Artrose van de enkel. Behandeling. mca.nl

Transcriptie

1 Artrose van de enkel Behandeling mca.nl

2 Inhoudsopgave Wat is artrose? 3 Behandeling van artrose van de enkel 4 Uw voorbereiding 5 Voor de operatie 7 De operatie 8 Na de operatie - instructies voor thuis 9 Complicaties 10 Uw vragen 11 Colofon Redactie: orthopedie afdeling communicatie Vormgeving: beeldgroep MCA Oplage: 50 / 1e druk Druk: Ricoh Artikelnummer: / Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting. 2

3 U heeft artrose (slijtage) van uw enkel. In deze folder vindt u uitleg over deze aandoening en over de behandelmogelijkheden, inclusief een operatie. Wat is artrose? De botten in een gewricht zijn bekleed met kraakbeen. Kraakbeen is heel glad, zodat de botdelen soepel kunnen bewegen ten opzichte van elkaar. Bij het ouder worden, veranderen de samenstelling en de dikte van het kraakbeen. Dit is een normaal proces. Pas als het kraakbeen overmatig slijt, spreken we van artrose. Het gladde oppervlak wordt dan dun en brokkelig, of het kraakbeen verdwijnt helemaal. Het lichaam kan dit zelf niet meer repareren. Hoe ontstaat artrose? Artrose kan ontstaan als het kraakbeen steeds dunner wordt, waardoor het onderliggende bot uiteindelijk (gedeeltelijk) bloot komt te liggen. Dit komt het meeste voor bij mensen op middelbare of oudere leeftijd. Waardoor het kraakbeen dunner wordt, is meestal niet bekend. Artrose kan ook ontstaan door een ontstekingsreactie van het gewricht, waardoor het kraakbeen aangetast wordt. Denk bijvoorbeeld aan reumatoïde artritis. Ook dan wordt de kraakbeenlaag dunner en kan het onderliggende bot (gedeeltelijk) bloot komen te liggen. Een ontstekingsreactie kan op iedere leeftijd voorkomen. Artrose kan ook ontstaan door een andere aandoening. Denk aan een botbreuk of bandletsel. Als het bot scheef aangroeit, kan het kraakbeen door verkeerde belasting rechtstreeks beschadigen en extra snel slijten. We noemen dit posttraumatische artrose. Dit kan ook nog jaren na een botbreuk of een andere aandoening optreden. Klachten bij artrose van de enkel Afhankelijk van het stadium heeft u bij artrose van de enkel in meer of mindere mate last van: pijn bij bewegen een stijf enkelgewricht pijn in rust zwelling van de enkel bewegingsbeperking afwijkende stand van de enkel Bij beginnende artrose heeft u alleen lichte klachten. In de loop van de maanden of soms jaren kunnen uw 3

4 Artrose van de enkel klachten erger worden. Vaak wisselen periodes met veel en weinig klachten zich af. De periodes met veel klachten zullen steeds langer worden. middenvoetsbeentjes verbonden zijn met de kleinere voetwortelbeentjes (E) het grondgewricht van de grote teen (F) Waar in de voet komt artrose het meeste voor? In de voet en enkel zitten achtentwintig botten en dertig gewrichten. De enkel is het gewricht tussen het scheenbeen en het sprongbeen (zie afbeelding). De enkel wordt ook wel het bovenste spronggewricht genoemd. Het enkelgewricht maakt het mogelijk dat de voet omhoog en omlaag kan bewegen. Het gewricht tussen het sprongbeen en het hielbeen heet het onderste spronggewricht. Dit gewricht maakt het mogelijk om de voet naar binnen en buiten kantelen. Daardoor kan de voet zich aanpassen aan oneffenheden van de grond. Artrose van de voet en enkel treedt het meest op in: het bovenste spronggewricht (A) het onderste spronggewricht (B) het gewricht tussen het sprongbeen en het binnenste voetwortelbeentje (C) het gewricht tussen het hielbeen en het buitenste voetwortelbeentje (D) de middenvoet, waar de Gewrichten in de voet Behandeling van artrose van de enkel Afhankelijk van de ernst, het type en de plaats van de artrose zijn verschillende behandelingen mogelijk. Variërend van pijnstillers en fysiotherapie tot een operatie. In overleg met uw orthopedisch chirurg wordt u zo nodig alleen geopereerd als andere behandelingen niet (voldoende) hebben geholpen. 4

