Met een Belgisch bouwproduct op de Duitse markt

Transcriptie

1 Met een Belgisch bouwproduct op de Duitse markt

2

3 Faculteit voor bedrijf en organisatie Met een Belgisch bouwproduct op de Duitse markt [Hoe met een Belgisch bouwproduct op de Duitse markt geraken?] Scriptie voorgedragen tot het bekomen van de graad van Bachelor in het bedrijfsmanagement Jasmien Eerdekens RE3 Academiejaar: Stage: Flanders Investment&Trade Stuttgart Stagebegeleidster: Van de Perre Stefanie Stagementor: Boschmans Bart

4 Woord Vooraf Elke laatstejaarsstudent heeft de opdracht een eindwerk te maken rond een thema dat aansluit bij de stage. Na een bespreking met mijn stagementor heer Boschmans Bart, kwamen we samen tot de conclusie dat de problematiek omtrent de moeilijke procedure om met Belgische bouwproducten op de Duitse markt te geraken, een interessant onderwerp zou zijn. Toen mijn stagebegeleidster mevrouw Van de Perre Stefanie hier ook mee instemde, verdiepte ik mij onmiddellijk in het onderwerp en bijhorende onderzoeksvraag. Dankzij de steun en bijstand van mijn stagebegeleidster mevrouw Van de Perre Stefanie en van mijn stagementor heer Boschmans Bart, werd deze bachelorproef verwezenlijkt. Ook een woord van dank aan mijn medewerkers Karin en Marion die mij bijstonden bij het schrijven van deze paper.

5 Inhoudsopgave Woord Vooraf... 4 Inhoudsopgave... 5 Inleiding Deel 1 : Theoretische Luik Hoofdstuk 1: Begripsomschrijving Bouwproducten Bouwwerken Fundamentele eisen Prestatieverklaring CE markering Betekenis Markt Markering In concreto Europese Technische Goedkeuring (European Technical Approval/ETA) Geldigheidsduur Betrokken instellingen Begrippen (ter aanvulling) Aanleiding CEN, EN, NBN-EN, DIN-EN NBN-ISO, DIN-ISO, NBN-EN-ISO, DIN-EN-ISO Gewaarwording - Milieueffecten Hoofdstuk 2: Bouwproducten op de Belgische Markt, Europese goedkeuring Het instituut - BUtgb Europese Unie voor technische goedkeuring in de bouw (UEAtc) Europese Organisatie voor Technische Goedkeuringen (EOTA) ETAG EAD ETA Overzicht Vrijwillige productiecertificatie... 19

6 ATG label en BENOR merk Agrément Technique Technische Goedkeuring (ATG) - label BENOR-merkteken (Belgische Norm) - merk InfoPoint BENOR-ATG Overzicht Vrijwillig milieuboodschap op bouwproducten Begrip Juridische basis Proces Doelstellingen KB 22 mei Uitvoering LCA en controle Centrale databank Vrijwillig Europees Ecolabel Begrip Juridische basis Doelstelling Productcategorie Criteria Totstandkoming criteria Verkrijgen EU Ecolabel Hoofdstuk 3: Bouwproducten op de Belgische Markt, Nationale goedkeuring Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) - Beproevingslaboratorium Hoofdopdrachten van WTCB Technologische Dienstverlening (TD) De Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling Technisch Controlebureau voor het Bouwwezen (SECO CV) - keursinstelling Belgian Construction Certification Association (BCCA) certificatie-instelling Belgian Union of Certification and Attestation (BUCP) Overzicht Hoofdstuk 4: Bouwproducten op de Duitse markt Het instituut DIBt Übereinstimmungszeichen, Ü-Zeichen Algemene bouwvergunning/goedkeuring -Allgemeine Bauaufsichtliche Zulassung (abz)... 29

7 Wat is een abz? Hoe abz verkrijgen? Algemeen testcertificaat - allgemeines bauaufsichtliches Prüfzeugnis (abp) Individuele bouwvergunning/goedkeuring Zustimmung im Einzelfall (ZiE) Technische bouwvoorschriften & lijsten bouwregelgeving Technische bouwvoorschriften Lijsten bouwregelgeving Kwaliteitslabel Made in Germany Oorsprong Regelgeving? Vrijwillig milieuboodschap op bouwproducten Vrijwillig Europees Ecolabel Vrijwillig milieukeurmerk Geschiedenis Criteria Logo Hoe verkrijgen? Deel 2 : Praktische Luik Hoofdstuk 5: Belgisch bedrijf brengt bouwproduct op de Belgische markt Schematisch overzicht Legende Hoofstuk 6: Hoe een Belgische bouwproduct op de Duitse markt brengen Schematisch overzicht Legende Deel 3 : Bedenkingen Hoofdstuk 8: Restrictie Free movement of Goods Pijler interne markt: Vrij verkeer van goederen Vrij verkeer van goederen Verdere ontwikkeling Supranationaal recht Europese Commissie (Commissie) Europees Hof van Justitie (EHJ) Economische discriminatie Discriminatie... 38

