Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel en toetsing van het plan aan de Natuurbeschermingswet

Transcriptie

1 Samenvatting Het project Dijkverlegging Westenholte De verlegging van de IJsseldijk ter hoogte van Westenholte in de gemeente Zwolle is één van de eerste maatregelen die in het kader van het landelijke programma Ruimte voor de Rivier in procedure wordt gebracht. Dit Koploperproject moet gaan bijdragen aan zowel meer veiligheid als meer natuur in het IJsseldal. Naar verwachting wordt in 2011 begonnen met de uitvoeringswerkzaamheden. In 2015 moet het hele project klaar zijn. In de uitvoeringsfase is het waterschap Groot Salland de verantwoordelijke organisatie. De voorbereidingsfase is geleid door de Provincie Overijssel. Het project wordt deels gerealiseerd in het Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel. Omdat significant negatieve effecten op de beschermde natuurwaarden van de Uiterwaarden IJssel op voorhand niet zijn uit te sluiten, is het noodzakelijk een Passende Beoordeling in het kader van de Natuurbeschermingswet uit te voeren. Ook zal een vergunning worden aangevraagd bij bevoegd gezag (Ministerie van LNV en de Provincie Overijssel) Het project omvat de ontwikkeling van nieuwe open strangen en bij hoog water meestromende nevengeulen in de Vreugderijkerwaard en Spoolderhank, aansluitend op de bestaande nevengeul die een decennium geleden als onderdeel van natuurontwikkeling is gegraven. Naast de realisatie van nieuwe strangen, wordt de bandijk maximaal 350 meter landinwaarts verlegd en wordt binnendijks een nieuw landgoed gerealiseerd op en aan de nieuwe dijk. Ook wordt een biologisch melkschapenbedrijf verplaatst naar de directe omgeving om het plan mogelijk te maken. Het totale plangebied - zijnde het gebied waarbinnen maatregelen worden uitgevoerd - beslaat ca. 132 hectare. 70 hectare daarvan ligt binnendijks en 62 hectare buitendijks. Het overgrote deel van het nu buitendijks gelegen deel wordt straks nieuwe natuur en zal waarschijnlijk op termijn onderdeel worden van het Natura 2000-gebied. Als beheerstrategie voor de nieuwe uiterwaarden wordt uitgegaan van behoud en ontwikkeling van een halfnatuurlijk rivierlandschap. Dit sluit aan bij het huidige beheer zoals dit nu wordt toegepast in de Vreugderijkerwaard. Extensieve, jaarronde en integrale begrazing met halfwilde runderen en paarden zal gecontinueerd worden op de terreindelen waar structuurrijke en diverse ruigtegroei is gewenst. De graslanden van het Voermanlandschap in een smalle buitendijkse zone langs de nieuwe dijk worden beheerd middels seizoensbeweiding met roodbont IJsselvee. Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel en toetsing van het plan aan de Natuurbeschermingswet In november 2007 is Uiterwaarden IJssel aangemeld als speciale beschermingszone (SBZ) in de zin van de Europese Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn. De aanwijzing als Natura 2000-gebied is momenteel in procedure. De bescherming van Natura 2000-gebieden is in ons land geregeld in de Natuurbeschermingswet Het Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel omvat een vrijwel aaneengesloten keten van buitendijkse natuurgebieden in het rivierdal van de IJssel. Vrijwel het gehele gebied is aangewezen onder de Vogelrichtlijn, een beperkter deel is aangemeld onder de Habitatrichtlijn. De droge uiterwaarden van de IJssel zijn van groot belang voor sterk bedreigde graslandtypen als Stroomdalgrasland en Glanshaverhooiland. Lokaal komt zachthoutooibos en in mindere mate hardhoutooibos voor. Vooral de IJsselmonding kent uitgestrekte rietlanden met moerasvogels. Het is verder een belangrijk broedgebied voor vogelsoorten van natte, ruige graslanden (Porseleinhoen, Kwartelkoning) en drijvende