Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies en de implicaties daarvan voor de accountantsverklaring

Transcriptie

1 Audit Alert 15 Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies en de implicaties daarvan voor de accountantsverklaring Aandachtspunten accountant in het kader van de per 1 januari 2004 gewijzigde reikwijdte van de accountantscontrole op grond van de Gemeentewet respectievelijk de Provinciewet Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants

2 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Audit Alert 15 versus Audit Alert 13 Inleiding 3 Status Audit Alert Taken en verantwoordelijkheden college, raad en accountant Rechtmatigheid Rechtmatigheidscriteria Bevestiging bij de jaarrekening 5 Accountantsverklaring Toelichting modelteksten algemeen 6 Toelichting modelteksten bijlage B.6 en bijlage B.7 Toelichting modeltekst bijlage B.5.2 Bijlage A 8 Voorbeeldtekst schriftelijke bevestiging bij de jaarrekening 2004 van een gemeente (aan te passen aan respectievelijk uit te breiden afhankelijk van de specifieke situatie) Bijlage B 1 12 Modeltekst accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en geen materiële onrechtmatigheden en/of onzekerheden over de rechtmatigheid (fout < 1%; onzekerheid < 3%) Bijlage B 2 13 Modeltekst accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onrechtmatigheid van materieel belang (fout > 1% en < 3%) Bijlage B 3 15 Modeltekst accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onzekerheid over de rechtmatigheid van materieel belang (onzekerheid > 3% en < 10%) Bijlage B 4 17 Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onrechtmatigheid van wezenlijk belang (fout > 3%) Bijlage B Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onzekerheid over de rechtmatigheid van wezenlijk belang (onzekerheid > 10%) vanwege ontoereikend uitgevoerde maatregelen van interne beheersing Bijlage B Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onzekerheid over de rechtmatigheid van wezenlijk belang (onzekerheid > 10%) vanwege het ontbreken van interne gegevens over de naleving van het normenkader Bijlage B 6 23 Modeltekst accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een oordeel over de rechtmatigheid ontbreekt vanwege het ontbreken van een door de gemeenteraad vastgesteld toetsbaar normenkader, waarbij geen sprake is van (onzekerheid over de) (on)rechtmatigheid. Bijlage B 7 24 Modeltekst accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een oordeel over de rechtmatigheid ontbreekt vanwege het ontbreken van een door de gemeenteraad vastgesteld toetsbaar normenkader, echter waarbij tegelijkertijd sprake is van een onrechtmatigheid van materieel belang (fout > 1% en < 3%) Bijlage B 8 26 Accountantsverklaring waarbij sprake is van een bedenking tegen de jaarrekening van wezenlijk belang (fout > 3%) en een onzekerheid over de rechtmatigheid van materieel belang (onzekerheid > 1% en < 3%) Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 1

3 Voorwoord Met deze Audit Alert wil het Koninklijk NIVRA de leden betrokken bij rechtmatigheidsonderzoek bij gemeenten en provincies - openbare accountants en accountants werkzaam bij een gemeentelijke accountantsdienst - wijzen op het belang van helderheid over generieke en specifieke toetscriteria. Controleren is toetsen aan normen. Bij het rechtmatigheidsonderzoek is helderheid over de te hanteren normen en daarmee helderheid over de reikwijdte van het onderzoek en de generieke en specifieke toetscriteria van groot belang. Als de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties niet voldoen aan deze criteria, kan dat van invloed zijn op de strekking van de accountantsverklaring. Bij het ontbreken van dergelijke criteria kan de accountant het rechtmatigheidsonderzoek niet uitvoeren en dus in zijn accountantsverklaring geen oordeel uitspreken over de rechtmatigheid. De accountant kan en mag niet zelf gaan interpreteren wat rechtmatigheid inhoudt. Op 15 juli 2004 heeft het Koninklijk NIVRA Audit Alert 13 gepubliceerd. Na advies van het Platform Rechtmatigheid Provincies en Gemeenten (PRPG) 1 heeft het NIVRA de in de bijlagen 2a tot en met 2d van Audit Alert 13 opgenomen modelteksten accountantsverklaringen herzien en een aantal nieuwe modelteksten opgesteld. Tevens zijn in de tekst passages toegevoegd en/of herzien. De nieuwe teksten zijn in de bestaande tekst geïntegreerd; het resultaat hiervan wordt hierbij als Audit Alert 15 uitgebracht, waarmee Audit Alert 13 komt te vervallen. Audit Alert 15 versus Audit Alert 13 Paragraaf Audit Alert 13 Paragraaf Audit Alert 15 Herziene passages en/of passages toegevoegd? Voorwoord Voorwoord Ja, passage toegevoegd Inleiding Inleiding Nee Status Audit Alert Status Audit Alert Ja, herzien Rechtmatigheid Rechtmatigheid Nee Rechtmatigheidscriteria Rechtmatigheidscriteria Ja, vanaf Ad 3. herzien Bevestiging bij de jaarrekening Bevestiging bij de jaarrekening Nee Accountantsverklaring Accountantsverklaring Ja, passages toegevoegd en herzien Toelichting modelteksten algemeen Ja, paragraaf toegevoegd Toelichting modelteksten B.6 en B.7 Ja, paragraaf toegevoegd Toelichting modelteksten B.5.2 Ja, paragraaf toegevoegd Bijlage 1 Bijlage A Ja, het overzicht controleverschillen herzien Bijlage 2a t/m 2d Bijlage B.1 t/m B.8 Ja, modelteksten toegevoegd en herzien 1 Onlangs is het PRPG opgericht, dat de opdracht heeft zwaarwegende adviezen uit te brengen aan de wetgever, de provincies, de gemeenten en het NIVRA over de toepassing van het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten in de praktijk en de borging van de rechtmatigheid binnen provincies en gemeenten. In het PRPG zitten vertegenwoordigers van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), het ministerie van Financiën, IPO, VNG en het NIVRA. Koninklijk NIVRA 2

