Aanvulling onderzoeksgegevens Azelerbeek RAPPORTNUMMER 0916

Transcriptie

1 Aanvulling onderzoeksgegevens Azelerbeek RAPPORTNUMMER 0916

2 Aanvulling onderzoeksgegevens Azelerbeek Een inventarisatie van beschermde flora en fauna Zelhem, februari 2009 Rapportnummer 0916 Projectnummer 1123 Opdrachtgever Dienst Landelijk Gebied Postbus GB Zwolle Contactpersoon: Mevr. G. Brouwer Opdrachtnemer Stichting Staring Advies Dr. Grashuisstraat 8, 7021 CL Zelhem T F info@staringadvies.nl auteur: ing. B. Voerman / drs. P.Dam

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding en doel 1 2 Gebiedsbeschrijving en geplande werkzaamheden 2 3 Het ecologische onderzoek Methode Resultaten 6 4 Wetgeving Flora- en faunawet 9 5 Wettelijke consequenties Volledigheid onderzoek en consequenties Periode van uitvoering en aanbevelingen Noodzakelijke ontheffingen Flora- en faunawet 12 6 Conclusie 13 Literatuur 14

4 1 Inleiding en doel Zowel aan de noord- en zuidzijde van de A1, als op een kleine locatie in de Azelermeen, heeft Dienst Landelijk Gebied plannen voor herinrichting van de Azelerbeek, en de directe omgeving, als ecologische verbindingszone. In het vroege voorjaar van 2008 is aanvullend onderzoek uitgevoerd naar het voorkomen van een selecte groep diersoorten langs deze delen van de beek. Dit onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van een quickscanonderzoek in Het onderzoek in 2008 richtte zich op de volgende soorten: Waterspitsmuis Poelkikker Ringslang Vliegend Hert Zeggekorfslak De onderzoeksresultaten resulteerden niet in een sluitend antwoord op de effecten ten aanzien van de vigerende wetgeving. Dit heeft twee oorzaken. De onderzoeksperiode in 2008 was niet optimaal om voor alle te onderzoeken soorten een gefundeerde uitspraak te doen en na de onderzoeksperiode is de plantekening gewijzigd. De huidige wetgeving verlangt een gedegen onderzoek naar flora en fauna in verband met de zorgplicht die de Flora- en faunawet een plannenmaker oplegt. DLG is verantwoordelijk voor de uit te voeren activiteiten en wil voldoen aan haar zorgplicht in het kader van deze wet. Hiertoe heeft Mevr. Brouwer van DLG Stichting Staring Advies opdracht verleend om nader onderzoek uit te voeren naar het voorkomen van deze soorten. Begin 2009 is er voor een aantal soorten op basis van een gericht veldbezoek en de beschikbare veldgegevens beoordeeld of er negatieve consequenties te verwachten zijn door de inrichtingswerkzaamheden. De soortensamenstelling is in overleg met DLG aangepast ten opzichte van de soortenlijst uit 2008 op basis van de opgedane ervaringen tot dat moment. Het onderzoek in feb 2009 richtte zich op de volgende soorten: Waterspitsmuis Vleermuizen Steenuil Buizerd Das Kamsalamander Vliegend Hert Tijdens de uitvoering van het onderzoek is het voorkomen van bovengenoemde soorten op de locatie nagegaan. Er is ter plaatse en aan de hand van de meest recente detailkaarten en de verspreidingsgegevens zoals deze in eerdere onderzoeken zijn verkregen, beoordeeld of geselecteerde soortgroepen, populaties of individuen negatief kunnen worden beïnvloed door de inrichtingswerkzaamheden. Daarnaast is onderzocht op welke wijze de plannen voor de locatie in overeenstemming gebracht kunnen worden met hetgeen bepaald is in de Flora- en faunawet en de EU Habitatrichtlijn. Het doel van dit onderzoek is om in kaart te brengen of door geplande werkzaamheden schade kan ontstaan aan populaties of individuen van beschermde soorten en hoe deze schade beperkt of gecompenseerd kan worden. Algemene teksten in dit rapport zijn overgenomen uit het rapport 0831 Aanvullend onderzoek Azelerbeek SSA