waterplantenvegetaties (Zwarte stern). Het is daarnaast van enig belang voor soorten van bosrijke watergebieden met voldoende vis (Aalscholver, IJsvogel). De natte, veelal vergraven uiterwaarden zijn belangrijk als rust- en foerageergebied voor Aalscholver, Kleine zwaan, Wilde zwaan, Kolgans, Smient, Slobeend, Tafeleend, Nonnetje, Meerkoet, Kievit en Grutto en van belang voor Fuut, Grauwe gans, Krakeend, Wintertaling, Wilde eend, Pijlstaart, Kuifeend, Scholekster en Tureluur. Voor de Wilde zwaan, Kolgans, Kievit en de Grutto is het één van de belangrijkste gebieden in Nederland. In het door het Ministerie van LNV opgestelde ontwerpbesluit voor de aanwijzing van het Natura 2000-gebied zijn zogenaamde instandhoudingdoelstellingen opgenomen die de doelen beschrijven voor de instandhouding van een aantal specifiek voor deze gebieden aangewezen leefgebieden, natuurlijke habitats en populaties van plant- en diersoorten. In totaal gaat het om 8 habitattypen, 6 soorten, 5 broedvogelsoorten, 21 niet-broedvogels (doortrekkers en wintergasten). 6 soorten niet-broedvogels uit het oorspronkelijke aanwijzingsbesluit van het Vogelrichtlijngebied zijn niet in het ontwerpbesluit voor het Natura 2000-gebied opgenomen, maar moeten formeel nog wel mee-beoordeeld worden. De instandhoudingdoelstellingen van deze soorten, vogels en habitats geven de condities aan die noodzakelijk zijn om de populaties in een gunstige staat van instandhouding te houden of te brengen. Voor de meeste waarden geldt een behouddoelstelling. Uitbreidingsdoelen zijn opgenomen voor alle habitattypen, de broedvogels Porseleinhoen en Kwartelkoning en de soorten Grote modderkruiper, Kamsalamander en Bever.

2 Centraal in de beoordeling van effecten van projecten of activiteiten op Natura 2000-gebieden staat de vraag of effecten van plannen of activiteiten al dan niet significant zijn. De vraag of iets een significant gevolg heeft moet uitsluitend worden bepaald ten opzichte van de instandhoudingsdoelstelling. Huidige waarden in het projectgebied Het plangebied ligt in het gedeelte van de rivier dat wordt aangeduid als de Beneden-IJssel. De rivier wordt hier geflankeerd door brede oeverwallen met achterliggende venige komgronden. Het buitendijkse gedeelte van het plangebied wordt de Vreugderijkerwaard genoemd. Hier is op de oeverwal langs de IJssel misschien wel het beste voorbeeld in Nederland van een goed bewaard Stroomdalgrasland aanwezig, een prioritair habitattype. Tussen de oeverwal en de huidige dijk ligt een nevengeul die rond de eeuwwisseling is aangelegd. Sinds de realisatie van dit natuurontwikkelingsproject zijn zeer gunstige omstandigheden ontstaan voor met name doortrekkende en overwinterende watervogels. Ook liggen er goede uitgangscondities voor de ontwikkeling van diverse habitattypen. In de meestromende nevengeul heeft zich recent grootschalig Rivierfonteinkruid gevestigd, een kenmerkende soort van het habitattype Beken en rivieren met waterplanten. Stroomopwaarts ligt een oude strang, de Spoolderhank, die vanwege haar beslotenheid ondermeer van belang is voor rustende en foeragerende watervogels en voor paaiende en opgroeiende vis. Het binnendijkse deel dat door de dijkverlegging bij de uiterwaarden getrokken zal worden heeft weinig ecologische relatie met het buitendijkse gebied. Hier ligt nu nog een half-open agrarisch landschap met voornamelijk intensief beheerde graslanden. Ter hoogte van het plangebied ligt aan de overzijde van de IJssel een deel van het Beschermd Natuurmonument IJsseluiterwaarden, te weten de Bentinckswellen. Dit gebied is ondermeer van belang voor broedende weidevogels en bij inundatie voor foeragerende en rustende steltlopers en duik- en grondeleenden. Uit een recent door de provincie Gelderland opgestelde