Afvalwarmte in overvloed voor grasmatten en meer

Transcriptie

1 afvalforum jaargang 12 oktober English summary included Surfen naar potentiële klanten Afvalwarmte in overvloed voor grasmatten en meer Impuls afvalscheiding voor LAP-doelen

2 ...het verantwoord verwerken van deze afvalstoffen laat ik aan de specialist over... Saneren, reinigen, afvalstoffen en bouwstoffen; de vier operationele pijlers van A&G. Hiermee bieden we onze opdrachtgevers in binnen- en buitenland een totaaloplossing voor al hun vraagstukken op het gebied van verontreiniging. Onze jarenlange ervaring en gedegen kennis van milieuwetgeving bieden u zekerheid en betrouwbaarheid bij projecten van elk formaat.

3 Bezint, eer ge begint en Kleine oorzaak, grote gevolgen Colofon afvalforum oktober 2008 jaargang 12 nummer 3 verschijnt vier keer per jaar afvalforum biedt nieuws, ontwikkelingen, feiten en meningen over afval. Het behandelt zowel het beleid als de praktijk van afvalbeheer. afvalforum wordt uitgegeven door de Vereniging Afvalbedrijven. De Vereniging Afvalbedrijven behartigt de belangen van afvalbedrijven die actief zijn in de gehele keten: van inzameling, recycling, hergebruik en rioleringsbeheer tot en met de verwerking van afval. De Vereniging Afvalbedrijven steunt haar leden bij de groei naar één Europese afvalmarkt en maakt zich hard voor optimale randvoorwaarden voor een milieuhygiënische en kosteneffectieve afvalverwijdering en -verwerking. Leden van de Vereniging ontvangen afvalforum gratis, evenals bestuurders, politici en ambtenaren bij overheden. hoofdredactie Vereniging Afvalbedrijven Daniëlle van Vleuten s-hertogenbosch redactieadres De redactie van afvalforum is geïnteresseerd in afvalnieuws. Persberichten en ideeën voor artikelen kunt u sturen naar: Redactie afvalforum Postbus 2184, 5202 CD s-hertogenbosch vanvleuten@verenigingafvalbedrijven.nl Een recente ervaring in afvalland bracht mij bij deze oude gezegden. Wat was er aan de hand? De regel is dat brandbaar afval niet wordt gestort, tenzij er in de verbrandingsinstallaties geen ruimte meer is. Dit wordt geregeld via de zogenoemde vollastverklaring. Als de installaties de komende tijd vol zijn, dan mag er ontheffing worden gegeven om brandbaar afval toch te storten. Uitgangspunt is dat primair de markt zijn werk doet, en dat deze regeling correctie mogelijk maakt. Enkele weken geleden ontstond een wel zeer vreemde situatie. Alle verbrandingsinstallaties verklaarden vol te zitten, maar er bleek ergens een kleine, nieuwe drooginstallatie te zijn, die meldde geen afvalaanbod te hebben. En op grond daarvan besloot SenterNovem - die de regeling voor de rijksoverheid uitvoert - op vrijdagmiddag om uur dat er per volgende maandag geen ontheffingen meer mochten worden verstrekt. En dus zou de logistiek binnen twee dagen (let wel: een zaterdag en een zondag ) op allerlei plaatsen in het land ingrijpend moeten wijzigen. We zouden dit als compliment kunnen opvatten: de overheid denkt dat wij, de afvalbedrijven en onze klanten, dit wel binnen 48 uur kunnen. Maar dat kan natuurlijk niet Door alert optreden van de Vereniging Afvalbedrijven, samen met NVRD en BRBS, werden paniekmaatregelen en chaos voorkomen en konden we gelukkig overgaan tot de normale orde van de dag. Maar we blijven wel met enkele belangrijke vragen zitten. Hoe kan het zijn dat een heel kleine en net in gebruik genomen verwerkingsinstallatie, niet zijnde een AVI, de regeling op tilt kan zetten? Is hier niet sprake van een heel onzorgvuldige handeling? En waarom werkt een eventuele plaatselijk of regionaal aanwezige overcapaciteit, in één of meer verbrandingsinstallaties, tot heel Nederland door? Het is toch niet verstandig om afval over grote afstanden te vervoeren? En vooral, waarom gelden er geen redelijke overgangstermijnen? Inmiddels is duidelijk gebleken dat de uitvoerende instantie de actie ten onrechte heeft uitgevoerd. Dus kunnen we zeggen: Eind goed, al goed. Maar dit loos alarm is een mooie gelegenheid om de regels op dit punt nog eens tegen het licht te houden. Hopelijk kan het resultaat daarvan in het nieuwe besluit dat er over gaat worden opgenomen. Wij zijn graag bereid om hierover mee te denken. Met als doel het goed, verantwoord en doelmatig verwerken van huishoudelijk en bedrijfsmatig afval. Want dat is ons werk. ir. Pieter H. Hofstra Voorzitter Vereniging Afvalbedrijven engelse teksten Derek Middleton, Zevenaar opmaak Ontwerpburo Suggestie & illusie, Utrecht foto cover Cees Noort op de foto: HVC in Alkmaar verwarmt stadion en grasmat van AZ drukker USPbv, Utrecht abonnement 35,- per jaar (4 nummers) Meer informatie bij Vereniging Afvalbedrijven, t. (073) Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN adverteren in afvalforum afvalforum wordt verspreid naar (inter)nationale bestuurders, politici, directeuren, managers, technici en andere deskundigen in de afvalsector (controlled circulation). Meer informatie bij de Vereniging Afvalbedrijven, t. +31 (0) Inhoud 4 Is de rol van de overheid in het afvalbeheer uitgespeeld? 8 Benutten afvalwarmte vereist concreet plan 10 Afvalsector: stop met publicatie klantennamen op internet 13 Onderwijl in Europa: KRA, IPPC, RES, REACH en NEC 15 Meanwhile in Europe: WFD, IPPC, RES, REACH and NEC 18 LAP-doelen voor huishoudelijk afval niet bereikt 20 Ruimtevaart stelt regels om ruimteafval te beperken 22 Afvalsector aarzelend van start met Cradle to Cradle En verder: Korte berichten 7, 12, 17 English summary 25

4 Is de rol van de overheid in het afvalbeheer uitgespeeld? Publiek versus privaat De Nederlandse afvalinfrastructuur is in gevaar, waarschuwt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Zeker als de privatisering doorzet. Strenger toezicht is nodig, stelt de WRR, met name op de investeerders. Private afvalbedrijven zien geen donkere wolken aan de horizon. Zij zien eerder de rol van de overheid verder afnemen, behalve dan voor het storten. SITA-directeur Adriaan Visser kan zich niet vinden in de risico s van privatisering die de WRR benoemt in zijn rapport. Het afvalbeheer is het best af bij private bedrijven. (foto: Vereniging Afvalbedrijven) 4 afvalforum oktober 2008

