Om te voorkomen dat trillingen via de vloer. niet op dezelfde verdieping gebouwd.

Transcriptie

1 Om te voorkomen dat trillingen via de vloer 36 worden MEBEST doorgegeven, april zijn filmmix 2018 en foley niet op dezelfde verdieping gebouwd.

2 Geluidsstudio WarnierPosta WATT BETEUGELD MET MASSA- VEER-MASSA Tekst en fotografie: Klokhuys tekst en foto Uitzonderlijke wensen vragen om uitzonderlijke oplossingen. Bijvoorbeeld de nieuwe geluidsstudio van WarnierPosta, waar meervoudig Gouden Kalf winnaar Peter Warnier films en tv-series van geluid voorziet. MAT Afbouw moest alle creativiteit aanboren om te maken wat nog niet eerder was gemaakt. Uniek in Nederland Wie wel eens naar de bioscoop gaat, en vooral naar blockbusters als Star Wars en Dunkirk, weet hoe belangrijk geluid is voor de beleving. Hard moet het zijn maar het moet vooral van zoveel mogelijk kanten komen. Lang zijn we verwend met Dolby surround sound 5.1 en 7.1; systemen met vijf of zeven gelijkwaardige geluidskanalen en een extra kanaal voor de lage frequenties. Het Walhalla van het moment is Dolby Atmos. De technologie maakt het mogelijk om geluid over 64 unieke speakers te laten klinken. Uniek, dat houdt in dat uit elke geluidsbox een ander geluid klinkt. Dat lijkt garant te staan voor een kakofonie maar Dolby Atmos maakt het mogelijk om een regenbui of een vuurgevecht zo nauwkeurig te simuleren dat het lijkt alsof de druppels daadwerkelijk op je hoofd vallen en de kogels je om de oren vliegen. Voorwaarde is wel dat het geluid dan zeer goed wordt gemixt. In Nederland is er maar één locatie die daar de kwaliteiten én de faciliteiten voor heeft, de nieuwe studio van WarnierPosta. Binnenhouden en buitensluiten Het gebouw aan de Koivistokade in Amsterdam bevat vijf gewone studio s waar geluid voor films en tv-series als De Luizenmoeder en Flikken Maastricht wordt bewerkt en gemixt. Daarnaast zijn er nog twee unieke ruimtes; in de foley wordt geluid gemaakt en opgenomen en in de filmmix een kleine bioscoopzaal kunnen films van het Dolby Atmos geluid worden voorzien. MEBEST april

3 Bij de bouw van de filmmix en de foley moest MAT Afbouw het doen zonder uitgebreid bestek en zonder akoestisch rapport. Zonder speciale maatregelen zouden de twee ruimtes elkaar lelijk in de weg kunnen zitten, geeft Peter Warnier aan. Als we in de grote zaal ontploffingen mixen moet het in de foley helemaal stil zijn om heel zacht geluid te kunnen opnemen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan want in de filmmix kan een kleine watt aan geluid worden geproduceerd. Dat is veel; heel veel. Daarnaast is vooral het sóórt geluid lastig om te beteugelen, legt de Nederlandse expert op het gebied van filmgeluid uit. Spraak tegenhouden is niet zo moeilijk, je doet de deur dicht en je bent een hoop kwijt. Maar spraak heeft voornamelijk hoge frequenties. Hier hebben we met het spectrum bioscoop te maken en dat zijn voornamelijk lage frequenties. Onder de 200 hertz wordt het echt ingewikkeld. Die lage dreunen zijn moeilijk tegen te houden, die hebben zoveel energie. Meten weten Een echte uitdaging dus. Warnier legde hem voor aan MAT Afbouw. Het bedrijf uit Zaltbommel heeft al de nodige bioscoopzalen gebouwd, waaronder recent nog een Kinepolis in Utrecht mét een Dolby Atmos-zaal. Maar ook voor de doorgewinterde droge afbouwer was studio WarnierPosta geen eenvoudige opgave. Vooral ook omdat er vrijwel niets op papier stond. Er was geen uitgebreid bestek, geen dik rapport van een akoestisch adviseur, geen nauwkeurig omschreven en onderbouwde eisen waar de wan- 38 MEBEST april 2018