habitattypenkaart blijkt in het plangebied zelf het voorkomen van twee habitattypen, te weten Beken en rivieren met waterplanten (nevengeul) en Zachthoutooibossen (twee kleinere locaties). Het habitattype Pioniervegetatie van slikoevers wordt niet genoemd, maar is wel te verwachten langs de nevengeul in de Vreugderijkerwaard. In de groep van de kwalificerende soorten zijn uitsluitend Kleine modderkruiper en Bittervoorn vastgesteld. Als broedvogel zijn Kwartelkoning en IJsvogel aanwezig. In de groep van niet-broedvogels worden vrijwel alle kwalificerende soorten aangetroffen. De uiterwaard is vooral van belang als foerageer- en rustgebied voor Aalscholver, Kleine en Wilde zwaan, Krakeend, Wintertaling, Pijlstaart, Slobeend en de steltlopers Kievit, Grutto en Tureluur. Aalscholver, Kleine en Wilde zwaan, Grauwe gans, Kolgans, Scholekster, Grutto en Wulp maken ook gebruik van het gebied als slaapplaats. Als de IJssel in de trektijd en de wintermaanden buiten haar oevers treedt ontstaan op de graslanden aan de overzijde van het plangebied plas-drassituaties die van groot belang zijn voor foeragerende steltlopers, ganzen en eenden. Realisatie van het plan zal er op korte termijn toe leiden dat vooral de bestaande natuurwaarden verder zullen worden versterkt, vanwege de uitbreiding van het oppervlakte meestromende nevengeulen, slikoevers, ruige graslanden en natte tot vochtige ruigten. Voorselectie van mogelijke negatieve effecten In de effectbeoordeling is gestart met een selectie van mogelijk optredende effecten van het plan op de aanwezige beschermde natuurwaarden. Gekeken is naar chemische effecten (waaronder stikstofdepositie), fysische effecten (zoals verdroging, overstroming, vertroebeling), verstoring (ten gevolge van de aanleg en door recreatief medegebruik) en habitatverlies, of -winst. Daarbij is consequent onderscheid gemaakt in tijdelijke effecten tijdens de aanlegfase en min of meer permanente effecten die het gevolg zijn van het inrichtingsplan zelf. Uit deze voorselectie is gebleken dat een aantal effecten een nadere onderbouwing behoeven, omdat significant negatieve gevolgen niet op voorhand zijn uit te sluiten. Het gaat om: Verandering in de ammoniakdepositie op habitattypen ten gevolge van de lokale verplaatsing van een schapenhouderij; Tijdelijk areaalverlies van het habitattype Zachthoutooibos; Verstoring door aanlegwerkzaamheden en recreatie op en habitatverlies van de broedvogels Kwartelkoning en IJsvogel; Idem voor niet-broedvogels. Effecten op de habitattypen Beken en rivieren met waterplanten en Slikkige rivieroevers zijn beoordeeld als tijdelijk en niet-significant. Dit geldt ook voor effecten op de twee aanwezige vissoorten Bittervoorn en Kleine modderkruiper. Een samenvatting van optredende effecten op alle beschermde waarden van het Natura 2000-gebied is weergegeven in Tabel 12.1.

3 Effecten van verandering van ammoniakdepositie door twee agrarische bedrijfsverplaatsingen Om de dijkverlegging mogelijk te maken moet van twee bedrijven die nu nog binnendijks gelegen zijn de agrarische functie ter plaatste worden beëindigd. Het gaat om de bedrijven van dhr. Van Assen en dhr. Knol. De biologische schapenhouderij van dhr. Van Assen aan de Spoolderenkweg 12, wordt verplaatst naar een locatie aan de Zalkerveerweg, in de directe omgeving het plangebied. De huidige bedrijfsgebouwen en woning worden verwijderd omdat deze buitendijks komen te liggen en krijgen de bestemming natuur. Om bedrijfseconomische redenen is de wens van dhr. Van Assen de veestapel uit te breiden van 350 naar 550 schapen. De melkveehouderij van dhr. Knol aan de Spoolderenkweg 17, met in de huidige situatie 77 melkkoeien en 54 stuks jongvee, wordt naar buiten de regio verplaatst. Als gevolg van de bedrijfsverplaatsingen