5 door Pieter van den Brand Afval is al lang geen overheidsaangelegenheid meer. De sector kent een gestaag proces van commercialisering en privatisering. Voorlopig hoogtepunt: een internationaal consortium van investeringsmaatschappijen kocht met AVR (begin 2006) en Van Gansewinkel (voorjaar 2007) s lands grootste afvalbedrijf bij elkaar. Het eerste deel van de harde infrastruc- zijn op de korte termijn en hun aandeelhouders alleen maar willen paaien met een stevige dividenduitkering. Daar maak ik me misschien nog wel meer zorgen over. Schulden De berichtgeving in de media naar aanleiding van het WRR-rapport loog er niet om. Volgens NRC Handelsblad geldt de Ruud Sondag (Van Gansewinkel Groep): Met de hulp van private equity is een bedrijf gecreëerd dat er anders nooit was gekomen. tuur kwam daarmee in private handen. kritiek van de Raad ook voor de combinatie In deze ontwikkeling schuilen gevaren, AVR en Van Gansewinkel. Ook daar explo- concludeert de Wetenschappelijke Raad deerden de schulden en werd het eigen voor het Regeringsbeleid (WRR) in haar vermogen tot vrijwel nul gereduceerd. De recente rapport Sturen op infrastructuren. krant heeft het bij het rechte eind, bevestigt Moderne investeerders vormen een bedreiging voor bedrijven die vitale infrastructuur, zoals de afvalverwerking, bezitten. Niet bestuursvoorzitter Ruud Sondag van de Van Gansewinkel Groep, waar de bedrijven AVR en Van Gansewinkel toe behoren, Toezicht Scherper toezicht van de overheid of andere dat het afvalbeheer weer terug moet naar maar met de hulp van private equity is onafhankelijke instanties ziet Sondag als publieke monopolisten. De marktwerking een bedrijf gecreëerd dat er anders nooit niet noodzakelijk en ook als niet houdbaar. heeft haar doel immers bereikt: het spek is was gekomen. En hadden we nooit dat De afvalverwerking is internationaal ver- weggesneden. Naast de efficiencywinsten noodzakelijke toekomstige platform voor vlochten. Als bewijs hiervoor haalt de WRR die in vrijwel alle sectoren zijn behaald, groei kunnen realiseren. Feit blijft dat dit in haar rapport zelf het voorbeeld van het profiteert de consument van verbeterde wel gefinancierd moet worden. Dat we Duitse stortverbod uit 2005 aan, dat ook dienstverlening en lagere prijzen. Het rente betalen drukt op de onderneming. zijn effect heeft gehad op de organisatie WRR-rapport toont echter aan dat langeter- Maar van continuïteitsperikelen, verzekert van de Nederlandse afvalverwerking. De mijndoelen, zoals duurzaamheid, innovatie Sondag, is geen sprake. We draaien goed. provinciaals-nederlandse context ten spijt en langetermijnbeschikbaarheid geen aan- Het WRR-rapport typeert Sondag als komt negentig procent van de afvalregel- dacht krijgen. Managers krijgen een hoge ideologisch, en dan wel een ideologie die geving uit Europa. De continuïteit van de beloning voor het hier-en-nu presteren. niet de mijne is. Sondag kan zich niet afvalinzameling en verwerking migreert Activiteiten voor de lange termijn, zoals voorstellen dat duurzaamheid en toegan- naar een internationaal niveau. Daar heeft R&D, hebben dan geen aandacht meer en kelijkheid van de inzameling en verwer- de Nederlandse overheid niets meer te worden gestopt, verwoordt projectleider king op de lange termijn in het gedrang zoeken, zegt Sondag. De sector is volgens Willemijn Dicke, bestuurskundige bij de komt. De infrastructuur vormt het hart hem gebaat bij liberalisering, niet bij Technische Universiteit Delft, de zorgen. van deze bedrijven. Als je die verwaar- gedwongen winkelnering en in zijn woorden Het WRR-rapport gaat nauwelijks in op loost, heb je een probleem voor klanten captive klanten. Geen enkel afvalbedrijf de afvalverwerking. Toch schuilen ook daar en aandeelhouders. houdt nog zijn leven lang dezelfde klanten. op de lange termijn risico s, aldus Dicke. Ook private partijen investeren in het Sondag ziet de overheid volledig ver- Bedrijven die door private equity zijn optuigen van de vaderlandse afvalbeheer- dwijnen uit de afvalinfrastructuur. Speciale aangekocht, gaan gebukt onder hoge ren- structuur, betoogt Sondag: We investeren beschermingsconstructies voor het storten telasten. Als ze die niet af kunnen lossen, nu per jaar meer geld dan de jaarlijkse van afval of de vuilnisophaal zijn volgens gaat het mis en kan een bedrijf failliet optelsom bij de vorige eigenaren. Volgens hem niet nodig. De huidige afvalbeheer- gaan. Zoiets kun je je wel bij een naaiga- Sondag gaat het om een jaarlijks bedrag structuur geniet volop bescherming door renfabriek veroorloven, maar niet bij de van ruim 150 miljoen euro, dat onder het grote aantal spelers dat actief is op de energievoorziening of de afvalverwerking. andere wordt besteed aan Euro-5 voer- markt. Een markt waar bovendien steeds De overheid moet dan bijspringen en krijgt tuigen voor het inzamelen van afval, de weer kleine bedrijven bijkomen. De con- de rekening gepresenteerd. nieuwe biomassacentrale in Rozenburg currentie is zodanig dat er overcapaciteit De WRR pleit voor meer toezicht op en de nieuwe afvaloven op de locatie gaat ontstaan. Er zijn blijkbaar partijen die investeringen voor wat betreft de lange Brielselaan in Rotterdam. risico s willen nemen. Dat is twijfelachtig, termijn. Een van de opties is dat bedrijven Sondag kaatst de bal graag terug naar maar geeft wel aan dat er een commerci- een investeringsplan moeten overleggen de overheid. Zo waren onlangs de Twentse eel gezond klimaat is. dat de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de infrastructuur garandeert. Er gemeenten gretig om afvalverwerker Twence in de etalage te zetten. Dat had Internationaal kijken nu zo weinig vreemde ogen mee, niets met duurzaamheid en toegankelijk- Directeur Adriaan Visser van SITA voelt zich licht Dicke toe. Ook ministeries kunnen heid te maken. Er werd niet voor infra- niet aangesproken. Visser is verantwoor- een veel krachtiger rol spelen. Het is ons structuur gekozen maar voor direct gewin, delijk voor de activiteiten in de Benelux er overigens niet om te doen om private namelijk de benodigde tachtig miljoen op en Duitsland van Suez Environnement, partijen de zwarte piet toe te spelen. We tafel krijgen om de eigen beleidsagenda te de Franse moeder van SITA. Het concern zien ook publieke spelers die flink gefocust verwezenlijken. investeerde al in verbrandingscapaciteit» afvalforum oktober

6 Willemijn Dicke (TU Delft): Activiteiten voor de lange termijn krijgen geen aandacht meer op stapel staat, vindt hij geneuzel in de marge. Zoiets is een dode letter en leidt alleen maar tot meer rechtszaken. Wij voeren tal van processen, onder meer met VROM over de uitvoer van afval. Ik ben ervan overtuigd dat we die gaan winnen. Afval is een internationale markt geworden. Het kan niet anders dan dat de markt privaat wordt bediend. De overheid heeft hier geen rol meer in. in België en Duitsland en maakte onlangs bekend een bedrag van 180 miljoen euro uit te zullen geven aan een nieuwe verbrandingscentrale in het Brabantse Roosendaal. Op papier zal hierdoor overcapaciteit ontstaan. We doen dat bewust. Het is goed voor de tariefsvorming op de markt. Een beetje druk kan geen kwaad. Volgens Visser is het afvalbeheer het best af bij private bedrijven. Private bedrijven kunnen zich makkelijker internationaal organiseren. Bovendien kunnen ze de risico s veel beter managen. Bij overheidsbedrijven worden risico s vaak op de maatschappij afgewenteld. De tijd van de monocultuur van overheden die investeren in avi s is passé, vindt Visser. Dat past niet in de huidige schaalvergroting met internationale spelregels voor vraag en aanbod. In Nederland, België en Duitsland is sprake van een min of meer gelijkwaardig speelveld. Uit oogpunt van milieurationaliteit is het veel verstandiger afval uit Maastricht in Luik of Aken te verbranden en niet in Moerdijk en Alkmaar. Bovendien zijn overheden ook verantwoordelijk voor de vergunningverlening en handhaving. Dan is er toch sprake van een behoorlijke spagaat. Nee, laat de overheid gewoon handhaven, liefst zo zorgvuldig mogelijk, en verder niets. Ook Sondag voorziet alleen een handhavingsrol voor de overheid. En in dat opzicht mag Nederland wat hem betreft wel een tandje bijzetten. Neem de havenontvangstinstallaties. In de Rotterdamse haven zijn ze inmiddels allemaal verdwenen. Puur uit gebrek aan interesse van de overheid. In Antwerpen floreren ze, omdat de Belgische overheid schepen dwingt hun afval af te dragen. Wel zou er, oppert Sondag, een vorm van capaciteitsinzicht voor de afvalsector kunnen komen. Maar iets dergelijks opnemen in het tweede Landelijk Afvalbeheerplan (LAP), dat voor Storten Bij één verwijderingsroute blijft de overheid echter evident een rol vervullen, weet algemeen directeur Bert Krom van Afvalzorg, namelijk storten. VROM geeft in het LAP expliciet aan een bijzondere verantwoordelijkheid te hebben voor het in stand houden van voldoende stortcapaciteit als achtervang. Waar het ministerie volgens Krom geen oog voor heeft is de maatschappelijke verantwoordelijkheid. In ons land wordt steeds minder gestort. De huidige stortplaatsexploitanten trekken allemaal aan een steeds kleiner beetje afval. Het stortverbod in Duitsland zorgt tot 2009, of uiterlijk 2010, wanneer er voldoende avi-capaciteit is bijgebouwd, voor een overschot aan brandbaar afval. Maar dat is de laatste opleving. Het is onvermijdelijk dat er straks bedrijven omvallen. De afdichting van de stortplaats is dan niet geregeld en ook het nazorgfonds is onvoldoende gevuld. En wat als de stortplaatsen van Essent door de verkoop van het overheidsgedomineerde energie- en milieuconcern in private handen terechtkomen? Krom: Particuliere aandeelhouders gaan hier echt niet mee door, als het storten geen geld meer oplevert. Ik voorspel een shake-out. En als er één omvalt, vallen er meer om. De overheid blijft met lege handen achter. Bert Krom (Afvalzorg): Ik voorspel een shake-out in de stortsector. De overheid blijft dan met lege handen achter. Als het aan Krom ligt, neemt de overheid snel actie om de kubieke meters bestaande stortcapaciteit niet door faillissementen verloren te laten gaan. Als je weet dat dit kan gebeuren, bereid je dan voor. Ga niet wachten op het moment dat bedrijven hun stortplaatsen laten vallen. Dat dit een keer komt, staat buiten kijf. De overheid heeft aangekondigd in de loop van volgend jaar de economische situatie van de stortsector in kaart te brengen. Liever ziet Krom dat de overheid van het storten een nutsactiviteit maakt, zonder winstoogmerk en gericht op continuïteit voor de lange termijn. Dat zet de concurrentie om het afval buiten spel, waardoor exploitaties toch sluitend zijn. En geeft de overheid de garantie dat er altijd voldoende achtervangcapaciteit blijft. De overheid zou volgens Krom bovendien moeten regelen dat zij in geval van calamiteiten kan sturen in afvalstromen. Zo zou de overheid bij machte moeten zijn een noodwet uit te vaardigen om bij bijvoorbeeld een volgende MKZ-crisis kadavers prioritair te laten verwerken in avi s. Het is ongewenst organisch afval naar de stortplaats te brengen. SITA-directeur Visser kan zich voorstellen dat er bij wijze van terugvaloptie stortplaatsen open worden gehouden, voor het theoretische geval dat een aantal avi s tegelijkertijd uitvalt. Maar waarom eigenlijk, vraagt hij zich af. De Nederlandse afvalverwerking is volgens hem goed geborgd. Er is een goede balans tussen de competitie in de markt. We hebben een hoogwaardige verwijderingstructuur opgezet. Het beleid van de overheid is de afgelopen vijftien jaar uitermate succesvol geweest. Dat mag ook wel eens gezegd. Het loopt allemaal prima. Ik weet niet wat we verder nog met elkaar zouden moeten willen. Alleen de scheidslijn tussen privaat en publiek verdient een betere definitie. Maar dat is een kwestie van finetunen. 6 afvalforum oktober 2008