8 Directe discriminatie Indirecte discriminatie Bedenking economische discriminatie Niet-tarifaire handelsbelemmeringen Kwantitatieve beperking (quota s) Maatregelen van gelijke werking van kwantitatieve restricties Invoer, import Uitvoer, export Bedenkingen niet-tarifaire handelsbelemmeringen Case law Most favoured nation treatment (MFN) Bedenkingen Mededinging Bedenkingen Hoofdstuk 9: De economie Verschil in beleid in grote lijnen Kapitalisme - Liberalisme Communisme - Socialisme Protectionisme Economie Gesloten economie Open economie Economische Orde Vrije markteconomie Top-up-economie (Centraal) geleide economie, planeconomie Top-down-economie Gemengde economie (neokapitalisme) Georiënteerde markteconomie West-Europees model Economisch Beleid België Welk beleid heden ten dage Oogpunt achter beleid Economisch Beleid in Duitsland Korte geschiedenis Duitsland heden ten dage Conclusie betreffende de strengere vereisten van bouwproducten... 44

9 Hoofdstuk 10: Rechtspraak, Case law Belang van rechtspraak, geen precedentenrecht Case law Case law Toekomst Besluit Bibliografie Wetgeving Rechtspraak Rechtsleer Onlinebronnen Overige Bijlagen Bijlage Bijlage

10 Inleiding Belgische bedrijven winnen vaak advies in bij Flanders Investment & Trade Stuttgart omtrent hoe ze hun bouwproducten op de Duitse markt kunnen brengen. Hierbij stellen ze zich de vraag aan welke normen hun producten moeten voldoen, alsook welke tests deze succesvol moeten doorstaan en de noodzakelijkheid ervan. Aangezien de Europese Unie streeft naar een interne markt 1 zonder binnengrenzen waar personen, goederen, kapitaal en diensten vrij kunnen circuleren, is het van essentieel belang dat de nationale regelgeving ook geharmoniseerd 2 is. Indien er geen harmonisatie is, valt men terug op het principe van de supranationaliteit waarbij de lidstaten voorrang moeten geven aan EU wetgeving op hun eigen nationale wetgeving. De gemeenschappelijke markt wordt hierdoor gekenmerkt. De geharmoniseerde voorwaarden voor het verhandelen van bouwproducten Verordening (Eu) Nr. 305/2011 voorziet onder andere in de veiligheid van bouwproducten doordat deze aan essentiële kenmerken moeten voldoen en al dan niet een prestatieverklaring moet bezitten. Doordat er de mogelijkheid bestaat voor elke lidstaat om strengere eisen op te leggen, maakte Duitsland hier gretig gebruik van waardoor er vragen kunnen gesteld worden omtrent de wettelijkheid en de strijdigheid met het principe van de interne markt. Om dit probleem te bespreken is er eerst nood aan een goede kennis van de nodige begrippen en alle instellingen die betrokken zijn bij de certificaten van bouwproducten. Dit wordt besproken zowel op nationaal als op Duits vlak in het theoretische luik. Niet enkel de wettelijke verplichte labels, maar ook de vrijwillige kwaliteitslabels komen aan bod doordat Duitsland en haar consumenten enorm gevoelig zijn voor ecolabels en extra kwaliteitslabels. Daarna wordt er in het praktische luik de meest aangewezen procedure in een vereenvoudigd overzicht uitgewerkt. Ten slotte wordt de problematiek omtrent de omslachtige procedure vooraleer Belgische bouwproducten op de Duitse markt worden toegelaten, aangekaart en in vraag gesteld. 1 Art. 26 VWEU. 2 In overeenstemming brengen van nationale wetgevingen in de EU-lidstaten aan Europese richtlijnen, waarbij vaak aan de lidstaten nog enige beleidsruimte wordt gelaten.