5 2 Gebiedsbeschrijving en geplande werkzaamheden Gegevens plangebied Adres: Azelerbeek ter hoogte van de A1 en Azelermeen Plaats: Azelo Gemeente: Hof van Twente Provincie: Overijssel Beschrijving van het plangebied Het plangebied ligt in het buitengebied tussen de bebouwde kommen Azelo en Borne. De beek wordt doorsneden door de snelweg A1/A35. De zuidzijde van het onderzoekstraject begint bij een oud boerenerf, Graes genaamd. Vanaf dit boerenerf stroomt de Azelerbeek op de grens van een beekbegeleidend broekbos aan de oostzijde en een es die in gebruik is als weide, grenzend aan de westoever. In het bos is op verschillende plaatsen de oorspronkelijke loop van de beek terug te vinden in de vorm van afgesloten en verlandde meanders. Met name op deze locaties staan kenmerkende zeggensoorten en andere broekbos typerende plantensoorten. Verspreid op de hogere delen in het bos staan enkele forse Zomereiken. Het huidige traject van de beek volgt een enigszins slingerend traject dat tot aan de A1 voor een klein deel door het bos loopt. Ten noorden van de A1 volgt de beek een iets minder natuurlijk ogend traject en lijkt hier sterker gekanaliseerd te zijn. Het traject eindigt bij de duiker onder de Bloksteegweg. Als aanvulling is een kleine locatie in de Azelermeen eveneens beoordeeld. Hier staat de aanleg van een meander gepland alsmede een voorde voor landbouwverkeer en een eenvoudige brug voor voetgangers. Zie voor de ligging de figuren 1 en 2. Figuur 1. Ligging traject onderzoeksgebied Azelerbeek 2

6 Figuur 2. Luchtfoto traject onderzoeksgebied Azelerbeek en Azelermeen Beschermde status plangebied Het noordelijke deel is aangemerkt als provinciale verbindingszone. Het deel ten zuiden van de A1 valt geheel binnen de EHS. Zie figuur 3. Geplande werkzaamheden Zowel in het noordelijke als het zuidelijke deel wordt gezocht naar mogelijkheden voor het versterken van de natuurlijke kwaliteiten van de beek door het robuuster in te richten als ecologische verbindingszone. In het noordelijke deel wordt de beek verlegd naar lagere delen in de aangrenzende percelen en krijgt daardoor een meanderend karakter. De oevers worden op natuurlijke wijze aangelegd door variatie in flauwe en steile taluds. Aan weerszijden van de beek worden enkele poelen aangelegd. Het nu langs de bosgrens gelegen zuidelijke deel van de Azelerbeek, zal op enkele plaatsen worden verlegd. Binnen het bosgebied liggen enkele oude verlandde meanders die voor een deel betrokken kunnen worden in de nieuw te graven beek. Op verschillende plekken wordt het talud van de beek aangepast aan een meer natuurlijk profiel. Het nieuwe profiel wordt echter maximaal slechts enkele decameters verlegd. 3

7 3 Het ecologische onderzoek 3.1 Methode Het in dit rapport beschreven onderzoek vormt een uitbreiding op het in voorjaar 2008 uitgevoerde onderzoek dat met name betrekking heeft op de soort Waterspitsmuis en Buizerd. De overige soortgroepen zijn niet eerder onderzocht. Voor dit onderzoek is een veldbezoek uitgevoerd aan de hand van gedetailleerde inrichtingstekeningen. Eveneens zijn de bevindingen voor enkele diergroepen uit voorgaande onderzoeken in de afwegingen meegenomen. Voor dit onderzoek is de leefwijze van de betreffende dieren afgezet tegen de geplande inrichtingswerkzaamheden. Hierbij is bijvoorbeeld langs het gehele te vergraven traject gezocht naar hogere zandkoppen en taluds in het veld voor mogelijke locaties van dassenburchten, zijn de te kappen bomen onderzocht op holten van vleermuizen (aangevuld met endoscopie), is een specifieke inschatting gemaakt van de levenswijze van Kamsalamander ten opzichte van aanwezige biotopen enz. enz. Door deze aanpak in combinatie met de gegevens van voorgaande onderzoeken, kunnen gefundeerde conclusies worden getrokken ten behoeve van aanwezige biotopen en potentiële invloeden van de geselecteerde soorten. Voor deze analyse is voor 7 soorten beoordeeld of er negatieve invloeden te verwachten zijn door het uitvoeren van de geplande ingrepen. Het betreft de soorten: Waterspitsmuis Vleermuizen Steenuil Buizerd Das Kamsalamander Vliegend Hert Voor deze analyse is naast de beoordeling van bestaande gegevens uit voorgaande onderzoeken eveneens aan de hand van gedetailleerde inrichtingsschetsen in het veld beoordeeld wat de impact kan zijn. Hiervoor is 1 veldbezoek aan het gebied gebracht. bezoekronde datum tijd Weersomstandigheden soortgroep onderzoeker 1 4 februari 09 overdag droog, 0 ºC, bewolkt, alle groepen B. Voerman windkracht 1 Bf Per soort wordt hieronder kort beschreven welke aspecten in hoofdzaak van invloed waren op de afwegingen. Waterspitsmuis Foerageergebied Vleermuizen Boomholten verblijfplaatsen Vliegroutes Foerageergebied Steenuil Broedlocaties Foerageergebied 4

