Universiteit van Amsterdam Universiteit Leiden Radboud Universiteit Nijmegen Rijksuniversiteit Groningen

Transcriptie

1 Samenvattingen gehonoreerde aanvragen Roadmap 2017/2018: ATHENA, probing the hot and energetic Universe Dr. J.W.A. den Herder SRON - Netherlands Institute for Space Research Universiteit van Amsterdam Radboud Universiteit Nijmegen Toekenning: Ruimtetelescoop Athena is de volgende grote missie van ESA (2028). Athena gaat een revolutie teweegbrengen in ons begrip van hoe het heelal is geëvolueerd van een nagenoeg homogene materiesoep tot het zeer gestructureerde heelal dat we vandaag de dag waarnemen. Bovendien kunnen we met de röntgenruimtetelescoop eindelijk bepalen hoe superzware zwarte gaten het heelal mede vormgeven en beïnvloeden. Nederland levert belangrijke bijdragen, zoals een uiterst gevoelige röntgencamera annex spectrograaf. Voor het eerst beschikken astronomen over een instrument waarmee scherpe 2D-beelden gevormd kunnen worden en tegelijkertijd de eigenschappen van gassen tot 10 miljoen graden Kelvin in kaart gebracht kunnen worden. Astronomische instrumenten, spectroscopie, zwarte gaten, grootschalige infrastructuur, clusters van melkwegstelsels EPOS-NL: The Netherlands contribution to the European Plate Observatory System Prof. dr. M.R. Drury Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut Technische Universiteit Delft Toekenning: EPOS-NL is de Nederlandse bijdrage aan het Europese platenobservatiesysteem (European Plate Observing System, EPOS), de infrastructuur in geheel Europa voor geologische wetenschappen, gevaren en hulpbronnen. Het doel van EPOS-NL is het ontwikkelen van de infrastructuur die nodig is voor wetenschappelijke doorbraken in het begrip van door de mens veroorzaakte geologische gevaren, zoals bodemdaling en aardbevingen door gaswinning. Daarnaast maakt de infrastructuur van EPOS-NL onderzoek mogelijk naar nieuwe geologische hulpbronnen zoals geothermische energieproductie en ondergrondse energieopslag. Infrastructuur voor geologische wetenschappen, geologische hulpbronnen, geothermische energie, ondergrondse opslag, geïnduceerde gevaren

2 BSL3: safe solutions for research into global threats by infectious diseases Dr. J.M. Fentener van Vlissingen Erasmus Universiteit Rotterdam Erasmus Medisch Centrum Toekenning: De wereld wordt in toenemende mate geconfronteerd met nieuwe problemen door infectieziekten. Er is dringende behoefte aan onderzoek om grote uitbraken en pandemieën te kunnen voorspellen, opsporen, behandelen, beheersen en voorkomen. Om de gevaarlijkste ziekteverwekkers te bestuderen, zijn er speciale faciliteiten nodig die werken volgens de strengste internationale eisen op het gebied van de bioveiligheid en biobeveiliging. Het nieuwe onderzoekslaboratorium in Rotterdam is opgezet om aan deze normen te voldoen. Daarnaast is het geschikt voor onderzoek door meerdere teams tegelijk, wat unieke mogelijkheden biedt voor hoogwaardig onderzoek naar infectieziekten. bioveiligheidsniveau 3, paraatheidsonderzoek, virussen, bacteriën, one health The Netherlands Plant Eco-phenotyping Centre (NPEC) Prof. dr. M.G.M. Aarts Wageningen University & Research Toekenning: De VN voorspelt dat de wereldwijde voedselproductie 70 procent hoger moet zijn in 2050 om te voldoen aan de behoeften van de snel groeiende wereldbevolking. Het is daarvoor noodzakelijk dat er betere plantenrassen worden ontwikkeld met een hogere opbrengst en een lagere milieubelasting. Momenteel is de beperkende factor bij de ontwikkeling van zulke nieuwe rassen het vermogen om op grote schaal te beoordelen wat het verband is tussen genen (genotype) en gewenste eigenschappen (fenotype) van planten. NPEC levert de benodigde state-of-the-artonderzoeksinfrastructuur om de onderliggende mechanismen te ontrafelen die ten grondslag liggen aan de plantaardige productie. Geautomatiseerde fenotypering van planten, plant-microbe-interacties, interacties tussen planten en micro-organismen, plantgenetica en agronomie, klimaatbestendigheid.

3 KM3NeT 2.0: Neutrino Science in the Deep Sea Prof. dr. S.C.M. Bentvelsen Nikhef TNO Delft NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee Toekenning: KM3NeT zal bestaan uit een reusachtige onderwaterneutrinodetector om bronnen van hoog-energetische neutrino's in het heelal te ontdekken. Deze bronnen worden bestudeerd om ze eventueel te kunnen identificeren als de deeltjesversnellers waardoor kosmische stralen ontstaan. Door de interacties van kosmische stralen met de aardatmosfeer ontstaan er neutrino's, en deze kunnen door KM3NeT gebruikt worden voor het bestuderen van de deeltjesfysica van de neutrino's zelf. Het multidisciplinaire onderzoek wordt aangevuld met temperatuursensoren voor oceanografisch onderzoek en een nieuwe op een glasvezelnetwerk gebaseerde hydrofoon-matrix. Neutrino s, neutrino-oscillaties, neutrino-astronomie, oceanografie, akoestiek Netherlands Electron Microscopy Infrastructure (NEMI) Prof. dr. J. Klumperman Universitair Medisch Centrum Utrecht Universiteit van Amsterdam - Academisch Medisch Centrum Maastricht University Leids Universitair Medisch Centrum Technische universiteit Delft Universitair Medisch Centrum Groningen Technische Universiteit Eindhoven Toekenning: Onder een elektronenmicroscoop kan een object tot 10 miljoen keer worden vergroot. Met deze gigantische vergrotingsfactor worden de kleinste onderdelen van biologische en materiële monsters en door de mens gemaakte structuren bestudeerd. In het initiatief Nederlandse Elektronenmicroscopie-infrastructuur (Netherlands Electron Microscopy Infrastructure, NEMI) zijn de belangrijkste Nederlandse elektronenmicroscopielaboratoria verenigd. NEMI investeert in innovatie om optimale voorwaarden te scheppen voor toonaangevend onderzoek dat relevant is voor de wetenschap, industrie en maatschappij. Elektronenmicroscopie, levenswetenschappen, materiaalwetenschappen, analytische wetenschappen

