DIALOGUES DES CARMÉLITES FRANCIS POULENC

Transcriptie

1 1 DIALOGUES DES CARMÉLITES FRANCIS POULENC 7 t/m 29 november 2015

2 3 DIALOGUES DES CARMÉLITES BLIJVENDE HERINNERING? KOOP HET LUXE SOUVENIRBOEK VAN DIALOGUES DES CARMÉLITES Met een bijdrage van dramaturg Ian Burton, brieven van Francis Poulenc, teksten uit de oorspronkelijke novelle en van o.a. Albert Camus, Denis Diderot, Elmer Schönberger en Simon Schama Francis Poulenc Opéra en trois actes et douze tableaux Libretto Francis Poulenc Wereldpremière 26 januari 1957, Teatro alla Scala, Milaan Première 7 november 2015 Volgende voorstellingen 11, 13, 17, 19, 22*, 24, 26, 29* november /*13.30 uur Nationale Opera & Ballet De voorstelling duurt ca. 3 uur inclusief 1 pauze De opera wordt in het Frans gezongen, Nederlands en Engels boventiteld. Boventitels op basis van de vertaling van Jeanne Holierhoek Engelse boventitels: Jonathan Reeder. Muzikale leiding Stéphane Denève Regie Robert Carsen Decor Michael Levine Kostuums Falk Bauer Licht Jean Kalman Choreografie Philippe Giraudeau Dramaturgie Ian Burton Residentie Orkest Koor van De Nationale Opera Instudering Ching-Lien Wu Inleidingen Joke Dame Plaats Nationale Opera & Ballet, foyer, tweede balkon, 18.45/*12.45 uur Toegang Gratis op vertoon van een plaatsbewijs voor de betreffende voorstelling. Met steun van de Vereniging Vrienden van De Nationale Opera. Het libretto in het Frans en Nederlands

3 4 5 ROLVERDELING PRODUCTIETEAM Le Marquis de la Force Jean-François Lapointe Blanche Sally Matthews Le Chevalier Stanislas de Barbeyrac L Aumônier du Carmel Michael Colvin Geôlier Jean-Luc Ballestra Madame de Croissy Doris Soffel Madame Lidoine Adrianne Pieczonka Mère Marie de l Incarnation Michelle Breedt Soeur Constance de Saint Denis Sabine Devieilhe Mère Jeanne de l Enfant Jésus Virpi Räisänen Soeur Mathilde Wilke te Brummelstroete Officier Roger Smeets 1 er Commissaire Mark Omvlee 2 ième Commissaire Harry Teeuwen Thierry Michael Wilmering* M. Javelinot Sander Heutinck Une voix de femme en coulisse Eva Kroon* * In het kader van De Nationale Opera talent Assistent dirigent Aldert Vermeulen Repetitoren Peter Lockwood David Zobel Assistent regisseur Didier Kersten Ruth Becker Avondregie Ruth Becker Stagiaire regie Anne Slothouwer Regiecoach gastfiguratie Isabel Schröder Projectleider gastfiguratie Monika Kösters Voorstellingsleiders Alvin Williams Janine van der Molen Saskia Waaijer Repetitiecoördinator Tine Haze Assistent choreograaf Sophy Ribrault Assistent kostuumproductie Tina Hinteregger 1e toneelmeester Jeroen Jaspers 1e belichter Cor van den Brink 1e rekwisiteur Jurgen van Tiggelen 1e kleder Krystyna Peda 1e grimeur Pim van der Wielen Geluidstechnicus Rutger Flierman Titelregie Ruud Rockx Bediening boventiteling Johan Lippens Productievoorbereider Mark van Trigt Productieleiding Bob Brandsen Decors, kostuums, rekwisieten, pruiken, grime, belichting, geluids- en toneeltechniek vervaardigd en verzorgd door De Techniek van Nationale Opera & Ballet

4 6 7 HET VERHAAL THE STORY Eerste bedrijf Parijs De jonge Chevalier de la Force vreest dat Blanche, zijn zuster, met haar koets ergens in Parijs tussen het oproerige gepeupel is gestrand. Maar Blanche komt ongedeerd thuis. Een schaduw op de muur brengt haar in paniek. Ze vraagt haar vader toestemming om in het klooster te mogen gaan. Daar krijgt Blanche van de oude Priores te horen dat een klooster geen veilig toevluchtsoord is. In het klooster raakt Blanche bevriend met zuster Constance. Deze stelt Blanche voor hun beider levens aan God aan te bieden in ruil voor het leven van de ernstig zieke Priores, die op sterven ligt. Ze vraagt Moeder Marie na haar dood de zorg voor Blanche op zich te nemen. De Priores wil waardig afscheid nemen van de kloostergemeenschap, maar valt ten prooi aan een onmetelijke doodsangst. Tweede bedrijf Blanche en Constance waken bij het lichaam van de Priores. Constance gaat aflossing halen, maar Blanche durft niet alleen te blijven. De vriendinnen maken een bloemenversiering voor het graf van de Priores. Constance denkt dat de Priores voor iemand anders haar leven heeft gelaten. Te zijner tijd zal dat de dood van die ander vergemakkelijken. Anders dan werd verwacht, is niet de strenge Moeder Marie de nieuwe Priores geworden maar Madame Lidoine, een goedmoedige vrouw. De Chevalier meldt zich om vóór zijn vertrek naar het buitenland afscheid te nemen van zijn zus. Hij dringt er bij Blanche op aan om zich in deze moeilijke tijden bij haar vader te voegen. Als hij weg is, maakt Blanche zich verwijten dat zij haar angst verborgen heeft gehouden. Een woedende menigte eist toegang tot het klooster. De zusters moeten hun oord van gebed verlaten. Derde bedrijf In de vernielde kloosterkapel leggen de zusters de gelofte van martelaarschap af. De Priores is hiermee duidelijk niet blij. Blanche vlucht om als dienstmeid in het huis van haar ter dood gebrachte vader te werken. Ze waant zich daar veilig. De nonnen zijn gevangen genomen en een cipier brengt de mededeling dat zij ter dood zijn veroordeeld. De Karmelietessen beklimmen zingend één voor één het schavot. Blanche, verscholen in de menigte op het plein, voegt zich zingend bij hen en legt als laatste haar hoofd onder de valbijl. Act I Paris, The young Chevalier de la Force fears that his sister Blanche s carriage has been caught up in a riotous mob somewhere in Paris. Blanche arrives home safely, but she panics at the sight of a shadow on the wall. She asks her father s permission to enter the Carmelite convent. There, the Mother Superior reminds her that a cloister is not a safe haven. Having taken her vows, Blanche befriends Sister Constance, who suggests offering their lives to God in exchange for that of the gravely ill Mother Superior. The Mother Superior, at death s door, askes Mother Marie to take Blanche under her wing. The Mother Superior wishes to formally say goodbye to all the nuns, but is struck by an overwhelming fear of death. Act II Blanche and Constance are keeping vigil at the Mother Superior s body. Constance goes off to fetch replacements, but Blanche is afraid to remain behind alone. The two friends make a floral decoration for the Mother Superior s grave. Constance believes that their prioress died in the place of someone else, so that in due course, that other person might have an easier death. Contrary to expectations, the severe Mother Marie is not chosen to succeed the Mother Superior, but rather the gentle Madame Lidoine. The Chevalier comes to the convent to bid his sister farewell before going abroad. He presses Blanche to return to their father in these troubled times. After he has left, Blanche reproaches herself for having concealed her fear. An angry mob demands to be let in the convent. The sisters are expelled from their place of worship for good. Act III In the ruins of the cloister chapel, the nuns take a vow of martyrdom. The Mother Superior is clearly displeased. Blanche flees, finding refuge as a maid in the home of her father, who has just been executed. The nuns are imprisoned and a jailer arrives to read out their death warrant. The Carmelites mount the scaffold one by one, singing as they go. Blanche, who has hidden in the crowd on the square, joins the procession, taking up the chant. She is the last to lay her head at the guillotine.