11 Deel 1 : Theoretische Luik Hoofdstuk 1: Begripsomschrijving 1.1. Bouwproducten Bouwproducten, producten of kitten die onderworpen zijn aan de regels voor het vrije goederenverkeer binnen de Europese Unie. Vanaf 1 juli 2013 werd de richtlijn 89/106 over het verhandelen van bouwproducten door de verordening (EU) Nr. 305/2011 vervangen. Deze verordening is beter gekend in zijn Engelstalige afkorting CPR van Construction Products Regulation (EU) N 305/2011. Bouwproducten bestaan uit meer dan één materiaalsoort 3 en zijn in de meeste gevallen tussenproducten, dus geen eindproducten. Deze kunnen heel uiteenlopende producten zijn zoals bakstenen, betonelementen, deuren, ramen, balken, sanitaire toestellen, Artikel 2 CPR: 1. Een bouwproduct is elk product of kit dat wordt vervaardigd en in de handel wordt gebracht om blijvend te worden verwerkt in bouwwerken of delen ervan, en waarvan de prestaties gevolgen hebben voor de prestaties van het bouwwerk met betrekking tot de fundamentele eisen voor bouwwerken Bouwwerken Bouwkundige bouwwerken zoals woongebouwen, privéwoningen en civieltechnische bouwwerken zoals bruggen, wegen, stuwdammen, moeten aan fundamentele eisen voldoen. Ook de bouwproducten waaruit het bouwwerk is opgebouwd, moeten in het bezit zijn van een prestatieverklaring, tenzij afwijking. Artikel 2 CPR: 2. Bouwwerken zijn bouwkundige en civieltechnische werken Fundamentele eisen De fundamentele eisen in bijlage I van de CPR 4 vormen de basis voor het opstellen van normalisatiemandaten en geharmoniseerde technische specificaties. Eisen zoals mechanische weerstand en stabiliteit, brandveiligheid, hygiëne, gezondheid en milieu, veiligheid, bescherming tegen geluidshinder, duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen moeten nagekomen worden gedurende een economisch redelijke levensduur en tijdens de hele levenscyclus 5 van de bouwwerken. 3 BLAAZER, A., Bouwproducten vervaardiging toepassing onderhoud hergebruik, Utrecht/Zuphen, ThiemeMeulenhoff, 2006, 1p. 4 Artikel 3.1. CPR. 5 LCA, van wieg (winning, productie) tot en met het graf (stort) zie later (meer uitgebreid). 12

12 Fundamentele eisen Prestatieverklaring Voor bouwproducten die onder een geharmoniseerde norm vallen of in overeenstemming zijn met een daarvoor verstrekte Europese technische beoordeling (zie 1.4), moet een prestatieverklaring door de fabrikant worden opgesteld wanneer dergelijk product in de handel wordt gebracht 7. Artikel 4 CPR: 3. Met het opstellen van de prestatieverklaring neemt de fabrikant de verantwoordelijkheid op zich dat het bouwproduct overeenkomt met de daarin opgegeven prestaties. Deze prestatieverklaring moet conform de gedelegeerde verordening (EU) Nr. 574/2014 tot wijziging van bijlage III bij CPR worden opgesteld. Toch kan er afgeweken worden aan het opstellen van een prestatieverklaring indien uniale of nationale bepalingen er niet toe verplichten de essentiële kenmerken aan te heven waar de bouwproducten zullen worden gebruikt. De fabrikant kan dus voor zijn bouwproduct afzien van de opstelling van een prestatieverklaring. Deze afwijkingen zijn beschreven in artikel 5 CPR. Door de opstelling van de prestatieverklaring, die wordt opgesteld indien een bouwproduct in overeenstemming is daarvoor met een verstrekte Europese technische beoordeling (ETA), zal op het bouwproduct een CE-markering worden aangebracht 8. 6 WETENSCHAPPELIJK EN TECHNISCH CENTRUM VOOR BOUWBEDRIJF, Waken over de kwaliteit van bouwproducten en systemen, November 2008, 6p. 7 Artikel 4.1. Verordening (EU) nr. 305/ BLAAZER, A., Bouwproducten vervaardiging toepassing onderhoud hergebruik, Utrecht/Zuphen, ThiemeMeulenhoff, 2006, 10p. 13