8 Buizerd Broedlocaties Das Burchten Foerageergebied Kamsalamander Voortplantingsbiotoop Landbiotoop Vliegend Hert Geschiktheid aanwezige stoven (larven) Geschiktheid voedselbomen (adulten) Waterspitsmuis (Neomys fodiens) De Waterspitsmuis is de grootste spitsmuis in Nederland. De habitat van deze soort bestaat uit stromende tot stilstaande wateren die niet te voedselrijk zijn. Belangrijk zijn een goed ontwikkelde watervegetatie en ruig begroeide oevers. Een groot deel van het voedsel wordt in het water verzameld en bestaat uit diverse soorten macrofauna en larven van amfibieën. De Waterspitsmuis is een hyperactieve soort waarvan de cyclus van voedsel zoeken en rusten gedurende de gehele dag en nacht doorloopt. Door de hoge verbranding van voedsel, is het noodzaak om slechts korte rustmomenten, max. een paar uur, te nemen en elke paar uur het nodige voedsel te vergaren. Zie voor inventarisatiemethode zoals is toegepast in 2008 het rapport: 0831 Aanvullend onderzoek Azelerbeek SSA Vleermuizen Binnen de groep vleermuizen zijn verschillende soorten die verblijfplaatsen hebben in bomen. Enkele soorten kunnen daarnaast ook verblijfplaatsen in gebouwen hebben. Geschikte boomholten bestaan meestal uit oude spechtenholten die naar boven ingerot zijn. Enkele vleermuissoorten kunnen eveneens tijdelijke deelkwartieren hebben achter boomschors of in kleine scheuren. De meeste verblijfplaatsen in bomen betreffen zomerverblijven en kraamkolonies. s Winters zijn de meeste soorten niet in bomen te vinden. Slechts enkele soorten kunnen s winters in dikke bomen met diepe holten worden aangetroffen. Het foerageergebied verschilt per soort. Veel soorten zijn aangewezen op lijnvormige elementen in het landschap. Enkele soorten benutten eveneens lijnvormige structuren in bossen als paden, waterlopen en lanen. Sommige soorten in bossen volgen geen specifieke structuren en lijken willekeurig door het bos te vliegen. Ook deze soorten gebruiken veelal bepaalde patronen. Het voedsel bestaat uit insecten die al naar gelang de soort vrij in de lucht of vanaf bladeren worden gevangen. Steenuil (Athene noctua) De Steenuil is, in tegenstelling tot veel andere uilen, soms ook overdag actief. De nestlocatie bevindt zich vaak in holle bomen als knotwilgen, oude fruitbomen ed, oude schuren of Steenuilkasten. Het foerageergebied bevindt zich in zijn directe leefomgeving en bestaat uit weilanden, eventueel enkele (kleinschalige) akkers, hoogstam-fruitboomgaarden en uiterwaarden. Het voedsel bestaat uit muizen, kevers, regenwormen en andere kleine gewervelde en ongewervelde dieren. Buizerd (Buteo buteo) De Buizerd heeft een zeer variabel gekleurd verenkleed, dat meestal bruin is met kleine, witte vlekken. Er zijn echter ook vogels met een verenkleed dat vrijwel geheel wit is. In de lucht is de buizerd te herkennen aan de brede, hoekige vleugels, de korte hals en de gespreide, korte staart. De Buizerd is de meest voorkomende roofvogel van Nederland. Het voedsel bestaat voornamelijk uit muizen, konijnen en andere kleine dieren. De horst bevindt zich meestal hoog in bomen op takken tegen de stam aan. 5

