Pelgrimskerk 13 januari 2019 ds. Sieb Lanser. Schriftlezingen: Jesaja 40: 1-11 Openbaring 12. Gemeente van de Heer,

Transcriptie

1 Schriftlezingen: Jesaja 40: 1-11 Openbaring 12 Gemeente van de Heer, Vandaag horen we over een vrouw en een kind, als een soort alternatieve terugblik op het kerstgebeuren. De vrouw is zwanger en staat op het punt om een zoon te baren. Wie is er met deze vrouw bedoeld? De rooms-katholieke traditie heeft gezegd: Maria, de koningin van de hemel en ze heeft Openbaring 12 gebruikt om het dogma van Maria Hemelvaart te onderbouwen. Inderdaad gaat de vrouw lijken op Maria, die haar zoon ter wereld bracht in Bethlehem. En het beeld schuift nog verder door. Ook Maria is een beeld. Maria staat voor Israël, Gods volk. De verwijzing naar zon, maan en twaalf sterren om haar heen herinnert aan Jozef. Ook die zag immers in zijn droom zon, maan en (elf) sterren om zich heen (Genesis 37) De sterren zijn daar verwijzing naar Jozefs broers, Jakobs zonen. Ze zullen dan ook hier, als twaalftal, wel verwijzing zijn naar het volk van de twaalf stammen, het gehele volk Israël, het volk waaruit de messias is geboren. Middenin een wereld van mannen-overwicht verstaat Israël zichzelf als vrouw, de bruid van God. Niet de mannelijk stoere staten van Babylon, Egypte, Perzië en Rome met hun potenties en prestaties zijn de partners van God, maar vrouwe Israël, in al haar kwetsbaarheid. Dat besef heeft heel sterk in Israël geleefd: de vrouw is het symbool van dit volk. Niet omdat vrouwen mooi zijn, of listig. En in het geheel niet omdat vrouwen onderdanig zouden zijn. Maar omdat vrouwen lèven dragen. Mannen spelen soldaatje en ze spelen met vuur. Vrouwen dragen de geheimen van het leven, ze leven in verwachting. Meermalen wordt van de aartsmoeders verteld dat ze onvruchtbaar waren en dat alleen God hun schoot kon openen. De voortgang van Israëls geschiedenis hangt niet van de man af. Het verhaal van de maagdelijke geboorte uit Matteüs 1 en Lucas 2 zegt het nog scherper: Als Christus op aarde komt, wordt de man in zijn scheppingspotentie opzij geschoven: Jozef wordt overgeslagen en Maria wordt de moeder van de Heer. Verpersoonlijkt de vrouw ook: de christelijke gemeente? Dat zou kunnen worden afgeleid uit het slot van het hoofdstuk (vers 17). Daar worden immers zij die zich aan Gods geboden houden en bij het getuigenis van Jezus blijven gekarakteriseerd als de rest van haar nageslacht. Dat betekent dan ook dat de gemeente niet anders kan worden gezien dan als met Israël verbonden. Delend in Israëls verwachting èn kwetsbaarheid. 1