13 1.3. CE markering De Conformité Européenne markering (CE-markering) betekent dat het product conform is met de Europese regelgeving. Het doel van deze CE-markering is enerzijds het bevorderen van de vrije handel tussen de EU lidstaten, en anderzijds ook het verhogen en waarborgen van de veiligheid in het gebruik van de producten Betekenis Indien er een CE-markering op een product is aangebracht, betekent dit dat het product beantwoordt aan de EU-wetgeving en op de vrije Europese markt mag verhandeld worden 9. De fabrikant verklaart hiermee, op zijn eigen verantwoordelijkheid, dat zijn product aan alle wettelijke eisen voor deze markering beantwoorden 10. Toch is vanaf 1 juli 2013 de verplichting gekomen tot bijvoeging van een prestatieverklaring wanneer een product de CE-markering draagt. Indien er dus kan afgeweken worden van de verplichte opstelling van een prestatieverklaring conform artikel 5 CPR en men toch de CEmarkering wilt bekomen, zal de fabrikant nu genoodzaakt zijn een prestatieverklaring bij te voegen Markt Deze bouwproducten mogen in de gehele Europese Economische Ruimte (EER, bestaande uit 28 lidstaten in de EU + EVA 11 landen, bestaande uit IJsland, Liechtenstein en Noorwegen) worden verhandeld Markering De letters CE worden in principe op het product zelf of op de bijhorende verpakking aangebracht. Deze moeten goed zichtbaar, duidelijk leesbaar en onuitwisbaar zijn In concreto De verantwoordelijkheid ligt bij de fabrikant om de conformiteitsbeoordeling uit te voeren, het technische dossier samen te stellen en de CE-markering op het product aan te brengen. Verkopers moeten controleren of het product de al dan niet vereiste CE-markering draagt en of de nodige documentatie verwerkt en in orde is. Indien het bouwproduct van buiten de EER wordt geïmporteerd, dient de importeur na te gaan of de fabrikant de nodige stappen heeft ondernomen en de vereiste documentatie kan voorleggen. 9 Uitzondering is Duitsland. Er is nood aan een Ü-zeichen (dus aan een abz) opdat ook aan nationale vereisten is voldaan. Dit komt verder aan bod. 10 Artikel 4.3 CPR. 11 European Vending Association. 14

14 1.4. Europese Technische Goedkeuring (European Technical Approval/ETA) Zoals eerder besproken moet een prestatieverklaring worden opgesteld indien een bouwproduct in overeenstemming is met een daarvoor verstrekte Europese technische beoordeling alvorens het product in de handel wordt gebracht. Indien de uitkomst een Europese Technische Goedkeuring is, betekent dit dat de beoordeling van het bouwproduct gunstig is en dat deze een CE-markering mag dragen na bijvoeging van de prestatieverklaring Geldigheidsduur In alle landen van de EER is een ETA voor 5 jaar geldig. Deze kan na afloop hernieuwd worden Betrokken instellingen EOTA (zie later) De European Organisation for Technical Approvements (EOTA 12 ) levert een ETA. De EOTA bestaat uit verscheidene instituten die in elke EU lidstaat instaan voor de technische beoordelingen/goedkeuringen voor bouwproducten. Deze EOTA zelf zetelt te Brussel. Ook omvat de EOTA 13 alle technische beoordelingsinstanties (Technical Assessment Bodies, TABs) die door de lidstaten van de Europese Unie en de Europese Economische Ruimte werden aangewezen. Een land dat een overeenkomst inzake wederzijdse erkenning (OWE) met de Europese Unie onderwerp kan ook worden overwogen voor het lidmaatschap. De taak van EOTA is hoofdzakelijk het volgen en bevorderen van het opstellen van ETA-leidraden (EADs zie later) en het coördineren van alle activiteiten m.b.t. het afleveren van ETA. Er is een nauwe samenwerking tussen de EOTA en de Europese Commissie, EVA, CEN 14, Europese handelsassociaties en industriële organisaties, welke deelnemen als waarnemer in diverse EOTA niveaus. De EOTA werkt in nauwe samenwerking met de Europese Commissie, de lidstaten, de Europese normalisatie-instellingen en andere belanghebbenden in het onderzoek en de bouw. Indien de fabrikant een ETA heeft bekomen, kan deze automatisch de CE-markering aanbrengen. BCCA (zie later) Indien de fabrikant een CE-markering wilt bekomen zonder een ETA-aanvraag, dan moet hij naar de Belgian Construction Association (BCCA). Daar zal men oordelen of het bouwproduct in overeenstemming is met de daarvoor verstrekte ETA en de CPR indien de verplichte prestatieverklaring werd geleverd. Dit is mogelijk gemaakt vanaf 1 juli Bouwproductenrichtlijn 89/106/EEG Commissie Europese Norm. 15