5 8 9 ARTISTIEK TEAM EN CAST STÉPHANE DENÈVE (muzikale leiding) is sinds dit seizoen chef-dirigent van het Brussels Philharmonic en directeur van het daaraan gelieerde Centre for Future Orchestral Repertoire. Tevens is hij chef-dirigent van het Radio-Sinfonieorchester Stuttgart en vaste gastdirigent bij het Philadelphia Orchestra. De Franse dirigent werkte recentelijk met o.m. het Koninklijk Concertgebouworkest, Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, de Münchner Philharmoniker, Wiener Symphoniker, Orchestra dell Accademia Nazionale di Santa Cecilia, London Symphony Orchestra, het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin en het NHK Symphony Orchestra. In 2015 maakte Stéphane Denève zijn debuut bij de New York Philharmonic. In de Verenigde Staten dirigeerde hij verder het Chicago Symphony Orchestra, Cleveland Orchestra, Los Angeles Philharmonic, San Francisco Symphony en het Boston Symphony Orchestra. Voor operaproducties was hij onder meer te gast bij de operahuizen in Londen, Milaan, Barcelona, Brussel, Parijs, en festivals in Glyndebourne en Matsumoto (Japan). DNO-productie: L amour des trois oranges ROBERT CARSEN (regie) werkt over de hele wereld als regisseur van musicals, toneelvoorstellingen en opera s. Enkele operaproducties: Don Giovanni (La Scala), The Turn of the Screw (ook als ontwerper, Theater an der Wien), A Midsummer Night s Dream (Aix-en-Provence), Pique dame (Zürich), een Janáček-cyclus voor de Vlaamse Opera en Opéra national du Rhin, Ariadne auf Naxos (München), L incoronazione di Poppea en Rinaldo (Glyndebourne), Iphigénie en Tauride (Chicago, San Francisco, ROH Covent Garden, Madrid), La traviata (Venetië) en Der Ring des Nibelungen (Keulen, Venetië, Shanghai, Barcelona). Bij Opéra national de Paris regisseerde hij o.m. Tannhäuser, Alcina, Les contes d Hoffmann, Rusalka, Capriccio en Die Zauberflöte. Recent: Falstaff (ROH Covent Garden, MET New York, La Scala), Singin in the Rain en My Fair Lady (Théâtre du Châtelet), Platée en Les Fêtes vénitiennes (Opéra Comique). Toekomst: Agrippina (Theater an der Wien) en Don Carlo (Straatsburg). DNO-producties: Dialogues des Carmélites, Fidelio, Carmen, Falstaff en Jubileumgala MICHAEL LEVINE (decor) werd opgeleid aan Central Saint Martins. Hij maakte decorontwerpen voor opera s als Mefistofele (San Francisco), Parsifal en A Midsummer Night s Dream (Lyon), Les contes d Hoffmann en Don Giovanni, A Midsummer Night s Dream (La Scala), Tannhäuser en Der fliegende Holländer (ROH Covent Garden), La bohème (Düsseldorf), Candide (Théâtre du Châtelet, ENO, La Scala, Japan), Pique dame (Zürich), L incoronazione di Poppea en The Rape of Lucretia (Glyndebourne, Berlijn), Elektra, Capriccio, I Capuleti e i Montecchi en Les Contes d Hoffmann (Parijs), Madama Butterfly, Parsifal en Mefistofele (MET New York), Die Frau ohne Schatten (Wenen), Blauwbaards Burcht/Erwartung, Wozzeck, Idomeneo en Der Ring des Nibelungen (Canada). Recent: Wozzeck (Zürich), Between Worlds (ENO), The Encounter (Complicite), Mefistofele (San Francisco). Toekomst o.m.: Hänsel und Gretel (DNO). DNO-producties: Rigoletto, Dialogues des Carmélites, Carmen, A Dog s Heart en Die Zauberflöte FALK BAUER (kostuums) werkt sinds 1993 als freelance kostuumontwerper voor verschillende theaters in Europa, zoals het Thalia Theater Hamburg, Schauspielhaus Zürich en Akademietheater Wien. Sinds 1996 ontwerpt hij ook kostuums voor opera s. Hij werkte samen met Nikolaus Lehnhoff voor Tosca en voor regisseur Günter Krämer ontwierp hij kostuums voor onder meer Mitridate (Salzburger Festspiele), Nabucco (Wiener Saatsoper), Schoecks Penthesilea (Semperoper Dresden) en Der Ring des Nibelungen (Opéra national de Paris). Met Robert Carsen werkte Falk Bauer eerder voor o.m. Ariadne auf Naxos (Bayerische Staatsoper München, Deutsche Oper Berlin, Den Kongelige Opera Kopenhagen). DNO-producties: Dialogues des Carmélites, Tosca en Carmen JEAN KALMAN (licht) werkte vanaf 1979 samen met vrijwel alle grote theater- en operaregisseurs, waaronder Peter Brook, Robert Carsen, Deborah Warner, Rufus Norris en Pierre Audi. Onder de vele opera s waaraan hij bijdroeg zijn: Die Zauberflöte, The Death of Klinghoffer, Jevgeni Onjegin en Death in Venice (ENO), Attila, Jevgeni Onjegin en Macbeth (MET New York), Les contes d Hoffmann en Salome (Parijs) en Dialogues des Carmélites (Milaan, Oviedo, Antwerpen, Nice, Japan). Enkele van Kalmans onderscheidingen zijn: Olivier Award (Best Lighting Design) voor Richard III en White Chameleon en een Evening Standard Award (Best Lighting) voor Festen. Recent: Penthesilea (Brussel), Tosca (Opéra national de Paris), Thebans en Between Worlds (ENO), Médée (Théâtre des Champs-Élysées), The Death of Klinghoffer (ENO, MET New York). Toekomst: Theatre of the world (DNO). Meest recente DNO-producties: Castor et Pollux, Saint François d Assise, Marco Polo, La Juive, Dido and Aeneas, Dionysos, Iphigénie en Aulide/Iphigénie en Tauride, Parsifal, Guillaume Tell, Death in Venice, Gurre-Lieder, Lohengrin en Die Zauberflöte De Britse schrijver en dramaturg IAN BURTON (dramaturgie) studeerde aan de universiteiten van Leeds en Bristol. Hij werkt sinds 1987 regelmatig met regisseur Robert Carsen. Samen maakten ze o.m.

