Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw. SPNA ziektenbestrijding in wintertarwe 2012

Transcriptie

1 Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw SPNA ziektenbestrijding in wintertarwe 2012

2 SPNA ziektenbestrijding in wintertarwe 2012 Opdrachtgevers: Agrifirm Plant BASF Bayer CropScience B.V. WPA Robertus Auteur: Rapportnummer: 111 Projectnummer: 400 Onderzoekslocatie: Dhr. W.S. Otter Dhr. J. van t Westeinde SPNA locatie Ebelsheerd Datum: november 2012 SPNA Locatie Kollumerwaard Hooge Zuidwal TJ Munnekezijl Locatie Ebelsheerd Hoofdweg PL Nieuw Beerta Telefoon +31(0) Fax +31(0) Internet info@spna.nl BTW nr. NL B.01 KvK Rabobank IBAN NL79RABO BIC RABONL2U

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Proefaanleg en objecten Groeiseizoen Grondbewerking Gewasbescherming Bemesting Applicaties Waarnemingen Oogst en verwerking Statistische analyse Resultaten Opbrengst Kwaliteit Ziekteaantastingen Conclusie Bijlage 1: Algemene proefveldgegevens Bijlage 2: Proefveldschema Bijlage 3: Ziekte beoordelingsschalen Bijlage 4: Weersgegevens tijdens het groeiseizoen... 18

4 1 Inleiding Tarwe is in Nederland het grootste akkerbouwgewas. Om de opbrengst van dit gewas zeker te stellen, is het noodzakelijk om een goede ziektenbestrijding uit te voeren. Gedurende het groeiseizoen kunnen schimmelziekten op willekeurige momenten en in diverse stadia het gewas aantasten en de nodige schade veroorzaken. Er zijn verschillende ziekten die kunnen optreden. De meest voorkomende zijn bladvlekkenziekte (Septoria tritici), gele roest (Puccinia striiformis), bruine roest (Puccinia recondita), DTR (Drechslera tritici-repentis) en aarfusarium (Fusarium spp.). Er zijn verschillende middelen op de markt met elk hun eigen (combinatie van) werkzame stoffen om deze ziekten de baas te kunnen. Het tijdstip om de verschillende middelen in te zetten is sterk afhankelijk van een aantal factoren. De belangrijkste factoren staan hieronder weergegeven: - Gewasstadium - Weersomstandigheden en vooruitzichten - Ras (resistenties) - Ziekten in het gewas - Bouwplan/rotatie - Grondsoort Over het algemeen wordt over drie spuittijdstippen gepraat, namelijk T1, T2 en T3. In onderstaande vergelijking wordt het verschil tussen deze spuitmomenten toegelicht (bron: DLV). T1 T2 T3 Eind april / begin mei Eind mei Begin juni Gewasstadium 1 e - 2 e knoop Gewasstadium kort voor in de Gewasstadium: bloei aar komen Gewascode DC Ziekten: m.n. septoria, meeldauw, soms gele en bruine roest Gewascode DC Ziekten: m.n. septoria, bruine roest soms gele roest, DTR Gewascode DC Ziekten: aarfusarium De doelstelling van dit onderzoek is om verschillende middelen en strategieën voor fungicidenbestrijding in wintertarwe met elkaar te vergelijken. Pagina 4 van 25