15 1.5. Begrippen (ter aanvulling) Aanleiding Door de vorming van Europa met gemeenschappelijke markt werd er een EGnorm ontwikkeld. Dit was de Richtlijn 89/106/EEG. Een EG-norm wordt in overleg met de nationale norminstituten ontwikkeld. Voor België is dat het Bureau voor Normalisatie (NBN) 16 en voor Duitsland is dat Duitse normalisatieinstituut (DIN) CEN, EN, NBN-EN, DIN-EN De Commissie Europese Norm (CEN) stuurt, leidt en zorgt voor de totstandkoming van een Europese Norm (EN). Indien een Belgische norm wordt vervangen door een EN, dan wordt deze aangeduid als een NBN-EN. Indien een Duitse norm wordt vervangen, dan wordt deze aangeduid door DIN-EN. Elke norm krijgt bij gebruikmaking van zijn afkorting altijd een uniek volgnummer bv. NBN-EN NBN-ISO, DIN-ISO, NBN-EN-ISO, DIN-EN-ISO Elke norm waarover er een mondiale overeenstemming wordt bereikt krijgt als bijvoegsel de afkorting ISO, wat staat voor International Standardization Organisaton. Wordt er over een Belgische norm een mondiale overeenstemming bereikt, dan wordt deze dus aangeduid als NBN-ISO. Voor een Duitse norm bekomt men dus de afkorting DIN-ISO. Logischerwijs geldt voor een Europese norm die nationale norm vervangt en waarover een mondiaal akkoord is bereikt ook de ISO afkorting. Zo bekomt men dus NBN-EN-ISO en DIN-EN-ISO Gewaarwording - Milieueffecten De consument beseft steeds meer dat zijn consumptie -en koopgedrag impact heeft op het milieu. Klimaatsveranderingen (o.a. opwarming 17 ), milieuverstoringen, verzuring, verspreiding van gevaarlijke stoffen en storten maken dat de ethische consument bewust kiest voor het meest ecologisch verantwoorde product 18. In Duitsland staan duurzaamheid, verantwoord produceren en ecologisch denken centraal. Daarom gaan vele van haar inwoners opzoek naar producten waar er een milieulabel 19 l aan toegekend is. 15 BLAAZER, A., Bouwproducten vervaardiging toepassing onderhoud hergebruik, Utrecht/Zuphen, ThiemeMeulenhoff, 2006, 10p. 16 NBN volgde in 2003 het Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) op. 17 Documentaire An Inconvenient Truth van Al Gore op 24 mei 2006 voorgesteld op het Sundance Filmfestival in de VS. 18 BLAAZER, A., Bouwproducten vervaardiging toepassing onderhoud hergebruik, Utrecht/Zuphen, ThiemeMeulenhoff, 2006, 134p. 19 VAN DYCK, F., Het merk mens, Consumenten grijpen de macht, Houten, LannooCampus, 2007, 57p, 205p. 16

16 Hoofdstuk 2: Bouwproducten op de Belgische Markt, Europese goedkeuring 2.1. Het instituut - BUtgb Belgische Unie voor technische goedkeuring in de bouw (BUtgb) 20 beoogt een organisatiekader in te richten voor de globale ondersteuning van de risicobeheersing en kwaliteitszorg in de bouw. De BUtgb is lid van de Europese Unie voor de technische goedkeuring in de bouw (UEAtc) en de Europese Organisatie voor Technische Goedkeuringen (EOTA). Enkel de BUtgb levert de uiteindelijke technische goedkeuringen af (ETA in se afgeleverd door EOTA waar BUtgb lid van is -, ATG) Europese Unie voor technische goedkeuring in de bouw (UEAtc) UEAtc 21 is het Europese netwerk van onafhankelijk instituten, centra en organisaties die betrokken zijn bij het afleveren van technische goedkeuringen voor innovatieve producten of systemen. In 1960 werd de UEAtc opgericht met de uitdrukkelijke taak van vereenvoudigen van de uitvoer van bouwproducten van het ene naar het andere Europese land. De individuele leden van de UEAtc zijn verantwoordelijk voor het afleveren van nationale technische goedkeuringen. Via de UEAtc is het dus mogelijk goedkeuringen in andere landen te bekomen, gebaseerd op het werk dat reeds werd uitgevoerd. De UEAtc leden kunnen zo ook de fabrieksproductie inspecteren, overeenstemming met nationale regelgeving beoordelen en de behoorlijke uitvoering op de bouwplaats controleren Europese Organisatie voor Technische Goedkeuringen (EOTA) Zoals eerder vermeld levert de European Organisation for Technical Approvements een European Technical Assessment (ETA). Opdat een ETA kan geleverd worden, ontwikkelt en keurt de EOTA European Assessment Documents (EAD)(voorheen ETAG 22 ). Dit met behulp van de technologische en wetenschappelijke expertise van zijn leden, TABs. EOTA coördineert de toepassing voor een verzoek tot ETA en bepaalt de procedure tot vaststelling van een Europees beoordelingsdocument (EAD) procedures. Een verantwoordelijke Responsible Technical Assessment Body (RTAB) stelt een werkgroep samen waarvoor andere Technical Assessment Bodies (TABs), die als TAB aangewezen zijn voor het betreffende werkgebied, zich kunnen aanmelden. 20 Artikel 18 van Richtlijn 89/106/EEG zie

