VOORONTWERP VAN ADVIES

Transcriptie

1 Europees Economisch en Sociaal Comité TEN/532 NAIADES II-pakket Brussel, 15 november 2013 VOORONTWERP VAN ADVIES van de afdeling Vervoer, Energie, Infrastructuur en Informatiemaatschappij over het NAIADES II-pakket, dat de volgende drie documenten omvat: Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's Naar een hoogwaardige binnenvaart NAIADES II COM(2013) 623 final Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EG) nr. 718/1999 van de Raad van 29 maart 1999 betreffende het beleid ten aanzien van de capaciteit van de communautaire binnenvaartvloot met het oog op de bevordering van het vervoer over de binnenwateren COM(2013) 621 final 2013/0303 (COD) Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van de technische voorschriften voor binnenschepen en tot intrekking van Richtlijn 2006/87/EG van het Europees Parlement en de Raad COM(2013) 622 final 2013/0302 (COD) Rapporteur: Jan Simons Aan de leden van de studiegroep NAIADES II-pakket van de afdeling Vervoer, Energie, Infrastructuur en Informatiemaatschappij N.B. Dit document zal tijdens de vergadering van 22 november 2013 (aanvang: uur) worden behandeld. Document naar de vertaaldienst doorgestuurd op 30 oktober Administrateur: Nuno Quental TEN/532 CES _00_00_TRA_APA 2013/0303 (COD), 2013/0302 (COD) nl/mt Belliardstraat Brussel BELGIË Tel Fax Internet: NL

2 - 1 - Studiegroep: Voorzitter: PEREIRA MARTINS (PT-III) NAIADES II-pakket Rapporteur: SIMONS (NL-I) Leden: BATUT (FR-II) CHWILUK (PL-II) IONIŢĂ (RO-III) LIOLIOS (GR-III) LUCA (RO-II) PEZZINI (IT-I) STOEV (BG-I) Deskundigen: Theresia K. HACKSTEINER (voor de rapporteur) Jörg RUSCHE (voor groep I)

3 - 2 - De Commissie, de Raad en het Europees Parlement hebben resp. op 10 september 2013, 7 oktober 2013 en 2013 besloten het Europees Economisch en Sociaal Comité overeenkomstig de artikelen 91, lid 1, en 304 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) te raadplegen over het NAIADES II-pakket, dat de volgende drie documenten omvat: Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's Naar een hoogwaardige binnenvaart NAIADES II COM(2013) 623 final; Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EG) nr. 718/1999 van de Raad van 29 maart 1999 betreffende het beleid ten aanzien van de capaciteit van de communautaire binnenvaartvloot met het oog op de bevordering van het vervoer over de binnenwateren COM(2013) 621 final 2013/0303 (COD); Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van de technische voorschriften voor binnenschepen en tot intrekking van Richtlijn 2006/87/EG van het Europees Parlement en de Raad COM(2013) 622 final 2013/0302 (COD). De afdeling Vervoer, Energie, Infrastructuur en Informatiemaatschappij, die met de voorbereidende werkzaamheden was belast, heeft haar advies op goedgekeurd. Het Comité heeft tijdens zijn op en gehouden e zitting (vergadering van ) het volgende advies uitgebracht, dat met stemmen vóór en tegen, bij onthoudingen, is goedgekeurd. * * * 1. Conclusies en aanbevelingen 1.1 Het Comité verwelkomt en staat achter de actievoorstellen van de Commissie in de mededeling en de twee wetsvoorstellen. 1.2 De mededeling stelt vast, dat de binnenvaart ondanks de grote intrinsieke voordelen en de beschikbare capaciteit op de vaarwegen er de afgelopen jaren niet in is geslaagd, haar aandeel in het totale vervoervolume in de Europese Unie te vergroten. Dit zou volgens de Commissie mede een gevolg zijn van onvoldoende integratie en interconnectie van de binnenvaart met andere modaliteiten en inbinding in de logistieke keten. Het Comité ziet de oorzaak daarvan echter gelegen in onvoldoende beleidsmatige en financiële steun voor de binnenvaart in de afgelopen jaren.

