Ministerie van Buitenlandse Zaken

Transcriptie

1 Ministerie van Buitenlandse Zaken Transnational Institute en Stichting Ondezoek Multinationale Ondernemingen T.a.v. Roeline Knottnerus en Pietje Vervest pia Pâstbus LD AMSTERDAM Postbus EB Den Haag wwwrijksaverne dni Contactpersoon 10 2 e Onze rererentie MINØUZA d Datum / juni 2014 Betreft Reactie op uw brief BIjIage(n) Geachte mevrouw Knottnerus en mevrouw Vervest, Met aandacht en interesse heb ik uw brief aangaande de onderhandelingen tussen de EU en Canada over het Corn prehensive Economic and Trade Agreernent (CETA) gelezen. Graag stuur ik u hierbij mijn reactie daarop- Voor het verloop van de Raad Buitenlandse Zaken Handel van 8 mei 2014 verwijs ik u naar mijn brief aan de Twëede Kamer van 23 mei In uwbrief schetst u ten eerste een spanningsveld tussen het door mij uitgezette onder±oek naar investeringsbescherming in het Transaflanhc Trade and fnvestrnent Partnership (TTIP) en de voortschrijdende besluitvorming van CETA. Confoçm mijn toezegging naar aanleiding van de motie Van Ojik, brengt het onderzoek de kansen en risico s van het Investor-State Dispute Sett!ernent (ISDS) in TTIP in kaart. Ondanks dat CETA niet wordt genoemd in deze motie, houd ik de samenhang tussen CETA, TTIP en het door mij uitgezette onderzoek nauwlettend in de gaten. De voorlopige investeringsparagraaf in het CETA-akkoord bevat waarborgen, zoals beleidsvrijheden van overheden en gedragsregels voor arbiters. In de beoordeling van deze waarborgen maak ik gebruik van de studies die daarnaar zijn gedaan. Het betreft bijvoorbeeld een bestaande studie van het International Institute for Sustainable Deve!oprnent (1150) over 1505 in CETA. Ik wil ook de resultaten van het ISDS-onderzoek naar TTIP hiervoor gebruiken. Ten tweede ziet u risico s bij het opnemen van ISDS in CETA voor de beleidsvrijheden van overheden. In CETA is opgenomen dat bij het nemen van niet-discrimlnatoire maatregelen ten behoeve van de bescherming van publieke belangen (zoals milieu, veiligheid en zorg) géén compensatie wordt betaald bij onteigening. Deze bepaling is met opzet breed geformuleerd, zodat beleidsmaatregelen van overheden om publieke belangen te borgen onder deze bepaling vallen. - Pagina t van 2

2 Met betrekking tot uw zorgpunten die zich richten tot de onafhankelijkheid van arbiters, maak ik u erop attent dat het hoofdstuk over ISDS in CETA bekleed is met een aantal waarborgen om de onafhankelijkheid van arbiters te garanderen. De EU en Canada zijn in het hoofdstuk over ISDS gedetailleerde bepalingen overeengekomen. Daarmee is de interpretatieruimte van arbiters begrensd, wanneer bepalingen bij een geschil worden ingeroepen door investeerders. Bovendien bevat CETA een gedragscode voor arbiters. In deze gedragscode zijn onder meer bepalingen opgenomen betreffende de onpartijdigheid van arbiters, hun nevenfuncties en het omgaan met vertrouwelijke informatie. De verdraspaftijen kunnen er ook voor kiezen de zogenaamde International Bar Assocition Guidelines on Conflict of Interest in International Arbitration te volgen. Deze richtlijnen bevatten gedragsregels voor arbiters. De mogelijkheid van een geschillenprocedure met slechts één arbiter is geïntroduceerd om de kosten voor (juridische) bijstand voor het midden- en kleinbedrijf tot een minimum te beperken. Dit vergroot de toegang voor kleinere bedrijven, waaronder particylieren, tot geschillenprocedures. De betrokkenheid bij geschillenprocedures beperkt zich overigens niet uitsluitend tot bedrijven. Maatschappelijke organisaties, waaronder die van u, kunnen in CETA door middel van amicus briefs standpunten aan arbitragetribunalen kenbaar maken. Verder wijst u in uw brief op het risico dat de zogenaamde most-favoured nation bepaling (MFN-bepaling) het mogelijk maakt dat investeerders onder CETA zich mogen beroepen op verdergaande rechten uit andere investeringsverdragen. De MFN-bepaling in de (voorlopige) CETA-tekst is zodanig geformuleerd dat beschermingsstandaarden in andere investeringsverdragen of handelsverdragen niet gebruikt kunnen worden in geschillen in het kader van CETA. Ik deel tot slot uw mening dat handelsverdragen niet uitsluitend door een juridische bril moeten worden beoordeeld, maar dat deze in een bredere politieke en matschappelijke context bekeken moet worden. Ik verwelkom dan ook zoveel mogelijk verschillende beleidsinhoudelijke invalshoeken, omdat deze uiteindelijk een bred gedragen besluitvorming ten goede komen. Ik hoop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. De Minister voor Buitenlandse Handel en OntwikItiçgssamenwerking. Lilianne Pagrna 2 van 2