17 ETAG ETAGs, ETA Guidelines werden tot 30 juni 2013 onder mandaat van de Europese Commissie vastgesteld waaraan de goedkeuringsinstanties hun evaluaties van specifieke kenmerken en vereisten van bouwproducten konden toetsen. Echter werden er vanaf 1 juli 2013 geen nieuwe ETAGs (ETA-richtlijnen) meer gepubliceerd, maar EADs. Toch kunnen ETAGs nog door de TABs gebruikt worden als EADs en ook verder ontwikkeld worden onder de naam EAD EAD Heden heeft de EOTA meer dan 40 European Assessments Documents ontwikkeld naar aanleiding van de CPR die in werking trad op 1 juli Een EAD kan gebruikt worden door een TABs voor verdere beoordeling van bouwproducten. De TAB via de EAD en vanuit een technisch perspectief beter oordelen over het al dan niet toekennen van een ETA. Het geheel aan EADs vormt een interne bron van technische standpunten, waarlangs kennis wordt uitgewisseld tussen de verscheidene TABs in heel Europa. Aangenomen, ontwikkelde EADs zijn documenten die door de EOTA zijn goedgekeurd. Deze worden meegedeeld aan de fabrikant onderworpen aan een observatiefase van 15 werkdagen 24. De waarnemingen tijdens de observatiefase vallen onder de bevoegdheid van de EOTA Publicatie EAD De titels van de EAD moeten worden vertaald in alle officiële talen van de Europese Unie om in het Publicatieblad van de Europese Unie te mogen worden gepubliceerd. Dit is de taak van de EOTA. Het EAD-formaat is onder toezicht van de Europese Commissie. De redactionele aanpassingen zijn de taak van de EOTA ETA ETAs worden uitgewerkt en uitgegeven op basis van dergelijke aangenomen EADS. De ETA wordt afgeven door de TABs aangezien de EOTA de ETA levert. Zoals reeds vermeld zijn de ETA s belangrijk voor de mogelijkheid tot het krijgen van de CE-markering Publicatie ETA De publicatie van de ETA loopt parallel aan die van de EOTA. Evenals de EADs worden ze gepubliceerde in de Publicatieblad van de Europese Unie Overzicht EOTA ontvangt verzoek tot ETA (BUtgb is lid van EOTA) 23 Artikel 66 (3) van de Verordening (EU) nr 305/ Artikel 7, Bijlage II CPR. RTAB en TABS vormen een werkgroep ter beoordeling ETA-verzoek Uiteindelijke publicatie ETA (op basis van de EAD) EAD wordt gepubliceerd (indien positief in oogpunt verkrijgen ETA) 18

18 2.4. Vrijwillige productiecertificatie ATG label en BENOR merk Er zijn twee mogelijkheden tot een vrijwillige productcertificatie: een label (ATG) en een merk (BENOR). Het verschil tussen een label en een merk is dan ook niet onbelangrijk. Een merk wordt toegevoegd aan bestaande producten. Deze zijn sinds geruime tijd reeds geproduceerd en gebruikt. Hierbij worden de voorschriften gewoonlijk in de nationale normen (Belgische normen NBN), Europese normen (EN normen) en mondiale normen (ISO normen) beschreven. Een label wordt daarentegen toegevoegd aan nieuwe producten. Hiervoor is de beschikbare ervaring beperkt en bestaat er ingevolge een bijzondere aangepaste procedure. Deze procedure is de technische goedkeuring Agrément Technique Technische Goedkeuring (ATG) - label Technische goedkeuring (ATG) is een gunstige beoordeling van één bepaald bouwproduct van één fabrikant voor een welbepaalde toepassing. Deze omvat een technisch advies, waarin tevens de beschrijving van het bouwproduct en een overzicht van de technische eigenschappen worden weergegeven. Normaal wordt een ATG afgeleverd op basis van een goedkeuringsleidraad. Zulke leidraden worden opgesteld door deskundigen van de Belgische Unie voor de technische goedkeuring in de bouw (BUtgb 26 ) en vormen een beoordelingsbasis voor bouwproducten. In de meeste gevallen wordt er een certificaat bijgevoegd aan de ATG. Indien dit het geval is, betekent dit dat door de BUtgb een gemandateerde certificeringsinstelling met een vastgestelde frequentie extern toezicht uitoefent door over de overeenstemming van de productie met de gepubliceerde goedkeuring. Deze toetsing wordt beschreven in de overeenkomst die bij de ATG opgesteld werd. In deze conventie wordt aangegeven hoe de fabrikant zijn eigen controle op de productie organiseert en welke externe proeven hierbij zullen uitgevoerd worden. Een ATG is geldig gedurende een periode van drie jaar. Dit natuurlijk op voorwaarde dat de certificering geen aanleiding geeft tot schrapping of schorsing. Na het verloop van deze drie jaar, wordt de firma verzocht tot het indienen van een aanvraag tot hernieuwing. Indien de firma dit doet binnen de opgelegde termijn, dan blijft de hernieuwde ATG geldig tot een gespecialiseerde groep een advies over de vernieuwingsaanvraag heeft afgeleverd. Hierdoor komt het dat vele ATG s de geldigheidstermijn soms lang overschrijden. 25 Vrijwillige productcertificatie op nationaal niveau. Op Europees niveau bestaat er het CEN-Keymark certificaat dat de conformiteit van de producten betreft met een EN-norm. Het Keymark is eigendom van het CEN en CENELEC. Producten die het Keymark label dragen, doen dienst in de thermische of solarsector