4 Het Comité beschouwt het als een gemiste kans dat het ontbreken van eigen middelen uit het eerste NAIADES-programma bij gebrek aan eigen budget voor de voorgestelde maatregelen onder NAIADES II niet wordt gerepareerd. 1.4 Het Comité roept de Commissie dan ook op om voldoende middelen uit het financiële budget van de Connecting Europe Facility (CEF) en Horizon 2020 voor vaarwegen beschikbaar te stellen om de doelstellingen in haar programma te realiseren. 1.5 Bij de uitwerking van het NAIADES Staff Working Document voor de implementatie van vergroeningsmaatregelen op sectorniveau zouden ook voldoende financiële middelen beschikbaar moeten worden gesteld, mede om de gemiste kans uit het NAIADES I programma te repareren. 1.6 De beoogde harmonisatie van beroepsprofielen en de Europese afstemming van beroepskwalificaties spelen daarbij een voorname rol, waaraan de Commissie in nauwe samenwerking met rivierencommissies, met name de Centrale Commissie voor de Rijnvaart, uitwerking zal geven. Onder verwijzing naar zijn eerdere advies over de sociale zekerheid in de sector roept het Comite alle betrokkenen op om verdere intitiatieven op dat terrein te ontplooien. 1.7 Binnenvaart valt ten aanzien van de regelgeving onder verschillende regimes, zoals die van de rivierencommissies en de Europese Unie. Met de voorstellen in NAIADES II doet de Commissie een poging om deze regimes beter op elkaar af te stemmen en stapsgewijs een harmonisatie te realiseren. Het Comité beschouwt dit als een belangrijke ontwikkeling aangezien daarmee de gefragmenteerde competenties ten aanzien van de binnenvaart bij elkaar zullen worden gebracht en overlappende bevoegdheden en werkzaamheden worden voorkomen. 2. Inleiding 2.1 De binnenvaart vervoert jaarlijks ca. 500 miljoen ton lading wat gelijk staat aan 25 miljoen vrachtwagens en neerkomt op 140 miljard ton/km vervoersprestatie. De binnenvaart vervoert echter niet alleen goederen maar speelt ook een niet onbelangrijke rol op het gebied van personenvervoer, zowel in het toerisme (cruiseschepen en dagtochten) als ook in toenemende mate in het stads- en streekvervoer (bijv. veerdiensten). 2.2 De binnenvaart beschikt over een omvangrijke vloot die zich kenmerkt door een hoge diversiteit. Traditioneel vervoer van bulkgoederen op lange afstand wordt meer en meer aangevuld met nieuwe innovatieve diensten waarbij de binnenvaart ook op korte afstanden een steeds belangrijkere rol speelt.