5 2 Proefaanleg en objecten In een homogeen perceel wintertarwe, op de SPNA locatie Ebelsheerd in Nieuw Beerta, is een proef uitgevoerd met verschillende bestrijdingsstrategieën voor blad- en aarziekten. Er zijn drie verschillende spuitmomenten uitgevoerd, T1, T2 en T3. Het onderzoek is uitgevoerd in het ras Elixer. De samenstelling van de objecten is geschied op basis van inschrijving van verschillende fabrikanten en leveranciers van gewasbeschermingsmiddelen. In onderstaande tabel worden de objecten weergeven, zoals deze in het onderzoek zijn aangelegd. De proef is uitgevoerd in vier herhalingen. Voor het proefveldschema zie bijlage 2. Tabel 1: objectenlijst object opdrachtgever T1 T2 T3 middel dosering middel dosering middel dosering A SPNA Onbehandeld Onbehandeld Onbehandeld B WPA Robertus Aviator 750 C WPA Robertus Opus Team 1500 Imtrex Opus Fandango Aviator D Bayer Aviator 750 Aviator 750 Prosaro 750 E Bayer Aviator 750 Aviator 1000 Prosaro 1000 F Bayer Aviator 750 Aviator 1250 G Agrifirm Opus Team 1500 Imtrex 2000 Opus 1000 H Agrifirm Skyway 750 Skyway 1000 J Agrifirm Skyway 750 Skyway 1000 Prosaro 1000 K BASF Opus Team 1500 L BASF O* 2000 M BASF Opus Team 1500 Comet Venture Imtrex Opus Imtrex Opus O* 2000 Imtrex 2000 N SPNA Opus 1000 O SPNA Aviator 1250 P SPNA Aviator 1250 Prosaro 1000 Imtrex 2000 R SPNA Caramba 1500 Opus 1000 * middel is niet toegelaten in Nederland Pagina 5 van 25

6 2.1 Groeiseizoen Het perceel is op 30 september 2011 ingezaaid. De zaaihoeveelheid was 400 kiemkrachtige zaden per vierkante meter van het ras Elixer. Dit komt neer op ongeveer 190 kg zaaizaad per hectare. De maanden juli en augustus 2011 verliepen wisselvallig. Droge momenten moesten optimaal benut worden voor de oogst van de voorvrucht wintertarwe. Begin september 2011 werd het perceel geploegd en op 20 september gekopegd. Daarna werd de grond voorgerold en vervolgens op 29 september 2011 nogmaals gekopegd. Vervolgens werd het perceel op 30 september ingezaaid. De tarwe kwam regelmatig op. De herfst van 2011 was zeer droog met weinig tot geen regen en relatief hoge temperaturen. Maar door de wisselvallige maand augustus was de bodem nog vochtig genoeg, wat resulteerde in een goede ontwikkeling van de tarwe. Vanaf december werd het weer nat. Dit duurde tot de laatste week van januari In deze periode is in totaal bijna 260 mm regen gevallen met een gemiddelde maximumtemperatuur van 6,8 graden Celsius, wat veel te hoog is voor die tijd van het jaar. Vanaf de eerste week van februari begon het te vriezen. Dat duurde twee weken. In de nachten waren temperaturen van -15 tot -20 geen uitzondering. Opvallend was dat er bijna geen sneeuw viel in deze regio. Na deze koude periode werd de temperatuur weer normaal voor de tijd van het jaar. Dit perceel wintertarwe heeft weinig te lijden gehad van de extreme kou, in tegenstelling tot veel andere percelen in Noordoost Nederland. De maand maart en de eerste twee weken van april 2012 waren relatief droog, met normale tot lage temperaturen. Hierdoor kon de tarwe goed uitstoelen. De laatste twee weken van april, de maand mei en de eerste twee weken van juni was het wisselvallig weer, met af en toe een bui. Eind juni waren er een paar warme droge dagen. Over het algemeen was juli ook wisselvallig, maar ook hier waren af en toe een paar warme droge dagen, van rond de 25 graden. Voor de tweede week van augustus waren de weersvoorspellingen gunstig voor de start van de tarweoogst. Na een aantal warme en droge dagen, is de proef op 15 augustus onder droge omstandigheden geoogst. Gedetailleerde weersgegevens zijn in bijlage 3 bijgevoegd Grondbewerking De oogst van de voorvrucht wintertarwe aan het einde van de maand augustus 2011 ging moeizaam. Ook het stro kon niet direct geperst worden, vanwege de wisselvallige weersomstandigheden in de tweede helft van augustus. Uiteindelijk kon op 5 september 2011 worden begonnen met ploegen. Op 20 september is het perceel gekopegd en vervolgens op 29 september voorgerold en nogmaals gekopegd. Het perceel is op 30 september 2011 gezaaid Gewasbescherming Op 27 september 2011 is het perceel gespoten met Round Up om de eerste duist en andere onkruiden af te branden. Op 16 november 2011 en op 3 april 2012 zijn er herbiciden toegepast tegen met name duist en andere onkruiden. Op 1 mei en 14 mei 2012 zijn er groeiregulatoren toegepast. Tenslotte is op 5 juni 2012 een insecticide gespoten tegen luizen, graanhaantjes, galmuggen en andere schadelijke insecten. Pagina 6 van 25