19 Voor het bekomen ATG. Familie Afwerking - Buitengevelisolatiesystemen Afwerking Isolatiematerialen (producten en toep) Brug en tunnelafdichtingen Daken algemeen en diversen Daken bitumineuze bedekkingen Daken synthetische bedekkingen Gevels algemeen en diversel Gevels Glas Gevels kitten en droogmiddelen Gevels schrijnwerk Gevels VEC gevelsystemen Hout In situ isolatie Industriële isolatie Leien Ruwbouw diversen Ruwbouw stalen producten Uitrusting Vezelcement Certificatiesysteem - buitengevelisolatiesystemen - CG - EPB - EPS - Minerale wol (glaswol) - Minerale wol (rotswol) - PUR/PIR - XPS - bitumineuze waterdichtingsmembranen voor bruggen - vloeibare harssystemen - bitumineuse koudlijm - dakbedekkingsmaterialen - dakelementen - diverse accessoires - onderdaken - vloeibare dichtingsproducten - algemeen - bit. dakafdichtingsmembranen APP/SBS - bit. dakafdichtingsmembranen APP - bit. dakafdichtingsmembranen SBS - algemeen - syn. dakafdichtingsmembranen EPDM - syn. dakafdichtingsmembranen PIB - syn. dakafdichtingsmembranen PVC - syn. dakafdichingsmembranen TPO - algemeen - panelen - gecoat glas - accessoires kitten gebouwen - afdichtingskitten voor gebouwen - droogmiddelen - kitten voor glasproducten - afstandhouders-therm, onderbreking - aluminium profielen - aluminium schrijnwerk - PVC schrijnwerk - PVC profielen - glas gevelsystemen - houtverduurzaming - in situ PUR vloer - na-isolatie spouw EPS - na-isolatie spouw minerale wol (glaswol) - na-isolatie spouw PUR - na-isolatie spouw minerale wol (rotswol) - industriële isolatie MW - leien - constructieve wanden - draagsystemen - ruwbouw + diversen - waterdichtingssystemen - verankering - vezels - wapeningselementen - diversen - drukleidingssystemen - flexibels - waterafvoer en riolering - vezelcement - leien 20

20 BENOR-merkteken (Belgische Norm) - merk Wanneer het BENOR-merk 27 aangebracht wordt op een product of dienst, wilt dit zeggen dat de eigenschappen ervan conform zijn aan de specificaties, de normen en met de door de fabrikant verklaarde productprestaties en conform de Belgische Norm (door Bureau Normalisatie, NBN). Indien er geen Belgische Norm is of deze niet toereikend is, kunnen andere normen, Technische Voorschriften (PTV), ook dienen als maatstaf van de conformiteit. Er wordt een verklaring van een onafhankelijk certificatie-instelling afgelegd over de conformiteit. Deze staat onder voogdij van de NBN. Dit certificatieorganisme controleert regelmatig of de fabrikant zijn intern kwaliteitsbeheersysteem uitvoert en of zijn producten in consistente lijn overeenkomstig blijven met de vereisten van de Belgische markt. Een onafhankelijke vereniging zonder winstoogmerk (vzw), namelijk de vereniging voor het beheer van het merk BENOR beheert het merk BENOR. Deze vereniging bestaat uit alle belanghebbenden die betrokken zijn bij de producten en diensten die onder het BENOR merkteken vallen. In tegenstelling tot het ATG merkteken, is er geen beperkte geldigheid. Het BENOR-merk zal enkel worden ingetrokken wanneer het product niet meer aan de vereisten voldoet. Familie Betonherstelling en bescherming Daken Bitumineuze bedekkingen Gevels Glas Gevels VEC gevelsystemen Keramische producten Kunststofbuizen Uitrusting Vezelcement Waterzuiveringsinstallaties InfoPoint BENOR-ATG Certificatiesysteem - anti-corrosie - coating - herstelmortels EN verankeringen - onderlagen - gelaagd glas - isolerend glas - glas gevelsystemen - dakpannen - gevelbakstenen - klinkers - niet-decoratieve bakstenen - thermohardende buizen hulpstukken - thermoplast, buizen hulpstukken - inspectieputten - vezelcement-golfplaten - vezelcement-leien - kunststofonderdelen voor KWZI InFoPoint is een website die opgericht is door de BUtgb, het BIN en diens partners. Het is een informatieplatform waar men nuttige inlichtingen over de vrijwillige kwaliteitsmerken, ATG en BENOR, kan terug vinden Overzicht Indien ATG label aanvraag BUtgb geldigheidsperiode 3jaar Indien BENOR merk aanvraag certificatieorganisatie onbeperkt tenzij intrekking bv. BCCA (zie later) Indien vragen InfoPoint BENOR-ATG