7 Uitstoot HVC Alkmaar niet nadelig voor omgeving Om de eventuele invloed van zijn afvalverbrandingsinstallatie (avi) in Alkmaar op landbouwproducten in de omgeving te meten, laat HVC al vijftien jaar een zogenoemd biomonitoringprogramma uitvoeren. Uit de resultaten blijkt dat de activiteiten van het bedrijf de kwaliteit van landbouwproducten niet beïnvloeden. Het overgrote deel van de gehalten in de verschillende gewassen en producten komt overeen met het landelijke of regionale achtergrondniveau. Normen voor de consumptiekwaliteit van gewassen en koemelk worden niet overschreden. BRBS: toezicht verbeteren Van de 20 miljoen puin die jaarlijks wordt verwerkt, wordt volgens de Branchevereniging Recycling Breken en Sorteren (BRBS) naar schatting 1 miljoen ton puin verwerkt door bedrijven die zich weinig aantrekken van wettelijke regels. Dit schaadt het imago van de sector en het milieu is de dupe. De BRBS wil het toezicht verbeteren door de transparantie te vergroten. Daarom heeft de vereniging besloten alle installaties van haar leden te voorzien van GPS. Op elk gewenst moment kunnen toezichthouders via een speciale site zien waar puinbrekers actief zijn. Verder wil de BRBS bevorderen dat GPS in certificatieregels wordt opgenomen. Uiteindelijk moeten alle puinbrekers aan de hoge kwaliteitseisen, inclusief traceerbaarheid, voldoen. Dit wordt volgens de BRBS mogelijk als de overheid GPS onderdeel maakt van de eisen in haar regelgeving. Biomonitoring met behulp van planten is een techniek waarmee zowel nationaal als internationaal veel ervaring is opgedaan. Producten, zoals gladiolen, boerenkool en spinazie, die worden geteeld op proeflocaties en koemelk uit de omgeving van de afvalcentrale in Alkmaar worden geanalyseerd en vergeleken met de samenstelling van referentieproducten, het landelijke achtergrondniveau en de warenwetnormen. Het doel van het monitoringprogramma is het vroegtijdig registreren van mogelijke effecten van de uitstoot van de avi op de kwaliteit van gewassen en agrarische producten. Door de keuze van gevoelige gewassen heeft het biomonitoringprogramma voornamelijk een signaalfunctie. Dit betekent dat zolang er op de meetpunten rond de installatie geen duidelijk zichtbare effecten of overschrijding van normen of achtergrondwaarden optreden, er geen negatieve effecten op agrarische gewassen en producten worden verwacht. Het biomonitoringprogramma is onderdeel van een overeenkomst tussen HVC en de land -en tuinbouworganisatie LTO-Noord. De overeenkomst bevat ook een schaderegeling met de omwonende agrariërs. Daarin staat dat HVC hen schadeloos stelt als zij schade ondervinden van de emissies van de afvalcentrale. De Meerlanden kiest voor duurzame afvoer van computerafval Waar afgedankte pc s voorheen werden verscheept naar China, brengt afvalbedrijf De Meerlanden het computerafval sinds een paar maanden naar recyclingbedrijf Sims Recycling Solutions in Eindhoven. Hier maakt men van dit afval weer grondstoffen voor nieuwe pc s. Bij Sims worden bijna alle materialen weer tot grondstof voor nieuwe computers bewerkt. Het bedrijf streeft naar honderd procent recycling van afvalstromen. Het doel bij de recycling van afgedankte pc s en beeldbuizen is maximale herwinning van beeldbuisglas, ijzer en andere metalen, plastics en edelmetalen die gebruikt worden als grondstoffen in de vervaardiging van nieuwe elektronica en de beeldbuisproductie. Door 1 e ondergrondse zo te handelen zorgt De Meerlanden perscontainer voor plastic ervoor dat de keten gesloten is. Dat Op 4 juli is in Arnhem de eerste ondergrondse perscontainer voor plasticverpakkingsafval officieel in gebruik genomen. De bedrijven Sidcon Milieutechniek BV en het bedrijf in Nederland zit, is een bijkomend voordeel, het is veel SITA Recycling Services BV hebben het initiatief genomen om deze container op de dichterbij dan China en dat markt te brengen. Het plastic kan in de pers met een factor tien worden samengeperst scheelt dus aanzienlijk in vergelijking met andere inzamelcontainers. Door meteen na inname de plastic verpakkingen samen te persen worden niet alleen de logistieke kosten verminderd, maar wordt ook in CO 2 -uitstoot. het transport naar de verwerkingsinstallatie beperkt. Op deze wijze wordt een grote milieuwinst gerealiseerd. Sidcon ontwikkelt en produceert de perscontainer en SITA zorgt voor de lediging en het transport van de ingenomen afvalstromen. Gemeente Arnhem is partner in dit project en stelt de locatie ter beschikking. afvalforum oktober

8 Benutten afvalwarmte vereist concreet plan Aangeboden: afvalwarmte De Nederlandse afvalverbrandingsinstallaties (avi s) hebben een ontzagwekkende hoeveelheid overtollige warmte in de aanbieding. Warmteprojecten van de grond krijgen is geen sinecure. Het vereist samenwerking en een rijksoverheid die krachtig het voortouw neemt. Tot 2020 zal de warmteafzet vervijfvoudigen, zo is de verwachting. door René Didde De elf Nederlandse afvalverbrandingsinstallaties (avi s) hebben al een forse energieslag gemaakt door uit afval elektriciteit op te wekken. In 2005 produceerden ze samen een elektrisch vermogen van 440 MegaWatt (MW), ongeveer een halve moderne kolencentrale. De avi s weten steeds hogere energierendementen te realiseren, tot over de dertig procent. Een groot deel van de energie verdwijnt echter nog als warmte door de schoorsteen en in het koelwater. Weet een avi deze restwarmte nuttig in te zetten, dan verdubbelt het energierendement in één keer naar zestig procent. Veel installaties kunnen hun warmte al kwijt aan derden. Zo levert Duiven warmte aan de gemeentelijke stadsverwarming, Nijmegen aan de naburige rioolwaterzuiveringsinstallatie en Amsterdam aan een stadsverwarming en een bedrijvenpark. Alkmaar verwarmt het stadion van voetbalclub AZ en een industrieterrein. Roosendaal voorziet tuinbouwkassen van Diederik Samsom (PvdA): Huidige energieprijs prikkelt de afzet van restwarmte warmte, en de warmte van Rozenburg wordt gebruikt in het productieproces van een chemisch bedrijf. Gezamenlijk bedroeg de warmtelevering van avi s in ,2 PetaJoule (PJ). Geen geringe prestatie, maar er is veel meer mogelijk, zegt Titia van Leeuwen, hoofd Klimaat en Energie van het Ministerie van VROM. Een aantal avi s doet niet of nauwelijks aan warmteafzet. Dat komt deels door hun ligging in het buitengebied, zoals Essent in Wijster. De provincie Drenthe wil in Wijster de warmteafzet afdwingen, door het als voorwaarde te stellen voor de uitbreiding van de capaciteit. Van Leeuwen: Op zich terecht, maar nogal streng en makkelijk. De provincie kan zelf actiever faciliteren en met het ruimtelijk instrumentarium bijvoorbeeld een kassencomplex of bedrijf richting Wijster helpen te verplaatsen. In de klimaatconvenanten wordt die rol van gemeenten en provincie expliciet benadrukt. Zo zijn er meer kansen. Uit een studie van KEMA in opdracht van SenterNovem (najaar 2007) blijkt dat met de stijgende afvalverbrandingscapaciteit de komende jaren ook de restwarmte toeneemt (zie grafiek). Vooral industriële projecten tikken flink aan, aldus KEMA, doordat zij een hoge basislast vragen. In 2020 voorziet het adviesbureau een groei van de warmteafzet van 3,2 PJ naar minstens 10 PJ per jaar en maximaal 17 PJ per jaar. Uit andere studies blijkt dat rond die tijd alle benutte restwarmte - naast de avi s ook elektriciteitscentrales, industrie, ziekenhuizen - in Nederland ongeveer 100 tot 150 PJ kan bijdragen, wat zes tot negen Mton CO 2 -emissiereductie betekent (ongeveer 10% van het Nederlandse beleid om dertig procent CO 2 te reduceren). Al die warmte is te vergelijken met 3 tot 4,5 miljard kuub aardgas, ongeveer tien procent van het Nederlandse verbruik. Warmtenetten De potentie van warmte is enorm, vindt Wil Sierhuis dan ook. Thans bij HVC in Alkmaar, voorheen bij Afval Energie Bedrijf in Amsterdam, timmert Sierhuis al jaren aan de warmteweg. In Alkmaar wordt het bedrijvengebied de Boekelermeer verwarmd met restwarmte van HVC. Tevens staat warmtelevering aan woningbouwprojecten in Alkmaar en omgeving (Heiloo, Langendijk, Heerhugowaard) en in Dordrecht - waar HVC de Gevudocentrale overnam - op stapel, vertelt Sierhuis enthousiast. In het hele kantorengebied rond station Amsterdam-Sloterdijk zie je geen enkele schoorsteen, zegt hij trots. Alle bedrijven worden verwarmd met de restwarmte van de afvalenergiecentrale. En dat is nog niet alles. Op de warmteleiding een soort A10 rondweg rond Amsterdam voor warm water zijn of worden ook grote delen van Slotervaart ( woningen), A dam Noord ( woningen), IJburg, Bijlmer en Buitenveldert aangesloten. Of de maximale potentie van 17 PJ per jaar in 2020 inderdaad wordt gerealiseerd, staat of valt volgens Sierhuis met een rijksoverheid die krachtig de aanleg van warmtenetten realiseert. Tot nog toe doen vooral individuele gemeenten mee. De rijksoverheid zou veel meer dan nu niet-rendabele projecten moeten steunen en stimuleren met garantstellingen, investeringssubsidies en leningen, aldus Sierhuis. 8 afvalforum oktober 2008

