laten aanvullen door de kinderen zelf (indien er anderstaligen in de groep zijn). KERN Hoe begroeten de kinderen zelf... mama / papa ; broers / zussen ; vrienden ; grote mensen : familie / vreemden ; belangrijke mensen (b.v. koning / burgemeester ) ; in andere landen (gebruik hier foto s of werkblad 4)? Laat dit door de kinderen zeggen en eventueel voordoen : hand, zoen, buiging De foto van de kalender Licht toe : op de foto zie je een man en een vrouw van de Maori. De Maori wonen in Nieuw-Zeeland. Dat ligt bij Australië. Toon eventueel op de wereldbol waar dit ligt t.o.v. België. De Maori drukken als begroeting de neuzen tegen elkaar. Hiermee bedoelen zij : Ik respecteer je. Daarbij zeggen zij : Kia ora, dat betekent : Wees gezond. Dat doe je alleen met mensen waar je van houdt of die je belangrijk vindt (respecteert). Begroet je buur eens zoals de Maori. Hoe voelt dat? Heb je de adem van je buur gevoeld? Vond je dat fijn? Het brengt je wel heel dicht bij elkaar. Zoek met je buur een nieuwe manier om je vrienden te begroeten en toon die aan de klas. Versiering : tatoeage Wat valt nog op aan de foto? De Maori versieren zich soms met tatoeages. Vind je het mooi? Hoe maak jij je mooi? En je mama? En je papa? Heeft er bij jullie iemand een tatoeage? Waarom? Wat betekent zij? Bij de Maori kun je niet zomaar een tatoeage laten zetten. Zo n tatoeage heeft een verhaal, een geschiedenis. Een hele tijd bespreken de mensen rondom je hoe je tatoeage gaat zijn. Dit hangt af van je voorouders (ouders, grootouders ), wat je zelf al meegemaakt hebt en hoe jij bent. Als iedereen het eens is, mag jij de figuren die hierover vertellen, op je lichaam laten tatoeëren. Dus een tatoeage is niet alleen een versiering van je lichaam, zij vertelt ook wie en hoe je bent. Daarom zijn de Maori bijzonder trots op hun tatoeage. Soms is hun hele lichaam maar vooral hun gezicht hiermee bedekt. Zo n tatoeage noemen zij een moko. VERWERKING Nieuw-Zeeland Maori De Maori telwoorden op werkblad 1 voor het eerste leerjaar vormen een (op)teloefening : hoeveel kiwi s, hoeveel vogels zijn er samen? Je kunt dit ook als technische leesoefening geven aan de tweedeklassers. Verhaal uit Dolfijnenland Ook een naam krijgen bij de Maori is heel bijzonder. Die naam zegt ook iets over jezelf. Vertel het verhaal van werkblad 5 en 6. Wat hebben de drie vrienden aan elkaar gegeven? Wat mogen zij vandaag voor het eerst doen? Wie ontmoeten zij onderweg? Waarom zal er zeker een dolfijn in hun moko (tatoeage) staan? De kinderen van het tweede leerjaar vervolledigen de tekstballonnen in het stripverhaal Dolfijnenland op werkblad 2. In het laatste prentje mogen zij de moko van één van de vrienden aanvullen.

2 Reistips voor de tweede graad FOTO Wat zie je op de foto? Wie staat er op deze foto? Wat doen zij? Doe dat ook eens bij elkaar. Hoe voelt dat aan? Kennen de kinderen iemand met een tatoeage? Wat betekenen tatoeages bij ons? Zouden die lichaamsversieringen in andere culturen hetzelfde betekenen? De brief van Lien Nadat de brief (werkblad 3) is voorgelezen, laat je de kinderen op de wereldbol zoeken waar Nieuw- Zeeland ligt. Laat hen enkele verschillen opsommen (ligging, uur, seizoen : zomervakantie in januari ) Bepreek de manier van welkom heten in Nieuw-Zeeland en bij ons. Zijn er overeenkomsten, verschillen? Weten de kinderen nu ook wat de lijnen op het gezicht van de Maori betekenen? WELKOM IN EEN ROLLENSPEL Je verdeelt de klas in vier groepen. Opdracht : Je ontvangt bezoek. Twee groepen laten zien dat je welkom bent. De andere twee groepen laten merken dat je niet welkom bent. Bespreek : Waaraan kun je zien dat je welkom / niet welkom bent? Kun je ook voelen dat je welkom / niet welkom bent? Groetend de wereld rond Verdeel de klas opnieuw in groepjes, elk kiest een land en tekent een begroetingswijze van werkblad 4. Die tekeningen bevestigen zij dan op een wereldkaart. Je kunt deze oefening vervolgen in de vorm van een quiz. De groepjes oefenen eerst het uitbeelden van hun eigen begroeting. Leden van de groepjes bezoeken dan elkaar. Wanneer begroetingswijzen verschillen, kan er een probleem rijzen. Hoe lossen de kinderen dit op? Dit is interculturele omgang in de praktijk! LAPITA Lapita is de naam van aardewerk dat in de hele Polynesische cultuur te vinden was. Laten de kinderen zien dat zij échte kiwi s zijn? Dan boetseren zij een pot in klei. Kneed eerst je klei tot hij goed mals is. Rol dan een lap klei uit die dient als bodem voor je pot. Neem nu een beetje klei en rol