5 Vanwege haar schaalvoordeel en energie-efficiëntie kenmerkt de binnenvaart zich door de laagste externe kosten op het gebied van CO 2 -emissie, geluid, ongevallen en files. Op grond van de wereldwijd hoogste veiligheidsstandaard is deze transportmodaliteit de grootste vervoerder van gevaarlijke goederen in Europa. 2.4 In de binnenvaartsector zijn ca mensen werkzaam en zijn er ca banen indirect hieraan gelinkt. De binnenvaart kampt met een tekort aan gekwalificeerd personeel en biedt daarmee aan werkzoekenden kansen op de arbeidsmarkt. Met de nieuwe opleidingsprogramma s en carriereperspectieven biedt de binnenvaart aan jonge mensen uitdagende banen. 2.5 De binnenvaart opereert in een volledig geliberaliseerde markt, leidt echter sinds 2008 aan de gevolgen van de economische crisis. Op grond van de economische recessie zijn de transportvolumes in de afgelopen jaren gedaald, wat in de binnenvaart heeft geleid tot een overcapaciteit en daarmee gepaard gaande lage vervoersprijzen. In diverse studies wordt aangenomen dat deze situatie pas over enkele jaren zal verbeteren. 2.6 Op het uitgebreide Europese vaarwegennet, dat ca km aan rivieren en kanalen omvat, bestaat nog voldoende capaciteit om meer transportstromen te absorberen. Dit veronderstelt echter een goed onderhouden vaarwegenstelsel. Ook tijdens de looptijd van het actieprogramma van NAIADES I ( ) werden vaarwegen onvoldoende onderhouden en ontbrekende schakels niet gerealiseerd, veelal op grond van gekorte nationale budgetten. Daarnaast wordt de realisatie van infrastructuurprojecten op vaarwegen belemmerd door lange en trage procedures en te vermijden administratieve lasten. 3. Inhoud van de mededeling 3.1 De Commissie heeft op 10 september 2013 de mededeling "Naar een hoogwaardige binnenvaart - NAIADES II" uitgebracht. De Commissie constateert dat de voorganger NAIADES I een momentum heeft gecreëerd, maar dat de economische en ecologische vooruitzichten voor de binnenvaart slechter worden en nauwelijks vooruitgang op het gebied van verbetering van de infrastructuur is geboekt. Tevens verkeert de sector in een economische crisis met overcapaciteit tot gevolg. 3.2 De kansen en uitdagingen van deze vervoermodaliteit hebben de Commissie doen besluiten om haar eerdere binnenvaartactieprogramma voort te zetten. Met NAIADES II beoogt de Commissie op lange termijn structurele veranderingen in de binnenvaartsector te bevorderen zonder in de vrije markt in te grijpen

6 Onder NAIADES worden concrete acties op volgende terreinen voorgesteld: kwaliteitsinfrastructuur, waaronder ook wordt verstaan de betere verbinding en integratie van binnenvaart met andere modaliteiten. Daarbij spelen de havens (zee- en binnenhavens) als connectors een belangrijke rol; innovatie; een goed functionerende markt; verbetering van de milieubelasting door middel van lagere emissies; gekwalificeerde werknemers en hoogwaardige arbeidsplaatsen; integratie van de binnenvaart in de multimodale logistieke keten. 3.4 Dit actieprogramma gaat vergezeld van twee wetgevende voorstellen, een op het gebied van de technische voorschriften voor binnenschepen en een ter aanpassing van de capaciteitsverordening in de binnenvaart. Beide rechtsinstrumenten zijn reeds lange tijd van kracht in de binnenvaart. Met de nieuwe voorstellen van de Commissie wordt een modernisering van deze rechtsinstrumenten beoogd. Daarnaast maakt een uitgebreid werkdocument van de diensten van de Commissie ten aanzien van de vergroening van de vloot deel uit van de mededeling Het Commissievoorstel voor een nieuwe technische richtlijn ter vervanging van Richtlijn 2006/87 beoogt een betere afstemming van de diverse regelgevende instanties op elkaar en voorziet in een mechanisme om dit te bevorderen. Dit is een eerste concretisering van de beoogde institutionele samenwerking op regelgevend niveau Het Commissievoorstel voor de aanpassing van de capaciteitsverordening 718/1999 voorziet in een verruiming van de mogelijkheden waarvoor de middelen uit het reservefonds door de representatieve organisaties in de binnenvaart ingezet kunnen worden, met name voor ecologische doeleinden. Dit voorstel past in het kader van het gehele pakket van voorgestelde maatregen. 3.5 Ter implementatie van deze doelstellingen onder verschillende competenties wijst het voorstel verschillende actoren aan. De realisatie van een kwaliteitsinfrastructuur behoort tot de verantwoordelijkheid van de EU en de lidstaten. Dit geldt ook voor de realisatie van een beter juridisch kader dat een level playing field op de interne markt moet creëren. De verantwoordelijkheid voor markttransparantie en innovatie wordt bij de sector gelegd. 3.6 Onderdeel van de mededeling is tevens een beter bestuur. Binnenvaart valt historisch onder diverse juridische regimes. De vrijheid van verkeer op de grote Europese rivieren is verankerd in internationale verdragen en daaruit resulterende regelgeving. Daarnaast heeft ook de EU competenties op het gebied van de binnenvaart. Om deze deels overlappende bevoegdheden en werkzaamheden te voorkomen stelt de Commissie een nieuwe aanpak voor. Deze beoogt een nauwe samenwerking met de Centrale Commissie voor de Rijnvaart waarvoor een overeenkomst is getekend.