6 10 11 L incoronazione di Poppea, Iphigénie en Tauride, Orfeo ed Euridice, Richard III, Elektra, Il trovatore en La traviata. In 1994 kreeg hij de prijs van de provincie Antwerpen voor zijn regie van Sir Peter Maxwell Davies Eight Songs for a Mad King, Vesalii Icones en Miss Donnithorne s Maggot. Ian Burton schreef libretti voor de opera s Richard III en CO2 (Giorgio Battistelli), Pop pea (Michael Torke), The Duchess of Malfi (Torsten Rasch) en JJR, Citoyen de Genève (Philippe Fenelon). In 2003 schreef hij de one-woman show Nomade voor Ute Lemper. Naast vele artikelen over opera schreef hij scenario s voor ballet, toneelstukken en een biografie in toneelvorm over de componist Erich Wolfgang Korngold. DNO-producties: Dialogues des Carmélites en Fidelio PHILIPPE GIRAUDEAU (choreografie) werkte als danser in Frankrijk alvorens toe te treden tot het London Contemporary Dance Theatre en Second Stride Dance Company. In 1988 won hij de London Dance and Performance Award. Als acteur was hij werkzaam aan het National Theatre (Londen), ROH Covent Garden, Orange Tree Theatre, Royal Court en ICA Theatre in Londen. Op operagebied werkte de Franse choreograaf samen met regisseurs Tim Albery, Richard Jones en Antony McDonald. Met Robert Carsen werkte hij samen voor Semele, Het sluwe vosje, Kát a Kabanová, Les contes d Hoffmann, Alcina, Rusalka, Der Rosenkavalier, La traviata, Elektra, Manon Lescaut, Iphigénie en Tauride, Tannhäuser, Salome, Rinaldo, Don Giovanni en Il trovatore. DNO-producties: Dialogues des Carmélites, Jenůfa en Het sluwe vosje CHING-LIEN WU (instudering koor) studeerde in Taipei en aan het Conservatoire National Supérieur de Musique in Lyon. Ching-Lien Wu was achtereenvolgens koordirigent bij de Opéra de Nantes, het Théâtre du Capitole de Toulouse en bij de Opéra national du Rhin in Straatsburg. Ze was als koordirigent te gast bij de operahuizen van Montpellier, Rouen en Shanghai. In haar geboorteland was Ching-Lien Wu verantwoordelijk voor de instudering van verschillende operaproducties. Tussen 2001 en 2014 was zij koordirigent aan het Grand Théâtre de Genève. Sinds 1 september 2014 is Ching-Lien Wu artistiek leider van het Koor van De Nationale Opera. Ze was verantwoordelijk voor de instudering van Verdi s Requiem dat het Koor in september ten gehore bracht in Het Concertgebouw o.l.v. Marc Albrecht. DNO-producties: L amour des trois oranges, Faust, Lohengrin, La bohème, Il viaggio a Reims, Macbeth, Benvenuto Cellini, Der Rosenkavalier en Il trovatore SALLY MATTHEWS (Blanche) studeerde aan de Londense Guildhall School of Music and Drama. De Britse sopraan debuteerde in 2001 bij ROH Covent Garden als Nannetta Falstaff (o.l.v. Bernard Haitink), waar ze terugkeerde als Pamina Die Zauberflöte, Fiordiligi Così fan tutte, Sifare Mitridate, Anne Truelove The Rake s Progress en Blanche. Ze is regelmatig te gast bij de Bayerische Staatsoper, De Munt in Brussel, tijdens het Glyndebourne Festival, en maakt onlangs haar debuut bij de Wiener Staatsoper als Donna Anna Don Giovanni. Toekomst: o.m. Jenůfa (Bayerische Staatsoper), Capricco (Brussel) en debuut bij MET New York en de Salzburger Festspiele. In mei 2016 keert Sally Matthews terug bij De Nationale Opera als Donna Anna Don Giovanni. DNO-producties: Così fan tutte, Der Rosenkavalier en Deidamia JEAN-FRANÇOIS LAPOINTE (Le Marquis de la Force) studeerde bij Louis André aan de Université Laval in Québec en bij Martial Singher. Het Franstalige repertoire van de Canadese bariton bestaat onder meer uit Pelléas/Golaud Pelléas et Mélisande, Albert Werther, Valentin Faust, Mercutio Roméo et Juliette, Lescaut Manon, Raimbaud Le Comte Ory, Escamillo Carmen en Nevers Les Huguenots. Verder zong hij rollen als Aeneas Dido and Aeneas, Ford Falstaff, Figaro Il barbiere di Siviglia, Germont La traviata, en titelrollen Hamlet, Jevgeni Onjegin en Don Giovanni. Jean- François Lapointe was onder meer te gast in de operahuizen van Parijs, Milaan, Rome, Genève, Brussel, Wenen, Barcelona, Madrid, Berlijn, Toronto en Los Angeles. Recent en toekomst o.m.: titelrollen Guillaume Tell (Genève) en Hamlet, en rollen in Falstaff, Don Carlo, La Favorite (Marseille), Faust (Parijs), Tannhäuser (Monte Carlo), Werther (Bologna) en Alceste (Lyon). DNO-producties: Les Troyens en Iphigénie en Tauride STANISLAS DE BARBEYRAC (Le Chevalier) studeerde aan het conservatorium van Bordeaux bij Lionel Sarrazin, met wie hij nog steeds werkt. Hij begon zijn carrière bij Franse operahuizen in rollen als Chevalier de la Force (Toulon, Nantes), Cassio Otello (Toulon), Alfredo La traviata (Saint-Étienne), Narraboth Salome, Walther Tannhäuser en Evandre Alceste (Opéra national de Paris). Recent zong hij onder meer Arbace Idomeneo (debuut ROH Covent Garden), Narraboth (São Paulo), Paris La belle Hélène (Avignon), Don Ottavio Don Giovanni (Salzburg, Drottningholm Festival), Ademete Alceste (Parijs), Chevalier de la Force (Brussel, Théâtre des Champs-Élysées). Toekomst: o.m. roldebuut Macduff Macbeth (Marseille), Tamino Die Zauberflöte (Genève) en Chevalier de la Force (Bayerische Staatsoper). Stanislas de Barbeyrac werd in 2014 bij de prestigieuze Franse competitie Victoire de la Musique uitgeroepen tot Révélation artiste lyrique. DORIS SOFFEL (Madame de Croissy) is bekend als Wagner- en Strauss-zangeres. Zo vertolkte ze Wagner-rollen als Fricka Das Rheingold, Die Walküre, Ortrud Lohengrin, Kundry Parsifal en Amme in Strauss Die Frau ohne Schatten, Herodias