4 Inleiding Per 1 januari 2004 dienen op grond van artikel 213 van de Gemeentewet respectievelijk artikel 217 van de Provinciewet de accountants van gemeenten en provincies jaarlijks behalve een getrouwheidsonderzoek naar de jaarrekening ook een rechtmatigheidsonderzoek naar de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties uit te voeren. Accountants moeten bij de jaarrekening een accountantsverklaring over getrouwheid èn rechtmatigheid verstrekken. Van een dergelijke verklaring zal dus voor het eerst sprake zijn over het verslagjaar Tot 2004 toetste de accountant van een gemeente of provincie ook op rechtmatigheid, echter er was geen sprake van een volkomen onderzoek daarnaar. Geconstateerde onrechtmatigheden tijdens het onderzoek naar de jaarrekening legde de accountant slechts vast in zijn rapport van bevindingen of de accountant verstrekte op grond van een controleprotocol een accountantsverklaring over getrouwheid èn rechtmatigheid bij de verantwoording over een specifieke uitkering of een subsidie. Omdat over de invulling van het begrip rechtmatigheid en over de reikwijdte van het accountantsonderzoek hiernaar onduidelijkheid bestaat, heeft het Koninklijk NIVRA besloten deze audit alert op te stellen met als doel zo veel mogelijk uniformiteit te bewerkstelligen in de accountantsuitingen samenhangend met het rechtmatigheidsonderzoek bij gemeenten en provincies. Gemakshalve wordt in deze audit alert verder uitsluitend gesproken over gemeenten, College van Burgemeester en Wethouders en de gemeenteraad, maar de problematiek geldt ook voor provincies, het College van Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten. Status Audit Alert Deze publicatie, die tot stand is gekomen onder de verantwoordelijkheid van het Koninklijk NIVRA, beoogt registeraccountants nadere aanwijzingen te geven ter zake van een specifiek onderdeel van de uitoefening van het accountantsberoep. Verwacht wordt dat beroepsbeoefenaren slechts van deze aanwijzingen afwijken indien daarvoor goede gronden aanwezig zijn. Aanbevolen wordt deze afwijkingen beargumenteerd in het dossier vast te leggen. Deze publicatie heeft niet de status van beroepsreglementering. Taken en verantwoordelijkheden college, raad en accountant De Wet dualisering gemeentebestuur (Staatsblad 2002, 111) is bedoeld om de raad - en dus uiteindelijk de burger - meer invloed te geven op het gemeentebestuur. De wet vergroot onder meer de kaderstellende en controlerende taken van de raad. De functionele scheiding tussen de raad en het College van Burgemeester en Wethouders wordt scherper (dualisme in plaats van monisme). Het college dient zich te concentreren op zijn bestuursbevoegdheden en het afleggen van verantwoording daarover aan de raad; de raad dient zich op zijn beurt te concentreren op zijn verordenende, budgettaire en controlerende bevoegdheden. De versterking van de controlerende taak van de raad komt op diverse plaatsen tot uiting in de nieuwe Gemeentewet. De accountant controleert de jaarrekening en verstrekt een verklaring waarin hij een oordeel geeft over het getrouwe beeld en - met ingang van de controle van de jaarrekening de rechtmatigheid. Volgens het Koninklijk NIVRA is hierbij sprake van twee afzonderlijke accountantsuitingen: een getrouwheidsoordeel over de jaarrekening als geheel en een rechtmatigheidsoordeel over de baten, de lasten en de balansmutaties (en de daaraan ten grondslag liggende beheershandelingen). Daarnaast gaat de accountant in zijn verslag in op zijn bevindingen. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de Memorie van toelichting bij het voorstel van de Wet dualisering gemeentebestuur (Tweede Kamer, vergaderjaar , 27751, nr. 3) en de Handreiking voor de financiële verordeningen en controleverordeningen (artikel 212, 213, 213a Gemeentewet) uitgegeven in het kader van het project Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie. Rechtmatigheid Voor een toelichting op het begrip rechtmatigheid in relatie tot de accountantscontrole bij gemeenten en provincies wordt verwezen naar de Nota van toelichting bij het Besluit accountantscontrole gemeenten (Staatsblad 2002, 68) en het discussierapport Financiële rechtmatigheid(scontrole) bij gemeenten en provincies ( Rechtmatigheidscriteria Het Besluit accountantscontrole gemeenten - de voorloper van het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten - onderkent 9 rechtmatigheidscriteria: het begrotingscriterium, het voorwaardencriterium, het misbruik en oneigenlijk gebruik-criterium, het calculatiecriterium, het valuteringscrite- Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 3