7 NAIADES II heeft geen eigen budget ter financiering van de voorgestelde maatregelen. De mededeling verwijst daarvoor op EU niveau naar de Connecting Europe Facility (CEF) ten aanzien van infrastructuurmaatregelen en naar HORIZON 2020 ter financiering van onderzoek, ontwikkeling en innovatie. Daarnaast zouden beide instrumenten financiële steun moeten bieden voor beleidsondersteuning en vergroening van de vloot. 3.8 De Commissie wil haar ambitie ten behoeve en bevordering van de binnenvaart verhogen door zich te concentreren op de gebieden met de hoogste toegevoegde waarde. Zij verwacht daarbij tevens een bijdrage van de lidstaten en de sector. 4. Algemene opmerkingen 4.1 Het Comité is een groot voorstander van de betere benutting van de capaciteiten van de binnenvaart, zeker gezien de immense voordelen die deze vervoermodaliteit biedt op het gebied van vervoersprestatie, duurzaamheid en externe kosten. 4.2 Het Comité deelt de observaties van de Commissie ten aanzien van een te geringe benutting van de binnenvaart en steunt de Commissie in het streven naar verhoging van het aandeel van deze sector in het totale vervoer. In zijn streven om de binnenvaart beter te integreren en daarvoor de randvoorwaarden te creëren geeft de Commissie zich echter onvoldoende rekenschap van het belang van concrete financiële onderbouwing van het actieprogramma. 4.3 In de balance die door de Commissie in de tussenbeoordeling van NAIADES I is opgemaakt, wordt geconstateerd dat NAIADES I een momentum heeft gecreerd en tot een beter bewustzijn van het potentieel van deze sector met name bij beleidsmakers op nationaal niveau heeft geleid. Tegelijkertijd heeft de Commissie geconstateerd dat het gebrek aan financiele middelen voor NAIADES I tot onvoldoende implementatie van de voorgestelde maatregelen heeft geleid. 4.4 Het Comité constateert dat met NAIADES II een ambitieus nieuw plan wordt voorgesteld, waarvoor echter tot dusver nog onvoldoende duidelijkheid over de financiering bestaat. Het Comité ziet dan ook met belangstelling uit naar het Commission Staff Working Document over de financiering ervan en roept de Commissie op rekening te houden met de eerdere tekortkomingen. 4.5 Daarnaast doet de ervaring met NAIADES I en de jongste TEN-T richtsnoeren inzien dat de lidstaten bij het onderschrijven van de doelstellingen van deze mededeling niet zonder verbintenis kunnen blijven. Het Comité dringt er dan ook bij het Europees Parlement, de Raad en de Commissie op aan dit helder en concreet vast te leggen.