7 12 13 Salome en Klytämnestra Elektra. Verder zong de Duitse mezzosopraan hoofdrollen in Italiaanse, Franse en Slavische opera s. Ze zong wereldwijd in alle grote operahuizen en concertzalen, en tijdens festivals in Bayreuth, Salzburg en München. Verder werkte Doris Soffel met dirigenten als Georg Solti, Herbert von Karajan, Sergiu Celibidache, Carlo Maria Giulini, Wolfgang Sawallisch, Klaus Tennstedt, Zubin Mehta, Lorin Maazel, Giuseppe Sinopoli, Christian Thielemann, Daniele Gatti, Kent Nagano, Daniel Barenboim en Sir Simon Rattle. Toekomst: Adelaide Arabella (München), Klytämnestra (Essen, Berlijn, München), Old Lady Candide (Hamburg), Herodias (Edinburgh Festival, Zürich), Gravin Pique dame (Zürich) en Antonia s moeder Les contes d Hoffmann (Parijs). DNO-producties: Das Rheingold, Die Walküre, Die Frau ohne Schatten en Salome ADRIANNE PIECZONKA (Madame Lidoine) zong afgelopen seizoen o.m. titelrol Tosca (Wenen), Elisabetta Don Carlo (Wenen, Berlijn), Senta Der Fliegende Holländer en Leonora Fidelio (Madrid, Salzburger Festspiele 2015), Chrysothemis Elektra (ROH Covent Garden). Op het repertoire van de Canadese sopraan staan naast Wagners Senta en Sieglinde Die Walküre, ook Strauss Die Kaiserin Die Frau ohne Schatten, titelrollen Arabella en Ariadne auf Naxos en Die Feldmarschallin Der Rosenkavalier. Verder vertolkte ze rollen als Amelia Un ballo in maschera, Maria/Amelia Simon Boccanegra, Lisa Pique dame en Madame Lidoine. Adrianne Pieczonka trad o.m. op tijdens de Bayreuther Festspiele, de festivals van Salzburg en Aix-en-Provence, met de Canadian Opera Company, en in de operahuizen van New York, Londen, Milaan, München, Florence, Wenen, Toronto, Tokyo, Valencia en Bilbao. MICHELLE BREEDT (Mère Marie) begon haar carrière bij het Staatstheater Braunschweig en was ensemblelid bij de Wiener Staatsoper. Ze werd beloond met een Eberhard-Wächter-Medaille. Naast optredens in grote operahuizen wereldwijd treedt de mezzosopraan regelmatig op als concert- en liedzanger. Zo was ze te gast in de Carnegie Hall, Wigmore Hall en het Wiener Konzerthaus. Haar varieert van bell canto tot Strauss- en Wagner rollen. Tijdens de Bayreuther Festspiele zong ze rollen als Fricka Die Walküre, Brangaene Tristan und Isolde en Venus Tannhäuser. Tevens was ze te gast tijdens de festivals van Bregenz en Salzburg. Michelle Breedt werkte met dirigenten als Mariss Jansons, Sir Simon Rattle en Christian Thielemann. Ze is professor aan de universiteit van München. Toekomst: o.m. optredens in München, Rome, Parijs en Milaan. DNO-productie: Der Rosenkavalier SABINE DEVIEILHE (Soeur Constance) studeerde cum laude af aan het conservatorium van Parijs. De Franse sopraan zong Amina La sonnambula, La Folie Platée en Mélisande Pélleas et Mélisande (Tourcoing), Serpetta La finta giardiniera (Aix-en-Provence, Toulon), titelrol Lakmé (Montpellier, Opéra Comique, Toulon), Königin der Nacht Die Zauberflöte (Lyon, Parijs), Soeur Constance (Lyon, Théâtre des Champs-Elysées), Euridice Orfeo ed Euridice (Brussel), Adele Die Fledermaus (Opéra Comique), Nannetta Falstaff (Marseille) en L enfant et les sortilèges (Glyndebourne). Toekomst o.m.: Ismène Mitridate en Amina (Théâtre des Champs-Elysées), Lakmé (Avignon) en Bellezza in Händels Il trionfo del tempo e del disinganno (Aix-en-Provence). Sabine Devieilhe werd uitgeroepen tot Révélation artiste lyrique (2013) en Artiste lyrique (2015) bij de Franse competitie Victoire de la Musique. VIRPI RÄISÄNEN (Mère Jeanne) studeerde zang aan de conservatoria van Utrecht en Amsterdam. Tijdens haar loopbaan als violiste ontpopte zij zich als internationaal gevierd opera- en concertzangeres. In 2009 debuteerde de Finse mezzosopraan in Al gran sole carico d amore tijdens de Salzburger Festspiele. Meteen volgde een heruitnodiging: een rol in Dionysos, hernomen bij DNO en de Staatsoper Berlin. In 2015 werkte ze mee aan de scenische uitvoering van The Raven (een monodrama naar Edgar Allen Poe) van Toshio Hosokawa bij de Finse Nationale Opera. Recent zong Virpi Räisänen in de aan haar opgedragen opera Lusia Rusintytar van Juha T. Koskinen (Helsinki Festival 2015). Aan de zijde van Gordan Nikolić en het Nederlands Kamerorkest vierde ze haar debuut in het Concertgebouw Amsterdam, het startschot van een rijk gevulde concertagenda. DNO-producties: Dionysos en Lulu WILKE TE BRUMMELSTROETE (Soeur Mathilde) studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Het operarepertoire van de Nederlandse mezzosopraan vermeldt o.m. Siegrune Die Walküre (Bayreuther Festspiele, Berlijn), Ruggiero Alcina (Händel-Festspiele Göttingen), Juno/Ino Semele (San Francisco), Ottavia L incoronazione di Poppea (Massachusetts), Minerva/Melanto Il ritorno d Ulisse in patria (Brussel, Wenen, Zürich, Berlijn, Sydney Festival), Tamerlano Bajazet (Wenen), Dido Dido and Aeneas (Brussel, Antwerpen, Londen, China). Ze trad op met o.m. het Koninklijk Concertgebouworkest, het Orkest van de Achttiende eeuw, het London Symphony Orchestra, het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, de Münchner Philharmoniker, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin en het Rotterdams Philharmonisch. Verder werkte Wilke te Brummelstroete met dirigenten als Frans Brüggen, Sir John Eliot Gardiner, Christian