9 prijzen, aldus Samsom. Maar we zullen er op toezien dat de overheid druk op de ketel houdt. Samsom vindt dat projectontwikkelaars en woningcorporaties met bijvoorbeeld de herstructurering van Vogelaar-wijken rekening moeten houden het aantakken op een restwarmtenet. Soms zullen ze moeten kiezen voor een warmtepomp. Het hangt af van de situatie, bijvoorbeeld van de afstand tot een afvalcentrale. Het zij zo. Een warmtenet is een middel, geen doel. E.ON Energy from Waste Delfzijl bouwt een afvalinstallatie met een capaciteit van ton afval in Delfzijl. De installatie gaat stoom leveren aan omliggende bedrijven waarmee jaarlijks de 85 kiloton CO 2 -uitstoot wordt vermeden. (foto: E.ON Energy from Waste Delfzijl) De rijksoverheid, inclusief minister Cramer, aarzelt. Ze wil meters maken, maar ze wacht af. Maar waarom? De overheid bezit toch ook de infrastructuur van wegen, riool, elektriciteit en spoor? Waarom niet eentje voor warmte optuigen?, zo vraagt Sierhuis zich af. Volgens hem is het tevens een kosteneffectieve manier om de lastige CO 2 -emissiereductiedoelstellingen te halen. Ook de Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) zou ervoor kunnen worden ingezet. Aanvalsplan warmte Afgelopen zomer stemde de Tweede Kamer in met de nieuwe Warmtewet. De wet stelt onder meer dat restwarmte zoveel mogelijk hergebruikt moet worden, maar volgens Sierhuis ontbreken concrete maatregelen, enkel verwijzingen naar later uit te werken Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB s). Hij hoopt dat in het zogeheten aanvalsplan warmte, waarin het ministerie van Economische Zaken de warmteafzet wil stimuleren, wél de kansen voor restwarmte worden benut. Volgens Sierhuis biedt dat de mogelijkheid het laatste restje aardgas van Slochteren te sparen voor hoogwaardiger doelen dan verwarmen. Aardgas moeten we benutten voor elektriciteit, verwarmen doen we met restwarmte. Als dat niet lukt, bijvoorbeeld vanwege een te grote afstand, dan moeten we warmtepompen inzetten. Op een warmwaternet kunnen ook andere duurzame bronnen zoals zon, biomassa en geothermische energie hun warmte kwijt, aldus Sierhuis. Het aanvalsplan wordt in november 2008 verwacht. Tot die tijd wil het ministerie van Economische Zaken niet reageren, aldus een woordvoerder. Mede-initiatiefnemer voor de Warmtewet Diederik Samsom (PvdA) reageert al wel. Hij vindt dat de overheid bemoeienis moet tonen, maar is het oneens met Sierhuis dat de Warmtewet en het aanvalsplan te weinig concrete prikkels bevatten. Met de Warmtewet kan de minister hergebruik van restwarmte verplicht stellen, op straffe van een boete voor de warmteproducent. In het aanvalsplan wordt dat verder uitgewerkt. Afzet van restwarmte wordt nu overigens ook geprikkeld door de huidige energie- Wil Sierhuis (HVC): De potentie van warmte is enorm. PJ/jaar Samenwerken Titia van Leeuwen van VROM vindt dat overheden en afvalbedrijven goed moeten samenwerken. Bijvoorbeeld in stadsverwarmingsprojecten, maar ook op bedrijventerreinen. De overheid kan een bijdrage leveren. Denk aan garantstelling, concrete participatie of een investeringssubsidie. Lichtend voorbeeld noemt Van Leeuwen het bedrijf E.ON Energy from Waste Delfzijl dat een afvalinstallatie met een capaciteit van 275 duizend ton bouwt in Delfzijl. Op het bedrijventerrein kan restwarmte als stoom worden afgezet bij andere industriële bedrijven. Sierhuis meent dat in geval van voorlopig onrendabele projecten potentiële investeerders over de streep kunnen worden getrokken met lange termijnleningen. Bij HVC Alkmaar kiezen de 55 aandeelhoudende gemeenten voor een duurzame stedelijke ontwikkeling door de aanleg van warmtenetten. Minimale kostprijs is daarbij het uitgangspunt. Er zou ook geld uit de markt kunnen worden gehaald bij corporaties en energiebedrijven, zegt Sierhuis. Het is geen snel cashgeld, maar een lange termijn investering in duurzaamheid. Scenario s warmtelevering Nederlandse avi s Maximale scenario levering W PJ/jr Aangepast scenario levering W PJ/jr Afhankelijk van het scenario een maximaal en een aangepast scenario afhankelijk van verleende vergunningen en marktontwikkelingen - ziet KEMA de warmtelevering stijgen van 3,2 PJ naar minstens 10 PJ per jaar en maximaal 17 PJ per jaar. (Bron: KEMA, Kansen en belemmeringen voor de afzet van warmte uit Nederlandse avi s, oktober 2007) afvalforum oktober

10 Afvalsector: stop met publicatie klanten Online gluren bij de buren Nederland plaatst alle EVOA-beschikkingen sinds 2004 op het internet. Buitenlandse collega s spinnen er garen bij. Ze surfen naar en krijgen de namen van potentiële klanten zo in de schoot geworpen. Gedupeerde North Refinery stapte naar de bestuursrechter, won glorieus, maar VROM houdt voet bij stuk. Inzage via internet geeft oneerlijke concurrentie vindt North Refinery, verwerker van afgewerkte olie (foto: North Refinery) door Cees ter Stege Harry Heimensen, algemeen directeur bij North Refinery, brandt onmiddellijk los met een recent voorbeeld. Gisteren was ik bij een collega in Dollbergen in Duitsland. Die vertelde me dat een concurrent een bod had uitgebracht nadat hij de naam van onze leverancier op internet had achterhaald. Heimensens collega ging er niet op in, maar de order had net zo goed aan de neus van North Refinery voorbij kunnen gaan. Gelukkig heb ik goede relaties met mijn leveranciers en afnemers. Omgekeerd zou Heimensen theoretisch ook bij de buren kunnen gluren, maar helaas: niet via internet. Duitse bedrijven zijn weliswaar eveneens verplicht melding te maken van de stoffen die binnenkomen en verwerkt worden, maar dat hoeft niet met naam en toenaam op het wereldwijde web. Zij kunnen volstaan met een kennisgeving die lokaal ter inzage wordt gelegd, of hooguit in een lokaal krantje. Als ik dat zou willen inzien, dan moet ik vijfhonderd kilometer reizen. Dat is natuurlijk niet te doen. Heimensen maakte bezwaar tegen de publicaties op internet en spande een rechtszaak aan tegen VROM om ze stop te zetten. Hij won. Een Groningse bestuursrechter stelde hem afgelopen voorjaar in het gelijk. VROM had het bedrijfsbelang onvoldoende afgewogen tegen het milieubelang en het belang van openbaarmaking, zo stelde de rechter. VROM blijft echter bij het eerder ingenomen standpunt, ook na de afgedwongen heroverweging. De publicaties van klantennamen op internet gaan dus gewoon door. We vinden de informatie niet alleen van belang voor de bevoegde gezagen, maar ook voor andere belanghebbenden die mogelijk bezwaar willen maken tegen het in- of uitvoeren en verwerken van stoffen, aldus een woordvoerder van VROM. VROM is van mening dat North Refinery geen schade ondervindt van de publicaties op internet. Alle kennisgevers worden gelijk behandeld, zodat geen sprake kan zijn van onevenredige benadeling of concurrentievervalsing. Internet vormt voor ondernemingen een bron van informatie. Het tijdperk van digitalisering maakt dat informatie op een laagdrempelige manier beschikbaar is, ook voor buitenlandse concurrenten, aldus de woordvoerder. VROM vindt het vanuit marktwerking gezien logisch dat concurrentie tussen bedrijven plaatsvindt. We lopen voorop in 10 afvalforum oktober 2008

11 de uitvoering van de EVOA. Waarschijnlijk gaan andere landen hetzelfde doen. Het is bovendien praktisch ondoenlijk om kennisgevingen in lokale blaadjes te publiceren. Wanneer publicatie op internet niet meer mag, gaan we terug naar de Staatscourant. Maar ook die staat tegenwoordig op internet. Roomser dan de paus Heimensen vermoedt dat Nederland het enige land is dat via internet inzage geeft. België overweegt hetzelfde. Daarom is volgens hem sprake van een ongelijk speelveld. Ik vind dat de Nederlandse overheid de belangen van het bedrijfsleven verkwanselt in het belang van de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). De EU-regelgeving heeft over publicatie op internet niets geregeld, dus moeten landen terugvallen op de eigen nationale wetgeving. Nederland toont geen begrip voor ondernemingen en is roomser dan de paus. Duitsland heeft ook wetgeving rondom de WOB, maar heeft nooit besloten om gegevens op internet te publiceren. North Refinery heeft het overleg met VROM over deze kwestie inmiddels gestaakt: Dat heeft geen enkele zin meer. Nu moet ik weer in beroep gaan en dreigt de zaak helemaal te verzanden in juridische haarkloverij. Dat betreur ik. Heimensen heeft de zaak inmiddels overgedragen aan een advocaat. We gaan er nu vol in. Tot nu toe heb ik de juridische strijd zelf gevoerd, maar het is mijn vak niet en het kost me teveel tijd. Ik wil me bovendien weer volledig richten op de bedrijfsvoering. We worden onnodig op kosten gejaagd. Deze bureaucratie schaadt de Nederlandse economie. Dat kan Balkenende toch niet bedoelen met zijn VOC-mentaliteit. Gedrocht Heimensen heeft niets tegen openbaarheid en vindt het terecht dat de buren van de fabriek in Delfzijl mogen weten wat North Refinery aan stoffen in- en exporteert. Maar de EVOA zou terug moeten naar het oorspronkelijke doel van vijftien jaar geleden. We moeten vermijden dat afvalstoffen gedumpt worden in landen die het afval niet zorgvuldig verwerken. Dat is een lovenswaardig streven waar ik voor honderd procent achter sta. Incidenten als met de Probo Koala moeten we voorkomen. Maar nu is de EVOA uitgegroeid tot een bureaucratisch gedrocht. Het enige dat volgens hem telt is of de twee landen die de stoffen uitwisselen hun afvalverwerking en milieubeleid goed op orde hebben. Duitsland beschikt over een hoogwaardige afvalverwerking en heeft de milieuhandhaving goed voor elkaar. Nederland hoeft zich daar niet mee te bemoeien. Gerard Kuipers (Dusseldorp): Het enige dat ontbreekt is de prijs. De rest wordt op straat gegooid. Not done Ook Gerard Kuipers van inzamelaar en recyclebedrijf Dusseldorp in Lichtenvoorde vindt de publicatie van namen van bedrijven helemaal niet nodig. Mijn bezwaar is dat dit commercieel gezien in geen enkele markt gebruikelijk is. In andere bedrijfstakken kan dit absoluut niet. Alsof je eerst op de muur moet schilderen: ik ga met dat bedrijf zaken doen, en ik ga de volgende stoffen aannemen of verkopen. Het enige dat ontbreekt is de prijs. De rest wordt op straat gegooid. In een open economie is dat not done, vindt Kuipers. Volgens hem is het niet nodig dat de kennisgeving überhaupt wordt gepubliceerd. De bevoegde gezagen in zowel het importerende als het exporterende land moeten besluiten tot het toelaten van stoffen of niet. De wetgeving is sluitend genoeg om eventuele ongelukken te voorkomen. Een eigenaar van een afvalverbrander heeft in de milieuvergunning geregeld onder welke condities hij mag werken, en welke maatregelen hij heeft genomen om risico s te vermijden. Wat maakt het dan uit of het afval uit Lichtenvoorde komt of uit Ahaus in Duitsland, vraagt Kuipers zich af. De omgeving heeft er feitelijk niets mee te maken, want alles staat al in de vergunning. Als inzamelaar in Nederland heeft Dusseldorp een kennisgeving nodig voor export naar het buitenland. Het vergt een investering en het kost tijd om de kennisgeving rond te krijgen. Als het zover is dan heb je in theorie een voorsprong op de rest van de markt. Maar die kun je niet benutten, omdat door de publicatie de concurrentie goedkoop aan commerciële informatie kan komen. Dat gebeurt daadwerkelijk. Sterker nog: het is schering en inslag, betoogt Kuipers. Hij hoopt dat de volgende rechtszaak een voorbeeld stelt en de overheid dwingt om het beleid nogmaals te heroverwegen. Kuipers weet niet wat er gaat gebeuren als VROM de uitspraak negeert en in de tussentijd namen blijft publiceren. Ik kan me voorstellen dat sommige bedrijven de schade gaan claimen. Harry Heimensen (North Refinery): Nederland is roomser dan de paus. North Refinery en afgewerkte olie Het internationaal georiënteerde bedrijf North Refinery in Delfzijl zamelt afgewerkte olie en mengsels van brandstoffen in en verwerkt die tot hoogwaardige herbruikbare producten, zoals smeerolie en brandstoffen. Het overgrote deel komt per schip binnen, vaak ook uit het buitenland. Het bedrijf zet verschillende (destillatie-)technieken in en werkt met de bouw van een nieuwe fabriek aan een verdubbeling van de capaciteit naar jaarlijks ton vanaf begin volgend jaar. afvalforum oktober