5 Niet-operatieve behandelingen Afhankelijk van uw klachten zijn de volgende behandelingen mogelijk: pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen: deze medicijnen zorgen ervoor dat pijn en zwelling in de enkel verminderen fysiotherapie: door te oefenen worden uw spieren sterker en blijft de enkel stabieler en beweeglijker steunzolen voor optimale ondersteuning van de voet aanpassing in uw schoen: afhankelijk van het type schoen kan de orthopedisch schoenmaker een hulpmiddel plaatsen zodat u zelf minder moeite hoeft te doen om uw voet af te wikkelen orthopedische schoenen: de orthopedisch schoenmaker maakt een schoen op maat voor uw voet (een hoge schoen bijvoorbeeld zodat de enkel vaststaat en lopen geen pijn meer doet) een injectie met verdovende en ontstekingsremmende medicijnen Een operatie Als u geen of onvoldoende baat heeft bij (een van) deze niet-operatieve behandelingen, kunt u in overleg met uw orthopedisch chirurg een operatie overwegen: een kijkoperatie waarbij de enkel schoongemaakt wordt (arthroscopie) een operatie waarbij het enkelgewricht vastgezet wordt (arthrodese) een operatie waarbij het bovenste spronggewricht (de enkel) vervangen wordt door een prothese Uw orthopedisch chirurg bespreekt met u wat in uw geval het beste is. Afhankelijk van de operatie, wordt u één tot vier dagen opgenomen. Uw voorbereiding Anesthesie Als u geopereerd wordt, brengt u meteen na uw afspraak met de orthopedisch chirurg een bezoek aan het inloopspreekuur van de polikliniek anesthesiologie. U heeft daar een voorbereidend gesprek met een anesthesioloog. Dit is een medisch specialist op het gebied van verdoving en narcose. De anesthesioloog bespreekt met u: uw gezondheidstoestand welke anesthesie u krijgt: algehele anesthesie (narcose) of regionale anesthesie (plaatselijke verdoving met bijvoorbeeld een ruggenprik) 5

6 Artrose van de enkel eventuele aanpassing van uw medicijnen rond de operatie informatie over niet eten en drinken (nuchter zijn) Meer informatie over anesthesie vindt u in de brochure Goed voorbereid op uw operatie. U krijgt deze brochure op de polikliniek anesthesiologie. Afdeling opname Aansluitend op het bezoek aan de anesthesioloog gaat u naar de afdeling opname. U wordt ingepland voor de operatie en op een wachtlijst geplaatst. U krijgt een indicatie van de wachttijd. Als bekend is wanneer u geopereerd wordt, krijgt u telefonisch bericht van de afdeling opname over de definitieve datum, het tijdstip van de operatie en waar u zich kunt melden. Haal pijnstillers in huis Het kan zijn dat u na de operatie nog pijn heeft. Wij raden u daarom aan om voor de operatie de pijnstillers paracetamol (500 mg) en ibuprofen (400 mg) in huis te halen. Deze zijn verkrijgbaar bij uw drogist of apotheek. Heeft u hartklachten, nierfunctiestoornissen, maagklachten en/of gebruikt u bloedverdunnende medicijnen? Dan mag u alleen paracetamol gebruiken. Als u bij ontslag nog veel pijn heeft, krijgt u ook een recept voor pijnstillers mee naar huis. Wat neemt u mee naar het ziekenhuis? U neemt het volgende mee naar het ziekenhuis: opnameformulieren legitimatiebewijs zorgverzekeringspas alle medicijnen (met verpakking) die u thuis gebruikt elleboogkrukken (of uw rollator als u gewend bent om die te gebruiken), elleboogkrukken kunt u gratis lenen bij een thuiszorgwinkel bij u in de buurt een badjas en slippers comfortabele stevig aansluitende schoenen waar u goed op kunt lopen (geen hakken) Wij adviseren u om kostbaarheden als sieraden thuis te laten. Het ziekenhuis is bij verlies of diefstal namelijk niet aansprakelijk. U neemt zelf elleboogkrukken mee Na de operatie loopt u eerst met twee elleboogkrukken. U neemt deze krukken bij uw opname zelf mee. De fysiotherapeut controleert de krukken en stelt ze op de juiste hoogte af. U kunt elleboogkrukken lenen bij een 6