5 rium, het adresseringscriterium, het volledigheidscriterium, het aanvaardbaarheidscriterium en het leveringscriterium. Van deze 9 criteria worden er 6 al getoetst bij getrouwheidsonderzoek. De overige 3 zijn criteria die in het bijzonder van belang zijn bij rechtmatigheidsonderzoek en derhalve nieuw zijn bij de oordeelsvorming over de rechtmatige totstandkoming van de in de jaarrekening 2004 verantwoorde baten, lasten en balansmutaties, namelijk: 1. Het begrotingscriterium; 2. Het misbruik en oneigenlijk gebruik-criterium (M&O-criterium); 3. Het voorwaardencriterium. Ad 1. Als blijkt dat de gerealiseerde lasten zoals weergegeven in de jaarrekening hoger zijn dan de geraamde bedragen met inbegrip van de laatste begrotingswijziging, is - voorzover het de begrotingsoverschrijdingen betreft - mogelijk sprake van onrechtmatige uitgaven. De overschrijding kan namelijk in strijd zijn met het budgetrecht van de gemeenteraad zoals geregeld in de Gemeentewet. Voor de afsluitende oordeelsvorming is van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door de gemeenteraad geformuleerde beleid en/of wordt gecompenseerd door aan de lasten gerelateerde hogere inkomsten. Het bepalen òf respectievelijk welke begrotingsoverschrijdingen al dan niet verwijtbaar zijn, is voorbehouden aan de raad. Zie ook de eerdergenoemde Nota van toelichting bij het Besluit accountantscontrole gemeenten. Ad 2 2. Net als bij de rijksoverheid, zullen ook gemeenten naar analogie van diezelfde rijksoverheid een beleid ter voorkoming en bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik moeten hebben. In het jaarverslag en/of de toelichting op de jaarrekening verantwoordt het college zich over de opzet, de uitvoering en de resultaten van het M&O-beleid. Indien een gemeente geen toereikend M&O-beleid voert ten aanzien van een regeling, is er geen sprake van een verantwoord financieel beheer ten aanzien van die regeling. De accountant weet dan met zekerheid dat er een verhoogd risico ten aanzien van de rechtmatigheid bestaat en dat de met de betreffende regeling samenhangende posten in de jaarrekening niet voldoen aan de te stellen eisen. Op grond daarvan heeft de accountant een bedenking die veelal niet is te kwantificeren, maar die, afhankelijk van de relatieve omvang van de desbetreffende posten wel mede bepalend kan zijn voor de strekking van de af te geven verklaring. Ook een gebrekkige uitvoering door de gemeente van het vastgestelde M&O-beleid kan leiden tot een bedenking. Indien bij een toereikend M&O-beleid dat in voldoende mate is uitgevoerd toch een belangrijke (materiële) onzekerheid - die inherent is aan de regeling - blijft bestaan met betrekking tot de rechtmatigheid van de uitgaven of ontvangsten en deze niet verder kan worden gereduceerd, dient de accountant te beoordelen of deze onzekerheid in de toelichting bij de jaarrekening adequaat wordt weergegeven. De accountant dient te overwegen of hij in zijn verklaring, na zijn oordeel, een toelichtende paragraaf opneemt waarin hij de gebruikers van de verantwoording nog eens nadrukkelijk op de bestaande onzekerheid wijst. Indien de onzekerheid van materieel belang tengevolge van de M&O-problematiek niet toereikend in de toelichting op de jaarrekening is uiteengezet, dan heeft de accountant een bedenking tegen de jaarrekening en is een goedkeurend getrouwheidsoordeel niet toegestaan. Ad 3. Besteding en inning van gelden door een gemeente zijn aan bepaalde voorwaarden verbonden waarop door de accountant moet worden getoetst. Deze voorwaarden liggen vast in wet- en regelgeving (Algemene verbindende voorschriften van de Europese Unie, formele wetten, algemene maatregelen van bestuur, ministeriële regelingen, raadsbesluiten, verordeningen, richtlijnen, protocollen en dergelijke met een wettelijke grondslag en jurisprudentie). De gestelde voorwaarden hebben in het algemeen betrekking op: de omschrijving van de doelgroep respectievelijk het project; de heffings- en/of declaratiegrondslag; normbedragen; de bevoegdheden; het voeren van een administratie; het verkrijgen en bewaren van bewijsstukken; aan te houden termijnen besluitvorming, betaling, declaratie e.d. 2 Zie de Handleiding ter voorkoming en bestrijding van Misbruik en Oneigenlijk gebruik, opgesteld door de Directie Accountancy Rijksoverheid van het ministerie van Financiën (nu directie Audit en toezichtbeleid, en de Handreiking Misbruik en oneigenlijk gebruik bij ontvangsten van de Algemene Rekenkamer ( Koninklijk NIVRA 4

6 De precieze invulling verschilt per wet respectievelijk regeling respectievelijk verordening. Voor alle geldstromen dient ondubbelzinnig vast te staan welke voorwaarden er op van toepassing zijn. Zie richtlijn 100 Assurance-opdrachten, paragrafen 22, 23 en 44 tot en met 47 van de Richtlijnen voor de Accountantscontrole (RAC). Omdat er (nog) geen generieke criteria zijn vastgesteld, dient de accountant over zowel de generieke als de specifieke criteria in overleg te treden met de gemeenteraad. De gemeenteraad wordt geacht uit hoofde van de controlerende rol de norm te (laten) stellen waaraan het College van Burgemeester en Wethouders moet worden getoetst. Een gemeenteraad dient dan ook op grond van een overzicht van alle voor de betreffende gemeente geldende wet- en regelgeving het voorwaardencriterium te (laten) operationaliseren. Concreet betekent dit dat limitatief moet zijn bepaald aan welke in wet- en regelgeving vastgelegde, voor de gemeente relevante, voorwaarden de accountant moet toetsen, hetgeen door de gemeenteraad moet zijn bevestigd. De accountant dient vast te stellen of de door de gemeenteraad bevestigde norm voor het rechtmatigheidsonderzoek voldoet aan de criteria zoals opgenomen in RAC 100. Indien de gemeenteraad het voorwaardencriterium niet of in onvoldoende mate heeft geoperationaliseerd respectievelijk heeft laten operationaliseren en er derhalve geen toetsbare invulling is gegeven aan het begrip rechtmatigheid, kan de accountant geen onderzoek uitvoeren naar de rechtmatigheid van de baten, lasten en balansmutaties (zie ook paragraaf Accountantsverklaring). Bevestiging bij de jaarrekening In bijlage A is een voorbeeldtekst opgenomen voor een bevestiging bij de jaarrekening. Per opdracht dient deze voorbeeldtekst te worden aangepast aan respectievelijk te worden uitgebreid afhankelijk van de specifieke cliëntsituatie. Accountantsverklaring Na advies van het PRPG heeft het NIVRA de in de bijlagen 2a tot en met 2d van Audit Alert 13 opgenomen modelteksten accountantsverklaringen herzien en een aantal nieuwe modelteksten opgesteld. Hiermee komen de in de bijlagen 2a tot en met 2d van Audit Alert 13 opgenomen modelteksten te vervallen. In deze Audit Alert 15 zijn in bijlage B acht modelteksten opgenomen van accountantsverklaringen in het kader van de per 1 januari 2004 gewijzigde accountantscontrole op grond van de Gemeentewet respectievelijk de Provinciewet. De nummers verwijzen naar het corresponderende nummer in bijlage B. 1. Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en geen materiële onrechtmatigheden en/of onzekerheden over de rechtmatigheid (fout < 1%; onzekerheid < 3%). 2. Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onrechtmatigheid van materieel belang (fout > 1% en < 3%). 3. Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onzekerheid over de rechtmatigheid van materieel belang (onzekerheid > 3% en < 10%). 4. Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onrechtmatigheid van wezenlijk belang (fout > 3%). 5. Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onzekerheid over de rechtmatigheid van wezenlijk belang (onzekerheid > 10%): 5.1. vanwege ontoereikend uitgevoerde maatregelen van interne beheersing; 5.2. vanwege het ontbreken van interne gegevens over de naleving van het normenkader. 6. Accountantsverklaring waarbij sprake is van uitsluitend een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een oordeel over de rechtmatigheid ontbreekt vanwege het ontbreken van een door de gemeenteraad toetsbaar normenkader, waarbij geen sprake is van (onzekerheid over de) (on)rechtmatigheid. 7. Accountantsverklaring waarbij sprake is van uitsluitend een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een oordeel over de rechtmatigheid ontbreekt vanwege het ontbreken van een door de gemeenteraad toetsbaar normenkader, echter waarbij tegelijkertijd sprake is van een onrechtmatigheid van materieel belang (fout > 1% en < 3%). 8. Accountantsverklaring waarbij sprake is van een bedenking tegen de jaarrekening van wezenlijk belang (fout > 3%) en een onzekerheid over de rechtmatigheid van materieel belang (onzekerheid > 1% en < 3%). Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 5