daar een worst mee. Die leg je op de bodem. Daarna rol je een tweede, derde, vierde worst tot je pot hoog genoeg is. Zorg ervoor dat de rollen goed aan elkaar kleven en maak de buitenkant goed glad met je vingers en water (er mag niets van de rolletjes meer te zien zijn). Versier nu je pot met mooie lijnen en tekeningen. Dit doe je met de punt van een naald of met een satéstokje of door er boombladeren of ruw geweven stof tegen te drukken. Veel plezier! PUBLICITEIT WENSEN UIT DE HELE WERELD Een mooie wenskaart komt altijd van pas. De exclusief voor ontworpen wenskaarten hebben net dat tikkeltje meer. Naar aanleiding van de 30ste verjaardag van de wereldkalender is de speciale set wenskaarten Sublieme kalenderfoto s ontwikkeld biedt een hele waaier aan wenskaarten aan. Sommige kaarten sluiten sterk aan bij de eindejaarsperiode. Andere kunt u voor veel gelegenheden gebruiken : een verjaardag, geboorte, bedanking, moed of gewoon zo maar... Set van 10 dubbele kaarten (2 x 5 verschillende) met bijhorende enveloppen : 10,50 euro per set. Voor het volledig overzicht van alle wenskaarten en geschenken : Bestellen? Tel , fax of winkel@11.be

3 Reistips voor de derde graad EEN NIEUWE WERELD Het land waar wij deze maand vertoeven, heet Nieuw- Zeeland. Waar ligt Zeeland dan? Ken je nog plaatsen die analoog een naam kregen? Nieuw-Guinea, Nieuw-Delhi, New York, New Amsterdam, New South Wales, Nova Lisboa, Nouvelle-Calédonie, Nueva Germania INSTAP : VERTELLEN Doel - De leerlingen kunnen Nieuw-Zeeland op de kaart situeren. - De leerlingen kunnen hun eventuele voorkennis aanspreken en in de groep brengen. - De leerlingen kunnen geboeid raken door een verhaal. - De leerlingen kunnen genietend luisteren. - De leerlingen kunnen kennismaken met de andere leefwereld die in het verhaal naar voren komt. - De kinderen kunnen aandacht schenken voor de andere gewoontes en overtuigingen van de mensen uit het verhaal. Materiaal - Foto van de Wereldkalender - Wereldkaart - Tekst van het verhaal (werkblad 5 en 6) Aan de slag - Leg de foto van de maand november in de kring. Weet iemand waar de foto genomen is? Wat doen de mensen op de foto? Tot welke bevolkingsgroep behoren zij? - Haal de wereldbol erbij en situeer Nieuw-Zeeland op de globe. - Er wordt ook beroep gedaan op de voorkennis van de leerlingen, sommigen hebben misschien de jeugdfilm Whale Rider gezien en kunnen van daaruit vertellen. Whale Rider geeft een beeld weer van de huidige Maori-samenleving en schenkt daarnaast ook aandacht aan hun tradities en waarden. VERWERKING Hieronder volgt een reeks activiteiten die je op verschillende wijzen kunt aanbieden, opteer liefst voor coöperatieve manieren van werken. Je kunt het als een circuit beschouwen of als keuzeactiviteiten of als Het is altijd wel handig om alle activiteiten vooraf met de groep te overlopen en de leerlingen duidelijk te maken wat je van hen verwacht. Werken met flappen Doel - De leerlingen kunnen weergeven wat hen raakte in een verhaal. - De leerlingen kunnen hun meningen in kernwoorden weergeven. - De leerlingen kunnen inspelen op elkaar. Materiaal - Twee flappen papier - Stiften Aan de slag Je biedt twee identieke flappen aan met centraal op de flap : Dolfijnenland. De leerlingen verdelen zich in twee groepen en gaan per groep op een rij voor één flap staan. Zij noteren beurtelings wat zij vooral meedragen of vinden van het verhaal. Zij kunnen zelf iets aanbrengen of reageren op wat iemand anders schreef. Tijdens deze activiteit wordt er niet gepraat. Na aan één bepaalde flap geschreven te hebben, schuift elke leerling aan bij de andere flap. Voor de volgende activiteiten gebruiken de leerlingen zelfstandig werkblad 7 (over Nieuw-Zeeland) en 8 (over dolfijnen). Korte voorstelling van de Maori s Doel - De leerlingen kunnen werken met infobronnen. - De leerlingen kunnen doelgericht werken. - De leerlingen kunnen hoofdzaken van bijzaken onderscheiden. - De leerlingen kunnen de informatie structureren. - De leerlingen kunnen alle informatie tot een afgewerkt geheel verwerken. Wat vertelt een naam? Doel - De leerlingen kunnen zelf een naam kiezen die betekenis voor hen heeft. - De leerlingen kunnen via creatief schrijven weergeven waarom zij de naam kiezen. - De leerlingen kunnen op een creatieve wijze hun naam een inhoud geven. Tatoeages of Moko Doel - De leerlingen kunnen zelf een tatoeage ontwerpen. - De leerlingen kunnen het tatoeageontwerp van iemand anders uitvoeren. - De leerlingen kunnen aandacht voor detail ontwikkelen.

