GEZONDHEIDSCOACH UGANDA CHALLENGE 2019

Transcriptie

1 GEZONDHEIDSCOACH UGANDA CHALLENGE 2019 Als huisarts, ex-tropenarts en oud-deelnemer mag ik jullie bijstaan tijdens jullie mooie tocht door Uganda. Voor deelname aan een zware tocht als deze is het belangrijk dat jij je goed voorbereidt, je bewust bent van risico s en voldoet aan gezondheids- en conditie-eisen. Hieronder lees je daar meer over. Mocht je vragen hebben over of problemen hebben met je gezondheid, dan kun je mij altijd raadplegen; voor, tijdens of in de periode direct na de tocht. En uiteraard geldt hierbij ook dat voor élk arts-patiënt contact de arts een geheimhoudingsplicht heeft. Tot ziens, Cees Sluimer Arts Africa Classic 2016 Tanzania, 2018 Uganda cees_sluimer@yahoo.com

2 ALGEMENE GEZONDHEID De tocht is dermate zwaar (oa. door hitte, vochtigheid, zanderig wegdek, lengte van de tocht, geen rustdagen, uitputting) dat je in goede gezondheid moet verkeren. Mochten er toch afgelopen jaren belangrijke gezondheidsproblemen zijn geweest die je inspanningsvermogen beïnvloeden (bv. hart- of longproblemen), je weerstand tegen infecties verminderen, of mocht je chronisch medicatie gebruiken: 1. Vraag hier dan advies over aan je behandelend arts (specialist of huisarts). 2. Overleg met mij hierover ruim vóór de tocht. Ca 6 maanden voor vertrek krijg je een gezondheidsvragenlijst opgestuurd waarna ik zo nodig contact met je opneem. Eerder overleg mag natuurlijk altijd! Omdat het een zware fietsweek wordt, zijn er 5 voorwaarden om deze tot een veilige onderneming te maken: 1. Je BMI is minder dan 30; dit is van belang om hitte-gerelateerde ziekten te voorkomen. 2. Je hebt een meer dan goede conditie; dit betekent dat je VO2 max hoger is dan 29 (vrouwen) c.q. 39 (mannen). 3. Je zorgt dat je vaccinaties en malaria medicatie uiterlijk 6 weken voor vertrek op orde zijn. 4. Doe de testuwrisico.nl test en bezoek de huisarts bij een verhoogde waarde. Deze test geeft een aardige indicatie van risicofactoren, waarmee je eventueel aan de slag kunt om gezonder aan de start te verschijnen. 5. Om een goed inzicht te krijgen in je fysieke gesteldheid, is het noodzakelijk dat je een sportkeuring ondergaat met (sub)maximale inspanningstest waarbij een (indicatie van) een VO2 max wordt aangegeven. Geef de erkende sportarts hierbij toelichting dat het om zware omstandigheden gaat (zon, warmte, onverhard parcours), afstanden tot 125 km per dag en hoogteverschillen tot meter. Stuur een kopie van het rapport uiterlijk 6 maanden voor vertrek naar cees_sluimer@yahoo.com. Voor een sportkeuring kun je naar één van deze instellingen gaan. Geef aan dat je deelnemer bent van Africa Classic. Na de keuring ontvang je dan vanuit de instelling 20 sponsoring op je sponsorteller. Ook kun je een keuring aanvragen bij een Sport Medisch Adviescentrum bij je in de buurt. Zes maanden voor vertrek: - Krijg je een gezondheidsvragenlijst opgestuurd waarna ik zo nodig contact met je opneem. - Moet ik een verslag van je sportkeuring in mijn bezit hebben. Zes weken voor vertrek: - Krijg je een vragenlijst g d waarin je verklaart de verplichte vaccinaties te hebben gehad.