2 Israël, Maria en later de gemeente, dat zijn de drie vrouwen die het Christus-mysterie door de tijd dragen. De vrouw in zijn visioen werd voor Johannes een beeld van Israël, Maria en de kerk, die Christus in de geschiedenis brengen. Schreeuwend in haar weeën en vol pijn om te baren. De vrouw wordt bedreigd door de draak, het beeld van de kwade machten bij uitstek. De draak is niet zwanger. Hij is per definitie onvruchtbaar. Hij is meer de vernietiger dan de schepper, meer destructief dan creatief. Tegenover de weerloze en kwetsbare vrouw het dreigende monster. Rood is de draak, een vlammenwerper van haat en brandend verzet tegen de Eeuwige. Hij heeft geducht intellect, koppie koppie (zeven koppen), geduchte macht (tien horens) en pretenties van koninklijke heerschappij (op zijn koppen zeven kronen). Wat hij wil is duidelijk: het kind verslinden zodra het geboren is. Alsof hij de betekenis kent van de zoon die geboren wordt. Machtsvertoon is bijna altijd keerzijde van het: zich bedreigd voelen. En hij is als de dood voor het kind dat heerser zal zijn over alle volken. Wat hem betreft, zal er van de messias en zijn rijk niets terechtkomen. De draak is verpersoonlijking van alle verzet tegen de messias. Er woedt verzet tegen de messias en zijn bedoelingen. Verzet van mensen, maar aangewakkerd door een bovenmenselijke kracht. Mensen saboteren het messiaanse rijk, èn ze worden door die sabotagedrang meegesleept, kunnen er niet meer van loskomen. Kwaad is in de bijbel meer dan alleen maar de optelsom van de fouten van mensen. Kwaad is een zelfstandige en ons boven het hoofd gegroeide macht geworden in deze wereld. Dat is uitgedrukt in de Bijbelse voorstelling van de satan of duivel, hier ook de oude vijand uit het paradijsverhaal genoemd: de slang. De anti-macht. Inbegrip van alles wat verkeerd is, omdat het het leven probeert te vernietigen. Soms heb je het idee dat er in onze wereld iets goeds gebeurt; iets vruchtbaars, iets met perspectief. Er lijkt iets van vrede, van gerechtigheid, te ontkiemen. Maar je houdt je hart vast. Wordt het hoopvolle begin niet toch altijd weer de kop ingedrukt? Alsof de duvel ermee speelt De draak staat klaar om het kind bij de geboorte te verslinden. Wij worden herinnerd aan Herodes die alles in het werk stelt om het kind om te brengen: de kindermoord in Bethlehem. Of, verder terug, aan de farao van Egypte, die de opdracht geeft om de zonen van de Hebreeuwse vrouwen direct bij de geboorte te doden en zo Israëls toekomst af te snijden. 2

3 Dan wordt het kind geboren. Maar vóórdat de draak kan toeslaan, is het kind gered en weggevoerd naar God en zijn troon. Je verbaast je. Zit daar niet wat tussen? In één pennestreek wordt het hele leven van Jezus getekend: geboren en gered, Kerstfeest en Pasen en Hemelvaart in één moment. Bedreigd door Herodes, door de duivel in de woestijn, door kerk en staat van zijn dagen, door de dood. Maar gered door God als de eerste van allen. Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen De vrouw vlucht inmiddels de woestijn in. Zij heeft een door God gereedgemaakte plaats: in de woestijn. Land van droogte en eenzaamheid. Maar ook het land waar ze eenmaal God leerde kennen, op weg naar het land van belofte, gevoed door brood uit de hemel en gelaafd door water uit de rots. Woestijn is tegelijk zwaar èn hoopvol. Israël leerde er leven met God, ontving er de Tien Woorden ten leven, werd er opgenomen in het verbond, de meest intieme relatie met God. Elia werd er door de raven in leven gehouden, Jezus heeft er krachten opgedaan voor het werk dat hem wachtte, de kleine kerk is er in Johannes dagen heen gevlucht om aan de verwoesting van Jeruzalem te ontkomen. In de woestijn is de vrouw, de gemeente volstrekt aangewezen op Gods nabijheid, zijn begeleiding. En ze is daar 1260 dagen. Geheimtaal, een tijdseenheid in het apocalyptische denken, ontleend aan het boek Daniël. In het vorige hoofdstuk aangeduid als 42 maanden, en verderop in hoofdstuk 12 als: een tijd en twee tijden en een halve tijd. Steeds is eenzelfde periode bedoeld; 1260 dagen is gelijk aan 42 maanden, wanneer wij de maand op 30 dagen stellen; en 42 maanden is weer gelijk aan een tijd en twee tijden en een halve tijd: x12 + ½ van 12, oftewel: 3 ½ jaar. Het is vaste omschrijving voor: de tijd van de heerschappij van de draak, de zware tijd voor de gemeente, de tijd waarin zij zich bergen, vluchten moet. Bedenken wij weer, dat zeven het getal van de volheid is, dan is duidelijk hoe ook al in het getal 3 ½ (of wat daarmee gelijk staat) is aangegeven dat de draak in zijn streven zijn doel niet bereikt, dat zijn werk halverwege wordt afgebroken. Hoe lang het ook lijkt, er komt een eind aan. Het kwaad is per definitie korter dan Gods volheid. En zo is de vrouw de gemeente op wie de draak nu hij geen vat kon krijgen op de Zoon - zijn woede botviert. De belaagde en vervolgde kerk van Johannes dagen en van alle tijden. Maar het zal niet eeuwig duren. En nu gebeurt er ineens iets nieuws. Of eigenlijk meer een andere belichting van de betekenis van het voorafgaande. Een soort toneelstuk op twee verdiepingen. Terwijl het voorafgaande gebeurt op aarde, gebeurt er ook iets in de hemel. Johannes ziet voortdurend het gebeuren in de hemel als de achtergrond van de geschiedenis op aarde. 3