7 thuiszorgwinkel. U hoeft hiervoor geen lid te zijn. Wel raden we u aan om zo nodig een serviceabonnement te nemen. De materialen die u leent, worden dan thuisbezorgd en weer opgehaald. Meer informatie vindt u ook in de folders van thuiszorgorganisaties bij de balie van patiëntenvoorlichting (huisnummer 037). Laatste controle voor operatie Een aantal dagen voor de operatie heeft u nog een afspraak met een verpleegkundige voor een opname gesprek (ook wel PAS gesprek genoemd). Indien u in dagbehandeling wordt geopereerd vindt dit gesprek plaats op afdeling Opname (068), anders heeft u dit gesprek op de verpleegafdeling (240). Tijdens dit gesprek wordt u onder andere uitgelegd wat u tijdens de opname kunt verwachten, wordt u gecontroleerd op wondjes en heeft u de mogelijkheid uw vragen te stellen. Schrijf uw vragen eventueel thuis vast op. Meer informatie over de voorbereiding op uw opname vindt u in de brochure Opname, goed voorbereid naar het MCA. U krijgt deze brochure in het ziekenhuis of kijk op onze website Voor de operatie Waar kunt u zich melden? U kunt zich op de dag van uw opname melden bij de receptie van het ziekenhuis. De portier verwijst u naar de Elektieve opname afdeling (EOK,240) of naar de dagbehandeling chirurgie (068). U wordt daar opgevangen door een verpleegkundige. U kunt dan al uw eventuele vragen nog stellen. Een verpleegkundige bereidt u voor op de operatie De verpleegkundige bereidt u voor op de operatie. U krijgt een operatiejasje aan en u krijgt zogenoemde premedicatie. Dit zijn meestal twee tabletten paracetamol en een slaaptabletje waar u ontspannen van wordt. Vraag gerust als iets niet duidelijk is U krijgt veel informatie van veel verschillende zorgverleners. Misschien valt het niet mee om ze uit elkaar te houden of te onthouden wat zij u vertellen. Weet u het even niet meer? Vraag dan gerust naar de naam en functie, stel uw vragen en geef gerust aan als u zich ergens zorgen over maakt. 7

8 Artrose van de enkel Time out procedure Om vergissingen en fouten te voorkomen, controleren we op vaste momenten voor, tijdens en na de operatie uw persoonlijke en medische gegevens: voor welke operatie u komt, aan welke zijde u geopereerd wordt en de manier van verdoving die afgesproken is (bijvoorbeeld ruggenprik of algehele narcose). Op de afdeling wordt van tevoren een pijl gezet aan de te opereren zijde. Dit wordt op de operatiekamer nog een keer gecontroleerd. De controles vinden volgens vaste voorschriften plaats. Bij elk controlemoment gaan telkens twee of meer zorgverleners na of uw gegevens kloppen én of het hele proces rondom uw ingreep volgens voorschrift en plan verloopt. Schoonmaken van de enkel (arthroscopie) Bij een arthroscopie maakt de orthopedisch chirurg twee kleine gaatjes aan de voorkant van uw enkel, ter hoogte van het bovenste spronggewricht. Via een scoop (dun buisje met een cameraatje) kan de orthopedisch chirurg in uw enkel kijken. Zo nodig wordt de enkel schoongemaakt. Dit kan in een vroeg stadium van artrose verlichting geven. De ingreep duurt ongeveer drie kwartier. Als alles goed gaat en u niet veel pijn heeft, kunt u nog op dezelfde dag naar huis. Soms is het nodig om ook twee gaatjes aan de achterkant van uw enkel te maken. De orthopedisch chirurg bespreekt dit dan tevoren met u. Wilt u weten wat u te wachten staat als u wordt geopereerd? Bekijk dan het filmpje over een operatie: De operatie zelf ziet u niet, maar wel wat u voor en na de operatie gaat ervaren. De operatie In overleg met uw orthopedisch chirurg krijgt u een van de volgende operaties. Vastzetten van de enkel (arthrodese) De orthopedisch chirurg maakt een snede aan de voorkant of de buitenkant van de enkel en verwijdert het kraakbeen tussen het sprong- en het scheenbeen, zodat de beide botdelen aan elkaar vast kunnen groeien. Het sprong- en scheenbeen worden met schroeven of een plaat met schroeven aan elkaar vastgemaakt. U kunt uw enkel daardoor niet meer bewegen. Maar u heeft ook geen pijn meer. De ingreep duurt ongeveer anderhalf uur. 8

9 Soms is het nodig meerdere gewrichten vast te zetten. De orthopedisch chirurg bespreekt dit van tevoren met u. Plaatsen enkelprothese De orthopedisch chirurg maakt aan de voorkant van de enkel een snede van ongeveer vijftien centimeter en verwijdert het kraakbeen met speciale zaagblokjes. Ook wordt de maat van de prothese bepaald. De prothese bestaat uit twee metalen delen en een blokje hard kunststof. Het ene metalen deel wordt in het scheenbeen geplaatst, het andere in het sprongbeen. Hiertussen komt het kunststof blokje. Dit blokje kan tussen de prothese heen en weer glijden waardoor u de enkel kunt bewegen. Op de prothese zit een speciale laag die op het bot vastgroeit. De ingreep duurt ongeveer anderhalf uur. Saltoprothese Er bestaan verschillende soorten enkelprotheses. MCA gebruikt de zogenoemde Saltoprothese van de firma Tornier (zie afbeelding). Saltoprothese Na de operatie - instructies voor thuis Afhankelijk van de operatie die u krijgt, gelden voor u de volgende instructies voor goed herstel na de operatie. Schoonmaken van de enkel (arthroscopie) U krijgt een drukverband om uw enkel. U mag dit er na drie dagen zelf afhalen. U loopt twee weken met krukken. U komt na twee weken voor controle op de polikliniek orthopedie. Als alles goed gaat, mag u weer zonder krukken lopen. Zo nodig wordt u verwezen voor fysiotherapie. Vastzetten van de enkel (arthrodese) U krijgt gips om uw onderbeen. Dit gips wordt na een week op de gipspolikliniek 9