7 Toelichting modelteksten algemeen In de modelteksten volgen na de paragraaf Werkzaamheden een paragraaf Bevindingen (indien van toepassing) en een paragraaf Oordeel. De paragraaf Oordeel kent een verdere uitsplitsing naar Getrouwheidsonderzoek en Rechtmatigheidsonderzoek. Afhankelijk van de aard van de bevindingen kent de paragraaf Bevindingen een uitsplitsing naar Getrouwheidsonderzoek, Getrouwheidsonderzoek en rechtmatigheidsonderzoek en/of Rechtmatigheidsonderzoek. In alle modellen met uitzondering van model 7 wordt in de paragraaf Oordeel eerst het getrouwheidsoordeel en dan het rechtmatigheidsoordeel vermeld. Omdat bij model 7 sprake is van een toelichtende paragraaf in relatie tot het getrouwheidsonderzoek, is de eerder geschetste volgorde hier afwijkend. Toelichting modelteksten bijlage B.6 en bijlage B.7 De verantwoordelijkheid voor het (laten) opstellen en bevestigen van een toetsbaar normenkader voor het rechtmatigheidsonderzoek ligt bij de gemeente(raad). De wet geeft daartoe het algemene kader aan, dat lokaal nader moet worden geïnventariseerd. De accountant kan hierbij adviseren. De accountant ontvangt van zijn opdrachtgever (de gemeenteraad) een bevestiging dat het lokaal geïnventariseerde normenkader de basis vormt voor het rechtmatigheidsonderzoek en voor het rechtmatigheidsoordeel. Een gemeente mag de geldende wet- en regelgeving niet uitsluiten van een controle op de rechtmatigheid. Wel kan de gemeenteraad besluiten om aan onderdelen van de lokale regelgeving geen financiële consequenties jegens derden te verbinden. In dat geval hebben deze onderdelen - mocht bij de controle blijken dat hiervan is afgeweken - ook geen consequenties voor de rechtmatigheidscontrole en voor het rechtmatigheidsoordeel. Een eenmaal door de gemeenteraad vastgesteld normenkader dient de accountant te toetsen op juistheid en volledigheid. Hierbij kan de brief van de VNG van 12 augustus 2004 worden gebruikt. Bij het beoordelen van het normenkader zal sprake zijn van een procesbenadering, met andere woorden: de accountant beoordeelt vooral de totstandkoming van het normenkader. Als blijkt dat het normenkader (op onderdelen) niet volledig is, dan zal de accountant om aanvullende informatie moeten vragen. Wanneer deze niet beschikbaar komt, zal de accountant geen rechtmatigheidsonderzoek kunnen uitvoeren en dienaangaande geen oordeel kunnen uitspreken (modeltekst 6). Ook als bijvoorbeeld relevante verordeningen buiten het normenkader zijn gelaten, zal de accountant geen rechtmatigheidsonderzoek kunnen uitvoeren. De accountant meldt direct aan het college en de gemeenteraad als sprake is van dergelijke situaties. Het is mogelijk dat het normenkader ondanks een goede voorbereiding en een adequaat intern proces niet volledig en/of juist is en dat de accountant dit bij eerste toetsing niet constateert. De accountant zal dan vanuit de controle op de jaarrekening dit alsnog kunnen vaststellen. Als het college het normenkader dan aanpast en de gemeenteraad vervolgens het herziene normenkader vaststelt, kan de accountant verder gaan met het rechtmatigheidsonderzoek. Zo niet, dan stopt hij alsnog het rechtmatigheidsonderzoek en spreekt dienaangaande geen oordeel uit. Ook nu meldt hij dit direct aan het college en de gemeenteraad. Als de accountant geen rechtmatigheidsonderzoek kan uitvoeren, kan hij desondanks tijdens het getrouwheidsonderzoek bevindingen doen die de rechtmatigheid raken. Rechtmatigheidsbevindingen die alleen danwel gezamenlijk de goedkeuringstolerantie overschrijden meldt de accountant in de accountantsverklaring (modeltekst 7). Indien geen sprake is van overschrijding van de goedkeuringstolerantie, dan meldt de accountant de rechtmatigheidsbevindingen in zijn rapport. De situatie dat de accountant van zijn wettelijke opdracht tot controle het getrouwheidsonderzoek wel maar het rechtmatigheidsonderzoek niet uitvoert, vanwege het ontbreken van een toetsbaar normenkader, is uitsluitend acceptabel voor het overgangsjaar Aangezien het één opdracht is die aan de accountant is gegeven, dient vanaf het jaar 2005 in een dergelijke situatie de gehele opdracht te worden teruggegeven. Toelichting modeltekst bijlage B.5.2 Indien een gemeente het normenkader voor het rechtmatigheidsonderzoek 2004 pas in een (zeer) laat stadium heeft vastgesteld, kan dit tot gevolg hebben dat interne gegevens inzake het naleven van dit normenkader over 2004 ontbreken. Een dergelijke constatering zal veelal tot de conclusie leiden dat terzake dan ook geen interne of externe controle mogelijk is, hetgeen leidt tot een verklaring van oor- Koninklijk NIVRA 6