7 2.1.3 Bemesting Op 23 januari 2012 is de bodemvoorraad stikstof op het perceel vastgesteld. Op basis van de uitslag van deze analyse, is op 13 maart 2012 de eerste stikstofbemesting uitgevoerd met 328 liter/ha NTS en op 18 april 2012 de tweede met 220 liter/ha NTS. Inclusief de bodemvoorraad had het gewas dit jaar 230 kg/ha N tot zijn beschikking. Naast een stikstofbemesting heeft op 29 mei 2012 een bemesting plaatsgevonden met 200 kg/ha Kali 60 (120 kg K 2O per hectare). 2.2 Applicaties Op drie momenten in het groeiseizoen zijn fungiciden volgens schema toegepast. Op 5 mei 2012 is de eerste ziektenbestrijding uitgevoerd en op 30 mei de tweede ziektenbestrijding. De derde ziektenbestrijding heeft plaatsgevonden op 14 juni In onderstaande tabel staan de omstandigheden tijdens de applicaties weergegeven. Tabel 2: spuitomstandigheden tijdens applicaties algemeen T1 T2 T3 datum tijd 11:00-11:45 09:30-10:00 16:00-16:45 gewasstadium [BBCH] spuit machine CHD CHD CHD werkdruk [BAR} 3 3 bar 3 bar type spuitdop Lechler ID Lechler ID Lechler ID rijsnelheid [km/h] hoeveelheid water [l/ha] weersomstandigheden RV [%] temperatuur [ C] bewolking onbewolkt licht bewolkt licht bewolkt windsnelheid m/sec Waarnemingen Volgens het protocol moest er zowel na de 1 e, als na de 2 e en 3 e applicatie een waarneming uitgevoerd worden naar de aantasting van de verschillende schimmelziektes in het veld. Na de eerste applicatie, was de ziekteaantasting zo laag, dat er geen verschillen tussen de objecten kon worden vastgesteld. Ook na de tweede applicatie was de ziekteaantasting heel gering. Pas op 10 juli 2012, na de 3 e applicatie, konden verschillen tussen de objecten qua aantasting door bladvlekkenziekte (Septoria tritici), gele bladvlekkenziekte (Drechslera tritici-repentis), bruine roest (Puccinia recondita) en aarfusarium (Fusarium spp.) worden waargenomen. Hierbij is een cijfer gegeven om de mate van aantasting weer te geven, waarbij een 10 staat voor geen aantasting en een 1 voor 100% aantasting. Voor een uitgebreid overzicht van de gebruikte aantastingschalen zie bijlage 3. Pagina 7 van 25

8 2.4 Oogst en verwerking De oogst van het proefveld is uitgevoerd met de proefveldcombine van SPNA. Hiermee is de opbrengst van de verschillende veldjes bepaald en is per veld een monster van de tarwe genomen. Deze monsters zijn geanalyseerd in het laboratorium van SPNA, waarbij vocht, eiwit en hectolitergewicht zijn bepaald. De opbrengst van de veldjes is teruggerekend naar 15 % vochtigheid. 2.5 Statistische analyse De resultaten van het onderzoek zijn doorgerekend in het programma Genstat Hierin is een ANOVA variantie analyse (F-test) uitgevoerd met een LSD van 5%. Pagina 8 van 25