8 Het is het Comité duidelijk dat, om de binnenvaart te bevorderen, een goede en nauwe samenwerking tussen de Europese Commissie en de rivierencommissies gerealiseerd moet worden. Het Comité steunt de desbetreffende voorstellen en wijst in dat opzicht op de belangrijke rol die de Centrale Commissie voor de Rijnvaart speelt ten aanzien van de ontwikkeling van de binnenvaart en de hoge technische en veiligheidsstandaard. 4.7 Het Comité wijst op het grote belang van infrastructuur bij de realisatie van de doelstellingen van de Commissie. Om een betere integratie van de binnenvaart te bevorderen en haar betrouwbaarheid te waarborgen is een goed onderhouden vaarwegstelsel zonder knelpunten en ontbrekende verbindingen van essentieel belang. 4.8 Gezien de beperkte budgetten in de Connecting Europe Facility verwacht het Comité dat de Commissie ten minste 20 % van de beschikbare middelen voor vaarwegen beschikbaar stelt en de lidstaten ondersteunt en motiveert bij het onderhoud en de uitbreiding van deze infrastructuur. De vaarwegen in Europa beschikken in tegenstelling tot het weg- en spoorvervoer nog over voldoende capaciteit om een veelvoud van het huidige transportvolume te absorberen, zodat met investeringen in waterwegen een maximale return on investment gerealiseerd kan worden. 4.9 Het Comité heeft kennis genomen van het voornemen om een consultatie over de infrastructuurbeprijzing te starten met het oog op de internalisering van de externe kosten in de binnenvaart. Het Comité wijst erop dat het onderwerp van de internalisering van de externe kosten in de binnenvaart met de grootste zorgvuldigheid dient te worden behandeld en dat dit instrument alleen ingezet zou mogen worden om de transportvolumes van de binnenvaart te vergroten en haar concurrentiepositie te verbeteren NAIADES II beoogt onder meer de attractiviteit van de sector op de arbeidsmarkt te verhogen en kwalitatief hoogstaande arbeidsplaatsen te creeren, alsmede de arbeidsmobiliteit te stimuleren. Daarvoor bestaat het voornemen om tot een harmonisatie van beroepsprofielen en Europese afstemming van beroepskwalificaties te komen. Dit kan bijdragen tot het oplossen van het tekort aan gekwalificeerd personeel in de binnenvaart Ten aanzien van de sociale zekerheid verwijst het Comité naar zijn advies uit het jaar 2005 (TEN/200), waarin werd opgeroepen tot het opbouwen van een communautair sociaal beleid voor de binnenvaart. Daaraan is in de afgelopen jaren in het kader van de Sociale Dialoog nader uitwerking gegeven en een en ander heeft inmiddels geleid tot de totstandkoming van een specifieke regeling op het gebied van de arbeidstijden in de binnenvaart, waarvoor de sociale partners een overeenkomst hebben getekend. Verdere initiatieven binnen de sociale dialoog die de attractiviteit van het beroep verhogen, worden door het Comité aangemoedigd.

9 Specifieke opmerkingen 5.1 Ten aanzien van de nieuwe TEN-T-richtsnoeren roept het Comité de Commissie op, bij de implementatie van de nieuwe multimodale corridoraanpak op een sterke verankering van de vaarwegen toe te zien. De multimodale corridorplannen dienen ervoor te zorgen dat alle modaliteiten op voldoende wijze aan bod komen. Voor de binnenvaartsector zal bij de totstandkoming van deze plannen een belangrijke rol moeten worden ingeruimd. 5.2 Het Comité acht het van groot belang dat alle vaarwegen van klasse IV en hoger zijn opgenomen in het TEN-T kernnetwerk. Hiermede hebben de lidstaten de verplichting op zich genomen om de instandhouding en verbetering van deze vaarwegen te garanderen en alle steun voor de verwijdering van knelpunten te verlenen, teneinde de vrije capaciteiten op de Europese vaarwegen ten volle te benutten. Het Comité wil de aandacht vestigen op rivieren die nog over ruime capaciteiten beschikken om transporten te absorberen, zoals de Donau en de Elbe. Het roept de lidstaten op om met steun van de Commissie het oplossen van knelpunten op deze rivieren en de totstandkoming van ontbrekende schakels zoals de Seine- Escaut-verbinding onverwijld te realiseren. 5.3 De Donau speelt in het kader van de ontwikkeling van het vervoer in Midden- en Oosteuropese landen een bijzondere rol. Dit is door de Commissie onderkend in de Donaustrategie ter bevordering van de ontwikkeling van de Donaulanden (2010). Transport op de Donau vormt één van de pijlers van deze strategie en is bedoeld om bij te dragen aan de groei van de binnenvaart op deze belangrijke rivier. In het verlengde daarvan hebben de Donaulanden helaas op één uitzondering na - in juni 2012 een verklaring ondertekend waarin zij zich tot onderhoud van de Donau op basis van de relevante standaards verplichten om toekomstige blokkades van de binnenvaart op grond van onvoldoende diepte te voorkomen. 5.4 Het Comité ondersteunt deze strategie van de Commissie, constateert echter dat tot op heden onvoldoende uitvoering aan deze strategie en de in het jaar 2012 ondertekende verklaring wordt gegeven. Zij roept de Commissie derhalve op om een werkgroep in te richten die op de naleving van de afspraken binnen deze strategie en verklaring toeziet, en om de geconstateerde problemen onverkort op te lossen, teneinde de beoogde ontwikkeling van de binnenvaart op deze belangrijke corridor niet in gevaar te brengen. 5.5 De Commissie constateert dat de binnenvaart achterloopt bij andere modaliteiten op het gebied van innovatie. Dit is o.a. op de lange levensduur van de bedrijfsmiddelen terug te voeren. Daarnaast zou er onvoldoende innovatiecultuur in de sector heersen. De Commissie roept de sector op, een leidende rol op dit gebied te spelen en een innovatiebeleid te ontwikkelen.