4 Geluidsmontage over dolfijnen Doel - De leerlingen kunnen uit een tekst afleiden hoe dolfijnen geluiden maken. - De leerlingen kunnen een geluidsmontage van dieren onder water beluisteren. - De leerlingen kunnen nu zelf een geluidsmontage maken van het leven onder water en de dolfijn daarin een plaats geven. Het is hartverwarmend tot welke goede resultaten je kunt komen door het gebruik van allerlei materialen. AFSLUITING Het is wel belangrijk dat de leerkracht tijd en ruimte maakt om in een forum het verhaal van alle groepen aan bod te laten komen. Misschien wordt het een echt toonmoment van of anders een verslag vanuit elke groep of Probeer wel de kinderen te laten vertellen over hoe zij de activiteiten ervaren hebben. Wensen voor een begroetende en ontmoetende activiteit! BIBLIOGRAFIE - Fiafia. Dansen uit de Stille Zuidzee. A. & L. Linkels. Stichting Mundo Etnico, Tilburg, Maori-trots. Tatoeage als statement. Onze Wereld, Amsterdam, december Nieuw-Zeeland. Deltas / Zuidnederlandse Uitgeverij, Aartselaar, Nieuw-Zeeland. J.-W. Driessen. Informatie De Ruyter s Documentatiecentrum. Wolters-Noordhoff, Groningen / Houten, Nieuw-Zeeland. KIT, Amsterdam, / Novib, Den Haag, Te gast in Nieuw-Zeeland. Informatie Verre Reizen. VOF, Nijmegen, Walvissen, dolfijnen en bruinvissen. B. Stonehouse. Biblion, Den haag, Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : Website : Abonnement : 12,90 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : 1,30 Bankrekening : Administratie : Ann Vermoesen. Tel. : ann.vermoesen@studioglobo.be Redactie : Helga Vande Voorde. Tel. : helga.vandevoorde@studioglobo.be Aan dit nummer werkten mee : Christine Caals, Madeleine Brilot, Christine Hendrikx, Nancy Van Remoortel, Els De Kocker, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding Wereldreis is gedrukt op TCF (totaal chloorvrij) en zuurvrij papier zonder toevoeging van optische witmakers ; de houtstof komt voor 100% van afval van zagerijen (Greentop) Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S. C O L O F O N

5 LANDENINFO Ligging, landschap en klimaat Nieuw-Zeeland wordt door zijn oorspronkelijke bewoners, de Maori s, Aotearoa genoemd : het land van de lange witte wolk. Deze republiek in het zuidelijk halfrond bestaat uit verschillende eilandengroepen in Oceanië en heeft een oppervlakte van km². Nieuw-Zeeland omvat twee grote eilanden (het Noorder- en het Zuidereiland), de kleinere Stewart-, Waiheke-, Chatham-, Auckland-, Antipoden- en Bountyeilanden, maar ook de Cookeilanden, Niue en Tokelau. De hoofdstad is Wellington aan de Straat Cook. De landschappen op de twee hoofdeilanden zijn zeer uiteenlopend : er zijn zowel gematigde regenwouden als woestijnachtige gebieden. Het Noordereiland is vulkanisch met plateaus en geisers. Dwars door het Zuidereiland loopt een bergketen met eeuwige sneeuw : de Nieuw- Zeelandse Alpen met als hoogste top de Mount Cook (3 754 m). Het Wereldreis Nieuw-Zeeland zeeklimaat (temperatuur 8 tot 25 C) is koeler in het zuiden en hevige winden brengen vooral regen aan de westkust. Geschiedenis De archeologie leert ons dat Aotearoa pas vanaf de negende eeuw is bevolkt door Polynesiërs die uit het noorden kwamen. De eerste waka - reusachtige kano s die tientallen mensen en hun hebben en houden konden vervoeren - die landden, waren volgens Maorimythen afkomstig van het legendarische eiland Hawaiki. De Maori s organiseerden zich in - soms vijandige - stammen en ontwikkelden een heel eigen cultuur. De Chathameilanden werden zelfs pas rond 1500 bevolkt. Het duurde tot de Nederlander Abel Janszoon Tasman in 1642 en de Brit James Cook in 1769, eer Europa Nieuw-Zeeland ontdekte. Toen begon de kolonisatie die vastgelegd werd in het Verdrag van Waitangi op 6 februari 1840 tussen Groot-Brittannië en Maori stamhoofden. Sedertdien is Aotearoa een constitutionele monarchie, lid van het Gemenebest van Naties (staatsh o o f d i s d e Britse koningin Elisabeth II) met een wetgevende kamer van 120 vertegenwoordigers. Bevolking