8 14 15 Thielemann, Daniel Harding, Iván Fischer, Marek Janowski en Vasily Petrenko. DNO-producties: L incoronazione di Poppea, Dialogues des Carmélites, Il ritorno d Ulisse in patria, L Orfeo, Ercole amante en Die Walküre MICHAEL COLVIN (L Aumônier du Cramel) is een veelgevraagd opera- en concertzanger. Recent maakte hij zijn roldebuut als Jacquino Fidelio, Der Steuermann Der fliegende Holländer, Narraboth Salome, Goro Madama Butterfly en titelrol Peter Grimes. Andere Britten-rollen op het repertoire van de Iers-Canadese tenor zijn Bob Boles Peter Grimes, Flute A Midsummer Night s Dream en Red Whiskers Billy Budd (o.m. ENO en Oviedo). Afgelopen seizoen debuteerde hij bij ROH Covent Garden als Rodolphe Guillaume Tell o.l.v. Antonio Pappano. Michael Colvin was verder te horen in o.m. Così fan tutte, Don Giovanni, Il barbiere di Siviglia, Die Entführung aus dem Serail, The Rape of Lucretia, Oedipus Rex en Albert Herring. Toekomst: o.m. Duke of Cornwall Lear (Opéra national de Paris) en Don Basilio Le nozze di Figaro (Canadian Opera Company) JEAN-LUC BALLESTRA (Geôlier) volgde zijn opleiding aan het Centre National d Insertion Professionelle d Artistes Lyriques. De Franse bariton was te gast in de operahuizen van onder meer Nice, Parijs, Brussel, Marseille, Montpellier, Madrid, Monte Carlo, Barcelona, Hong Kong en Rome. Tevens trad hij op tijdens de Salzburger Festspiele, Wiener Festwochen, het festival van Aix-en-Provence, met de Glyndebourne Touring Opera en het Boston Symphony Orchestra. Recent maakte hij zijn Amerikaanse debuut met het San Francisco Symphony Orchestra. Jean-Luc Ballestra zong rollen als Marcello La bohème, Albert Werther, Lescaut Manon Lescaut, Escamillo Carmen en Silvano Un ballo in maschera. In 2007 werd hij bij de prestigieuze Franse competitie Victoire de la Musique uitgeroepen tot Révélation artiste lyrique. ROGER SMEETS (Officier) was van 1986 tot en met 2013 als vaste gast verbonden aan de Komische Oper Berlin, waar hij titel- en hoofdrollen zong in onder andere Don Giovanni, Jevgeni Onjegin, Sweeney Todd, Le nozze di Figaro, Turandot, Kiss Me Kate en L incoronazione di Poppea. Hij vertolkte rollen in de wereldpremières van Gold, 92 Bars in a Crashed Car (Frankfurt) en The Children of Uranium (Genua, Napels). Roger Smeets trad verder op in Tokio/Nagoya, Wenen, het Noorse Bergen, Bartlesville (VS), Parijs, Boedapest, Keulen, Kopenhagen en recentelijk in Barcelona als Graf Dominik Arabella. Ook werkte hij bij de Nederlandse Reisopera en Opera Zuid. DNO-producties: onder meer La fanciulla del West, Turandot, Les vêpres siciliennes, Billy Budd, Jevgeni Onjegin, Parsifal, La traviata, De speler, Arabella en Lulu MARK OMVLEE (1 er Commissaire) studeerde af aan het Conservatorium van Amsterdam. Direct na zijn studie zong hij diverse rollen bij Holland Opera. In 2006 debuteerde hij bij Opera Zuid in de titelrol van Mavra; als lid van het solistenensemble vertolkte hij vervolgens tenorrollen in onder andere Le nozze di Figaro, Der Rosenkavalier, Barbe-bleue en Die Zauberflöte. Zijn Mime Das Rheingold werd zo goed ontvangen dat hij gevraagd werd mee te doen aan de Wagner Academie van het Internationaal Vocalisten Concours. Mark Omvlee debuteerde onlangs in Aken in een van de hoofdrollen in de nieuwe opera Brokeback Mountain, in Frankrijk als Monostatos Die Zauberflöte en tijdens de ZaterdagMatinee in het Concertgebouw in Stravinsky s De Nachtengaal. DNO-productie: Reimsreisje en Der Rosenkavalier HARRY TEEUWEN (2 ième Commissaire) studeerde aan het Sweelinck Conservatorium Amsterdam bij Kevin Smith en in Duitsland bij Hans Günter Grimm. Daarna volgde hij lessen bij David Wilson-Johnson en Peter Harrison. Hij debuteerde bij Opera Zuid in L étoile (regie Christopher Alden) en zong bij de Vlaamse Opera in Antwerpen en Gent. Harry Teeuwen was te gast bij de ZaterdagMatinee in het Amsterdamse Concertgebouw in Die Liebe der Danae en in La fanciulla del West, als solist in Die sieben Todsünden en bij het Vlaams Radio Orkest in Gounods Faust. Hij is verbonden aan het Koor van De Nationale Opera. Meest recente DNO-producties: L amour des trois oranges, Lady Macbeth van Mtsensk, Armide, La Juive, La fanciulla del West, Billy Budd, L étoile, Lohengrin, La bohème en Der Rosenkavalier MICHAEL WILMERING (Thierry) studeerde bij Henny Diemer en behaalde zijn bachelor cum laude en zijn master met onderscheiding. De Nederlandse bariton won de tweede prijs in de Nationale Ronde van de Stichting Jong Muziektalent en de prijs voor de beste vertolking van een Nederlands lied (2011). Op het Internationaal Vocalisten Concours 2014 won hij met pianist Javier Rameix de junior- en de persprijs in de categorie Liedduo. In 2015 stond Michael Wilmering in de halve finale van het Belvedère Operaconcours. Hij vertolkte rollen als Bob The Old Maid and the Thief, Figaro/Il conte di Almaviva Le nozze di Figaro (Dutch National Opera Academy), Jake Porgy and Bess (Philips Orkest) en Papageno Die Zauberflöte (Zingen bij DNO). Recent zong hij Marullo Rigoletto (o.l.v. Patrick Fournillier in Teatro Mayor, Bogota).