3 SOMO SOMO - Sarphatistraat GL Amsterdam TNI De Wittenstraat AiC Amsterdam Ministerie van Buitenlandse Zaken Bezuldenhoutseweg AC Den Haag Postbus Nederland t.a.v. de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, mevrouw Lilianne Plournen cc.: de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Betreft: Reactie Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) en het Transnational lnstitute (TNI) op de Kamerbrief Stand van Zaken EU-Canada vrijhandelsakkoord, d.d. 29april2014 Amsterdam, 30april2014 Geachte mevrouw Ploumen, SOMO en TNI hebben met belangstelling kennis genomen van de Kamerbrief betreffende de stand van zaken rond het LU-Canada vrijhandelsakkoord van 29april. We begrijpen dat we t.a.v. de besluitvorming rond CETA het verslag van de bespreking in de RBZ Handel van 8mei moeten afwachten. Intussen zijn we blij met de inzet om dit akkoord aan te merken als een gemengd akkoord waarover ook de nationale parlementen zich moeten uitspreken en hopen dat het Hof van Justitie de lezing van de lidstaten in deze zal volgen. Tegelijkertijd nemen we deze gelegenheid te baat om in afwachting van het definitieve onderhandelingsresultaat een aantal zorgen rond het CETA-verdrag onder uw aandacht te brengen. Ten eerste betreffen die de opname in het CETA akkoord van het in toenemende mate omstreden ISDS-mechanisme. Wij zien een spanningsveld tussen het onderzoek dat het ministerie van Buitenlandse Zaken momenteel laat uitvoeren om te komen tot een goed afwegingskader voor beslissingen omtrent ISDS met ontwikkelde landen en de voortschrijdende besluitvorming van het CETA-akkoord. Wij vragen ons af wat uw inzet hierop is in de Raad, mede in het licht van de motie K!aver/Vos (d.d. 20/2jl.) om ook de iniplicaties van CETA bij het ISDS-onderzoek te betrekken. SOMO en TNI zijn van mening dat de hervormingsagenda op het gebied van investeringsbescherming in CETA beoordeeld moet worden als te vrijblijvend, m.n. als het gaat om de EW-zoL ci.

4 Most Favoured Nation-bepaling, de vrijheid om te reguleren en de ISDS-bepalingen. Daarbij baseren we ons op gelekte CETA-onderhandelingsteksten en teksten die voorliggen in de TflP/ISDS consultatie van de Europese Commissie. Met betrekking tot het recht op regulerend optreden, vermeldt de CETA-tekst slechts in de preambule: RECOGNIZING the right to regulate within their territories, ina manner consistent with this Agreement. to achieve their public policy objectives (onderstreping toegevoegd). Deze formulering is zeer zwak: het recht om te reguleren wordt daarmee feitelijk onderworpen aan dein het investeringshoofdstuk van het verdrag opgenomen bepalingen in plaats van andersom. Verder kent CETA een ISDS bepaling die weliswaar aan meer voorwaarden gebonden lijkt te zijn dan tot nu toe in investeringsbeschermingsovereenkomsten het geval is geweest, maar die het principe onverlet laat dat bedrijven eenzijdig overheden voor een tribunaal kunnen dagen als zij vinden dat hun rechten als investeerder worden geschonden. De bepalingen in CETA zijn weliswaar aangescherpt ten opzichte van sommige andere vrijhandelsverdragen, maar de ruimte voor eigen interpretatie door arbiters in investeringstribunalen blijft (te) groot. Kritische analyses wijzen in dat verband bijvoorbeeld op de weliswaar aangescherpte, maar nog altijd problematische formulering in CETA van de zgn. fair & equitable treatment-bepaling. 1 En de arbitrage bhjft een systeem dat het mogelijk maakt dat drie ad hoc benoemde commerciële juristen - in een systeem dat met veel minder waarborgen omtrent onafhankelijke rechtspraak is omgeven dan nationale rechtssystemen uitspraken doen inzake de rechtmatigheid van nationale beleidsbeslissingen. En daarbij kunnen schadevergoedingen worden geëist en toegekend van een dusdanige üiiiv ng dat de dreiging met claims een chilling effect kan hebben op het invoeren van gewenste regelgeving. CETA verhoogt bovendien het risico op claims, omdat er op voorstel van de EU een tribunaal met slechts 1 arbiter wordt geïntroduceerd om de drempel te verlagen voor het M KR om claims in te dienen of om lage claims te kunnen voorleggen. Hoewel dit effect moeilijk is te kwantificeren, zijn er wel degelijk gevallen bekend waarin investeringsgeschillen hebben geleid tot het terugtrekken van de omstreden maatregel. Een voorbeeld waarbij Canada betrokken is: A third example of this potential politica! cost associated with investment treaties is the case of Ethyl v. Canada, o claim brought by a US investor under NAFTA. It seems that this claims played at leost some mle in encouroging the Canadian government to abandon the environmental measure that was the subject of the dispute. The settlernent ogreement required the poyment af darnages 1...] and the withdrawol of the meosure Wij zijn van mening dat het opnemen van 1505 in handelsverdragen vanwege bovengeschetste risico s voor de beleidsvrijheid van overheden; het eenzijdige karakter van het systeem, waarbij alleen bedrijven als eiser kunnen optreden; en het gebrek aan waarborgen omtrent de Zie bijvoorbeeld: Nathalie Bernasconi-Osterwalder & Howard Mann, A Response to the European Commission s December 2013 Document Investment Provisions in the EU-Canada Free Trade Agreement (CETA), 1150, February eu ceta,pdf 2 Lauge Poulsen, et al., Costs and Benefits of an EU-USA lnvestment Proteciton Treaty, [.5E Enterprise, treaty.pdf, p. 40.