4 De nieuwe Studio WarnierPosta is de enige studio in Nederland waar films van het Dolby Artmos geluid kunnen worden voorzien. Onder de 200 hertz wordt het echt ingewikkeld den en de plafonds aan moesten voldoen, aldus Peter van Nuland van MAT Afbouw. We zitten heel de dag in donkere kamers, als we daar uit komen willen we licht en ruimte, was grofweg de opdracht geweest waar architectenbureau Dedato mee aan het werk was gezet. De veeleisende geluidsruimtes maken hoefde de architect niet. Dit is niet mijn eerste studio en ik ben over de hele wereld in studio s geweest dus ik weet wel hoe je er eentje moet bouwen, verklaart Warnier zich. Ik heb er ook geen rapport van een akoestisch adviseur voor nodig. Ik bedenk iets en voor plekken waar je problemen kunt verwachten vraag ik Michiel Post van Post Acoustics om uit te rekenen hoe het daar zal gaan uitpakken. Maar in feite is het gewoon een kwestie van bouwen en meten. Al zegt meten ook niet alles. Zeker met lage tonen is het zo dat als je je hoofd een beetje beweegt het al weer weg kan zijn. Veel doe je dus proefondervindelijk. Voor de rest is het een kwestie van natuurkundige principes. Doos-in-doos Een van die natuurkundige principes leert dat hoe meer massa je hebt, des te meer lage tonen je kunt tegenhouden. Maar volgens de bouwfysica zou de benodigde massieve massa in bijvoorbeeld kalkzandsteen blokken veel te zwaar worden voor de fundering van het gebouw. Daarom is het massa-veer-massa-principe voor ons dé methode, zegt Peter van Nuland. Daarmee kun je de massa en dus het gewicht beperkt MEBEST april

5 houden. Dat het een systeem moesten worden met diverse lagen gipsplaten met een geïsoleerde spouw ertussen was dus duidelijk. En dat wanden en plafonds ontkoppeld moesten worden van de constructie was ook evident. Anders zouden de trillingen en dus het geluid probleemloos worden doorgegeven aan de andere ruimtes. Een doos-in-doos-constructie dus. Maar dan niet met een stellage van staal; er was simpelweg geen ruimte om een constructie te bouwen die, gegeven het gewicht van het plafond, de overspanning aankon. Dat was dan ook de reden om te kiezen voor Gyproc SoundBloc-wanden in plaats van Technostar-wanden die wel om een staalconstructie vragen. Het AS 305 systeem bestaat uit een dubbel skelet van AcouStud profielen opgevuld met een dubbele laag van 75 mm glaswol. Aan de buitenzijden van het dubbele skelet monteerde MAT Afbouw vier lagen Gyproc db-gipskartonplaat. Ivi-regels zorgen ervoor dat de 7 meter hoge wanden akoestisch ontkoppeld zijn van de betonnen constructievloer. Het creëert een Rw van zo n 75 tot 80dB in het spectrum spraak. Die aanvankelijke eis werd al snel bijgesteld naar 56,9dB, maar dan wel in het spectrum bioscoop. Experimenteel plafond Waar de puzzel voor wanden tamelijk snel kon worden opgelost, kostten de plafonds de nodige hoofdbrekens. Ze moesten bij voorkeur dezelfde prestaties leveren als de wanden. Meest voor de hand liggende oplossing was om de AcouStudwanden ook horizontaal te bouwen. Daar zaten wel wat haken en ogen aan, weet Peter van Nuland. De AS 305 is als wand getest. Je hebt In de foley worden geluiden opgenomen die later in films en series worden gebruikt. Hinderlijk geluid van buiten mag er absoluut niet doordringen. 40 MEBEST april 2018

6 dus geen idee wat er met de profielen gebeurt als je hem gaat kantelen. Gaan die doorhangen door het gewicht van de vierlaagse beplating aan boven- en onderkant en maken ze contact, dan heb je een dik probleem. We hebben dus een oplossing bedacht om de bovenschil en de onderschil dusdanig van elkaar te ontkoppelen dat ze elkaar niet kunnen raken. Dan was er nog het probleem van de bevestiging. Voor een staalconstructie was onvoldoende ruimte en voor een vrijdragende oplossing was de overspanning te groot. MAT Afbouw loste dat dilemma op door draadstangen door de V-naden van de kanaalplaatvloer boven het plafond te steken voordat de naden werden dichtgestort. Aan de bovenzijde van de vloer zorgen plaatjes aan de draadstangen ervoor dat deze niet weg kunnen schieten. De draadstangen zijn op geen enkele wijze akoestisch ontkoppeld van de constructie, maar ingenieuze akoestische hangers aan de stangen lossen dat probleem op. Plafonds en wanden raken elkaar uiteraard wel, anders zou het geluid nog vrij kunnen weglekken. De bovenste plafondschil sluit aan op de buitenste wand en de onderste plafondschil op de binnenste wand. Die aansluitingen zijn echter volledig geluiddicht gemaakt en akoestisch ontkoppeld. En op geen enkele manier steunen de plafonds op de wanden; het volledige gewicht wordt gedragen door de draadeinden. Het plafond komt per m 2 op zo n 125 kilo, zegt Peter van Nuland. Dat is niet al te zwaar, maar zou dat op de wanden komen te rusten, dan zou de boel ongetwijfeld uit elkaar worden getrokken. Dan krijg je blik op blik en heb je een serieus probleem. Als we in de grote zaal ontploffingen mixen moet het in de foley helemaal stil zijn Voor een staalconstructie was te weinig ruimte boven de filmmix en de overspanning was te groot om met een vrijdragende constructie te werken. De doos is met stalen draadeinden opgehangen aan de betonnen constructie. Uiteraard akoestisch ontkoppeld. MEBEST april