9 16 17 RESIDENTIE ORKEST KOOR VAN DE NATIONALE OPERA SANDER HEUTINCK (M. Javelinot) studeerde aan het Utrechts Conservatorium bij Hebe Dijkstra en volgde de operaklas van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. De Nederlandse bariton was o.m. te horen als Marullo Rigoletto en Belcore L elisir d amore (Opera Spanga), Papageno Die Zauberflöte, Colas Bastien und Bastienne en titelrol Reinaert de Vos (Stichting Kameropera Nederland). Daarnaast zong hij Manuel in de kinderopera Drama op straat (Noord-Hollands Philharmonisch Orkest), Brune in de Nederlandse opera Van alle tijden van alle streken (Noord Nederlands Orkest) en werkte hij mee aan The Phantom of the Opera (Circustheater Scheveningen). Als concertzanger treedt hij, in binnen- en buitenland, op in oratoria en passionen. Hij is vast verbonden aan het Koor van De Nationale Opera en maakt iedere zomer deel uit van het Festspielchor in Bayreuth. DNO-producties: Der Rosenkavalier, Idomeneo, Alcina, Die Gezeichneten, Billy Budd, Don Carlo, La traviata en De speler EVA KROON (Une voix de femme en coulisse) studeerde aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag bij Gerda van Zelm en haalde haar master aan de Dutch National Opera Academy. Momenteel wordt ze gecoacht door Abbie Furmansky, Tamir Chasson en Nathalie Doucet. De Nederlandse mezzosopraan zong onder andere Dido Dido and Aeneas, Orfeo Orfeo ed Euridice (Operagroep The Fat Lady), La Baronessa Aspasia in Händels La pietra del paragone, Sesto La clemenza di Tito, Nancy Albert Herring, Dorabella Così fan tutte, 2. Dame Die Zauberflöte, Soeur Mathilde Dialogues des Carmélites en titelrol Carmen. Tevens is Eva Kroon geregeld te horen in oratoria. Toekomst o.m.: Emone Antigona (Opera Trionfo). Het Residentie Orkest bewijst dat symfonische muziek ook in de eenentwintigste eeuw voor een groot en breed publiek van betekenis kan zijn. Het orkest wil zoveel mogelijk mensen in contact brengen met bijzondere muziek en hen laten genieten, verrassen en inspireren. Het Residentie Orkest speelt in het nieuwe Zuiderstrandtheater in Scheveningen en in poptempel Paard van Troje maar is ook regelmatig te horen op diverse grote podia in binnen- en buitenland. Een van de speerpunten in de ambities van het Residentie Orkest is het educatieve beleid. Jaarlijks participeren ruim scholieren in educatieve projecten, onder meer in The Residents, een project waarin 500 Haagse basisschoolleerlingen de mogelijkheid krijgen zelf een muziekinstrument te leren bespelen. Het Residentie Orkest bestaat meer dan honderd jaar en behoort tot de grote gerenommeerde symfonieorkesten van Nederland. Sinds zomer 2015 is Jan Willem de Vriend vaste dirigent, Richard Egarr is vaste gastdirigent. DNO-producties: De nachtegaal, De speler, L amour des trois oranges en L étoile Het Koor van de Nationale Opera is een beroepskoor waarvan de leden zich ook regelmatig solistisch laten horen. Behalve in het meer gangbare repertoire heeft het koor een aantal wereldpremières helpen realiseren. Het werd geprezen om zijn aandeel in Schönbergs Moses und Aron (Amsterdam, Salzburg) en ontving daarvoor in 1996 de Prix d Amis van de Vrienden van De Nationale Opera. Recente mijlpalen waren Saint François d Assise (ook uitgevoerd bij de BBC Proms), Lady Macbeth van Mtsensk, Ercole amante, Boris Godoenov, La Juive, Les Troyens, Jevgeni Onjegin, Parsifal, Guillaume Tell, De legende van de onzichtbare stad Kitesj en het meisje Fevronja (Opera Award 2012 voor beste productie) en Faust, en concerten van Der fliegende Holländer in Rotterdam, Parijs en Dortmund. Sinds 1 september 2014 is Ching-Lien Wu artistiek leider van het Koor van De Nationale Opera. Het Koor was in seizoen 2014/2015 zeer succesvol in o.m. Gurre- Lieder, Lohengrin, La bohème, Macbeth en Benvenuto Cellini. Naast medewerking aan Der Rosenkavalier en Il trovatore begon het koor dit seizoen met twee zeer succesvolle concerten van Verdi s Requiem in Het Concertgebouw samen met het Nederlands Philharmonisch Orkest onder leiding van Marc Albrecht.