4 The Ruisdael Observatory for atmospheric science Prof. dr. ir. H.W.J. Russchenberg Technische Universiteit Delft Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut Wageningen University & Research Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Energieonderzoek Centrum Nederland Vrije Universiteit Amsterdam TNO Utrecht Toekenning: Door de langdurige emissies van broeikasgassen, luchtverontreiniging en fijnstof is de atmosfeer structureel veranderd. Het Ruisdael Observatorium gaat boven Nederland heel nauwkeurig deze veranderingen meten en modelleren. Een vast meetnetwerk, mobiele sensoren en uitgebreide grondstations leveren gegevens op over de fysische en chemische eigenschappen van de atmosfeer en zijn interactie met het aardoppervlak. Een nieuwe rekenfaciliteit verwerkt de geobserveerde gegevens real time in atmosfeermodellen. Hiermee brengt het Ruisdael Observatorium gedetailleerd de verandering van het lokale weer, klimaat en luchtkwaliteit in beeld. Atmosphere, climate change, weather, air quality, greenhouse gases, Atmosphere Sciences, Air quality, climate modeling Netherlands X-omics Initiative Prof. A.J. van Gool Hubrecht instituut voor Ontwikkelingsbiologie en Stamcelonderzoek Radboud universitair medisch centrum Nederlands Kanker Instituut / Antoni van Leeuwenhoek zkh Leids Universitair Medische Centrum Universitair Medische Centrum Utrecht Universitair Medisch Centrum Groningen Erasmus Universiteit Rotterdam Erasmus MC Toekenning: De schoonheid van de chemie van het leven is haar ongekende complexiteit. Anderzijds is het ook de grootste uitdaging van biologen en artsen om te begrijpen hoe ziektes ontstaan en hoe deze beter en vroegtijdiger ontdekt en behandeld kunnen worden. Dit project bundelt en verbetert een aantal moleculaire technologieën waardoor onderzoekers beter naar complexe en dynamische processen in cellen en weefsels kunnen kijken. Zo maakt dit project top-wetenschappelijke onderzoek mogelijk op het gebied van kanker, Alzheimer en vele andere ziektes. X-omics, Genomics, Metabolomics, proteomics, bioinformatics, Medical biology, X-omics, bioinformatics

5 HFML-FELIX: a unique research infrastructure in the Netherlands Matter under extreme conditions of intense infrared radiation and high magnetic fields Dr. B. Redlich Radboud Universiteit Nijmegen Toekenning: HFML-FELIX is een onderzoeksinfrastructuur op Nederlandse bodem, die uniek is in de wereld. HFML-FELIX produceert enkele van de sterkste magnetische velden ter wereld en infrarood-/thz-straling met een ongeëvenaarde instelbaarheid. Door materie onder extreme omstandigheden te onderzoeken kunnen materialen met een ongekende precisie worden onderzocht en de blootstelling aan tot dusver onbekende omstandigheden brengt wellicht nieuwe functies aan het licht. Met dit innovatieve onderzoeksprogramma worden openstaande vragen op diverse terreinen aangepakt. Het sluit aan bij maatschappelijke uitdagingen op het gebied van gezondheid, energie en slimme materialen, trekt onderzoekers van wereldklasse naar Nederland en is onderdeel van de opleiding van een groot aantal studenten. (Bio)moleculaire fysica en chemie, materiaalonderzoek, gecondenseerde materie, infrarood-/thz-straling, sterke magnetische velden CLARIAH-PLUS Prof. dr. A.F. Heerma van Voss Koninklijke Bibliotheek Max-Planck-Instituut Data Archiving and Networked Services Meertens Instituut Instituut voor de Nederlandse Taal Beeld en Geluid Internationaal Instituut voor Sociale geschiedenis Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis Toekenning: Er zijn gigantische hoeveelheden digitale bronnen (tekst, audiovisuele en gestructureerd gegevens) beschikbaar voor onderzoek. Dit brengt een revolutie in de geesteswetenschappen teweeg. Deze enorme hoeveelheid gegevens kan alleen geanalyseerd worden met geavanceerde ICT-tools. CLARIAH-PLUS biedt wetenschappers een 'Common Lab' om te leren hoe ze de verborgen informatie met innovatieve gebruiksvriendelijke tools uit deze digitale gegevens kunnen halen. Daarmee wordt grensverleggend, veelbelovend onderzoek mogelijk dat bijdraagt aan de veerkracht van de samenleving. Geesteswetenschappen, onderzoeksinfrastructuur, tekstgegevens, gestructureerde gegevens, audiovisuele gegevens, inhoudsanalyse.