De huidige bevolking bedraagt 4,1 miljoen inwoners, waarvan 3 miljoen op het Noordereiland. Zij is samengesteld uit 70 % blanken (waarvan Pakehas, afstammelingen Reisinfo - november 2006 van de eerste Engelse, Ierse, Schotse en Nederlandse kolonisten), 8 % Maori's en 7 % gemengd Maori-Europees, en nog 7 % elk van Aziatische en Oceanische afkomst. Nieuw-Zeelanders wonen overwegend in steden : Auckland (1,2 miljoen inwoners), Wellington, Christchurch, Hamilton en Dunedin. Maori en Engels zijn evenwaardige officiële talen, maar Engels overheerst. Maori behoort tot de Polynesische taalfamilie, verwant met talen van Taiwan tot Paaseiland en van Hawaï tot Madagaskar. 40 % hangt geen godsdienst aan, 17 % noemt zich anglicaan, 14 % katholiek, 11 % presbyteriaan. HDI : Nieuw-Zeeland prijkt met een (zeer) hoge ontwikkelingsindex van 0,933 op de 19de plaats. Economie Nieuw-Zeeland is een geïndustrialiseerd land met een economie die steunt op landbouw, tuinbouw, visvangst en bosbouw. De voorbije jaren groeide het toerisme sterk, naar verluidt wegens de trilogie In de ban van de ring die daar werd verfilmd. Munt : Nieuw-Zeelandse dollar, 1 NZD = 0,5298 euro. FOTO-INFO Bij grote gebeurtenissen, formele situaties en als zij een marae binnenkomen, voeren de Maori s de hongi uit. De hongi is een bijzonder eerbiedvolle begroeting. Zij bestaat erin de neuzen tegen elkaar te drukken, voorhoofd tegen voorhoofd, om elkaars adem te mengen. De hongi vertegenwoordigt eenheid. Meestal wordt hij driemaal uitgevoerd : de eerste bij wijze van eigenlijke begroeting, de tweede uit erkentelijkheid aan de voorouders en de derde om het leven te eren. Deze begroetingswijze, enig in zijn soort, zou zijn oorsprong vinden in de ontstaansmythe van de Maori s.

6 Tane Nui a Rangi, god van het Leven, schiep het eerste menselijke wezen, Hine Ahu One, een vrouw. Om haar leven in te blazen, ademde hij in haar neusgaten. De gezichtstatoeage heet moko. In de traditionele Maoricultuur mochten enkel stamhoofden dit soort tatoeage dragen. Het was de identiteitskaart van de drager : zijn familie, zijn stam, zijn functie, zijn dappere daden en grote levensfasen werden op zijn gezicht getatoeëerd in de vorm van ingewikkelde krommen. Deze tekeningen waren betekenisdragers voor de gemeenschap : elke kromming had een nauwkeurige betekenis die de gemeenschap kende. De Maori s konden de tatoeage dus echt lezen. De moko werd aangebracht door een tohunga-ta-moko, een echte kunstenaar die een gewaardeerde bekwaamheid beheerste. Bepaalde tatoeëerders waren zo beroemd, dat zij zich over het hele eiland verplaatsten om leden van verschillende stammen te tatoeëren. De tohunga werden rijkelijk vergoed met kostbare voorwerpen zoals ceremoniële wapens of knotsen in nefriet. De tatoeagezittingen waren langdurig en talrijk. Zij waren ook zeer pijnlijk, maar de getatoeëerde mocht zich niet beklagen om niet als zwakkeling door te gaan. De moko was zo belangrijk voor de Maori s dat zij de getatoeëerde hoofden van hun voorvaderen bewaarden door ze te mummificeren. In de 20 ste eeuw raakten de tatoeages is onbruik, maar sedert zo n vijftien jaar is in de hele Grote Oceaan een beweging opgestaan voor de herontdekking van tradities die tijdens de kolonisatie vergeten waren. Maori s laten zich opnieuw een moko op het gezicht tatoeëren, zonder enig onderscheid naar hun sociale status. christenen. In het oude Rome groette men de keizer met gestrekte arm met Ave Caesar. Deze groet werd overgenomen door de Italiaanse fascisten en de nazi s in Duitsland. Hij is nu in Duitsland verboden. Tijdens de middeleeuwen werd de kus een teken van onderwerping aan de kerk of aan de heer : de gelovige kuste de relieken of de ring van de bisschop, de horige kuste de hand van de leenman. Ridders groetten hun tegenstanders bij een toernooi door hun hand ter hoogte van hun ogen te brengen en door het vizier van hun helm te openen om hun gezicht te tonen en hun tegenstander in de ogen te kijken. Vanaf