12 Grootschalige proef met gescheiden sanitatie GMB en Waterschap Rivierenland gaan onder de naam Betuwse Kunstmest een grootschalige pilot uitvoeren met het winnen van meststoffen uit urine die vrijkomt bij gescheiden sanitatie. Urine wordt daarbij als een afzonderlijke afvalstroom ingezameld en verwerkt. Uit deze afvalstroom worden de nuttige stoffen stikstof en fosfaat gewonnen. De proef moet aantonen dat verwerking van urine op industriële schaal mogelijk is. Jongeren en zwerfafval Gescheiden sanitatie maakt de zuivering van huishoudelijk afvalwater efficiënter en levert nuttige reststoffen op. De urine vormt slechts 1 procent van het totale afvalwater. Deze relatief kleine stroom zorgt echter wel voor 85 procent van de stikstof en 45 procent van Om het gedrag van jongeren het fosfaat in het afvalwater. Door scheiding bij de bron - het toilet - kan deze afvalstroom beter en efficiënter verwerkt worden. Uit de urine worden ammoniumsulfaat mogelijke manier te beïnvloeden is de rondom zwerfafval op een zo optimaal en struviet gewonnen. Beide stoffen dienen als grondstof voor kunstmest. Voor belevingswereld en het gedrag van jongeren rond het veroorzaken van zwerfafval de pilot wordt in Tiel een verwerkingsinstallatie ingericht die gedurende het project dat een looptijd heeft zes tot negen maanden, ongeveer een miljoen onderzocht. Het onderzoek geeft inzicht in liter humane urine zal verwerken. De urine wordt ondermeer geleverd door wat jongeren wel en niet aanspreekt in (zwerfafval)campagnes, en wat de wisselwerking is NV Organon (Moeders voor Moeders), tegenwoordig Schering-Plough. Uit de urine is door Schering-Plough het vruchtbaarheidshormoon hcg met andere hulpmiddelen, zoals voorzieningen en gewonnen. Na verwerking wordt de urine aan GMB en Waterschap maatregelen. De belangrijkste uitkomsten van het Rivierenland ter beschikking gesteld. Ook op andere plaatsen in onderzoek zijn: de boodschap moet straight verteld Nederland wordt urine meer en meer gescheiden ingezameld. En worden, de groepsnorm is zeer bepalend op die leeftijd bijvoorbeeld ook bij grootse evenementen, zoals het WK Vierspannen en jongeren willen op een volwassen manier aangesproken worden. en de Landgoedfair begin september in Beesd. Naar verwachting zullen de resultaten van de pilot eind 2009 bekend worden. Als de proef slaagt, is GMB voornemens om een definitieve verwerkingsinstallatie te bouwen. afval maar wel als het direct hun eigen leefwereld treft Jongeren zijn niet gevoelig zijn voor het onderwerp zwerf- (bijvoorbeeld als ze weten dat hun eigen hond zich lelijk kan snijden aan een blikje in de berm of als ze weten dat de vissen doodgaan als de peuken in het water komen). Naar ICT~Milieu wil rapportage- en aanleiding van het onderzoek is besloten dit najaar een pilot afgifteplicht ICT-afval uit te voeren om de meest effectieve manier van communiceren over zwerfafval richting jongeren te testen. Dit gebeurt op Vorig jaar is ruim 20 miljoen kilogram gebruikte ICT-apparatuur ingezameld en gerecycled, waarvan 97% is hergebruikt tot verschillende middelbare scholen en in verschillende steden. nieuwe grondstof en brandstof. Dit ligt ruim boven de wettelijke Het betrekken van jongeren is hierbij een voorwaarde, net als norm van 75%. ICT~Milieu laat alle aangeboden ICT-apparaten de rol van nieuwe media (you tube, filmpjes, community s, recyclen in Nederland. Consumenten kunnen gebruikte ICTapparaten gratis naar de gemeentelijke milieustraat brengen die in het najaar van 2009 landelijk kan worden uitgerold. sms). De resultaten van de pilot moeten leiden tot een aanpak of inleveren bij de winkel waar ze een nieuw apparaat kopen. Uit onderzoek blijkt dat niet alle gemeenten en winkels hun ingezamelde ICT-afval aan ICT~Milieu afgeven, maar aan handelaren en waar ook De resultaten van het onderzoek zijn te vinden op de site opkopers. Wat die met het ICT-afval doen is niet bekend, omdat deze voor gemeenten en andere gebiedsbeheerders gratis campagnematerialen Doe een ander je afval niet kado! in de partijen - in tegenstelling tot ICT~Milieu - geen rapportageplicht aan de overheid hebben. ICT~Milieu pleit er daarom voor dat ook deze webwinkel is te bestellen. partijen aan de overheid moeten rapporteren over wat zij met het afval doen. Ook is ICT~Milieu voorstander van een wettelijke afgifteplicht door gemeenten en winkels aan ICT~Milieu. SITA bouwt afvalenergiecentrale in Roosendaal Als onderdeel van haar verwerkingsstrategie heeft SITA besloten om een moderne, hoogrendement-afvalenergiecentrale in Nederland te bouwen. SITA legt zich in haar strategie toe op het recyclen en nuttig toepassen van afvalstromen door grondstoffen uit deze stromen terug te winnen. Met de realisatie van deze installatie is het mogelijk om vooral de eigen volumes afval uit recycling- en sorteerprocessen en huishoudelijk afval op een efficiënte en duurzame manier toe te passen. Deze installatie, met de naam BAVIRO, heeft een capaciteit van ton afval op jaarbasis en kan hiermee 30 MegaWatt energie opwekken. Dit vermogen is voldoende om meer dan huishoudens te voorzien in de elektriciteitbehoefte. Door afval te gebruiken om energie mee op te wekken wordt een actieve bijdrage geleverd aan het terugdringen van de uitstoot van CO afvalforum oktober 2008