10 Het Comité deelt deze observaties, maar wijst er tevens op dat de lange levensduur van de uitrusting in de binnenvaart verband houdt met het hoge investeringsniveau waardoor innovatie in deze sector langzamer verloopt. Vanwege de hoge investeringskosten moet innovatie gestimuleerd worden door voldoende financiële en economische incentives, waarin het programma tot dusver onvoldoende voorziet. 5.7 Het Comité wijst erop dat de sector zelf met de introductie van LNG-schepen reeds zeer vooruitstrevende initiatieven ten aanzien van innovatie heeft ontplooid. Het Comité roept de verantwoordelijke instellingen op, daarvoor zo spoedig mogelijk het juridische kader te scheppen en de infrastructuur te ontwikkelen, om deze innovatie breed te implementeren en verder te stimuleren. 5.8 De Commissie laat haar mededeling vergezeld gaan van een werkdocument van haar diensten over vergroening van de vloot. Daarin benoemt de Commissie scenario s t.a.v. de wijze waarop de emissiereductie ten aanzien van luchtvervuilers gerealiseerd zou kunnen worden. Het is het Comité bekend dat binnenvaart een veel lagere CO 2 -uitstoot heeft dan het weg- en spoorvervoer, die echter in dit document niet worden meegenomen. 5.9 Vanwege de focus op andere luchtvervuilers dan CO 2 komt de Commissie tot de conclusie dat de binnenvaart op dat gebied thans de grootste vervuiler dreigt te worden. Zij verwijst daarbij naar de elektrificatie van het spoor, zonder overigens aan te geven waardoor de elektriciteit wordt opgewekt, alsmede naar de nieuwe motorenstandaards in het wegvervoer Het Comité is van oordeel dat de Commissie bij het stimuleren van de sector tot innovatie en vergroening een belangrijke rol kan spelen en substantiële financiële steun zou moeten bieden. Gezien het maatschappelijke profijt dat een verbetering van de milieuprestatie van de binnenvaart tot gevolg heeft, is steun daarvoor uit Europese en nationale fondsen gerechtvaardigd. Deze kan een sterk katalyserende werking hebben Het Comité roept de Commissie derhalve op om na de vaststelling van de meerjarenbegroting van de Europese Unie alle mogelijkheden te benutten om de middelen uit de Connecting Europe Facility (CEF) en HORIZON 2020 voor de implementatie van vergroening aan boord van schepen en andere maatregelen uit het NAIADES voorstel vrij te maken. Ter herinnering: over de twee wetsvoorstellen zijn nog geen opmerkingen opgenomen Tevens roept het Comité de sector op om de beschikbare middelen in het reservefonds in het belang van het imago van de bedrijfstak ook te benutten voor vergroeningsdoeleinden. Met de voorgestelde aanpassing van de capaciteitsverordening, die deel uitmaakt van het NAIADES II pakket, wordt de mogelijkheid hiertoe gecreëerd.

11 De economische crisis in de binnenvaart, die recentelijk weer heeft geleid tot een structurele overcapaciteit in de sector, zou door de sector aangegrepen moeten worden voor een structurele verbetering van zijn economische positie. Dit kan onder meer door professionalisering en nauwere samenwerking. TEN/532 CES _00_00_TRA_APA 2013/0303 (COD), 2013/0302 (COD) nl/mt