10 18 19 RESIDENTIE ORKEST KOOR VAN DE NATIONALE OPERA FIGURATIE Viool 1 Lucian-Leonard Raiciof, concertmeester Ilya Warenberg, plv 1 e concertmeester Momoko Noguchi Orges Caku Nadia Frissen Yuki Hayakashi Christiaan Lascae Johan Olof Mara Oosterbaan Jan Paul Tavenier Ronald Touw Pieter Verschuijl Anne-Marie Volten Myrte van Westerop Viool 2 Janet Krause, aanvoerder Faïna Makhtina, aanvoerder Justyna Briefjes, plv aanvoerder Babette van den Berg Hanneke Jeltema - Kerremans Barbara Krimmel Ben Legebeke Alexandra Mashina Wiesje Nuiver Tinka Regter Sergiy Starzhynskiy Cato Went Altviool Jacomine Punt, aanvoerder Jan Buizer Marieke de Jong Guus Ghijsen Sevilya Hendrickx Elisabeth Runge Tanja Trede Moira Bette Ingerid Waleson Karen de Wit Cello Roger Regter, aanvoerder Mileva Fialova, plv aanvoerder Juliette Foissart Caecilia van Hoof Justa de Jong Tom van Lent Karen Schudde Sven Weyens Contrabas Frank Dolman, aanvoerder Quirijn van Regteren Altena, aanvoerder Roelof Meijer, plv aanvoerder Harry Donders Astrid Schrijner Jos Tieman Jasper Tjallingii Fluit Eline van Esch Claire Chabrier Dorine Schade, (piccolo) Hobo Jeroen Soors Hilje van der Vliet Theo Peeters, (althobo) Klarinet Ab Vos Denise van Leeuwen Jasper Grijpink, (basklarinet) Fagot Peter Gaasterland Janine Teepen Erik Reinders, (contrafagot) Hoorn Ron Schaaper Elizabeth Hunfeld Mariëlle van Pruijssen Mirjam Steinmann Trompet Huug Steketee Robert-Jan Hoffman Marc Busscher Trombone Arno Schipdam Joost Geevers Twan Dubbers, (bastrombone) Tuba David Kutz Pauken Chris Leenders Slagwerk Martin Ansink Murk Jiskoot Harp Danielle Riegel Annemieke IJzerman Piano/Celesta Mariken Zandvliet Soeurs Sopranen Ineke Berends Jeanneke van Buul Melanie Greve Michaela Karadjian Oleksandra Lenyshyn Tomoko Makuuchi Mariëtte Oelderik Janine Scheepers Alten Anneleen Bijnen Johanna Dur Inez Hafkamp Hiroko Mogaki Annemieke van der Ploeg Marieke Reuten Wieke van Wingerden Volk Sopranen Bernadette Bouthoorn Caroline Cartens Maria van Dongen Nicole Fiselier Iris Giel Sandra Hooglander Carolien van Iersel Fang Fang Kong Vida Maticic Vesna Miletic Tineke Mulder Alten Christl Briels Daniella Buijck Maartje Eitler-de Lint Valerie Friesen Maria Kowan Liesbeth van der Loop Floor van der Sluis Petra Stoute Klarijn Verkaart Tenoren Ambroz Bajec-Lapajne David Bishop Wim Jan van Deuveren Frank Engel Ruud Fiselier Cato Fordham John van Halteren Robert Kops Willem Korteling Roy Mahendratha Frank Nieuwenkamp Richard Prada François Soons Bert Visser Rudi de Vries Bassen Ronald Aijtink Bora Balci Leo Geers Jeroen van Glabbeek Julian Hartman Hans Pieter Herman Sander Heutinck Wouter Klein Bas Kuijlenburg Matthijs Mesdag Richard Meijer Wojtek Okraska Ian Spencer Harry Teeuwen Ben IJland Larysa Bauge Wies Berkhout Robbert Besselaar Natasja Bode Evelien Emmens Pauline Briguet Creso Filho Sabine van der Helm Karin van der Hilst Esther Jager Gitte Jans Lili Kok Guillermo Lansman Frank Lunenburg Giacomo Della Marina Michal Mészáros Nat Miller Bruno Morais Annelies Oosterloo Ana Portela Irene Rametta Floor Scholten Yonatan Stakenburg Lida Straathof Jaimy Stregels Grey Timmers

11 20 21 GASTFIGURATIE NATIONALE OPERA & BALLET CENTRALE AFDELINGEN Dick Addens Chiel Bakkenist Liane Baltus Mar Barendregt Nancy Batstra Jelle Batstra Anne Becker Jan Benit Annemarie van den Berg Sjaak Besseling Irene Betlem-van Ingen Niels Beune Ad de Block Jan Auke Brink Tineke Brouwer Richard van Bueren Heleen Buijze Connie Burgemeestre Juliusz Burgin Remco van Dam Margriet Duyster Anna Groot Hendrika Groot Martijn de Groot Annemarie de Groot Wil Hallers René van den Ham Sandra Hamersma -Lakerveld Monique Harthoorn Ingrid Heitmann Paul C. Holterman Johanna Huizer Anne-Marie Janssen Clementine Jesterhoudt Peter Jonkergouw Marjon Jonkergouw de Smit Hania Kaufmann Inge Kleyn Anneke Klijn Jan Kooiman Paul Krynen Marion Kuipers-Verbuijs Bruno La Rooij Laura Lauta van Aysma Dariusz Lisicki Elly van Logchem Isabel Mercedes Petra Mesman Renée Miske Eric Monot Vera Odenthal Emilia Persoon Elisabeth van de Pol Elleke van Renesse Marieke van 't Riet Evelien Röfekamp Laura Rosema Kim Rosendahl Fee Suzanne Ruiter Koen Sandbrink Willemien Scharff Daniëlle Scheweer Ria Simis Iris Spanbroek Dieuwertje Spruijt-Schuur Hester Stekelenburg Yvonne Timmer Ineke Veel Jan van der Veldt Kari de Vries Gabriele van Waard-Pouw Angelie Weber Raad van Toezicht Voorzitter Jean-François van Boxmeer Else Bos Victor Halberstadt Sir Peter Jonas Barbara Leach Jos Nijhuis Bernadette Langius Pieter Maarten Feenstra Shula Rijxman Corinne Vigreux Directie Algemeen directeur Els van der Plas Directeur De Nationale Opera Pierre Audi Directeur Het Nationale Ballet Ted Brandsen Adjunct-directeur Frans Huneker De Nationale Opera Directeur Pierre Audi Chef-dirigent Marc Albrecht Artistieke zaken Jesús Iglesias Noriega, hoofd Dramaturgie Klaus Bertisch