8 deelonthouding. Hiervan kan uitsluitend sprake zijn bij het rechtmatigheidsonderzoek over het jaar 2004! Voorts zal in veel gevallen de interne controle op de in het normenkader nader benoemde rechtmatigheidsaspecten over het jaar 2004 nog niet volledig hebben plaatsgevonden. Ook deze situatie leidt tot een verklaring van oordeelonthouding. Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 7

9 Bijlage A Voorbeeldtekst schriftelijke bevestiging bij de jaarrekening 2004 van een gemeente (aan te passen aan respectievelijk uit te breiden afhankelijk van de specifieke situatie) (Briefhoofd van de gemeente) (Aan de Accountant..) (Datum ) Geachte, Op uw verzoek verstrekken wij u deze bevestiging bij de jaarrekening in het kader van de aan u verleende opdracht tot het controleren van de jaarrekening van... (naam gemeente) over het boekjaar eindigende op 31 december 2004, die gericht is op het afgeven van een accountantsverklaring. Wij erkennen onze verantwoordelijkheid voor de getrouwheid van de jaarrekening van de gemeente (naam gemeente) in overeenstemming met de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in de Gemeentewet en het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Wij hebben de jaarrekening conform deze vereisten opgemaakt. Sommige bevestigingen in deze brief zijn beperkt tot zaken die materieel zijn. Zaken worden geacht materieel te zijn, ongeacht hun grootte, als zij een omissie of onjuistheid bevatten die in het licht van de omstandigheden waarschijnlijk het oordeel zou beïnvloeden van een redelijk persoon die op deze informatie steunt. Met betrekking tot de (totstandkoming van de) in de jaarrekening opgenomen baten en lasten alsmede de balansmutaties erkennen wij onze verantwoordelijkheid voor de naleving van de wet- en regelgeving. In dit kader zijn wij verantwoordelijk voor de implementatie en de werking van de interne beheersingssystemen en maatregelen die zijn ontworpen en getroffen om de naleving van wet- en regelgeving (waaronder provinciale en door de raad vastgestelde verordeningen) en daarmee de rechtmatigheid van het financieel beheer te waarborgen. In het kader van de rechtmatigheid van het financieel beheer erkennen wij in het bijzonder onze verantwoordelijkheid voor de opzet en de werking van de interne beheersingssystemen om het misbruik en oneigenlijk gebruik van overheidsgelden te voorkomen. In dit kader zijn wij verantwoordelijk voor de implementatie en werking van interne controlemaatregelen gericht op uitvoering en naleving van het beleid inzake misbruik en oneigenlijk gebruik (onder meer integriteit). Naar onze mening zijn de baten, lasten en balansmutaties rechtmatig. Wij erkennen onze verantwoordelijkheid voor de implementatie en de werking van administratieve en interne beheersingssystemen die zijn ontworpen ter voorkoming en/of ontdekking van fraude en onjuistheden. Onder de term fraude wordt verstaan een opzettelijke handeling door één of meer personen uit de kring van de leiding, de organen belast met governance, het personeel of derden, waarbij misleiding wordt gebruikt om een onrechtmatig of onwettig voordeel te behalen. Ook afwijkingen die voortkomen uit frauduleuze financiële verslaggeving en afwijkingen die voortkomen uit het onrechtmatig onttrekken en doen toevloeien van waarden aan de gemeente vallen hieronder. Frauduleuze financiële verslaggeving omvat opzettelijke afwijkingen of het weglaten van bedragen of toelichtingen in de jaarrekening om gebruikers te misleiden. Wij hebben u geïnformeerd omtrent alle belangrijke feiten samenhangend met eventuele fraudes of vermoedelijke fraudes die bij ons bekend zijn en die van invloed kunnen zijn geweest op onze activiteiten. Wij hebben u geïnformeerd omtrent de uitkomst van onze beoordeling van het risico dat de jaarrekening in materieel opzicht onjuist zou kunnen zijn als gevolg van fraude. Wij hebben u geïnformeerd omtrent alle bij ons bekende plaatsgevonden of mogelijke handelingen en/of feiten die moeten worden aangemerkt als in strijd met wet- en regelgeving en waarvan het effect dient te worden meegewogen bij het opstellen van de jaarrekening. Koninklijk NIVRA 8