zijn er mogelijk negatieve effecten te verwachten op kwalificerende habitattypen ten gevolge van een verandering van de ammoniakdepositie op deze vegetaties. Alle habitattypen van het Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel zijn gevoelig tot zeer gevoelig voor verzuring, terwijl sommigen bovendien gevoelig zijn voor vermesting. Om een effectinschatting van de verzurende en vermestende effecten van stikstofverbindingen ten gevolge van de bedrijfsverplaatsingen te kunnen geven, zijn met behulp van het programma AAgro Stacks (versie 1.0) berekeningen uitgevoerd. De verplaatsing van dhr. Van Assen en het verdwijnen van de agrarische activiteit van dhr. Knol biedt mogelijkheden tot het salderen van ammoniakdepositie. Op basis van jurisprudentie is het echter ook noodzakelijk de verplaatsing van het bedrijf van dhr. Van Assen als nieuwvestiging te beoordelen. Indien uitsluitend naar de nieuwvestiging van de schapenhouderij van Van Assen met 550 schapen wordt gekeken, is er sprake van een lichte toename van de depositie op twee habitattypen waarvan de kritische depositiewaarde momenteel wordt overschreden. Het gaat om een maximale toename van 1,6 mol stikstof per hectare per jaar in het goed ontwikkelde deel van het Stroomdalgrasland in de Vreugderijkerwaard, een maximale toename van 2,0 mol stikstof per hectare per jaar in de delen met een basale kwaliteit en/of potentieel uitbreidingsgebied en een maximale bijdrage van 0,4 tot 0,7 mol stikstof per hectare per jaar voor een herstelgebied voor het habitattype Glanshaver- en vossenstaarthooilanden aan de overzijde van de IJssel. Indien de nieuwvestiging wordt verrekend met de opheffing van het bedrijf op de bestaande locatie, bedraagt de toename op Stroomdalgrasland maxmaal1,2 mol stikstof per hectare per jaar en wordt op een herstelgebied van het habitattype Glanshaver- en vossenstaarthooilanden een toename van 0,5 mol stikstof per hectare per jaar voorspelt. Indien saldering wordt toegepast - en er dus naar het gecombineerde effect van de beide bedrijfsverplaatsingen wordt gekeken - is er sprake van een stand-still situatie voor de stikstofdepositie op Stroomdalgrasland in het goed ontwikkelde deel van de Vreugderijkerwaard. Op de overige habitattypen is sprake van een geringe afname in de stikstofdepositie. De kwaliteit van het Stroomdalgrasland in de Vreugderijkerwaard heeft zich in de afgelopen jaren positief ontwikkeld en zelfs uitgebreid, ondanks de overschrijding van de kritische depositiewaarde voor stikstof. Dit lijkt vooral het gevolg van zorgvuldig begrazingsbeheer te zijn. Beheer wordt dan ook gezien als de sleutelfactor voor de ontwikkeling en behoud van stroomdalgrasland in de Vreugderijkerwaard. Sleutelfactoren voor het ontwikkelen van het habitattype Glanshaver- en vossenstaarthooiland zijn de aanwezigheid van restanten van eerdere beemdvegetaties. Voor behoud is het habitattype afhankelijk van hooilandbeheer, het liefst met nabeweiding. Op basis van de systeemanalyses van beide habitattypen wordt geconcludeerd dat de kwaliteit en uitbreidingsmogelijkheden niet door een lichte toename van stikstofdepositie worden beperkt. De bedrijfsverplaatsing van dhr. Van Assen leidt zodoende niet tot significant negatieve effecten op de habitattypen Stroomdalgrasland en Glanshaver- en vossenstaarthooiland. Daarnaast wordt door de bedrijfsverplaatsing een herinrichting van het gebied mogelijk gemaakt die op termijn zal leiden tot een areaalvergroting van beide habitattypen. Voor de Uiterwaarden IJssel wordt verder in de periode een reductie in stikstofdepositie van 7% verwacht op basis van de autonome ontwikkeling in de landbouw en generiek beleid. Brongerichte maatregelen om de uitstoot van ammoniak te beperken zijn voor de schapenhouderij