9 Das (Meles meles) Dassen houden van een gevarieerd landschap. Ze verblijven meestal langs bosranden, in kleine bosjes of in houtwallen in gebieden met een niet te intensieve landbouw en met behoorlijke stukken weiland, akkers, boomgaarden en heggen. Ze bewonen uitgestrekte burchten, die ze met hun brede, krachtige voorpoten zelf graven. De soort is een echte alleseter die leeft van zeer gevarieerd, voornamelijk zacht en klein voedsel. Regenwormen vormen een belangrijk deel van het voedsel, maar verder eet hij veel andere soorten wormen, insecten (kevers en hun larven), slakken, amfibieën (kikkers) en kleine zoogdieren (jonge konijnen, muizen, mollen) en zelfs egels en wespen. De das eet ook veel plantaardig voedsel, met name (afgevallen) appels, knollen, eikels, bessen, gras, paddestoelen maïs en haver. Kamsalamander (Triturus cristatus) Deze soort is vrij zeldzaam en wordt landelijk gezien als een kwetsbare soort die in zijn verspreiding achteruit gaat. Zijn voorkeur gaat uit naar kleinschalige landschappen met bospercelen, heggen en struwelen. Het voortplantingsbiotoop bestaat voornamelijk uit in hoofdzaak uit matig voedselrijke tot voedselrijke, stilstaande wateren met een goed ontwikkelde onderwatervegetatie. Veel vindplaatsen zijn beek- of rivierbegeleidend. Het water mag niet geheel beschaduwd zijn en moet permanent water bevatten. Vanaf half maart zijn de volwassen dieren in het water te vinden. In de loop van de zomer verlaten de meeste dieren het water en verblijven in het landhabitat tot het volgende voortplantingsseizoen. Vliegend Hert (Lacunus cervus) Het Vliegend Hert (Lucanus cervus) is de grootste kever van Europa; het mannetje van de soort kan wel acht cm lang worden. De kever is glanzend donkerbruin tot zwart en in het bezit van gladde dekschilden. Het mannetje heeft een verbrede kop en krachtige kaken die zijn uitgegroeid tot een gewei. Het Vliegend Hert leeft met name in open, oude eikenbossen, voornamelijk in hakhout, en in het cultuurland in houtwallen, lanen en parken met oude bomen. De kever legt zijn eitjes in oude stobben van voornamelijk eik. De larven voeden zich met vermolmd hout. Ze hebben een voorkeur voor de ondergrondse delen van de stronken en kunnen rond de wortels met vele bij elkaar zitten. Ze zijn pas na vijf tot acht jaar volgroeid en dan maximaal negen cm lang. Als ze volgroeid zijn, verlaten de larven het hout en graven ze een holletje op cm diepte in de bodem, waar ze verpoppen tot een cocon ter grootte van een kippenei. Aan het begin van de herfst ontpoppen ze tot de volwassen dieren, maar deze blijven tot het voorjaar in de cocon. De kevers verschijnen in juni-juli en vliegen tot in augustus. De volwassen kevers zijn alleen tijdens de schemering, bij voorkeur op zwoele zomeravonden, actief. Overdag verschuilen ze zich in en op de bast van beschadigde bomen, waar ze zich te goed doen aan de suikerhoudende sapstromen die van de bast afdruipen. 3.2 Resultaten In deze paragraaf worden de onderzoeksresultaten besproken van het veldonderzoek. Waterspitsmuis (Neomys fodiens) Voor het onderzoek in 2008 zijn langs de beekoevers enkele raaien met life-traps uitgezet. De soort is destijds niet gevangen. De periode van onderzoek was echter niet optimaal (begin mei) en het biotoop lijkt zeker geschikt. Voor 1998 zijn in het atlasblok waarnemingen verricht van deze soort. Er zijn geen meldingen van na deze periode. In enkele aangrenzende atlasblokken zijn wel recentere waarnemingen bekend. (Bron: Waterspitsmuisverspreidingskaart VZZ 2007) Gezien de verspreidingskaarten, biotoopvoorkeuren van deze soort en het feit dat geschikt biotoop in de omliggende kilometerhokken zonder barrière doorloopt tot in het gebied, is het zeer waarschijnlijk dat de soort in het gebied voorkomt. Waterspitsmuizen zijn echter moeilijk middels life-traps in kaart te brengen. 6