3 VACCINATIES Maak minimaal 10 weken voor vertrek (liever eerder!) een afspraak bij een gekwalificeerde arts of instelling: - KLM Health Services - GGD - Travelclinic (bv. Havenziekenhuis Rotterdam, keurings- en vaccinatiebureau AMC) - Keurings- en vaccinatiebureau van het AMC - Je huisarts (mits deze geregistreerd is als Gele Koorts Centrum) Kosten van een advies zijn meestal Hier bovenop komen nog de kosten van de vaccins, de malariapillen en DEET. Heb je bovenop je basis-gezondheidsverzekering een aanvullende verzekering, dan kun je deze kosten mogelijk declareren. Strikt genomen zijn er voor Uganda geen internationale verplichtingen op het gebied van vaccinatie, maar de richtlijnen van het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering houden wij voor jouw veiligheid als verplicht aan. Het is verplicht je gele vaccinatieboekje mee te nemen. Verplicht Hepatitis A Is een vervelende leverontsteking die je gemakkelijk via voedsel oploopt. Eén vaccinatie beschermt minimaal 1 jaar, na een tweede ben je 25 jaar beschermd. Kosten per vaccin Minimaal 2 weken voor vertrek. Uitzondering : indien je vroeger Hepatitis A hebt doorgemaakt, blijkend uit antistoffen in je bloed. Gele koorts Een door muggen overgebracht virus dat een leverontsteking veroorzaakt, die fataal af kan lopen. Eénmalige vaccinatie biedt levenslang bescherming. Leeftijd boven de 60 jaar is een relatieve contra-indicatie voor vaccinatie, evenals zwangerschap (tot een maand na vaccinatie) of afweerstoornis. Kosten vaccin rond 35. Minimaal 10 dagen voor vertrek. 1 vaccinatie geeft levenslang bescherming. DTP (difterie, tetanus, polio) Bijna iedereen is hier als kind voor gevaccineerd via het Rijks Vaccinatie Programma. Vooral de tetanus-component is belangrijk, omdat je als fietser altijd kans loopt op schaafwonden met straatvuil. Geldigheid is 10 jaar. Omdat wij de koude keten niet kunnen garanderen tijdens de reis, nemen wij géén tetanus-vaccin mee op onze tocht. Laat je dus van tevoren vaccineren. Kosten vaccin

4 BMR ( bof mazelen rode hond) Komt frequent voor, onder andere op scholen. Vooral mazelen is zeer besmettelijk. Verspreiding via druppeltjes in uitgeademde lucht en handcontact. Iedereen geboren vanaf 1978 is hiervoor gevaccineerd via het Rijks Vaccinatie Programma. Bijna iedereen geboren vóór 1965 heeft de infecties doorgemaakt en is daardoor immuun. Mensen geboren in 1965 tot en met 1977 komen dus in aanmerking voor vaccinatie. Eénmalige vaccinatie biedt levenslang bescherming. Contra indicaties zijn zwangerschap (tot een maand na vaccinatie) en afweerstoornissen. Kosten 35. Minimaal week voor vertrek. Overweeg Rabies (hondsdolheid) Dodelijke ziekte. Loop je op door een beet van een besmet zoogdier, zoals een hond of vleermuis. Altijd dodelijk zodra er ziekteverschijnselen zijn. Misverstand is dat vaccinatie van tevoren geen voordeel zou bieden, omdat je ná een verdachte beet wederom extra vaccinaties nodig hebt. Echter als je tevoren niet gevaccineerd bent, heb je ook snel toediening van antilichamen nodig. Deze geven frequent heftige bijwerkingen zoals nierfunctiestoornissen en zijn nooit 100% safe, want gewonnen uit menselijk bloed. In Afrika lopen veel honden los rond en de stress na een eventuele beet wil je echt voorkomen. Je hebt een serie van 2 vaccinaties nodig met 1 week ertussen. Prijs per vaccin is rond de 67. Er zijn echter GGD s die een goedkoper alternatief bieden, waarbij ze de halve dosering niet in de spier maar onder je huid injecteren. Afgelopen jaar is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat deze vorm van vaccinatie effectief is. Bescherming is levenslang. Hepatitis B Vaccinatie wordt aangeraden als je een duidelijk verhoogde kans hebt op bloedtransfusie in Afrika. Die kans is klein, maar nooit nul (denk aan een ongeluk met opname in ziekenhuis). Vaccinatie 6 maanden tevoren. 3 prikken, 35 per prik. Ook is combinatie met Hepatitis A vaccin mogelijk (rond 55 per prik). Bescherming is levenslang. Niet geïndiceerd Typhus Komt steeds minder voor en is niet geïndiceerd. Cholera Vaccinatie is niet geïndiceerd, maar je moet wel een stempel in je gele vaccinatieboekje hebben: cholera medically not indicated.