9 3 Resultaten In onderstaande tabel (tabel 2) staan de resultaten van het onderzoek naar de bestrijding van blad- en aarziekten in wintertarwe weergegeven. In de tabel staan de ziekte aantastingen, de opbrengst in kilogrammen per hectare en de kwaliteit van de wintertarwe vermeld. Tabel 3: resultaten van opbrengst, kwaliteit en ziekteaantasting object opbrengst eiwit HL septoria bruine roest DTR aarfusarium [kg/ha] [%] A ,9 73,0 4,6 5,5 7,7 7,9 B ,8 73,8 8,1 9,5 9,3 9,0 C ,8 73,7 7,9 9,6 9,3 8,5 D ,9 74,0 8,1 9,0 9,5 8,5 E ,9 74,0 8,5 9,7 9,8 8,9 F ,0 74,2 8,6 9,7 9,4 8,7 G ,9 73,9 8,2 10,0 9,4 8,2 H ,9 73,8 7,4 9,2 9,3 8,4 J ,8 74,1 8,4 9,9 9,5 8,7 K ,9 74,0 6,9 10,0 8,9 8,5 L ,9 74,1 8,1 10,0 9,1 8,1 M ,0 73,9 7,7 10,0 8,9 8,7 N ,8 73,6 7,5 9,7 8,8 8,9 O ,9 73,8 7,6 8,5 9,1 8,6 P ,9 73,7 7,2 7,1 9,4 8,2 R ,0 73,3 7,9 8,7 9,4 8,9 l.s.d. (P=0,05) 311 0,1 n.s. 0,8 0,8 n.s. n.s. 3.1 Opbrengst De opbrengsten in het proefveld zijn, gemiddeld genomen, goed. Dit is positief, want de opbrengst is een belangrijke parameter voor de teler en is van directe invloed op het financiële saldo van het gewas. Een bespuiting met 0,75 l/ha en 1,0 l/ha Skyway op T1 en T2 + 1,0 l/ha Prosaro op T3 (object J) gaf een significant hogere opbrengst dan alle andere objecten, met uitzondering van de objecten D en F. Onbehandeld had significant de laagste opbrengst. Het toepassen van alleen een T2 bespuiting (objecten N en O) gaf in dit onderzoek, na onbehandeld, de laagste opbrengst. Het toepassen van een T3 bespuiting lijkt een gunstig effect te hebben gehad op de opbrengst, daar de objecten met een T3 bespuiting zich in de hogere regionen bevinden qua opbrengst. 3.2 Kwaliteit Hoewel de verschillen in eiwitgehalte tussen de objecten significant zijn, is geen eenduidige lijn te zien waar dit van komt. De verschillen tussen de resultaten van het hectolitergewicht zijn niet significant. Bij de afzet van tarwe wordt vaak een minimum van 72 kg/hl gewenst. Partijen tarwe met lagere hectolitergewichten kunnen worden gekort. Alle objecten voldeden dus aan deze norm. Pagina 9 van 25