10 Artrose van de enkel vervangen door kunststof gips. U draagt in totaal twaalf weken gips. U mag de eerste vier weken niet op uw geopereerde voet lopen. Daarna mag u uw been en voet vier weken licht (tien procent) belasten. De laatste vier weken mag u weer gewoon lopen. Wel draagt u dan een zogenoemde Aircast walker. worden eventueel verwijderd. Onder begeleiding van een fysiotherapeut bij u in de buurt start u daarna met oefeningen. Na deze eerste herstelperiode van zes weken, kunt u de belasting van uw voet en enkel langzaam opvoeren. Houdt u er wel rekening mee dat u pas na ongeveer negen maanden weer mag sporten. Na twaalf weken komt u voor controle. Er wordt dan een röntgenfoto gemaakt van uw enkel en voet. Gecontroleerd wordt of het bot goed vastgegroeid is. Zo nodig moet u nog langer gips dragen. Omdat u uw enkel niet meer kunt bewegen, heeft u een hulpmiddel in uw schoen nodig om uw voet goed af te wikkelen tijdens het lopen. U krijgt daarvoor een afspraak mee voor de orthopedisch schoenmaker. Plaatsen enkelprothese U draagt na de operatie zes weken een gipsspalk en loopt ook zes weken met krukken. U mag de eerste drie weken niet op uw geopereerde been lopen. De laatste drie weken mag u uw been en voet wel belasten (vijftig procent). Het gips zorgt ervoor dat het been genoeg rust krijgt en de wond goed kan genezen. U komt na twee weken voor controle op de polikliniek orthopedie. De wond wordt gecontroleerd en de hechtingen Complicaties De kans is klein, maar het kan zijn dat (een van) de volgende complicaties optreden. Infectie Het kan zijn dat de wond ontsteekt (infectie) en/of niet goed geneest. De wond geneest uiteindelijk wel, maar dit kan een aantal weken duren. Ook de enkelprothese zelf kan infecteren. Een eventuele infectie wordt eerst bestreden met antibiotica via het infuus of door het gewricht te spoelen. Als dit niet lukt, wordt de prothese verwijderd. In overleg krijgt u later een nieuwe prothese of wordt de enkel vastgezet. Zenuwbeschadiging Tijdens de operatie kunnen zenuwtakjes van de huid en zenuwen in de enkel gekneusd of beschadigd raken. Een dof 10

11 of tintelend gevoel in de huid rond het litteken en/of krachtsvermindering in de enkel en voet kunnen het gevolg zijn. Deze klachten gaan binnen een jaar tot anderhalf jaar meestal vanzelf over. Soms is de schade blijvend. Nabloeding Het kan zijn dat er na de operatie een bloeding optreedt. U krijgt dan een extra drukverband. Dit is meestal voldoende. In een enkel geval is het nodig om de wond opnieuw te openen en de bloeding te stelpen. Moeizame botgroei Bij het vastzetten van het enkelgewricht moet het bot weer aan elkaar vastgroeien. Als de botten één geheel vormen, wordt de voet stabiel en pijnloos. Een enkele keer groeien de botten niet goed aan elkaar vast. Bij eventuele pijnklachten is dan opnieuw een operatie nodig. Wanneer waarschuwt u het ziekenhuis? Neem contact op met de polikliniek orthopedie als: de enkel rood wordt, er vocht uit de wond komt en u koorts krijgt (hoger dan 38,5ºC) uw onderbeen dik, glanzend en pijnlijk is u het gevoel heeft dat het gips niet goed zit Uw vragen Heeft u nog vragen over uw opname of de operatie? Neem dan gerust contact op met uw orthopedisch chirurg of de polikliniek orthopedie. Dat kan op werkdagen van 8.30 tot uur, telefoon Loslating van de prothese Een prothese is na tien tot vijftien jaar versleten en kan dan loslaten. U krijgt dan pijn. De prothese moet dan vervangen worden. Als dit niet (meer) kan, wordt de prothese verwijderd en wordt de enkel vastgezet. 11

12 Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan JD Alkmaar T mca.nl