10 De jaarrekening bevat geen onjuistheden of onvolledigheden van materieel belang. Wij zijn van mening dat de ongecorrigeerde afwijkingen, opgenomen in het bijgevoegde, door u vervaardigde, overzicht niet van materieel belang zijn, zowel afzonderlijk als in totaal, voor de jaarrekening als geheel. Wij hebben geen kennis van andere ongecorrigeerde afwijkingen die, afzonderlijk of tezamen met de in het bijgaande overzicht opgenomen ongecorrigeerde afwijkingen, van materieel belang zijn voor de jaarrekening als geheel. <indien van toepassing aanpassen aan de onderstaande situatie:> [Indien sprake is van ongecorrigeerde verschillen in het onderhavige boekjaar is de volgende tekst van toepassing.] Wij zijn van mening dat het effect van alle door u tijdens de controle vastgestelde en door ons niet gecorrigeerde verschillen met betrekking tot het boekjaar, zoals vermeld in het bijgaande door u opgestelde overzicht, zowel individueel als gezamenlijk niet materieel zijn voor de jaarrekening als geheel. [Indien geen sprake is van ongecorrigeerde verschillen in het onderhavige boekjaar is de volgende tekst van toepassing.] Door u zijn tijdens de controle geen verschillen vastgesteld met betrekking tot het boekjaar die door ons gecorrigeerd dienden te worden. [Indien het College van mening is dat bepaalde verschillen, ook al zijn die als niet materieel gekenschetst, in het geheel geen verschillen zijn, is de volgende tekst van toepassing.] Wij zijn het niet eens met de stelling dat [omschrijving van de bestreden verschillen] verschillen vormen omdat [aangeven waarom het College een andere mening is toegedaan]. Wij bevestigen naar ons beste weten het volgende. - Wij hebben u inzage gegeven in de gehele administratie, de daaraan ten grondslag liggende gegevens en alle notulen van de Raadsvergaderingen en Raadscommissies en de vergaderingen van het College van Burgemeester en Wethouders. De notulen van de bovenstaande vergaderingen vormen een compleet verslag van hetgeen op deze vergaderingen is besproken en van de besluiten die zijn genomen. - Wij bevestigen de volledigheid van de verstrekte informatie met betrekking tot de aard en omvang van de deelnemingen en de deelname in gemeenschappelijke regelingen en overige verbonden partijen. - De jaarrekening bevat geen onjuistheden of onvolledigheden van materieel belang. - Wij hebben de resultaten van onze inschatting van het risico dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang zou kunnen bevatten als gevolg van fraude gemeld. - Wij hebben alle feiten van betekenis in verband met alle fraudes en vermoede fraudes, waarvan ons bekend is dat ze de gemeente beïnvloed kunnen hebben, gemeld. - De gemeente heeft voldaan aan alle contractuele verplichtingen, alsmede aan de voorschriften van regelgevende instanties, die bij niet nakoming van materieel belang zouden kunnen zijn voor de jaarrekening. - Wij hebben vastgesteld dat er geen bijzondere waardeverminderingen dienen te worden doorgevoerd met betrekking tot vaste activa die in de balans zijn opgenomen. - Alle activa zijn economisch eigendom van de gemeente. Er zijn geen andere pand- of hypotheekrechten gevestigd op de activa van de gemeente dan die vermeld in de toelichting van de jaarrekening. - Wij hebben alle bestaande en voorwaardelijke rechten en verplichtingen in de jaarrekening verwerkt en/of toegelicht. Alle bedragen waartoe waarborgen zijn verstrekt voor nog uitstaande geldleningen van andere instellingen zijn aan de passiefzijde van de balans buiten de balanstelling opgenomen en in de toelichting op de balans nader gespecificeerd. Voorzover van toepassing hebben wij voor alle belangrijke risico s voortvloeiende uit de in de periode vóór 31 december 200x aangegane transacties, respectievelijk op die datum bestaande situaties toereikende voorzieningen gevormd. Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 9

11 In het bijzonder bevestigen wij dat ons geen belangrijke risico s bekend zijn die van wezenlijke invloed kunnen zijn op de financiële positie van de gemeente (naam gemeente) en om die reden in aanmerking zouden komen voor vermelding in de jaarrekening dan de risico s die zijn opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. - Na balansdatum hebben zich geen gebeurtenissen voorgedaan die aanpassing van de jaarrekening zouden vereisen, of die vermeld zouden moeten worden bij de overige gegevens. - Er bestaan geen claims uit hoofde van lopende gerechtelijke procedures en dergelijke claims worden evenmin verwacht. Wij hebben onze juridisch adviseurs verzocht u alle gewenste inlichtingen te verstrekken. Wij hebben hen daarbij verzocht volledige openheid jegens u te betrachten. - Met uitzondering van hetgeen in de toelichting van de jaarrekening is vermeld, bestaan er geen andere overeenkomsten met financiers. - Wij hebben de rechten en verplichtingen met financiële consequenties samenhangend met de specifieke doeluitkeringen op een juiste en volledige wijze in de jaarrekening verwerkt en toegelicht. - In de jaarrekening worden alle zaken toegelicht die bij ons weten relevant zijn voor de mogelijkheid om de gemeente in continuïteit voort te zetten, inclusief alle omstandigheden en gebeurtenissen, mitigerende factoren en de plannen van de gemeente. De gemeente heeft ook de intentie en mogelijkheden om de noodzakelijke acties uit te voeren die nodig zijn om de gemeente in continuïteit voort te zetten. Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente..(naam gemeente) Gemeentesecretaris Burgemeester Koninklijk NIVRA 10

12 Gemeente. Overzicht van ongecorrigeerde verschillen groter dan Boekjaar 2004 Tijdens de uitvoering van onze controlewerkzaamheden worden verschillen verzameld tussen de door u verantwoorde bedragen en de bedragen die naar onze mening zouden moeten zijn verantwoord bij toepassing van algemeen aanvaarde grondslagen voor de financiële verslaggeving. Onderstaand is en overzicht gegeven van die ongecorrigeerde verschillen. Overzicht Controleverschillen (getrouwheid en rechtmatigheid) Specifieke verschillen (fouten): * * Overige verschillen (schattingsverschillen): * * Totaal van de ongecorrigeerde verschillen Overzicht Onzekerheden in de controle en/of in de verantwoording Correctie van de verschillen zou resulteren in een verbetering of (verslechtering) van de baten respectievelijk de lasten met * * * * * * * * * Onzekerheden uitgedrukt in Totaal van de onzekerheden Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 11