nauwelijks mogelijk. Het enige advies dat meegegeven kan worden is het aanbrengen van erf- en wegbeplanting, omdat dit een deel van de uitgestoten stikstofverbindingen kan afvangen. Tijdelijk areaalverlies van Zachthoutooibos Door de herinrichting verdwijnt een klein deel (ongeveer 900 m 2 ) van het habitattype Zachthoutooibos in de noordpunt van de Vreugderijkerwaard, ten behoeve van de verbreding van de mondig van de bestaande watergeul. Het bos bevindt zich hier in een volwassen fase (20-50 jaar oud), maar de kwaliteit is matig vanwege de kleine oppervlakte (0,5 ha.). Verder verdwijnt ook een deel (1,1 ha) van het ooibos ten zuiden van de dam als gevolg van de aantakking van een nieuwe nevengeul op deze plek. De best ontwikkelde delen van dit bosperceel bevinden zich in de zogenaamde

4 doorgroeifase (10-20 jaar oud). De kwaliteit van dit zachthoutooibos is nog zeer laag (basaal), mede gezien de jonge leeftijd. Er ontbreken veel kenmerkende soorten alsook een aantal kenmerken die een goede structuur en functie indiceren. Tegenover de areaalafname tijdens de aanleg staat het positieve effect van het geplande zachthoutooibos op het nieuwe grote centrale schiereiland. Ook ten zuiden van de dam voorziet het plan in een verdere ontwikkeling van dit habitattype. Per saldo levert het plan een positief effect op en zal na herinrichting de oppervlakte Zachthoutooibos met 2 hectare toenemen tot 3,1 hectare. Het totaal oppervlak Zachthoutooibos in het Natura 2000-gebied bedraagt momenteel 222 hectare. In een natuurlijke situatie worden zachthoutooibossen door de invloed van de rivier geregeld teruggezet naar een pioniervegetatie. Omlooptijden van 20 tot 30 jaar zijn indicatief voor cyclische beheer van dynamische zachthoutooibos. Deze omlooptijden geven daarmee een indicatie van de periode waarover het langjarige gemiddelde oppervlakte van het habitattype kan worden bepaald. De tijdelijke areaalafname is daarom beoordeeld als een niet-significant effect, omdat de oppervlakte gemiddeld over een langjarige periode niet afneemt, maar juist toeneemt. Effecten op Kwartelkoning en IJsvogel In 2006 en 2007 broedden er in de Vreugderijkerwaard en Spoolderhank 3 paartjes kwartelkoningen. Twee territoria bevinden zich in de invloedssfeer van de maatregelen. Ten gevolge van de werkzaamheden voor de herinrichting van het plangebied zal tijdelijk ongeveer 30,5 hectare geschikt kwartelkoninghabitat verdwijnen. Met het verlies van habitat is in het ontwerp van het initiatief rekening gehouden door circa 52 hectare nieuw redelijk tot goed geschikt habitat aan te bieden. Het herstel en de ontwikkeling van nieuw kwartelkoninghabitat zal na afronding van de terreinbewerking 1-2 jaar duren. Kwartelkoning heeft een uitbreidingsdoelstelling voor de omvang en/of verbetering van de kwaliteit van leefgebied, terwijl de staat van instandhouding matig ongunstig is. De tijdelijke afname van geschikte broedhabitat moet daarom gezien worden als een significant negatief effect waarvoor compensatie noodzakelijk is. Opvang voor de soort zolang deze geen geschikt broedhabitat heeft in de Vreugderijkerwaard/ Spoolderhank wordt aangeboden in de nabijgelegen Aersolt Waarden, dat hiertoe speciaal beheerd gaat worden door Staatsbosbeheer. De hier gelegen graslanden (ca. 35 ha) worden ruimschoots voor de uitvoering van het project Westenholte in hooilandbeheer genomen, zodat deze tijdig als kwartelkoninghabitat gereed zijn. Het aangeboden areaal is voldoende voor 2-3 broedparen. Voor de IJsvogel is in Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel een behoudsdoelstelling opgenomen van tenminste 10 paren. Dit aantal wordt alleen gehaald na een reeks van zachte winters, met broedgevallen in onder andere wortelkluiten van omgevallen bomen. In