7 Toch nog een stukje esthetiek in het verder vooral minimalistische geluidsstudio. De ronde hoek van de foley is prefab op maat gemaakt met Glass Reinforced Gypsum (GRG). Hoek en wanden zijn afgewerkt met filmposters, een greep uit het oeuvre van WarnierPosta. In feite is het gewoon een kwestie van bouwen en meten Prestatie gaat boven presentatie De filmmix waar het geluid binnen moet worden gehouden en de foley waar het geluid buiten moet worden gesloten zijn op dezelfde wijze gebouwd. Isoleren werkt immers twee kanten op. Groot verschil is wel dat ze niet op dezelfde vloer staan. De bioscoopzaal is op de begane grond gebouwd en de opnamestudio op de vrijhangende vloer van de eerste verdieping. Daar hebben we met het ontwerp wel rekening mee gehouden, zegt Peter Warnier. Als we ze op dezelfde vloer hadden gebouwd dan zouden de trillingen door die vloer worden doorgegeven. Dan kun je isoleren wat je wilt, maar je zou het nooit goed krijgen. Ook uiterlijk verschillen de twee ruimtes. Van binnen oogt de filmmix als een gewone bioscoop; het plafond is zwart en vloer en wanden zijn zwart gestoffeerd. Niet voor de mooi maar omdat het functioneel is. De buitenzijde is niet afgewerkt, daar kijk je nog aan tegen kale gipsplaten met dichtgesmeerde naden. Wat je ziet is duidelijk minder belangrijk dan wat je hoort. Of beter gezegd, wat je niet hoort. Aan de buitenwanden van de foley is wat meer zorg besteed, die zijn van boven tot onder beplakt met filmposters. En de driezijdige ruimte heeft een verrassend speels element, één van de hoeken is afgerond. Dat is geen buiggips maar GRG, Glass Reinforced Gypsum, zegt Peter van Nuland. Op maat gemaakt voor de ruimte door een glasvezelversterkte gips in een mal te gieten. De ronde hoek is tegen de gipsplaatwand aangeschoven en vastgezet. Een sierlijke noot in een verder vooral functioneel gebouw dat bol staat van technische hoogstandjes. 42 MEBEST april 2018

8 MEBEST april

9 De wanden van de filmmix leveren een Rw van 56,9dB, in het spectrum bioscoop. Dát was belangrijk, uiterlijk niet zo, er kwamen toch zwarte doeken voor te hangen. Het uiterlijk van de buitenkant van de filmmix is van later zorg, zolang het geluid van explosies en blaffende honden maar binnen blijft. Over MAT Afbouw MAT Afbouw is gespecialiseerd in metal stud systemen (stalen profielen en gipskarton platen). Het afbouwbedrijf richt zich op innovatieve oplossingen voor brand, geluid, akoestiek, logistiek, inbraak- en kogelwering en naadloze klimaatplafonds. MAT Afbouw is gespecialiseerd in complexe werken en beschikt over eigen transportmiddelen (vrachtauto s met kranen), die een belangrijke rol spelen bij de logistiek op de projecten. Het bedrijf is opgericht in 1980 in s-hertogenbosch en was van 1991 tot eind 2013 als zelfstandige werkmaatschappij onderdeel van Janssen de Jong Groep. Sinds 2014 is MAT Afbouw verzelfstandigd. Op het kantoor in Zaltbommel werken 25 mensen. Daarnaast heeft MAT Afbouw 25 man vast personeel buitendienst een een flexibele schil van zo n 170 man. De jaaromzet bedraagt circa 17 miljoen euro. Studio WarnierPosta Opdrachtgever: WarnierPosta BV, Amsterdam Architect: Dedato ontwerpers en architecten, Amsterdam Ruwbouw: Willy Naessens, Nieuwkuijk Droge afbouw foley en Dolby Atmos filmmix: MAT Afbouw, Zaltbommel 44 MEBEST april 2018