10 In overleg met DLG is overeengekomen dat er op basis van het zorgvuldigheidsprincipe vanuit moet worden gegaan dat de soort binnen het onderzoeksgebied aanwezig is. Vleermuizen In de nog te rooien bomen zijn enkele holten, met name verlaten spechtenholten, aangetroffen die in eerste instantie geschikt lijken voor boombewonende vleermuissoorten. Middels een endoscoop zijn enkele holten nader onderzocht om te kunnen beoordelen of deze bezet zijn (geweest). Onder de te rooien bomen zijn geen geschikte holten voor boombewonende soorten aanwezig. Enkele waargenomen holten blijken nauwelijks geschikt voor vleermuizen. Verder zijn in de te rooien bomen geen geschikte holten aanwezig. Met betrekking tot vliegroutes of foerageergebied is geen nadelig effect te verwachten en kan worden gesteld dat het gebied meer geschikt wordt voor deze diergroep na de inrichtingswerkzaamheden. Steenuil (Athene noctua) Gezien de kleinschalige opbouw van het landschap met de verspreid liggende erven, is de aanwezigheid van verschillende Steenuilterritoria in de omgeving te verwachten. De werkzaamheden zoals deze gepland zijn in het broekbos, ten zuiden van de A1, zullen geen invloeden hebben op in de omgeving aanwezige Steenuilen. De nieuw aan te leggen meanders liggen geheel in het bos en doorsnijden geen potentieel foerageergebied of broedgelegenheid. Ten noorden van de A1 is de nieuwe beekloop en herinrichting van aangrenzende gronden gesitueerd in huidige agrarische gronden die momenteel in gebruik zijn als weiden. Gezien de ligging van de aanwezige erven in de omgeving en de opbouw van het landschap is ook hier de aanwezigheid van territoria van Steenuilen te verwachten. Vergraving van de beekloop zal worden uitgevoerd in het mogelijke foerageergebied van een Steenuilenpaar. Consequenties Steenuilen Door de herinrichtingmaatregelen kan het gebied tijdelijk minder geschikt zijn als foerageergebied en zal geschikt foerageergebied van het aanwezige Steenuilen paar hierdoor tijdelijk iets worden verkleind. Na afronding van (delen van) de werkzaamheden zal het gebied weer volledig fungeren als geschikt foerageergebied. Het gebied blijft dus zowel tijdens de werkzaamheden als nadien als foerageergebied functioneren. Betreffende ingrepen in het foerageergebied kunnen enige stresseffecten hebben op Steenuilen indien dit in de broedperiode wordt uitgevoerd. In deze periode is continuïteit van voedselaanbod en voorkomen van verstoring van groot belang. Dit kan worden voorkomen door de uitvoering in het najaar uit te voeren, buiten de broedperiode van Steenuilen. Bovenstaande geldt eveneens voor het zuidelijk gelegen onderdeel Azelermeen. Buizerd (Buteo buteo) In het broekbos is een horst van Buizerd aangetroffen. Deze horst ligt op ca. 100 meter van de nieuw te graven beekloop. Hierdoor is behoud van deze boom met horst gewaarborgd. Enige verstoring door de graafwerkzaamheden is, met name in het broedseizoen, niet geheel uit te sluiten waardoor geadviseerd wordt de werkzaamheden buiten het broedseizoen uit te voeren. Das (Meles meles) Aan de hand van tekeningen van de nieuw te graven beekloop en de te dempen delen, zijn in het veld de hogere delen onderzocht op aanwezigheid van burchten van Das. Er zijn geen pijpen aangetroffen. Het is zeer wel mogelijk dat het gebied onderdeel uitmaakt van het foerageergebied van dassen. De functie van foerageergebied blijft tijdens en na de werkzaamheden gewaarborgd. In de nieuwe situatie zal het gebied zo mogelijk meer geschikt zijn door meer talud-delen en gradiënten en zo een versterking opleveren van het huidige foerageergebied. 7