5 onafhankelijkheid van de arbitrators nooit een goed idee is. En bovendien apert overbodig in landen niet goed ontwikkelde rechtssystemen. Wij kennen uw positie dat opname van ISDS geen gevolgen zal hebben voor de vrijheid van overheden om bijvoorbeeld milieumaatregelen door te voeren, omdat maatregelen genomen in het algemeen belang uitgezonderd zouden zijn van het beginsel van compensatie bij (indirecte) onteigening (afdwingbaar middels ISDS). Onze analyse is dat op dit punt een zekerheid wordt gegarandeerd die niet is waar te maken. De gevolgen van de specifieke verdragsteksten zoals ze nu voorliggen zijn onvoldoende te overzien. Analyse van bijvoorbeeld het International Institute for Sustainable Developrnent ( IISD) stellen juist dat de publieke waarborgen onvoldoende zijn. Zeker ook waar het de bepalingen rondom indirecte onteigening betreft: ;...the CETA droft... carves out from the definitian of indirect expropriation, non-discriminatory easures... to protect legitimate public welfare objectives, such as health, safety and the environment. These non-discriminatory measures will in principle not be compensable becouse the> cannot be viewed as indirect expropriation. However, the wording except in rare circurnstances allaws the possibility that certain public welfare measures (specifically, thase that appear man,festly excessive in terms of purpose) would constitute indirect exprapriation. This wording has been criticized by some as potentially undermining the choracter of the carve-out farpolice measures, as the reference leaves to the tribunal to decide the issue, insteod afformuloting a dear definition. 3 De wijze waarop de MFN-bepaling in CETA is geformuleerd, kan pogingen tot vinden van een betere balans inzake de r echtenyan investeerders versus het recht op regulering in CETA verder ondergaven: De MFN-tekst lijkt het bovendien mogelijk te maken dat investeerders zich onder CETA mogen beroepen op verdergaande rechten uit andere investeringsverdragen. Wij wijzen u - en de Tweede Kamer, aan wie wij een afschrift van deze brief doen toekomen er met klem op dat om het importeren van ongewenste risico s t.a.v. beleidsruimte en overheidsfinanciën via hanctelsverdragen als CETA (en ook het ter onderhandeling voorliggende TrIP-akkoord) te voorkomen, er niet alleen met een juridisch vergrootglas naar gekeken zal moeten worden. Ook zal er kennis moeten worden genomen van de vaak zeer uiteenlopende juridische beoordeling van in dergelijke verdragteksten opgenomen bepalingen en de manier waarop zij elkaar versterken, dan wel ondergaven. Voor een gedegen politieke besluitvorming zal inzichtelijk moeten worden gemaakt hoe deze op hun merites moeten worden gewogen. Namens SOMO en TNI, Hoogachtend, Roeline Knottnerus Pietje Vervest IISD, 2014, p9.

6 Ministerie van Buitenlandse Zaken TER BESLISSING Aan Van Via Kopie aan Afgestemd met memo Datum 11juni2014 Onze Referentie Minbuza Opgesteld daar 10 2 e SG, DWH, DIE Concept-antwoord op brief 10 2 g en 10 2 e Bijlage: g Aanleiding 10 2 g De gezamenlijke brief van 10 2 g Inzake het hoofdstuk over investeringsbescherming (ISDS) van het vrijhandelsakkoord tussen de EU en Canada (CETA). In deze brief wordt een aantal kritische kanttekeningen geplaatst bij het ISDS-mechanlsme In CETA. Gevraagd besluit Graag uw instemming met het concept-antwoord en ondertekening van bijgevoegde brief. Toelichting Op 18 oktober 2013 bereikten de EU en Canada een principe-akkoord. Sindsdien worden de laatste openstaande, met name technische, details uitonderhandeid. Dit betreft punten op het terrein van diensten en investeringen. Het hoofdstuk over ISDS in CETA is, op een paar openstaande punten na, afgerond. De strekking van het concept- antwoord op deze brief is als volgt: U duidt het spanningsveld tussen het onderzoek naar investeringsbescherming in TTIP en de voortschrijdende besluitvorming van CETA; IJ nuanceert de standpunten van 10 2 g met betrekking tot de beleldsvrijheden van overheden, het eenzijdige karakter van het systeem, gebrek aan waarborgen omtrent de onafhankelijkheid van arbiters en de MFN bepaling in het hoofdstuk over 1505 in CETA. Pagina 1 van 1 CAI// 7njGi /jfljfl