10 3.3 Ziekteaantastingen Door het koele voorjaar was de ziektedruk halverwege het groeiseizoen relatief laag. Er waren enkele kleine aantastingen te zien van Septoria tritici doordat er geregeld een bui viel. De bladnat periodes waren hierdoor vrij lang. Er werd al vroeg in het seizoen (begin mei) bruine roest (Puccinia recondita) waargenomen. Normaal gesproken openbaart deze ziekte zich later in het seizoen wanneer de temperaturen hoger zijn. Dit had tot gevolg dat de aantasting in de onbehandelde veldjes bij de waarneming op 10 juli 2012 vrij groot was. Gemiddeld was zo n procent van het blad in de onderste bladlagen aangetast. Object P had een significant hogere aantasting van bruine roest dan alle andere behandelde objecten, doordat dit object midden in het groeiseizoen een poosje onbeschermd is geweest (geen T2). Opvallend was dat de objecten G, K, L en M vrij waren van bruine roest. In drie van deze vier objecten werd gespoten met Imtrex Duo. Ook bij de aantasting van bladvlekkenziekte (Septoria tritici) zijn significante verschillen vastgesteld. Alle behandelingen hebben een significant lagere aantasting, dan het onbehandelde object. De objecten K en P hebben een hogere aantasting, dan de behandelingen, terwijl de objecten E, F en J de laagste aantasting door bladvlekkenziekte lieten zien. Bij de aantastingen van gele bladvlekkenziekte (Drechslera tritici-repentis) en aarfusarium (Fusarium spp.) zijn geen significante verschillen tussen de behandelde objecten geconstateerd. Wel is de vergelijking tussen de behandelde veldjes en onbehandeld significant. Een bespuiting, ongeacht welk middel en strategie, geeft een significant lagere aantasting. Pagina 10 van 25

11 4 Conclusie Het onderzoek naar de bestrijding van blad en aarziekten in wintertarwe is succesvol uitgevoerd. De opbrengsten op het perceel lagen op een hoog niveau. De gemiddelde opbrengst van de behandelde objecten lag op 11,1 ton per hectare. Het onbehandelde object heeft ruim 10,2 ton per hectare opgebracht. De volgende conclusies kunnen getrokken worden: - Het onbehandelde object (A) was significant zieker dan de behandelde objecten. Ook de opbrengst van het onbehandelde object was significant lager, dan de behandelde objecten. - Object P had een significant hogere aantasting van bruine roest (7,1) in vergelijking met de overige behandelde objecten. - Een drievoudige bespuiting (T1 + T2 + T3) heeft in dit onderzoek geen meeropbrengst gegeven, ten opzichte van een tweevoudige bespuiting (T1 + T2). - De bespuiting met 0,75 l/ha en 1,0 l/ha Skyway op T1 en T2 + 1,0 l/ha Prosaro op T3 (J) had een significant hogere opbrengst in vergelijking tot de andere objecten, met uitzondering van de objecten D en F. Pagina 11 van 25

12 Bijlage 1: Algemene proefveldgegevens proefnummer 400 gewas wintertarwe zaaidatum 190 kg/ha (400 kiemkrachtige zaden/m 2 ) ras bruto/netto veldgrootte voorvrucht Elixer bruto 10,5 x 3,5 meter netto 10 x 1,5 meter wintertarwe N-min kg N/ha bodemanalyse 7,7 ph ; 4,7 % O.S. ; 45 Pw; 43 % lutum ; 64 % afslib.; 22 K-getal. bemesting 328 l/ha NTS 220 l/ha NTS 200 kg/ha Kali 60 bespuiting 3,5 l/ha Clinic + 1 l/ha Actirob 3,25 l/ha Stomp 0,5 kg/ha Atlantis + 1 l/ha Actirob 0,2 l/ha Moddus + 1 l/ha CeCeCe 1 l/ha CeCeCe 0,25 l/ha Decis oogstdatum Pagina 12 van 25

13 < 10,5 m> SPUITSPOOR SPNA ziektenbestrijding in wintertarwe 2012 Bijlage 2: Proefveldschema 11 L 22 E 33 A 44 C 55 N 66 A N 10 K 21 N 32 J 43 E 54 H 65 P 9 J 20 L 31 F 42 R 53 O 64 J 8 H 19 A 30 M 41 B 52 D 63 F 7 G 18 O 29 R 40 P 51 K 62 M 6 F 17 H 28 D 39 G 50 A 61 C 5 E 16 R 27 P 38 L 49 J 60 R 4 D 15 P 26 B 37 D 48 N 59 B 3 C 14 O 25 K 36 M 47 F 58 L 2 B 13 N 24 C 35 A 46 O 57 G 1 A 12 M 23 G 34 K 45 H 56 E <3,5 m > < 3 m > Pagina 13 van 25