11 Kamsalamander (Triturus cristatus) Er is geen concreet schepnet- of vallenonderzoek naar Kamsalamanders uitgevoerd. Met name de trajecten ten noorden van de A1 en de Azelermeen lijken enigszins geschikt voor deze soort. Er zijn echter enkele zichtwaarnemingen van Stekelbaars spec. verricht en de beek is zwak stromend waardoor de geschiktheid van biotoop voor Kamsalamanders sterk afneemt. Derhalve is de mogelijkheid van voortplantingbiotoop niet geheel uit te sluiten. Eveneens is voldoende landhabitat aanwezig voor de soort om te overwinteren. Het landhabitat moet met name worden gezocht in (houtige) struwelen en bossen. De werkzaamheden op deze trajecten betreffen het nieuw graven van meanders. Met name in het traject ten noorden van de A1 blijft het huidige stroombed voor het overgrote deel behouden en wordt deze slechts op enkele plekken gekruist door de nieuwe beekloop waardoor aan één zijde een zanddam zal worden aangebracht. Hierdoor ontstaan afgedamde en relatief stilstaande waterlopen die beter geschikt zijn als voortplantingsbiotoop. Potentiële landhabitatten zijn eveneens aanwezig. De nieuwe meanders zijn gepland in huidige weidepercelen waardoor potentieel landhabitat behouden blijft. Vliegend Hert (Lacunus cervus) Voor het realiseren van het nieuwe tracé zullen, met name in het zuidelijke deel, enkele bomen worden verwijderd. Hieronder zijn eveneens enkele zomereiken. Het betreft echter voor larven van Vliegend Hert nauwelijks tot geen geschikte locaties. De aanwezigheid van dode en voldoende vermolmde stoven zijn nauwelijks binnen het tracé aanwezig. In het broekbos zijn, met name op de huidige oostoever, diverse vermolmde stoven van populieren aanwezig die reeds enkele jaren geleden zijn afgezet. Deze stoven, met in het gebied eveneens enkele verspreid liggende elzenstoven, zijn geen geschikte broedstoven voor deze soort. Gezien de resultaten van het onderzoek in 2008 en 2009 kan worden gesteld dat geen broedstoven van Vliegend Hert worden aangetast. 8

12 4 Wetgeving Flora- en faunawet Sinds 1 april 2002 is de Flora- en faunawet (Ff-wet) van kracht. Deze wet beschermt planten en dieren tegen negatieve invloeden en bevat hiervoor diverse concrete verbodsbepalingen: beschermde inheemse dieren mogen niet verstoord, gevangen of gedood worden; beschermde inheemse plantensoorten mogen niet vernield, beschadigd of ontworteld worden; nesten, rustplaatsen en voortplantingsplaatsen van beschermde soorten mogen niet verstoord of vernield worden. De Flora- en faunawet kent drie verschillende beschermingsregimes. Hiertoe zijn de beschermde planten en dieren onderverdeeld in drie categorieën (zie bijlage 1), elke categorie kent een eigen beoordelingstoets voor ontheffingverlening. Tabel 2. Beschermingsregimes Flora- en faunawet. Beschermde flora en fauna Zonder gedragscode Met gedragscode Algemene soorten (tabel 1 ff-wet) Algemene vrijstelling Algemene vrijstelling Overige soorten (tabel 2 ff-wet) "Lichte" toets Vrijstelling Streng beschermde soorten (tabel 3 ff-wet) "Uitgebreide" toets "Uitgebreide" toets In de tabel wordt melding gemaakt van de gedragscode. In een gedragscode is opgenomen hoe werkzaamheden worden uitgevoerd zodanig dat schade aan beschermde soorten wordt voorkomen of tot een minimum wordt beperkt. Wanneer bij uitvoering van de werkzaamheden gehandeld wordt volgens de gedragscode, en dit ook aangetoond kan worden, geldt een vrijstelling of lichtere toetsing (zie tabel 1). De gedragscode moet wel door de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit goedgekeurd zijn, alvorens deze een wettelijke status heeft. In het plangebied is geen gedragscode van toepassing. Algemene vrijstelling Veel soorten die in de Flora- en faunawet zijn opgenomen, komen in Nederland algemeen voor. Voor verstoring van deze soorten bij uitvoering van werkzaamheden in het kader van bestendig onderhoud, beheer of gebruik, of bij ruimtelijke ontwikkeling of inrichting, geldt een algemene vrijstelling en is dus geen ontheffing nodig. Lichte toets Wanneer soorten uit de tweede categorie negatief beïnvloed worden en niet gehandeld wordt volgens een gedragscode, geldt bij de ontheffingsaanvraag de lichte toets. Hierbij moet aangetoond worden dat de werkzaamheden er niet toe mogen leiden dat het voortbestaan van de soorten in gevaar wordt gebracht. Uitgebreide toets Ontheffingsaanvragen voor streng beschermde soorten worden volgens een uitgebreide toetsing beoordeeld. Niet alleen moet worden aangetoond dat de werkzaamheden het voortbestaan van de soort niet in gevaar brengen, tevens moet worden aangetoond dat er geen bevredigend alternatief voor de activiteit is en deze dwingende redenen van groot openbaar belang (met inbegrip van redenen van sociale of economische aard) dan wel het milieu dient. Werkzaamheden die niet vallen onder de noemer natuurbeheer moeten bovendien zodanig worden uitgevoerd dat er sprake is van zorgvuldig handelen. Dit houdt in dat er geen wezenlijke invloed op beschermde soorten is en dat schade aan de soorten zoveel mogelijk wordt voorkomen, bijvoorbeeld door het nemen van mitigerende en/of compenserende maatregelen. Zorgplicht 9