de Vreugderijkerwaard komt één paartje tot broeden, op een locatie die naar verwachting verloren gaat tijdens de aanlegwerkzaamheden. Vanwege de sterke fluctuaties in de broedvogelstand en mogelijke cumulatie met andere Ruimte voor de Rivierprojecten, zoals de uiterwaardvergraving in de Scheller en Oldeneler Buitenwaarden, zijn significant negatieve effecten niet met voldoende zekerheid uit te sluiten. Negatieve effecten zijn eenvoudig te voorkomen door tijdig op enkele locaties omgevallen bomen met wortelkluiten te plaatsen nabij het water, zodat altijd in voldoende broedgelegenheid is voorzien. Effecten op niet-broedvogels Tijdens de uitvoering van de aanlegwerkzaamheden en door recreatief gebruik van de uiterwaard kan verstoring optreden voor de in het gebied aanwezige doortrekkende en overwinterende vogels. Om deze effecten te kunnen beoordelen zijn telgegevens van watervogels opgevraagd over een periode van 8 jaar. Het telvak waarin deze gegevens zijn verzameld omvat het buitendijkse gedeelte van het plangebied, maar ook een ruime zone daar omheen. Voor dit verschil is in de beoordeling van effecten gecorrigeerd door voor elke soort in beeld te brengen waar binnen het telvak de belangrijkste functies aanwezig zijn. Op basis van literatuurgegevens zijn verstoringsafstanden bepaald van de aanwezige vogelsoorten. Deze bedragen afhankelijk van de soort, openheid van het terrein en type verstoringsbron 50 tot 500 meter. Vooral Kolgans, Grauwe gans en Grote zaagbek zijn gevoelig voor verstoring. Tevens bepalend voor het optreden van effecten is de wijze waarop de herinrichting wordt uitgevoerd. Gestart wordt met de aanleg van de nieuwe dijk, gevolgd door het graven van geulen tussen beide dijken in. Deze binnendijkse werkzaamheden zullen niet tot nauwelijks leiden tot verstoring op het Natura 2000-gebied. Pas op het moment dat de oude dijk wordt verwijderd en de nieuwe geulen aan de bestaande nevengeul en de Spoolderhank worden aangetakt, zullen niet-broedvogels duidelijke negatieve effecten gaan ondervinden. In de effectbeoordeling is gesteld dat deze werkzaamheden gefaseerd worden uitgevoerd, waarbij gelijktijdig maar op één locatie buitendijks wordt gewerkt. De verstoringsruimte bedraagt onder deze omstandigheden gemiddeld enkele honderden meters rond de werkplek. Vanwege de zeer hoge natuurwaarden in met name het centrale deel van de bestaande nevengeul en in de

5 Spoolderhank wordt met deze werkwijze voorkomen dat significante negatieve effecten op kunnen treden en wordt de draagkracht van het gebied voldoende gewaarborgd. Voor het centrale deel van de nevengeul is een werkvenster bepaald van mei-september, voor de overige buitendijkse delen (inlaat en monding nevengeul en Spoolderhank) van mei-oktober. Verwacht wordt dat de natuurgunstige effecten van het inrichtingsplan groter zijn dan de verstorende effecten van de lokaal toenemende recreatiedruk. Vooral de uitstralende verstoring vanaf de dijk wordt minder, omdat deze wordt teruggelegd ten opzichte van de huidige nevengeul. Alleen in de Spoolderhank wordt een laarzenpadroute aangelegd, waardoor hier de druk toeneemt op soorten als Slobeend en Wintertaling. Monitoring kan uitwijzen of dit acceptabel is en op basis hiervan kunnen eventueel betredingsbeperkingen worden opgelegd ( hand aan de kraan ). Cumulatie De effecten van de voorgestelde eigen activiteit op de instandhoudingsdoelstellingen van een Natura 2000-gebied, moeten altijd in combinatie beoordeeld worden met de effecten van andere activiteiten en plannen, voor zover er sprake is van niet-significante negatieve effecten. Significante effecten hoeven niet te worden mee-beoordeeld bij de cumulatie omdat hiervoor al adequate compensatie wordt uitgevoerd. Voor het project van Westenholte