13 Bijlage B.1. Modeltekst accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en geen materiële onrechtmatigheden en/of onzekerheden over de rechtmatigheid (fout < 1%; onzekerheid < 3%) Opdracht Wij hebben de jaarrekening... (jaartal) van gemeente (plaatsnaam) gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente (plaatsnaam). Het College van Burgemeester en Wethouders is tevens verantwoordelijk voor de naleving van de wet- en regelgeving. Het is onze verantwoordelijkheid de controle als bedoeld in artikel 213, tweede lid van de Gemeentewet uit te voeren en een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. De gemeenteraad van (naam gemeente) heeft voor het onderzoek naar de jaarrekening over 2004 bij brief/vergadering respectievelijk besluit(en) van (nummer en datum brief/vergadering/raadsbesluit(en)) de invulling van het begrip rechtmatigheid bevestigd. Hiermee ligt vast wat wordt bedoeld met de in de oordeelsparagraaf opgenomen zinsnede de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen. Werkzaamheden Bij onze controle hebben wij nagegaan dat: - de jaarrekening zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft en - de in de jaarrekening opgenomen baten en lasten, alsmede de balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen, waaronder gemeentelijke verordeningen en - het jaarverslag met de jaarrekening verenigbaar is en - de jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten en in overeenstemming met het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten 3. Volgens de in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bevoegd gezag van de gemeente daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten..% en voor onzekerheden..% van de totale lasten. Deze goedkeuringstolerantie is door de gemeenteraad bij raadsbesluit van. (datum, nummer) vastgesteld. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel Getrouwheidsonderzoek Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening van gemeente... (plaatsnaam) zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Rechtmatigheidsonderzoek Wij zijn van oordeel dat de in deze jaarrekening opgenomen baten en lasten alsmede de balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen. 3 Indien van toepassing ook verwijzen naar het door de gemeente opgestelde controleprotocol. Koninklijk NIVRA 12

14 Bijlage B.2. Modeltekst accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onrechtmatigheid van materieel belang (fout > 1% en < 3%) Opdracht Wij hebben de jaarrekening. (jaartal) van gemeente (plaatsnaam) gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente (plaatsnaam). Het College van Burgemeester en Wethouders is tevens verantwoordelijk voor de naleving van de wet- en regelgeving. Het is onze verantwoordelijkheid de controle als bedoeld in artikel 213, tweede lid van de Gemeentewet uit te voeren en een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. De gemeenteraad van (naam gemeente) heeft voor het onderzoek naar de jaarrekening over 2004 bij brief/vergadering respectievelijk besluit(en) van (nummer en datum brief/vergadering/raadsbesluit(en)) de invulling van het begrip rechtmatigheid bevestigd. Hiermee ligt vast wat wordt bedoeld met de in de oordeelsparagraaf opgenomen zinsnede de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen. Werkzaamheden Bij onze controle hebben wij nagegaan dat: - de jaarrekening zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft en - de in de jaarrekening opgenomen baten en lasten, alsmede de balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen, waaronder gemeentelijke verordeningen en - het jaarverslag met de jaarrekening verenigbaar is en - de jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten en in overeenstemming met het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten 4. Volgens de in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bevoegd gezag van de gemeente daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten..% en voor onzekerheden..% van de totale lasten. Deze goedkeuringstolerantie is door de gemeenteraad bij raadsbesluit van. (datum, nummer) vastgesteld. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Bevindingen Rechtmatigheidsonderzoek [voorbeeld] In de jaarrekening zijn de baten en lasten opgenomen samenhangend met de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand. Ons onderzoek heeft uitgewezen dat deze baten en lasten, als gevolg van een te ruime interpretatie van de wet, niet in overeenstemming met de regelgeving tot stand zijn gekomen. Hierdoor is sprake van onrechtmatige baten ad en onrechtmatige lasten ad. 4 Indien van toepassing ook verwijzen naar het door de gemeente opgestelde controleprotocol. Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 13

15 Oordeel Getrouwheidsonderzoek Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening van gemeente... (plaatsnaam) zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Rechtmatigheidsonderzoek Wij zijn van oordeel dat de in deze jaarrekening opgenomen baten en lasten alsmede de balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen met uitzondering van hetgeen in de paragraaf bevindingen is vermeld. Koninklijk NIVRA 14

16 Bijlage B.3. Modeltekst accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onzekerheid over de rechtmatigheid van materieel belang (onzekerheid > 3% en < 10%) Opdracht Wij hebben de jaarrekening... (jaartal) van gemeente (plaatsnaam) gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente (plaatsnaam). Het College van Burgemeester en Wethouders is tevens verantwoordelijk voor de naleving van de wet- en regelgeving. Het is onze verantwoordelijkheid de controle als bedoeld in artikel 213, tweede lid van de Gemeentewet uit te voeren en een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. De gemeenteraad van (naam gemeente) heeft voor het onderzoek naar de jaarrekening over 2004 bij brief/vergadering respectievelijk besluit(en) van (nummer en datum brief/vergadering/raadsbesluit(en)) de invulling van het begrip rechtmatigheid bevestigd. Hiermee ligt vast wat wordt bedoeld met de in de oordeelsparagraaf opgenomen zinsnede de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen. Werkzaamheden Bij onze controle hebben wij nagegaan dat: - de jaarrekening zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft en - de in de jaarrekening opgenomen baten en lasten, alsmede de balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen, waaronder gemeentelijke verordeningen en - het jaarverslag met de jaarrekening verenigbaar is en - de jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten en in overeenstemming met het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten 5. Volgens de in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bevoegd gezag van de gemeente daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten..% en voor onzekerheden..% van de totale lasten. Deze goedkeuringstolerantie is door de gemeenteraad bij raadsbesluit van. (datum, nummer) vastgesteld. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Bevindingen Rechtmatigheidsonderzoek [voorbeeld] In de jaarrekening zijn de baten ad en lasten ad opgenomen samenhangend met de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand. Ons onderzoek heeft uitgewezen dat bij de gemeente (naam gemeente) gedurende 2004 sprake was van ontoereikend uitgevoerde maatregelen van interne beheersing, waardoor op grond van accountantscontrole op rationele wijze niet de vereiste zekerheid kon worden verkregen over de rechtmatige totstandkoming van genoemde baten en lasten. 5 Indien van toepassing ook verwijzen naar het door de gemeente opgestelde controleprotocol. Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 15