4 Er komt oorlog in de hemel (hoezo is de hemel een rustige en vreedzame plaats?). De draak bevindt zich daar ook. Bij de behandeling van het boek Job hebben we al gezien, dat de satan zijn plaats in de hemel heeft. Als aanklager tegen de mensen heeft hij toegang tot God zelf. Zo probeerde hij ook Job aan te klagen: geen kunst dat hij ontzag voor U heeft en U dient, hij heeft ook alles mee; neem hem alles maar eens af, of hij U dan niet zal vervloeken en vaarwel zeggen. De satan probeerde God van de mensen te vervreemden. Hij zegt tegen God zoiets als: gelooft U nog echt in die mensen? Laat ze toch vallen; moet U zien wat ze doen, ze laten U voortdurend in de steek! Hij houdt God voor ogen, hoe dwaas het is, de mensen te willen redden,- de mensen die van hún kant immers alles doen om dat reddingswerk onmogelijk te maken. De satan heeft gelijk, als hij God de zonden van de mensen in herinnering brengt,- groot gelijk. Maar dan komt Christus binnen: de getuige à décharge. De discussie wordt steeds feller: Christus getuigenis tegenover de aanklacht van de draak. Hij wint het. En voor de draak is geen plaats meer in de hemel. Michaël (de bescherm-engel van Israël) en zijn engelen smijten hem de hemel uit. Bij God heeft hij geen invloed meer, zijn rol in de hemel is uitgespeeld, zijn aanklacht tegen de mensen is ontzenuwd. Hoe dan? Dankzij de heerschappij van God en de macht van zijn Gezalfde, Christus. Sinds Christus heeft de satan met zijn aanklacht geen recht van spreken meer. Er kan niets meer tussen God en ons in komen. Het is goed! Christus staat voor ons in. Hij heeft overwonnen. Nee, de lofzang zegt het nog anders: zij zijn broeders en zusters zij hebben hem overwonnen dankzij het bloed van het Lam en dankzij hun getuigenis. Het bloed van het Lam, zijn zelfovergave-tot-de-dood-toe, dáár kon de satan niet tegenop; en ieder die zich daarop beroept, in geloof en leven, is sterker dan satan. Nu de draak, de satan in de hemel geen toegang meer heeft, gaat hij zich op de aarde concentreren. Het enige wat hij kan doen is: proberen het de vrouw, de gemeente, lastig te maken. En dat doet hij ook. De kerk wordt vervolgd. Maar ook nu weer horen wij dat de boze opzet, de opzet van de boze, mislukt. Zoals God Israël op adelaarsvleugelen gedragen heeft, zo krijgt de vrouw ook nu de twee vleugels van de grote adelaar om te vluchten; zij blijkt, in alles wat zij te doorstaan heeft, wonderlijk onaantastbaar. De draak of de slang spuwt zelfs een stroom water als een rivier achter de vrouw aan om haar daarin mee te sleuren. En water betekent in de bijbel vaak: dood, chaos, bedreiging. Weer 4

5 horen wij, dat de vrouw, de gemeente, aan de bedreiging ontkomt: de aarde verzwelgt de rivier. Het is als een herhaling van het scheppingsverhaal: de wateren overspoelen het droge niet, er blijft mogelijkheid om te leven. Zoals ook Israël niet door het water van de Rode Zee werd verslonden. De gemeente is in veiligheid. Johannes wil zijn geloofsgenoten, tijdgenoten, wil óns ook een hart onder de riem steken: het is God die trouw zijn kerk bewaart. Satan is nog steeds in actie. De draak levert strijd met de rest van het nageslacht van de vrouw, met allen die zich aan Gods geboden houden en bij het getuigenis van Jezus blijven. Maar het zijn niet meer dan laatste stuiptrekkingen van wie al definitief verslagen is. D-day hebben we als het ware al achter de rug, Victoryday ligt in het verschiet. De satan weet dat hij verloren heeft en dat hij weinig tijd heeft. Hij is kwaadaardiger dan ooit, maar de volgelingen van de messias horen bij het kind dat met Kerst geboren werd en dat ontkwam, en ook zij zullen ontkomen. Een troostende boodschap aan het begin van het nieuwe jaar. Amen. 5