de renaissance veranderden de gewoonten. De kus als eerbetoon of uit beleefdheid onder mannen werd vervangen door de omhelzing of de handdruk, een Engelse gewoonte die heden ten dage de meest verspreide begroeting is geworden. De liefdeskus tussen een man en een vrouw verscheen pas in die tijd, terwijl de handkus algemeen gangbaar was. Het ging om een gebaar van hoffelijkheid, een teken van inschikkelijkheid van een man tegenover een vrouw. De man bracht, diep gebogen of zelfs geknield, de lippen zo dicht mogelijk bij de hand van de dame zonder die te raken. Terwijl de handkus bij ons helemaal in onbruik is geraakt, is hij nog steeds gangbaar in bepaalde Zuid- en Zuidoost-Aziatische culturen : kinderen geven hem aan hun ouders, grootouders en leraars, of de schoondochter aan haar schoonmoeder. Want het is allemaal een kwestie van cultuur. De enkele kus bij ons kan in onze buurlanden een kus op elke wang worden tot zelfs vier kussen. Bepaalde gebruiken worden in andere landen als absoluut bizar beschouwd, denk maar aan de hongi van de Maori s of het feit dat twee Franstalige mannen elkaar kussen om goeiedag te zeggen. Madeleine Brilot REISWOORDENSCHAT THEMA-INFO : BEGROETING Begroetingen vormen vaak het eerste gebaar van iemand die een ander ontmoet. Deze manier om in contact te treden en iemand te ontvangen, verschilt enorm naargelang tijd, cultuur en omstandigheden. Sedert de oudheid omhelzen mensen elkaar bij wijze van sociaal eerbetoon en eerbied. Toen had de kus nog niet de intieme betekenis die wij er vandaag aan geven. De kus van Judas Iskariot verraadt in de Bijbel Jezus aan de wachten van de hogepriesters van Jeruzalem. De kus was ook het teken van herkenning van de eerste kiwi : Nieuw-Zeelandse nachtvogel die niet kan vliegen ; vandaar ook bewoner van dat land en uit China afkomstige vrucht. marae : Maori gemeenschapshuis met plein. nefriet : goedkopere vorm van jade, groen gesteente. Oceanië : werelddeel met eilanden in de Grote Oceaan. Polynesiër : (oorspronkelijke) bewoner van eilanden in de Grote Oceaan binnen de driehoek Hawaï - Nieuw-Zeeland - Paaseiland. stam : groep mensen die door familie of cultuur verwant zijn. Reisinfo - november 2006

7 Tel je mee met de Maori? Schrijf het juiste getal 1 ta-hi 2 ru-a 3 to-ru 4 va 5 ri-ma 6 o-no 7 vi-tu 8 wa-ru 9 i-wa 10 te-kau Werkblad 1 - november 2006

8 Dolfijnenland In dit stripverhaal zijn tekstballonnen leeggelaten. Vervolledig ze. In het laatste prentje kun je de moko van één van de vrienden aanvullen. Werkblad 2 - november 2006

9 Wereldreis Werkblad 3 - november 2006

10 Shu pravat (Bengali) Dzién dobry (Pools) Buon giorno (Italiaans) Wereldreis Namastee (Hindi) Goeiedag! Gunayden (Turks) Namastee (Hindi) Shalom (Hebreeuws) Wij maken een wereldreis en leren hoe mensen elkaar begroeten bij verschillende volkeren. Daarna gaan wij het zelf uitproberen. De anderen raden uit welk land of werelddeel wij komen. België, Nederland en Servië Omhelzen en afwisselend driemaal op de wangen kussen. Bonjour! Frankrijk Omhelzen en afwisselend viermaal op de wangen kussen. Engeland Op een afstand van driekwart meter de handen schudden. Sawatdie Laos en Thailand Eigen handpalmen tegen elkaar en de vingers omhoog wijzend. Aloha Hawaï Polynesiërs van Hawaï tot Nieuw- Zeeland hangen ter verwelkoming of felicitatie bloemenkransen om. Hi Canadezen geven enkel een hoofdknik en zeggen Hello, Hi of How are you? (zonder de bedoeling naar jouw gezondheid te informeren) of wuiven elkaar van ver toe. Maori en Inuït drukken hun neuzen tegen elkaar. In ijskoude gebieden is het gezicht het enige gedeelte van het lichaam dat niet bedekt is. Duitsers begroeten niemand die zij niet kennen. Als je een glimlach of een knikje krijgt, ben je zo goed als familie. Hello! Guten Tag In Gambia is onder mannen de begroeting met handen geven en elkaars naam noemen noodzakelijk. Salaam aleikum van de rechter handpalm. De Arabische term salaam (vrede) gaat gepaard met een lichte buiging en het naar