Zakelijke leiding Tanja Mlaker Muziekbibliotheek Ed Versteeg, hoofd Koor Artistiek leider Ching-Lien Wu Zakelijk leider Jannie Fransman Jubileumjaar De Nationale Opera Liesbeth Kruyt, projectleider De Techniek Frans Huneker, directeur Decoratelier Rolf Hauser, hoofd Onderhoud theatertechniek Dirk Bakker, hoofd Toneel- en belichtingsdienst Hugo van Uum, hoofd Huub Huikeshoven, hoofd a.i. Toneeldienst AVC-dienst Hans-Willem de Haan, hoofd Rekwisietendienst Erik de Haan, hoofd Facilitaire Dienst Martin Haars, hoofd/projectmanager ICT en Informatisering Wim Turksma, hoofd Kostuums, kap en grime Robby Duiveman, directeur Planning Dein Schmidt, manager Kap- en grimeafdeling Alexander Kinds, hoofd Productie- en voorstellingsleiding Bram de Ronde, hoofd Marketing, Communicatie en Verkoop Sandra Eikelenboom, hoofd Educatie en Participatie Mechteld van Gestel, hoofd Fondsenwerving en Relatiebeheer Eline Danker, hoofd Financiën Sandra Post-van Leeuwen, financieel manager Personeel en Organisatie Edmée Stoffele, hoofd Horeca en Publieksbegeleiding Bas Schotsman, hoofd

12 22 23 STEUN DE NATIONALE OPERA DE NATIONALE OPERA DANKT VRIENDEN VAN DE NATIONALE OPERA COLOFON De Nationale Opera brengt al decennia bijzondere muziektheatervoorstellingen van het allerhoogste niveau. Met grote gedrevenheid en artistieke durf werken we aan producties waarin we traditie en vernieuwing samensmeden. Dat bezorgt ons al vele jaren nationale en internationale faam. We zijn artistiek en zakelijk kerngezond.om dat te blijven, hebben we uw steun nodig. Natuurlijk door onze voorstellingen te blijven bezoeken, maar indien mogelijk ook door middel van een financiële bijdrage. Met uw steun kunnen wij spraakmakende producties van het allerhoogste niveau blijven maken. Voorstellingen die u verrassen, raken en inspireren! Meer weten? Voor meer informatie over de mogelijkheden, fiscale aspecten en/of het opvragen van de brochure kunt u contact opnemen met Christine Philips via steun@operaballet.nl of , of kijken op operaballet.nl/operadonateurs. SUBSIDIËNTEN SPONSOREN OPERA & BALLET LOUNGE LEDEN AkzoNobel De Nederlandsche Bank KPMG Loyens & Loeff Stichting Kleyn The Boston Consulting Group PARTICULIEREN Alle OperaDonateurs en de Vrienden van DNO Word Vriend van De Nationale Opera en steun De Nationale Opera! De Vereniging biedt u operafilmavonden, operareizen en de exclusieve mogelijkheid tot het bijwonen van repetities. Er is een speciaal Vriendenabonnement en u krijgt vijfmaal per seizoen het Vriendenbulletin. Elk najaar verschijnt een fraai Fotojaarboek van het voorafgaande DNO-seizoen. Aanmelding of meer informatie: operavrienden@operaballet.nl of (dinsdag uur, woensdag uur). Fidelio, Jonge Vrienden van De Nationale Opera Jonge mensen t/m 29 jaar kunnen lid worden van Fidelio, Jonge Vrienden van DNO. Voor deze leden worden speciale activiteiten georganiseerd, terwijl ook alle activiteiten en voordelen van de Vereniging Vrienden van De Nationale Opera voor hen openstaan. Voor meer informatie: fidelio@operaballet.nl, of kijk op fidelio-opera.nl. Opera op het witte doek Samengesteld en gepresenteerd door Paul Korenhof: - F. Poulenc Dialogues des Carmélites Maandag 9 november uur Filmzaal Stadhuis, Amsterdam Eendaagse operareizen - G. Donizetti Lucia di Lammermoor Zondag 22 november 2015 Opéra Royal de Wallonie, Luik - G. Puccini Turandot Zaterdag 12 december 2015 Deutsche Oper am Rhein, Duisburg Redactie Emma Becker Bijdragen Emma Becker (biografieën) Jeanne Holierhoek (het verhaal) Vertaling Janneke van der Meulen Jonathan Reeder Productie Sander van der Duin Basisontwerp Lesley Moore Opmaak Bibi de Bruijn Beeld Petrovsky&Ramone Druk en afwerking Tuijtel Hardinxveld-Giessendam Uitgever Nationale Opera & Ballet Postadres Postbus RH Amsterdam Bezoekadres Amstel 3, Amsterdam T kassa kassa&operaballet.nl T kantoor info@operaballet.nl operaballet.nl Copyright 2015 Nationale Opera & Ballet

13 24 NATIONALE OPERA & BALLET AGENDA Ballet GISELLE Marius Petipa Na internationaal succes terug in Nederland 13 oktober - 15 november 2015 Opera - DNO talent LES MAMELLES DE TIRÉSIAS Francis Poulenc / Benjamin Britten Poulencs eerste opera november 2015 Opera - vanaf 10 jaar HÄNSEL UND GRETEL Engelbert Humperdinck Aangenaam griezelen 3-29 december 2015 Ballet NOTENKRAKER EN MUIZENKONING Wayne Eagling en Toer van Schayk Sprookjesballet voor de hele familie 11 december januari 2016 Opera ARIODANTE Georg Friedrich Händel Liefde en intriges 17 januari - 3 februari 2016 Ballet MATA HARI Ted Brandsen De vrouw, de diva, het mysterie 6-25 februari 2016 Opera CHOVANSJTSJINA Modest Moesorgski Opkomst en ondergang van een Russische adellijke familie 27 februari - 20 maart Opera BLOED ZWEET EN ARIA S Neem een kijkje achter de schermen bij De Nationale Opera in de tv-serie Bloed, zweet en aria s. Vanaf 29 oktober 8 weken te zien om uur op NPO2 bij AVROTROS.