is beoordeeld dat in de cumulatie de negatieve gevolgen op 3 habitattypen, 2 (vis)soorten, 1 broedvogel en 12 soorten niet-broedvogels meegewogen moeten worden. De negatieve effecten zijn vergeleken met elf andere projecten in het IJsseldal die of al zijn vergund en in uitvoering zijn of zijn uitgevoerd, of waarvan de plannen zijn vastgesteld of waarvan uitzicht bestaat op vaststelling. De meeste van deze elf projecten vallen onder het programma van Ruimte voor de Rivier. Uit de toets blijkt dat cumulatie van negatieve effecten tot een mogelijk significant effect uitsluitend kan optreden voor de broedvogelsoort IJsvogel. Deze broedt tevens in de Scheller- en Oldeneler Buitenwaarden en in de Hoenwaard (Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld). Voor IJsvogel is daarom compensatie opgenomen. Aanbevelingen Het project gaat aanbesteed worden volgens een zogenaamd UAVG-contract, een contractvorm waarbij de uitvoerende aannemer veel ruimte krijgt zelf materiaal en methode te kiezen, zij het binnen de door de initiatiefnemer gestelde randvoorwaarden. Dit betekent dat niet op voorhand geheel duidelijk is op welke wijze de werkzaamheden uitgevoerd gaan worden en dat zorgvuldig nagedacht moet worden over de randvoorwaarden die aannemer worden meegegeven. Enkele belangrijke richtlijnen zijn in ieder geval dat de graafwerkzaamheden ten behoeve van de nieuwe geulen zodanig worden uitgevoerd dat richting de bestaande nevengeul wordt gewerkt en dat rekening wordt gehouden met het broedseizoen van vogels. Ook moet gegarandeerd worden dat geen grootschalig transport (van bijvoorbeeld grond) over de oude dijk zal plaatsvinden. Transportbewegingen in het buitendijkse gebied worden zo kort mogelijk gehouden, waar mogelijk loodrecht op de bestaande dijk. Voor de verdere uitwerking en begeleiding van de uitvoering wordt geadviseerd een ecoloog in te schakelen

6 Tabel 12.1 Samenvattend overzicht van de effecten van de dijkverlegging Westenholte op de beschermde natuurwaarden van het Natura 2000-gebied Uiterwaarden IJssel. Beschermde waarden Uiterwaarden IJssel Aanlegfase Lange termijn Habitatrichtlijn: habitattypen H3150 Meren met Krabbescheer 0 0 H3260 Beken en rivieren met waterplanten B subtype: grote fonteinkruiden - ++ H3270 Slikkige rivieroevers - + H6120 *Stroomdalgraslanden 0 + H6430 Ruigten en zomen A subtype: moerasspirea 0 0/+ B subtype: harig wilgenroosje 0 0/+ C subtype: droge bosranden 0 0/+ H6510 Glanshaver- en vossenstaarthooilanden A subtype: glanshaver 0 0 B subtype: grote vossenstaart 0 0 H91E0 *Vochtige alluviale bossen A subtype: zachthoutooibossen - + B subtype: essen-iepenbossen 0 0 H91F0 Droge hardhoutooibossen 0 0 Habitatrichtlijn: soorten H1134 Bittervoorn - + H1145 Grote modderkruiper 0 0/+ H1149 Kleine modderkruiper - + H1163 Rivierdonderpad 0 + H1166 Kamsalamander 0 0 H1337 Bever 0 + Vogelrichtlijn: broedvogels A017 Aalscholver 0 0 A119 Porseleinhoen 0 + A122 Kwartelkoning -- 0/+ A197 Zwarte Stern 0 0 A229 IJsvogel -- + Vogelrichtlijn: niet-broedvogels A005 Fuut - ++ A017 Aalscholver - ++ A037 Kleine Zwaan 0 ++ A038 Wilde Zwaan 0 ++ A041 Kolgans - ++ A043 Grauwe Gans - ++ A050 Smient - + A051 Krakeend - ++ A052 Wintertaling - + A053 Wilde eend - + A054 Pijlstaart 0 ++ A056 Slobeend - + A059 Tafeleend 0 + A061 Kuifeend 0 + A068 Nonnetje 0 + A125 Meerkoet - ++ A130 Scholekster 0 ++ A142 Kievit - + A156 Grutto 0 + A160 Wulp - ++ A162 Tureluur 0 + Vogelrichtlijn: voorstel in ontwerpbesluit tot verwijderen uit database A026 Kleine zilverreiger 0 ++ A034 Lepelaar 0 ++ A070 Grote zaagbek 0 ++ A094 Visarend 0 ++ A103 Slechtvalk 0 ++ A190 Reuzenstern positief + licht positief 0 neutraal of geen tot verwaarloosbaar effect - licht negatief (niet significant) -- negatief (significant)