5 MALARIA In Uganda komt malaria voor. Een klamboe hoef je niet mee te nemen. Je slaapt de meeste nachten in een tent en in de lodge hangt al een klamboe. Smeer wel DEET op blote lichaamsdelen in de avond; 30-50% (bij zwangerschap 20%). Elk jaar sterven er nog enkele mensen in Nederland aan malaria. De malaria-mug steekt s avonds en s nachts. Het nemen van profylaxe-pillen wordt zeer sterk aangeraden. Opties: - Profylaxe in de vorm van Atovaquon/Proguanil ( Malarone) ; dagelijks slikken vanaf dag vóór aankomst tot en met 7 dagen na vertrek; - Profylaxe in de vorm van Mefloquine ( Lariam) ; wekelijks 1 pil vanaf 3 weken voor aankomst tot en met 4 weken na thuiskomst. Bijwerkingen zijn meestal mild: - Mefloquine : slapeloosheid, abnormale dromen (10% van reizigers), angst, duizeligheid, misselijkheid, braken (1-10%). Gecontra-indiceerd bij psychiatrische voorgeschiedenis. - Atovaquon/Proguanil : misselijkheid, braken, buikklachten, hoofdpijn (>10%), soms abnormale dromen, duizeligheid (1-10%). Voor Mefloquine geldt dat bijwerkingen aan het licht zullen komen in de 3 weken voor vertrek. Je kan dus zo nodig nog switchen. Indien je kiest voor Atovaquon/Proguanil zou je enkele weken voor vertrek de medicatie 2-3 dagen uit kunnen proberen (dit is een zgn. off-label -advies, dwz. niet volgens de nationale richtlijn). Bespreek dit met de voorschrijvend arts. Bij heftige bijwerkingen valt Doxycycline te overwegen, hoewel je huid dan wel gevoeliger kan worden voor de zon. Deze informatie kan niet een goed consult bij je arts vervangen! Overleg met je arts welke profylaxe het beste bij je past.

6 OVERIG Dengue Ook wel Knokkelkoorts genoemd. Komt voor in Uganda. Vaak heftige griep, soms erger. Vaccins zijn nog in een experimenteel stadium. Wordt overgebracht door muggen die vroeg in ochtend en laat in de middag steken. Gebruik dus op die momenten DEET. Chikungunya Ziektebeeld vergelijkbaar met dengue. Zika In Uganda ligt het Zika-woud waar deze virus-infectie werd ontdekt. Ziektebeeld vergelijkbaar met dengue. De kans dat je Zika oploopt als je zwanger bent is erg klein (veel kleiner dan tijdens de epidemie in Zuid-Amerika in 2015/2016) maar kan aangeboren afwijkingen geven aan je baby. Als je ook hele kleine risico s wil vermijden moet je dus niet gaan als je zwanger bent, en moet je als man t/m 2 maanden na de reis geen zwangerschap veroorzaken. Schistosomiasis Infectie die je in zoet water op kan lopen (kleine kans). Mocht je in zoet water hebben gezwommen, dan kun je overwegen om je er 10 weken na thuiskomst op te laten testen en zo nodig voor te laten behandelen. Zonnebrand Vergeet niet een zonnebrandcrème mee te nemen, factor 30 tot 50 (uiteraard afhankelijk van je huidtype), die zowel UV-A als UV-B bescherming biedt. In combinatie met DEET: smeer eerst zonnebrand, laat deze intrekken, smeer daarna DEET. Reizigersdiarree Komt veel voor. Nog grotere kans om het op te lopen als je maagzuurremmers (bv. Zantac/ranitidine, omeprazol) slikt. Zeer effectieve manier om te voorkomen is handen wassen voor het eten, of desinfecterende handgel bij je te hebben (te koop bij de drogist). De organisatie zorgt voor veilig bereid voedsel in ochtend, avond en onderweg. Koop je zelf iets onderweg, denk dan aan: cook it, boil it, peel it or forget it. Krijg je toch met diarree te maken, dan moet je (nog) meer drinken (ORS of sportdrank) en kun je de diarree tijdelijk wat remmen (prettig als je op de fiets moet ) met loperamide (Imodium; vrij verkrijgbaar bij je apotheek).