het voorhoofd brengen Japanners en Koreanen buigen met de handen langs hun lichaam. Chinezen raken elkaar niet aan, maar staan wel dicht bij elkaar bij een begroeting. Zij geven een hoofdknik of een buiging. Bom dia Konnishiwa Portugal en Spanje Omhelzen en afwisselend tweemaal op de wangen kussen. Nihao Buenos días In Jordanië schudden mannen elkaar stevig de hand - vrouwen drukken enkel de vingers - en geven vaak ook een kus op de linkerwang en drie (of vier) kussen op de rechterwang. In Palestina en Rusland geven mensen elkaar een warme, stevige omhelzing. In de Latijnse wereld nemen vrouwen elkaar bij de armen en brengen zij de wangen bij elkaar onder een kussend geluid, maar zonder aanraking. In Marokko is handen schudden in, gevolgd door het naar het hart brengen van de rechterhand als teken van eerbied. Tadzjieken groeten door elkaars hand naar de mond te brengen en te kussen. Werkblad 4 - november 2006

11 Dolfijnenland Luke, Mark en Joanna fietsen zoals elke ochtend samen naar school. Zij zitten alle drie in dezelfde klas en zij stammen alle drie af van een Maori-stam. In hun klas is er een echte mix van Europese Nieuw- Zeelanders en Maori Nieuw-Zeelanders. De Maori woonden al heel lang op Nieuw-Zeeland toen Europese ontdekkingsreizigers er voet aan wal zetten. Net zoals de indianen in Noord- en Zuid-Amerika hebben ook de Maori veel grond en heel wat van hun tradities moeten prijsgeven. Toch zijn er nog enkele tradities bewaard gebleven. Zo hebben de meeste familieleden van Luke, Mark en Joanna tatoeages in hun gezicht en op de rest van hun lichaam. Ook de drie kinderen hopen op een dag een moko op hun gezicht te hebben. Zo kan iedereen zien dat zij echte Maori's zijn. Vorig jaar, toen zij in het vijfde leerjaar zaten, hebben zij elkaar ook een Maori-naam gegeven. Joanna werd Hiringa, een naam waarmee de Maori de zon bedoelen. En omdat Joanna altijd vrolijk en lief is, vonden de vrienden dat die naam goed bij haar paste. Luke die een beetje de leider van de drie is, kreeg de naam van de leider van een oude Maori-stam. Hem noemen zij nu Ahumea. En Mark tot slot werd Horo Mokai, grote hagedis. Want net zoals een hagedis kan hij heel stil zitten, om dan plots op te springen en vliegensvlug weg te hollen. Vandaag fietsen de drie vrienden iets sneller dan anders van school naar huis. De vader van Mark wacht immers op hen om een tocht met de waka te gaan maken. Marks vader heeft een prachtige kano die helemaal volgens de Maori-traditie is beschilderd met groen en oranje. Het is de eerste keer dat de drie kinderen met de waka meevaren. Nu hebben zij de leeftijd bereikt dat zij ook zelf kunnen roeien. Marks vader heeft beloofd om hen naar een eilandje te brengen waar zij misschien een paar zeldzame vogels zullen zien. helpen. Hiringa, zeer vereerd om je op onze waka te mogen begroeten, zegt Mark al grinnikend. De kinderen voelen zich uitgelaten als zij de roeispanen in hun handen nemen. De vader van Mark legt hen eerst uit hoe zij samen moeten roeien en vertelt hen dan hoe je een kano naar links of naar rechts kunt laten draaien. Na enkele keren proberen, hebben zij de smaak te pakken. Zij blijken alle drie geboren roeiers te zijn! Iedereen is heel stil geworden. Je hoort enkel het water opspatten als de roeispanen de oppervlakte doorklieven. De ogen van Joanna stralen als zij achterom kijkt en haar twee vrienden toelacht. Prachtig hé, zegt zij met rode wangen van inspanning. Marks vader is blij dat de kinderen zo van de tocht genieten. Echte Maori s, denkt hij trots. Luke knippert even met zijn ogen. Ziet hij daar in de verte een vin uit het water steken? He Mark, zie jij ook iets aan je rechterkant?, vraagt hij aan zijn vriend. Papa, kijk!, roept Mark uit. Er zwemt ginder iets in het water en oh, het zijn dolfijnen. De kinderen zijn verrukt. Zij tellen negen dolfijnen die in het water aan het stoeien zijn. Hun grijze natte huid blinkt in de zon als zij een buiteling maken. Wat een schitterend schouwspel, denken de kinderen. Zij vergeten even dat zij toch wel moe zijn van het roeien. Als zij uiteindelijk het eiland bereiken, parelt het zweet op hun gezichten. Zij trekken de kano aan land en zijn blij dat zij even kunnen uitrusten en een slok water kunnen drinken. Alle drie kijken zij gefascineerd naar de zee. Wow, dat was een flink stuk roeien, zegt Joanna. Nooit Hé hop, hé hop, hé hop, roepen Luke, Joanna, Mark en zijn vader als zij de kano het water induwen. Gezwind springen de jongens in de boot en steken galant de hand uit naar Joanna om haar aan boord te Werkblad 5 - november 2006