13 Naast bovenstaande verplichtingen voor beschermde soorten geldt bovendien voor alle soorten, plant en dier, de zogenaamde zorgplicht. In de zorgplicht is opgenomen dat alle planten en dieren een intrinsieke waarde hebben en onvervangbaar zijn. De zorgplicht is een fatsoenseis en houdt in dat bij menselijk handelen voldoende zorg in acht genomen wordt om in het wild levende planten en dieren zoveel mogelijk te ontzien en te beschermen. 10

14 5 Wettelijke consequenties De effecten op de flora en fauna en de wettelijke consequenties, zijn ingeschat aan de hand van de geplande werkzaamheden zoals omschreven op pagina Volledigheid onderzoek en consequenties Dit rapport beschrijft van zeven diersoorten de mogelijke aanwezigheid binnen het onderzoeksgebied en de te verwachten invloeden van de geplande werkzaamheden op deze soorten. Voor enkele soorten zijn eveneens inventarisatiegegevens beschikbaar uit Waterspitsmuis Na telefonisch overleg met DLG (Mevr. A. Oude Tijdhof, dd 19 feb. 2009) is besproken dat gezien de aanwezigheid van de soort in omringende gebieden, het geschikte biotoop en de zeer lastig vast te stellen aanwezigheid, moet worden geconcludeerd dat de aanwezigheid van de soort zeer waarschijnlijk is waardoor een ontheffing in het kader van de flora- en Faunwet (Ff-wet) moet worden aangevraagd. Dit zonder dat de soort concreet is vastgesteld. De aanvraag van een ontheffing in het kader van de Flora- en faunawet is noodzakelijk. Vleermuizen Voor vleermuizen zijn geen nadelige consequenties te verwachten. De werkzaamheden worden overdag uitgevoerd waardoor geen conflicten kunnen zijn met foeragerende en langstrekkende dieren. Geschikte verblijfplaatsen zullen niet verdwijnen. Het gebied blijft eveneens na de ingreep geschikt als foerageergebied. Een ontheffing of nader onderzoek is niet noodzakelijk. Steenuil Door uitvoering van de werkzaamheden buiten het broedseizoen is een ontheffing niet noodzakelijk. De broedperiode voor deze soort ligt globaal genomen tussen februari en juni. Buizerd Door uitvoering van de werkzaamheden buiten het broedseizoen is een ontheffing niet noodzakelijk. De broedperiode van deze soort ligt globaal tussen februari en augustus. Das Gezien het ontbreken van verblijfplaatsen van deze soort is voor deze ingreep geen ontheffing of nader onderzoek noodzakelijk. Kamsalamander Door de werkzaamheden uit te voeren in de periode vanaf september, zijn geen dieren meer in het water te verwachten. Hierdoor zijn geen negatieve effecten op de soort te verwachten. De geplande aanpassingen aan het landschap als de meanders, poelen en afgesneden armen, zorgen daarnaast voor een aanzienlijke versterking van het biotoop van deze soort. Gezien het bovenstaande is geen nader onderzoek noodzakelijk. Eveneens is het aanvragen van een ontheffing niet nodig. Vliegend Hert De ingrepen zullen geen negatieve gevolgen hebben voor deze soort. Een ontheffing is niet noodzakelijk. 11