17 Oordeel Getrouwheidsonderzoek Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening van gemeente... (plaatsnaam) zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Rechtmatigheidsonderzoek Wij zijn van oordeel dat de in deze jaarrekening opgenomen baten en lasten alsmede de balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen onder voorbehoud van hetgeen in de paragraaf bevindingen is vermeld. Koninklijk NIVRA 16

18 Bijlage B.4. Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onrechtmatigheid van wezenlijk belang (fout > 3%) Opdracht Wij hebben de jaarrekening. (jaartal) van gemeente (plaatsnaam) gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente (plaatsnaam). Het College van Burgemeester en Wethouders is tevens verantwoordelijk voor de naleving van de wet- en regelgeving. Het is onze verantwoordelijkheid de controle als bedoeld in artikel 213, tweede lid van de Gemeentewet uit te voeren en een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. De gemeenteraad van (naam gemeente) heeft voor het onderzoek naar de jaarrekening over 2004 bij brief/vergadering respectievelijk besluit(en) van (nummer en datum brief/vergadering/raadsbesluit(en)) de invulling van het begrip rechtmatigheid bevestigd. Hiermee ligt vast wat wordt bedoeld met de in de oordeelsparagraaf opgenomen zinsnede de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen. Werkzaamheden Bij onze controle hebben wij nagegaan dat: - de jaarrekening zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft en - de in de jaarrekening opgenomen baten en lasten, alsmede de balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen, waaronder gemeentelijke verordeningen en - het jaarverslag met de jaarrekening verenigbaar is en - de jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten en in overeenstemming met het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten 6. Volgens de in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bevoegd gezag van de gemeente daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten..% en voor onzekerheden..% van de totale lasten. Deze goedkeuringstolerantie is door de gemeenteraad bij raadsbesluit van. (datum, nummer) vastgesteld. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Bevindingen Rechtmatigheidsonderzoek [voorbeeld] In de jaarrekening zijn de baten en lasten opgenomen samenhangend met de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand. Ons onderzoek heeft uitgewezen dat deze baten en lasten, als gevolg van een te ruime interpretatie van de wet, niet in overeenstemming met de regelgeving tot stand zijn gekomen. Hierdoor is sprake van onrechtmatige baten ad en onrechtmatige lasten ad. 6 Indien van toepassing ook verwijzen naar het door de gemeente opgestelde controleprotocol Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 17

19 Oordeel Getrouwheidsonderzoek Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening van gemeente... (plaatsnaam) zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Rechtmatigheidsonderzoek Wij zijn van oordeel, gelet op het belang van hetgeen in de paragraaf bevindingen is vermeld, dat de in deze jaarrekening opgenomen baten en lasten alsmede de balansmutaties niet juist tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen. Koninklijk NIVRA 18

20 Bijlage B.5.1 Accountantsverklaring waarbij sprake is van een goedkeurend getrouwheidsoordeel en een onzekerheid over de rechtmatigheid van wezenlijk belang (onzekerheid > 10%) vanwege ontoereikend uitgevoerde maatregelen van interne beheersing Opdracht Wij hebben de jaarrekening... (jaartal) van gemeente (plaatsnaam) gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente (plaatsnaam). Het College van Burgemeester en Wethouders is tevens verantwoordelijk voor de naleving van de wet- en regelgeving. Het is onze verantwoordelijkheid de controle als bedoeld in artikel 213, tweede lid van de Gemeentewet uit te voeren en een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. De gemeenteraad van (naam gemeente) heeft voor het onderzoek naar de jaarrekening over 2004 bij brief/vergadering respectievelijk besluit(en) van (nummer en datum brief/vergadering/raadsbesluit(en)) de invulling van het begrip rechtmatigheid bevestigd. Hiermee ligt vast wat wordt bedoeld met de in de oordeelsparagraaf opgenomen zinsnede de van toepassing zijnde wettelijke regelingen waaronder gemeentelijke verordeningen. Werkzaamheden Bij onze controle hebben wij nagegaan dat: - de jaarrekening zowel de baten en de lasten over... (jaartal) als de activa en passiva per 31 december... (jaartal) getrouw weergeeft en - de in de jaarrekening opgenomen baten en lasten, alsmede de balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen, waaronder gemeentelijke verordeningen en - het jaarverslag met de jaarrekening verenigbaar is en - de jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten en in overeenstemming met het Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten 7. Volgens de in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die het bevoegd gezag van de gemeente daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. a. De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten..% en voor onzekerheden..% van de totale lasten. Deze goedkeuringstolerantie is door de gemeenteraad bij raadsbesluit van. (datum, nummer) vastgesteld. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Bevindingen Rechtmatigheidsonderzoek [voorbeeld] In de jaarrekening zijn de baten ad en lasten ad opgenomen samenhangend met de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand. Ons onderzoek heeft uitgewezen dat bij de gemeente (naam gemeente) gedurende 2004 sprake was van ontoereikend uitgevoerde maatregelen van interne beheersing, waardoor op grond van accountantscontrole op rationele wijze niet de vereiste zekerheid kon worden verkregen over de rechtmatige totstandkoming van genoemde baten en lasten. 7 Indien van toepassing ook verwijzen naar het door de gemeente opgestelde controleprotocol. Audit Alert 15: Rechtmatigheidsonderzoek gemeenten en provincies 19