7 ZONNESTEEK, VOCHT- EN ZOUTHUISHOUDING Elk jaar komen fietsers in de problemen doordat zij niet gewend zijn grote inspanning te leveren in een heet en vochtig klimaat. Als je als Europeaan plots gaat sporten in Afrika, blijkt dat je geen getrainde zweter bent: je verliest vergeleken met een Afrikaan per liter zweet veel meer zout. Gevolg is dat het zoutgehalte in je bloed gevaarlijk kan dalen, ook omdat je veel vocht inneemt. Een ander fenomeen dat zich voor kan doen bij sport in de hitte is dat je lichaamstemperatuur gevaarlijk kan stijgen. Dit uit zich in het begin doordat je je erg uitgeput en naar voelt, misselijk bent of braakt, en je moeite hebt je bloeddruk op peil te houden. Ook kunnen coördinatiestoornissen optreden en geïrriteerd gedrag. Mocht je dan toch doorgaan met sporten, dan kan je nier-, lever- en hersenschade oplopen, zich uitend in oa. een epileptisch insult. Gelukkig hebben we die laatste stadia nog nooit meegemaakt tijdens Africa Classic, maar als je weet dat deze gevaarlijke complicaties zélfs optreden bij sportevenementen in de zomer in Nederland, kan je je voorstellen dat we in Uganda zeker het risico zo klein mogelijk willen houden. Mensen die eerder dergelijke klachten in de hitte hebben gehad lopen een verhoogde kans, evenals mensen die medicijnen tegen hoge bloeddruk gebruiken. Wat kan je doen om te zorgen dat de kans hierop zo klein mogelijk is: 1. Hoog-fitte mensen tolereren de hitte veel beter dan medium-fitte mensen. Zorg dus dat je zo goed getraind bent dat je niet op je max hoeft te rijden. 2. Als je zwaarder bent, heb je in verhouding minder lichaamsoppervlak om je warmte kwijt te raken; het heeft zin om de laatste maanden er nog wat extra kilo s af te trainen. 3. Goede zweetafvoerende kleding: van zweten koel je alleen af als het kan verdampen! 4. Zorg ervoor dat het vocht dat je inneemt niet alleen water is of hypotone dorstlesser, maar wissel af met isotone drank en neem extra zout op je eten. Neem wat bouillon mee om onderweg in te nemen. 5. Acclimatiseren is zeer effectief. Er is wetenschappelijk bewijs dat dagen tevoren ter plekke zijn goed helpt. Je moet dan wel dagelijks inspanning leveren in de hitte, dus het is de vraag of dit wenselijk is zo vlak voor deze zware tocht. Wel is het zo dat hoe vaker je de overstap koud naar warm maakt, hoe sneller je je aanpast. 6. Een minder effectieve variant maar beter dan niets is mogelijk sporten in een warme ruimte in Nederland, bv. op je Tacx hometrainer. 7. Let goed op elkaar en accepteer het als anderen in je groepje oordelen dat je niet verder kunt. Laat nooit een langzamere teamgenoot alleen achter! 8. Indien het oordeel van mij als arts is dat het medisch gezien te gevaarlijk is om door te rijden, ben je verplicht af te stappen. 9. Indien het oordeel van de organisatie is dat je te langzaam rijdt en het voor ons zo onmogelijk wordt om veilige begeleiding te bieden aan zowel achterblijvers als koplopers, ben je verplicht af te stappen.

8 JOUW REISAPOTHEEK Voor deze medicijnen ben je zelf verantwoordelijk: Paracetamol NSAID s: pijnstillers als bv. brufen, naproxen. Minder veilig dan paracetamol, let op interacties als je andere medicijnen chronisch gebruikt. Combineer zonodig met een maagzuurremmer. DEET Zonnebrand Malaria-profylaxe Zalf voor als je zitvlak kapot gaat (bv. zink/zinkoxidezalf) en blarenpleisters Loperamide / Immodium ORS Bouillon (ivm vaak voorkomend zouttekort ondanks/door sportdranken) Desinfecterende handgel Een beperkt eerste hulp-setje (desinfectans, pleister, verband) Eventueel slaapmedicatie Je gebruikelijke chronische medicatie Heb je vragen of opmerkingen of denk je dat er extra voorbereidingsmaatregelen getroffen moeten worden, stuur dan een naar Cees via cees_sluimer@yahoo.com. We wensen je een gezonde reis!