13 Onderwijl in Europa: KRA, IPPC, RES, REACH en NEC Klimaat bovenaan Brusselse agenda De belangrijkste mijlpaal voor de afvalsector, namelijk de Europese Kaderrichtlijn afvalstoffen (KRA), is de slotfase ingegaan. Maar er speelt meer in Brussel. Dit najaar staat onder andere de herziening van de IPPC-richtlijn en de Richtlijn hernieuwbare energiebronnen (RES) op de Europese agenda. Drie Europarlementariërs vertellen. door Addo van der Eijk Het Europese afval-ei is gelegd. Na jaren voorbereiding en onderhandelingen met het Europese Parlement verschijnt in oktober de publicatie van de Kaderrichtlijn afvalstoffen (KRA). De lidstaten hebben twee jaar de tijd om de kersverse richtlijn te implementeren in de nationale wetgeving. Europarlementariër Dorette Corbey is tevreden met het resultaat. Belangrijk geschilpunt was voor haar de afvalhiërarchie, waarbij afvalverbranding en recycling volgens haar communicerende vaten zijn. Ga je als Europa verbranding stimuleren, dan komt van recycling minder terecht. Wij wilden een striktere toepassing van de hiërarchie. Als Parlement hebben we hard gestreden voor het inbrengen van expliciete recyclingdoelstellingen. Met succes. Lidstaten moeten in procent van het stedelijk afval hergebruiken en 70 procent van het bouw- en sloopafval. In tegenstelling tot Corbey staat Europarlementariër Holger Krahmer niet te juichen bij de afvalhiërarchie. Een gemiste kans, noemt hij de herziene KRA. Ideologische discussies hebben de richtlijn alleen maar complexer en bureaucratischer gemaakt. Ik deel de Europese voorkeur voor recycling niet. Ik zie geen ecologisch verschil met het produceren van energie uit afval. Ook al ligt de KRA-tekst bij de drukker, toch zijn er nog enkele losse eindjes. Zo moet de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid verder worden uitgewerkt, een thema waar Corbey zich sterk voor heeft gemaakt. De lidstaten moeten hier invulling aan geven, bijvoorbeeld door middel van ecodesign. Ander punt zijn de end-of-waste-criteria uit de KRA, die nog in ontwikkeling zijn. Ze bepalen wanneer een afvalstof de productstatus krijgt. Voor onder andere de plasticrecycling bestaat momenteel onduidelijkheid, vertelt Europarlementariër Johannes Blokland. Hij wil snel opheldering, omdat als een bewerkte afvalstof een product is, deze komt te vallen onder de REACH-richtlijn. Snelheid is geboden. Voor REACH staat namelijk een belangrijke deadline voor de deur: vóor 1 december 2008 moeten bedrijven al hun stoffen in producten preregistreren. Weinig effect Met de KRA is de kous niet af. Meer Europese richtlijnen raken de afvalsector. Eén daarvan, de Europese IPPC-richtlijn (Integrated Pollution Prevention and Control), staat dit najaar op de Brusselse agenda. Blokland verwacht dat de gevolgen van de aanscherping grotendeels aan de Nederlandse afvalwereld voorbijgaat. Nederlandse avi s zitten op slechts tien tot twintig procent van de toegestane emissies. Aanscherping heeft dus in Nederland weinig effect. Positief voor de avi s is dat de Commissie de strikte milieueisen tevens wil laten gelden voor meeverbrandingsinstallaties, zoals cementovens. Voor de uitstoot van stikstofoxiden (NOx) staat hen een forse aanscherping te wachten. Krahmer is IPPC-rapporteur voor het Europees Parlement. De uitdaging is volgens hem de naleving van de IPPC te verbeteren. De richtlijn wordt niet goed geïmplementeerd, vooral niet in de nieuwe en de zuidelijke lidstaten. Overheden en bedrijven laten er de Beste Beschikbare Technieken (BBT s) links liggen. Veel vergunningen in die landen zijn nog niet IPPCproof. Als oplossing pleit Krahmer voor het instellen van een vangnet met emissiegrenswaarden die de lidstaten niet mogen overschrijden. Dit vangnet zorgt ervoor dat overheden vanwege lokale omstandigheden mogen afwijken van deze referentiewaarden. De situatie in Spanje is anders dan die in Nederland. Het biedt overheden en bedrijven de noodzakelijke flexibiliteit. Ook Corbey wil dit najaar flink hameren op de handhaving. Het naleven van richtlijnen is volgens haar de achilleshiel van Europa. Het Europese Parlement vindt dat ze klaar is als een richtlijn wordt gedrukt. Bijna niemand let op de naleving. Neem de WEEE-richtlijn, waarvan de naleving Dorette Corbey (Sociaal-Democraten): Ik ga dit najaar hameren op de naleving van wetgeving.» afvalforum oktober

14 volgens een recent rapport van Greenpeace tekort schiet. Tussen de 25 en 40% van het elektronisch afval wordt hergebruikt of gerecycled, terwijl WEEE tussen de 50 en 80% verplicht stelt. Ik heb hierover recent vragen gesteld aan de Commissie. Klimaat De drie Europarlementariërs noemen het klimaat hét Europese afvalthema voor de komende periode. Op de klimaatagenda staat een handvol nieuwe richtlijnen, waaronder de herziening van de Richtlijn hernieuwbare energiebronnen (RES). Corbey wil dat het EU-doel van 10 procent bijmenging van biobrandstoffen naar beneden wordt bijgesteld, gezien de vraagtekens bij de duurzaamheid van tal van biomassastromen en de gestegen voedselprijzen. De milieucommissie is inmiddels akkoord. Verder pleit ze voor strenge duurzaamheidscriteria, vergelijkbaar met de Nederlandse criteria van de Commissie Cramer. Corbey: Europa moet kiezen voor biobrandstoffen van de tweede generatie, die niet gemaakt worden van voedsel maar van reststromen, afval en algen. Het inzetten van rest- en afvalstromen biedt zeker kansen voor de afvalsector, vult Blokland aan. Of de strenge criteria de eindstreep halen, valt nog te bezien. Blokland: Er liggen forse meningsverschillen met de industriecommissie in het Europees Parlement, die zich dit najaar over het dossier buigt. Vervolgens onderhandelen Parlement en Raad over de definitieve tekst van de biobrandstoffenwet. Emissiehandel Ander punt in de klimaatdiscussie is het CO 2 -emissiehandelssysteem, waar de avi s tot dusver nog niet onder vallen. Corbey wil dat veranderen, en heeft daarvoor recent een voorstel ingediend. Ook avi s stoten Holger Krahmer (Die Liberalen): De IPPC-richtlijn wordt niet goed geïmplementeerd, vooral niet in de nieuwe en de zuidelijke lidstaten. Johannes Blokland (ChristenUnie): Het inzetten van resten afvalstromen biedt kansen voor de afvalsector. broeikasgassen uit. Ik zie geen reden om ze uit te zonderen. Vallen ze onder het systeem, dan krijgen ze CO 2 -rechten. Stoten ze meer CO 2 uit, dan moeten ze bijkopen op de markt. Stoten ze minder uit, dan kunnen ze de rechten verkopen. Dit najaar stemt de milieucommissie over mijn voorstel. Wat de avi s betreft, blijft de huidige uitzonderingspositie van kracht. Anders dan andere industrieën kunnen ze geen invloed uitoefenen op het inputmateriaal. Ze leveren op indirecte wijze een bijdrage aan het beperken van de CO 2 - uitstoot, onder andere door een afname van het gebruik van fossiele brandstoffen. Het emissiehandelssysteem beloont deze vermeden fossiele CO 2 -emissies niet. Op de stem van Krahmer hoeft Corbey ook niet te rekenen. Hij vindt zelfs het hele emissiehandelssysteem een mislukking. Het bestaat sinds 2005 en werkt niet, zegt Krahmer beslist. Brussel volgt te vaak een symbolische agenda. Het Europese beleid leidt niet tot de meest economisch efficiënte CO 2 -reducties. Met het dure klimaatbeleid loopt Europa het risico dat we onze industrieën exporteren. We moeten het klimaat internationaal aanpakken. Europa is slechts verantwoordelijk voor 16 procent van de wereldwijde CO 2 -emissies. Met dit beleid reduceren we een paar procent, die China en India in mum van tijd ruimschoots compenseren. Zeer ongelukkig Een richtlijn die tot Bloklands spijt niet op de Europese agenda staat, is de Europese NEC-richtlijn, waarin de nationale emissieplafonds zijn vastgelegd. De herziening zou afgelopen juli verschijnen, maar de Commissie heeft de publicatie uitgesteld tot begin volgend jaar. Zowel de milieucommissie als het ministerie van VROM zijn hier zeer ongelukkig mee. Zonder aanscherping van de NEC-richtlijn wordt het voor Nederland moeilijk om de doelen voor de luchtkwaliteit in 2015 te halen. Ik verwacht overigens niet dat de aanscherping gevolgen heeft voor de Nederlandse afvalverbranders. Blokland heeft nog enkele verzoeknummers voor nieuwe richtlijnen. Voor de inzameling en verwerking van biologisch afval (bio-waste) zou een aparte richtlijn moeten komen. Net als voor bouw- en sloopafval. De Commissie kondigde deze richtlijn al in 2000 aan. Gezien de resterende tijd, komen deze nieuwe richtlijnen hoogstwaarschijnlijk op het bord te liggen van de nieuwe Europese Commissie, die na de Europese verkiezingen in 2009 zal aantreden. 14 afvalforum oktober 2008

15 Meanwhile in Europe: WFD, IPPC, RES, REACH and NEC Climate tops European agenda The most important milestone for the waste sector, the Waste Framework Directive (WFD), has entered the final phase. But that s not all. Among the items on the agenda this autumn are the revision of the IPPC Directive and the Renewable Energy Sources Directive. Three MEPs explain. by Addo van der Eijk The gestation period of European waste policy has come to an end. After years of preparation and negotiation with the European Parliament, the Waste Framework Directive (WFD) will be published this October. The member states will then have two years in which to transpose the new directive into national law. MEP Dorette Corbey is satisfied with the result. An important bone of contention for her was the waste hierarchy, in which she maintains that waste incineration and recycling form a zero-sum game. If the EU stimulates incineration, less waste will be recycled. We wanted a stricter application of the waste hierarchy. The European Parliament has fought hard for the introduction of explicit recycling objectives and with success. By 2020, member states will have to recycle 50 per cent of urban waste and 70 per cent of construction and demolition waste. In contrast to Corbey, MEP Holger Krahmer is not pleased with the waste hierarchy at all. He calls the revised WFD a missed opportunity. Ideological discussions have only made the directive more complex and bureaucratic. I do not share the European preference for recycling. I see no ecological difference between recycling and producing energy from waste. Although the text of the WFD is already at the printers, there are still some loose ends. For example, the extended producer responsibility, a concept that Corbey has championed, must be worked out in more detail. The member states will have to flesh this out, for example through the use of ecodesign. Then there are the endof-waste criteria, which are still under development. They will determine when a waste material is awarded product status. At the moment Holger Krahmer (Alliance of Liberals and Democrats for Europe): The IPPC Directive is not being implemented properly, especially in the new and Southern member states. there are still some grey areas, including the recycling of plastics, says MEP Johannes Blokland. He wants clarification soon, because once a waste material becomes a product it falls under the REACH Regulation. Speed is of the essence because REACH contains an important deadline: companies have to pre-register all the substances used in the manufacture of their products before 1 December Little impact But the WFD is not the end of the matter; the waste sector will be affected by other European directives too. One of these, the IPPC Directive (Integrated Pollution Prevention and Control) is on this autumn s agenda. Blokland expects that the tightening up of this directive will leave the Dutch waste sector largely untouched. Dutch waste-to-energy incinerators emits just ten to twenty per cent of permitted emissions, so the tightening up of this legislation will have little impact in the Netherlands. A positive effect for the incinerators is that the Commission wants the stricter environmental standards to apply to co-incinerators as well, such as cement kilns. They can expect a considerable reduction in the amount of nitrogen oxides (NO x ) they are allowed to emit. Krahmer is the IPPC rapporteur for the European Parliament. In his view, the challenge is to improve compliance with the IPPC Directive. The directive is not being implemented properly, especially in the new and Southern member states. Government authorities and companies are ignoring the Best Available Techniques (BATs) and many of the permits in these countries are not yet IPPC proof.» afvalforum oktober