12 gedacht dat ik het zou volhouden. Maar, Hiringa, je bent toch een echte Maori-vrouw en die zijn supersterk, reageert Mark plagend. Zij vertellen Marks vader over de namen die zij elkaar hebben gegeven en dat zij later ook een moko willen om iedereen te tonen dat zij echte Maori s zijn. Marks vader is blij verrast dat zij de tradities willen voortzetten. Hij vertelt hen dat de moko een unieke tekening is en dus voor elke persoon iets anders voorstelt. De drie kinderen kijken geboeid naar het gezicht van Marks vader waarop zij tal van zwarte lijnen en figuren zien. Die lijnen en figuren vertellen wie ik ben, gaat Marks vader verder. Zij vertellen over mijn familie, mijn geschiedenis, de dingen die ik in mijn leven heb meegemaakt. Luke kijkt hem even nadenkend aan. En wat als je niets meemaakt in je leven? Kun je dan ook een moko laten zetten? Marks vader knikt lachend. Natuurlijk, elke Maori kan een moko dragen. En roep maar niet te luid dat je niets zult meemaken. Meestal komen die dingen er sneller aan dan je denkt, Horo Mokai! Jij als hagedis moet dat toch weten. De vrienden schateren het uit als Luke het op een lopen zet, achtervolgd door de vader van Mark. Omdat de tocht langer heeft geduurd dan zij oorspronkelijk dachten, is er niet veel tijd meer om het eiland te verkennen of op zoek te gaan naar zeldzame vogelsoorten. Maar, Luke, Joanna en Mark zijn zo opgetogen over die kanotocht, dat zij dat niet erg vinden. Trouwens, zij moeten nog de terugtocht maken. En hoewel zij uitgerust zijn, is de afstand toch niet te onderschatten. De kano is al een goed eind opgeschoten als Marks vader iets vreemds opmerkt. Enkele meter van de kano verwijderd, ziet hij net onder het wateroppervlak een donker rotsblok opduiken, een uitloper van een onderzeese bergketen. Hij probeert meteen de kano te laten draaien en de kinderen aan te sporen de andere kant op te roeien. Maar, nog voor de jongelui goed en wel beseffen wat zij moeten doen, is de kano al tegen het rotsblok opgevaren. Alle vier horen zij een geweldig gekraak en voelen hoe de boot zich vult met water. Verschrikt kijken zij elkaar aan. Marks vader gebiedt hen meteen in het water te springen vooraleer de boot hen mee de diepte in trekt. Gelukkig kunnen zij allemaal goed zwemmen, maar met kleren en schoenen aan is dat toch niet zo makkelijk. Marks vader tracht de kinderen gerust te stellen en spoort hen aan om rustig te zwemmen. Hij weet dat het nog een heel eind is vooraleer zij de kustlijn zullen bereiken. Zij zijn ongeveer twintig minuten aan het zwemmen als Mark een hevige kramp in zijn kuit krijgt. Zijn vader zwemt meteen naar hem toe en houdt hem als een drenkeling onder zijn kin vast terwijl zij beiden op hun rug drijven. Zo kan Mark even rusten tot de kramp verdwijnt. Marks vader krijgt meer en meer een slecht gevoel bij de hele situatie. Dit houden zij nooit vol. Hoe moet hij de kinderen in hemelsnaam naar het vasteland krijgen? Ook Joanna en Luke hebben het lastig om verder te zwemmen. Volhouden kinderen, roept Marks vader hen bemoedigend toe. Hij probeert Joanna wat te ondersteunen, maar met Mark aan zijn zij is dat niet zo makkelijk. Hij ziet hoe Luke erg bleek wordt en plots kopje onder gaat. Nee! Luke, niet opgeven! Net op het moment dat Marks vader totaal niet meer weet wat te doen, ziet hij Luke uit het water tevoorschijn komen samen met een dolfijn. Ook Mark en Joanna hebben