15 5.2 Periode van uitvoering De meest geschikte periode voor uitvoering verschilt enigszins per soort. In onderstaande tabel is de meest geschikte periode aangegeven die overlappend is voor de beschreven soorten. De periode met de minst te verwachten negatieve effecten op mogelijk aanwezige soorten betreft de winterperiode september-januari. Eventuele uitloop in februari is voor de meeste soorten mogelijk, echter in deze maand begint voor verschillende vogelsoorten het broedseizoen, denk hierbij aan Buizerd, spechten en mezen waardoor bij voorkeur de werkzaamheden voor deze maand moeten zijn afgerond. Indien mogelijk geniet het sterke voorkeur het fysieke afsnijden/dempen van delen van de huidige beekloop in de periode september-oktober uit te voeren. Deze periode is met name bepaald door de aanwezigheid van amfibieën als Groene Kikker complex die in de waterbodem overwinteren. In de periode september-oktober zijn de soorten nog niet in winterrust en daardoor nog mobiel in het gebied aanwezig. Voor Vliegend Hert is het hanteren van een specifieke periode minder van toepassing. Soort werkzaamheden jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Graven nieuwe beekloop Dempen oude beekloop Tabel 1. Geschikte periode voor uitvoering van de werkzaamheden 5.3 Noodzakelijke ontheffingen Flora- en faunawet In het gebied zijn verschillende soortgerichte onderzoeken uitgevoerd. Deze rapportage beschrijft de noodzaak van het aanvragen van een ontheffing voor de Waterspitsmuis. Tijdens het quickscanonderzoek in 2007 zijn eveneens schepnetvangsten gedaan van Bermpjes en Kleine modderkruipers. Deze beide vissensoorten staan vermeld op tabel 2 van de Flora- en Faunawet waardoor eveneens voor deze twee soorten een ontheffing noodzakelijk is. Overige ontheffingen zijn niet noodzakelijk aangezien door uitvoering in de juiste periode geen schade aan populaties en individuen worden verwacht. 12

16 6 Conclusie Dit rapport geeft de resultaten van het aanvullend natuuronderzoek van een zevental diersoorten binnen het tot ecologische verbindingszone te ontwikkelen gebied Azelerbeek. Het betreft de soorten: Waterspitsmuis Vleermuizen Steenuil Buizerd Das Kamsalamander Vliegend Hert Van de beschreven soorten is alleen de buizerd met zekerheid in het gebied waargenomen. Hiervan een horst waargenomen op ca. 100 meter afstand tot de geplande werkzaamheden. Van de Waterspitsmuis zijn geen waarnemingen gedaan. Echter gezien het verspreidingsbeeld in omringende atlasblokken en de opbouw van het biotoop, is, in overleg met DLG, besloten aan te nemen dat de soort binnen het gebied aanwezig is. Hierdoor dient een ontheffing in het kader van de Flora- en faunawet te worden aangevraagd. Voor de overige soorten zijn geen nadelige effecten te verwachten, mits de werkzaamheden worden uitgevoerd in de periode september-januari. Het dempen van dempen van de beekloop bij voorkeur in de periode september-oktober. Voor alle soorten is in het rapport beschreven welke periode en methode voor deze diersoorten de minst negatieve effecten zou opleveren indien de soorten wel aanwezig zouden zijn. De meest geschikte periode voor het uitgraven van de nieuwe beekloop en het dempen van de oude beekloop, uitgaande van de potentieel voorkomende soorten, is in de winterperiode tussen september en januari. 13

17 Literatuur J. Tomlow & J.J.A. Dekker, Handleiding inventariseren waterspitsmuis met lokbuizen. Zoogdiervereniging VZZ, Arnhem A. van Diepenbroek, Veldgids diersporen. KNNV Uitgeverij. 14

18