16 To resolve this situation Krahmer argues for the introduction of a safety net, with emission limit values that member states must not exceed. This safety net allows the competent authorities to deviate from the reference values to reflect local conditions. The situation in Spain, for example, is different from that in the Netherlands. It provides government authorities and companies with the flexibility they need. Corbey intends to vigorously pursue the issue of enforcement this autumn. She sees compliance with directives as the EU s Achilles heel. The European Parliament thinks it has done its job once a directive is published. Almost no-one bothers about compliance. Take the WEEE Directive. According to a recent Greenpeace report, compliance with this directive falls far short of the mark. Between 25 and 40 per cent of waste electrical and electronic equipment is re-used or recycled, whereas 50 to 80 per cent is required under the WEEE Directive. I recently put some questions to the Commission on this point. Climate The three MEPs think that climate will be the key waste theme in Europe for some time. On the climate agenda are a handful of new directives, including the revision of the RES Directive (Renewable Energy Sources). Given the question marks surrounding the sustainability of numerous biomass streams and the recent rise in food prices, Corbey wants the EU target of a 10 per cent share of biofuels in transport fuels to be adjusted downwards. The Environment Committee has now agreed to this. She is also pushing for the adoption of strict sustainability criteria comparable with the Dutch criteria proposed by the Cramer Committee. Europe must decide in favour of second generation biofuels, Johannes Blokland (Independence/ Democracy Group): The use of residual biomass and waste streams presents opportunities for the waste sector. Dorette Corbey (Socialist Group): This autumn I will vigorously pursue the issue of compliance. which are not made from food crops but from residual biomass, wastes and algae. The use of residual biomass and waste streams, adds Blokland, presents opportunities for the waste sector. Whether Corbey s strict criteria will make it into the final text remains to be seen. Blokland: There are considerable differences of opinion with the Industry Committee of the European Parliament, which will be considering the dossier this autumn. The Parliament and the Council will then negotiate the final text of the biofuel law. Emissions trading Another issue in the climate debate is the EU s CO 2 Emissions Trading Scheme, which so far does not apply to wasteto-energy incinerators. Corbey wants to reverse this situation and has recently submitted a proposal to that effect. Waste incinerators emit greenhouse gases too. I see no reason to exclude them. If they were brought into the Scheme they would be allocated CO 2 rights. If they emit more CO 2 they would have to buy more emission rights on the market. If they emit less, they would be able to sell their unused rights. The Environment Committee will vote on my proposal this autumn. The waste-to-energy incinerators, though, are happy to remain an exception. Unlike other industries, they are unable to influence the composition of their feedstock. They make an indirect contribution to reducing CO 2 emissions, in part by reducing the need to burn fossil fuels, and the Emissions Trading Scheme (ETS) does not reward avoided fossil-carbon emissions. Corbey cannot count on Krahmer s vote either. He even thinks that the whole ETS is a fiasco. It has been in force since 2005 and does not work, asserts Krahmer. Too often the EU pursues a symbolic agenda. European policy does not lead to the most economically efficient CO 2 reductions. By pursuing its expensive climate policy, the EU is running the risk of exporting its industries. We have to tackle climate change internationally. Europe is responsible for only 16 per cent of global CO 2 emissions and under this policy we can reduce total emissions by just a few per cent, an amount that China and India will more than negate in no time at all. Unhappy A directive that Blokland regrets is not on the agenda is the NEC Directive, which sets national emission ceilings. The revision was due to appear last July, but the Commission has postponed publication until the beginning of next year. Both the Environment Committee and the Dutch environment ministry are most unhappy about this. If the ceilings in the NEC are not lowered, it will be very difficult for the Netherlands to achieve its air quality targets for Besides, I do not expect that the revised ceilings will have any consequences for the Dutch waste incinerators. Blokland has more on his wish list for the new directives. There should be a separate directive for the collection and processing of biological waste (biowaste), like there is for construction and demolition waste. The Commission announced this directive back in Given the time remaining, these new directives will most probably come before the new Commission, which will take office after the European elections in afvalforum oktober 2008

17 Europees milieubeleid effectief maar onvoldoende Meer batterijen Nederland heeft veel baat bij Europees milieubeleid, het is vaak effectiever en goedkoper dan nationaal beleid. Maar omdat Nederland een dichtbevolkt en laaggelegen land is, zijn Europese maatregelen vaak ontoereikend om de beleidsdoelen te halen. Voor aanvullende nationale maatregelen is de speelruimte beperkt vanwege de randvoorwaarden die Brussel hieraan stelt. Strengere normering mag in principe niet. Daarom is Nederland aangewezen op heffingen en subsidies, maar die zijn minder effectief. Dat blijkt uit de Milieubalans 2008 van het Planbureau voor de Leefomgeving. De inzameling van lege batterijen is vorig jaar opnieuw flink gestegen. 130 miljoen batterijen kwamen terug voor recycling, 8 miljoen meer dan in Dat betekent dat vorig jaar 86 procent van alle afgedankte batterijen in ons land werd ingezameld. De invloed van Europa op het milieubeleid neemt nog steeds toe. Dit is onder andere zichtbaar in het klimaatbeleid. Als de recente voorstellen van de Europese Commissie voor het klimaatbeleid worden aangenomen, zal emissiehandel een volledig Europese aangelegenheid worden. Daardoor verschuift de regie over ongeveer de helft van de broeikasgassen in Nederland naar Europa. Gegeven het Europese CO 2 reductiedoel van 20 procent, is het Nederlandse reductiedoel van 30 procent lastig bereikbaar. Volgens de Stichting Batterijen (Stibat) is er ruimte voor een verdere stijging. Zo verdwenen er afgelopen jaar alleen al zo n 20 miljoen afgedankte batterijen in de afvalbak. Recycling van 20 miljoen lege batterijen zou een kwart miljoen kilo bruikbare metalen hebben opgeleverd, goed voor de productie van bijvoorbeeld 10 miljoen nieuwe batterijen. Vanaf september kunnen Nederlanders hun gebruikte batterijen inleveren in elke winkel die batterijen en batterijdragende apparatuur verkoopt. Door nieuwe Europese regelgeving zijn al deze verkoopkanalen wettelijk verplicht de batterijen ook weer in te nemen. Om deze inname te vergemakkelijken voor de betreffende winkel, biedt Stibat inzamelmiddelen en een ophaalservice. Voor bijna verkooppunten regelt Stibat de gratis inzameling al. Door de nieuwe regeling wordt een forse uitbreiding verwacht. Herinrichting Kempenbaan vertraagd De gemeente Tilburg kan voorlopig niet aan de slag met de herinrichting van de oude stortlocatie Kempenbaan. Op verzoek van de Vereniging Afvalbedrijven heeft de Raad van State (RvS) een voorlopige voorziening getroffen zodat er tijdens de beroepsprocedure geen onomkeerbare situatie ontstaat. De brancheorganisatie is in beroep gegaan tegen de definitieve beschikking van de provincie Noord-Brabant voor de herinrichting van Kempenbaan, omdat zij meent dat de gemeente niet alle milieuregels volgt bij de plannen voor het herstorten van afval uit de voormalige stortplaats. Scheiden van afval populair Ruim 90 procent van de Nederlanders biedt zijn huishoudafval gescheiden aan. Daarmee is dit volgens onderzoek van TNT Post de meest toegepaste milieubesparende maatregel in ons land. Bij de huidige beleving van bewust omgaan met het milieu volgen de kraan dichtdraaien bij het tandpoesen als tweede en het een graadje lager draaien van de thermostaat als derde. Opvallend detail uit het onderzoek is dat consumenten zichzelf milieubewuster vinden dan het bedrijfsleven. Dit wordt ondersteund door het feit dat de respondenten maar op bescheiden schaal namen weet te noemen van bedrijven die op aansprekende, verantwoorde wijze milieubewust zijn. Van bedrijven die wel in verband worden gebracht met aandacht voor het milieu voeren energiebedrijven de lijst aan. De gemeente Tilburg wil de voormalige stortplaats Kempenbaan afgraven en de locatie geschikt maken voor een kantorenpark en woongebied. Voor de ondergrond daarvan wordt de opgegraven en herbruikbare grond gebruikt. Het niet-bruikbare materiaal wil de gemeente toepassen op het resterende deel van de stortplaats naast de snelweg dat dient als een geluidwal. RvS is van oordeel dat gelet op de herverwerking van een deel van het stortmateriaal in een geluidwal op het terrein van de voormalige stortplaats, sprake is van een inrichting voor het storten of het anderszins op of in de bodem brengen van afvalstoffen. Daarom oordeelt RvS vooralsnog dat de provincie Noord-Brabant ten onrechte voor de voorgenomen activiteiten van de gemeente Tilburg een beschikking heeft afgegeven omdat er sprake is van een vergunningplichtige inrichting. Veel plastic en blik De bewoners van de wijk Sint Marten-Sonsbeekkwartier in Arnhem hebben de weddenschap met de gemeente gewonnen. Ze zouden in één jaar tijd kilo plastic en blik verpakkingsmateriaal verzamelen. En dat is ruimschoots gelukt, in totaal hebben ze kilo bijeengebracht. Dit resultaat was begin september aanleiding voor een wijkfeest, georganiseerd door de stichting Nedvang. Jan Schreur nam namens de wijk de kunststofkanjer in ontvangst, uitgereikt door Freek Rijna (voorzitter Nedvang) en minister Jacqueline Cramer. afvalforum oktober