ondertussen de rugvin van een dolfijn vast. Een vierde dolfijn zwemt onder Marks vader en geeft hem een duwtje. Met beide handen grijpt hij de dolfijn vast en laat zich, net als de kinderen, gedwee meevoeren. De dolfijnen maken zachte geluidjes terwijl zij met hun passagiers naar de kustlijn zwemmen. Op enkele meter van het strand, als de kinderen met hun voeten de grond voelen, keren de dolfijnen terug de zee in. Zij maken nog enkele buitelingen en verdwijnen dan plots. Marks vader helpt de kinderen naar het strand waar ondertussen al enkele mensen zijn komen aanlopen. Een week later zitten de drie vrienden op hetzelfde strand. Na een grondig doktersonderzoek en verplichte rust, voelen zij zich beter dan ooit. Dit avontuur heeft hen nog meer met elkaar verbonden. Alle drie weten zij nu dat Marks vader gelijk had : je maakt sneller iets mee dan je denkt. En op hun moko zal alvast het symbool voor een dolfijn prijken Christine Caals Werkblad 6 - november 2006

13 Maak een korte voorstelling van de Maori s Materiaal - Computer met internetaansluiting - Printer - Infoboeken - Papier - Schrijfmateriaal - Scharen, lijm, Aan de slag Verdeel jullie in twee groepen. Je hebt de opdracht een korte voorstelling te maken van de Maori s. Doe dit aan de hand van kernwoorden. Eerste groep : - woonplaats - levensbeschouwing - taal Tweede groep : - eten en koken - ta moko (tatoeage) - dansen Maak hierbij vrij gebruik van de infobronnen en schenk ook aandacht aan de taakverdeling. Wie zoekt wat? Wie voegt alles samen? Wie noteert? Hoe breng je het straks voor de groep? Wat vertelt een naam? Materiaal - Tekenbladen - Stiften - Tijdschriften - Lijm en schaar Aan de slag Zoek een naam die bij je past, doe dat niet zomaar, zoek een echt kenmerk of raakpunt. Jouw naam schrijf je dan op een blad en aan de hand van creatief schrijven, schilderen, een collage geef je inhoud aan jouw naam. Als afsluiter ga je in groep je werk bespreken. Tatoeages : moko Materiaal - Papier - Zwarte stiften - Kohlotloden - Spiegels Aan de slag Ontwerp een eigen tatoeage op papier. Bepaal ook voor jezelf waar je de tatoeage wil op jouw eigen lichaam. Als je klaar bent, ga je per twee de tatoeage op elkaars lichaam plaatsen. Werkblad 7 - november 2006

14 Maak een geluidsmontage over dolfijnen Materiaal - Cd-speler - Cd met onderwatergeluiden (in de meeste bibliotheken te vinden). - Allerlei materiaal : buizen, kokers, plastic, folie, water, ballonnen Geen klassieke instrumenten, maar zaken die geluid produceren. - Cassetterecorder (als je die nog vindt, anders wordt de montage life gebracht vanachter een afscherming vb. een laken) Aan de slag Je brengt een bezoekje aan deze websites : of en leest de volgende info. Geluid bij dolfijnen Dolfijnen maken ook wel eens geluiden die boven water door mensen te horen zijn. Deze geluiden worden via het blaasgat gemaakt. Door het blaasgat gedeeltelijk af te sluiten met het klepje en de lucht naar buiten te persen kunnen de meest vreemde geluiden ontstaan. Hetzelfde effect krijg je door een ballon langzaam leeg te laten lopen en tegelijkertijd aan de opening te trekken. Dit heb je misschien al wel eens gedaan. Je hoort dan een heel hoog piepend geluid. Praten met elkaar Dolfijnen kunnen met elkaar praten door middel van heel hoge geluiden. Dit noemen zij ultrasone geluiden. Het gehoor van dolfijnen is veel gevoeliger dan dat van mensen. Dolfijnen kunnen dus geluiden produceren, die voor ons veel te hoog zijn, die wij dus niet kunnen horen. Deze hoge frequentie heeft ook voordelige gevolgen voor de oriëntatie. De ultrasone geluiden die zij produceren, worden weerkaatst, en zo kunnen zij ook in het donker een voorwerp (of prooi) lokaliseren. Bron : pabolessen/00012donderzeewereld/ Luister naar opnamen van onderwatergeluiden. Daarna maak je met al het beschikbare materiaal zelf een geluidsmontage die volledig de sfeer van het onderwaterleven oproept, laat de montage later aan de rest van de groep horen. Werkblad 8 - november 2006