18 LAP-doelen voor huishoudelijk afval niet bereikt Haperende afvalscheiding Van elke 100 kilo huishoudelijk restafval 60 kilo nuttig toepassen. Dat rijksdoel voor 2006 blijkt een brug te ver. We zijn blijven steken op 51 kilo en de gescheiden inzameling van stromen als gft-afval neemt eerder af dan toe. De producenten zijn aan zet, zo stelt de overheid. door Harry Perrée Goed én slecht nieuws over het Nederlands huishoudelijk afval. Nederland ligt op schema voor het behalen van Europese doelen voor hergebruik. In de nieuwe Kaderrichtlijn afvalstoffen staat dat EU-landen in 2020 vijftig procent van het afval moeten hergebruiken. Dat is nu al gelukt. In 2006 werd 51,3 procent van het huishoudelijk afval nuttig toegepast, zo becijferde SenterNovem onlangs. Dit goede nieuws is helaas ook slecht nieuws. Nederland had in het Landelijk afvalbeheerplan (LAP) de lat veel hoger gelegd: zestig procent nuttige toepassing in Dat doel is bij lange na niet gehaald. De vraag is: hoe komt dat? Scheidingspercentages deelstromen Deelstroom GFT Papier en karton Glas Textiel KCA Grof huishoudelijk afval Elektrische en elektronische apparatuur Bron: SenterNovem Behaald in Freek van Eijk (SITA): Als wij meer vrijheid krijgen, kunnen wij meer schaalvoordelen behalen. Behaald in LAP-doel (2006) Daarvoor eerst een paar cijfers. Om 60 procent nuttige toepassing te halen, bevat het LAP doelen voor de gescheiden inzameling van verschillende fracties: daaronder gft-afval (55 procent), papier/karton (75 procent), glas (90 procent) en textiel (50 procent). De percentages zijn voor gemeenten vertaald in tonnagedoelstellingen, waarbij sterk stedelijke gemeenten minder afval gescheiden hoeven in te zamelen. In totaal zou de burger gemiddeld 55 procent van het afval bij de bron scheiden. Door nascheiding van het restafval zou Nederland de zestig procent nuttige toepassing bereiken. Het LAP-doel komt op korte termijn niet dichterbij. Volgens SenterNovem daalt de afvalscheiding op een aantal fronten. Van de omvangrijkste afvalstroom, gft-afval, werd in procent gescheiden ingezameld. Een jaar eerder was dat nog 50 procent. Verder haalde één procent minder glas de glasbak, en bij textiel en elektrische apparatuur daalde de gescheiden inzameling met respectievelijk twee en vijf procent. Haperende afvalscheiding Ik denk dat de targets erg ambitieus waren, reageert Freek van Eijk van SITA op de niet behaalde LAP-doelen. Maar dat is niet de enige verklaring. In België, waar SITA ook actief is, lukt het wél om meer gescheiden afval in te zamelen. Waar de Nederlander gemiddeld 240 kilo afval ongescheiden weggooit, is dat maar 150 kilo bij de gemiddelde Belg. Wat is de oorzaak van de haperende afvalscheiding? Volgens adviseur Addie Weenk van SenterNovem belandt met name minder gft-afval in de gft-bak, omdat een aantal gemeenten het gft-afval niet meer overal huis aan huis inzamelt. Daarmee lopen deze gemeenten vooruit op de muziek: eind dit jaar wordt de wettelijke mogelijkheid verruimd om te snoeien in de gft-inzameling. Overigens zonder dat ze de plicht helemaal los kunnen laten want de hergebruikdoelstelling staat nog steeds. Als de hoeveelheid gft-afval verder terugloopt, wordt de doelstelling voor huishoudelijk afval alsmaar lastiger haalbaar. Weenk wijst erop dat er ook Nederlandse 18 afvalforum oktober 2008

19 De landelijke doelstelling voor de inzameling van huishoudelijke afvalstromen wordt nog niet gehaald (foto: Delta Milieu/Ton Stanowicki) gemeenten zijn die goed scoren. Zonder uitzondering zijn dat gemeenten die diftar hebben ingevoerd. De burger betaalt dan geen vaste afvalstoffenheffing, maar betaalt meer naarmate hij meer restafval aanbiedt. Vlaanderen is collectief op diftar overgestapt. Rianne Becht, beleidsmedewerker milieu en mobiliteit bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), beaamt dat gemeenten met diftar beter presteren bij afvalscheiding. Zij ziet daarin echter geen aanleiding om gemeenten te verplichten diftar in te voeren. Gemeenten hebben de autonome bevoegdheid om zelf een tarief vast te stellen, stelt ze. Soms stappen ze over op diftar, maar daar zijn forse investeringen voor nodig in containers en soms heb je zelfs nieuwe inzamelwagens nodig. Dat kan een drempel zijn. De gemeente moet zelf bepalen of ze dat een zinvolle investering vindt. Een goede voorlichting helpt, stelt Becht. Sommige gemeenten houden sorteeranalyses van restafval en dan blijkt er nog veel gft-afval in te zitten. Als je burgers vertelt dat de afvalstoffenheffing omlaag kan als ze het goed gescheiden aanbieden, helpt dat, meent Becht. In gemeenten die hebben meegedaan aan pilots voor gescheiden inzameling van kunststofverpakking is veel informatie gegeven over gescheiden afvalinzameling. Daar zie je dat ook andere fracties beter gescheiden worden. Ook het invoeren van een containermanagementsysteem, waarbij de gemeente voor elk huishouden het afvalscheidingsgedrag registreert zonder daar een prijskaartje aan te hangen, helpt volgens haar. Net als voor diftar is hiervoor een investering nodig. Het ministerie van VROM is niet van plan gemeentelijke inzamelvrijheden te betwisten. Dat neemt niet weg dat het ministerie een duidelijke rol voor gemeenten ziet weggelegd. Zo was er jarenlang het stimuleringsprogramma STAP. Omdat gemeenten onvoldoende tijd, geld en capaciteit hadden, aldus beleidsmedewerker Hanneke Maarse. Vorig jaar is STAP, samen met de subsidies voor gescheiden inzameling, stopgezet. Op een bepaald moment houdt het gewoon op, aldus Maarse, maar de effecten van de programma s zijn volgens haar nog niet uitgewerkt. Rianne Becht (VNG): Als je burgers vertelt dat de afvalstoffenheffing omlaag kan als ze het goed gescheiden aanbieden, helpt dat. Producentenverantwoordelijkheid VROM richt zich niet meer in eerste instantie op gemeenten, maar op de producenten. Producenten zijn sinds vorig jaar wettelijk verantwoordelijk voor het behalen van resultaten, zo benadrukt Maarse. In 2012 moet bijvoorbeeld 42 procent van het kunststof worden hergebruikt. Dat zal het huidige percentage nuttige toepassing van 51 procent met een paar procent verhogen. Maar dat is nog steeds niet voldoende om de 60 procent uit het huidige LAP te halen. De doelstellingen in het nieuwe LAP hoeven niet lager, vindt de VNG. Maar als je afvalpreventie serieus neemt, moet je geen tonnagedoelstelling nemen, aldus Becht. Daar zit een kern van waarheid in, vindt ook Van Eijk (SITA). Misschien moet je anders gaan meten of je de doelen hebt gehaald, maar ook aan andere meetmethodes zitten nadelen. Net als Becht ziet Van Eijk geen heil in een collectieve overstap op diftar. Het risico bestaat dat je met 434 gemeenten 434 verschillende systemen krijgt. Gemeenten zouden de teugels moeten laten vieren, stelt hij. Ze leggen nu alles vast in een bestek: gij zult dit doen. Tot aan de keuze van de containers ligt het vast. Als wij meer vrijheid krijgen, bijvoorbeeld via prestatiedoelen, kunnen wij meer schaalvoordelen behalen. Verder meent hij dat er tot nu toe onvoldoende werk is gemaakt van producentenverantwoordelijkheid. Sinds kort komt er jaarlijks ruim 100 miljoen euro extra beschikbaar voor gemeenten, indirect betaald door producenten, om te gebruiken voor betere communicatie en betere inzamelsystemen. Met dat geld is nog niets gebeurd. Nieuwe LAP Waar wil het ministerie van VROM winst boeken? Wij zijn bezig met het opstellen van een nieuw LAP, dus ik kan nog geen definitief plaatje neerleggen, laat Maarse weten. Het doel van zestig procent nuttige toepassing over de totaalstroom huishoudelijk afval wil VROM handhaven. Dat geldt niet voor de fractiedoelen en de aparte gewichtsdoelstellingen naar stedelijkheidsklasse. In het nieuwe LAP komen voor gemeenten geen aparte doelstellingen voor afzonderlijke afvalstoffen, omdat reeds percentagedoelstellingen vastliggen in de wetgeving over producentenverantwoordelijkheid. Maarse doelt op het verpakkingenbesluit uit Dat de omvangrijke gft-afvalstroom buiten de producentenverantwoordelijkheid valt, is volgens het ministerie niet bezwaarlijk. Gemeenten krijgen immers de vrijheid om tot de meest efficiënte inzamelmix te komen. VROM verwacht een steun in de rug van de nieuwe Europese Kaderrichtlijn afvalstoffen (KRA). Avi s werden tot dusver gezien als verwijdering. Door de KRA vallen de avi s met een relatief hoog energierendement straks onder nuttige toepassing. Onduidelijk is nog hoe groot dat effect zal zijn. afvalforum oktober

20 Wat zweeft er allemaal aan afval in de ruimte om ons heen? (foto: stock.xchang) Ruimtevaart stelt regels om ruimteafval te beperken De ruimte als prullenbak De afgelopen maanden scheerde een brok ruimteschroot van zeshonderd kilo als een heldere ster langs de hemel. Met hem draaiden honderdduizenden restanten van lanceerraketten, kosmisch gruis en andere objecten baantjes om de aarde. Ruimteafval is een groeiend probleem. Ruimtebotsingen hebben zich al voorgedaan. 20 afvalforum oktober 2008