21 2.5. Vrijwillig milieuboodschap op bouwproducten Begrip Een milieuboodschap op een bouwproduct is een vrijwillig gegeven, aan gespoord door de fabrikant. De fabrikant wilt namelijk hierdoor laten blijken dat zijn bouwproduct milieuvriendelijk/duurzaam is Juridische basis Door het KB 22 mei 2014 tot vaststelling van de minimumeisen voor het aanbrengen van milieuboodschappen op bouwproducten en voor het registreren in de federale databank door de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu is het gegeven van de milieuboodschappen op bouwproducten aan banden gelegd. Vanaf 1 januari 2015 moet een fabrikant eerst een levenscyclusanalyse (LCA) 28 laten uitvoeren en deze laten registreren in een publiek toegankelijke databank. De verplichting die deze wetgeving teweeg brengt, is van toepassing op alle bouwproducten die in België op de markt worden aangeboden of in de handel worden gebracht Proces Wanneer een fabrikant een milieuboodschap wil aanbrengen op zijn bouwproduct, zal hij eerst een levenscyclusanalyse (LCA) moeten uitvoeren. Hierna zal de fabrikant een milieuproductverklaring 29 (EPD Environment Product Declaration geregistreerd handelsmerk-) opstellen. Dit is een gestandaardiseerde manier om milieu-informatie toe te lichten. Een onafhankelijk orgaan controleert dan de gegevens. De fabrikant kan zijn gewenste milieuboodschap op zijn bouwproduct aanbrengen op het moment dat hij een LCA laat voeren (ongeacht wat de uitkomst is van de LCA en EPD). Het gaat erom dat achteraf, door de opgestelde EPD, de milieugevolgen van het bouwproduct raadpleegbaar zijn voor consument, bouwheer of architect. De milieuproductverklaring (EPD ) wordt gedefinieerd in de internationale norm ISO als gekwantificeerde milieugegevens voor een product met een vooraf bepaalde categorie van parameters op basis van de ISO serie van normen, exclusief de aanvullende milieuinformatie. De inhoud van de EPD moet conform zijn met de eisen en richtlijnen van ISO De milieuclaims worden op hun beurt door de internationale norm ISO ondersteund (indien de EPD te vaag is en de nationale norm niet gerespecteerd wordt). 28 Beoordeling van een product in zijn verschillende levensfasen, dit resulteert in de schaduwdkosten van een product (hoe lager de schaduwkosten, hoe duurzamer het product). Die kosten worden vertaald in een milieuklasse (klasse 1a is de optimaalste). 29 Materialen 4 versie 1 januari 2012, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid. 30 Milieu-etiketten en verklaringen, Algemene beginselen. 31 Milieulabels en verklaringen, zelfverklaarde milieuclaims. 22

22 Doelstellingen KB 22 mei 2014 o o o o o o o maatregel greenwashing opkomen tegen labels die zonder basis hun product duurzaam of milieuvriendelijk noemen verschaffen van volledig en objectief inzicht van de milieu-impact van het product aan de fabrikant d.m.v. de LCA fabrikant verbetertrajecten opstellen verbetertrajecten leiden vaak tot kostenbesparingen transparant en objectief beeld milieu-impact voor consument, bouwheer, architect Uitvoering LCA en controle De fabrikant moet de globale milieu-impact over de volledige levensduur van zijn product bekijken 32. Ook moet hij, voor het uitvoeren van een LCA 33, voor elk proces zowel de ingaande als uitgaande grondstoffen kennen. De FOD (Federale Overheidsdienst) heeft de eisen waaraan de LCA s moeten voldoen vastgelegd. Deze zijn gebaseerd op Europese normen 34 valoriseren zo de werkzaamheden van CEN TC 350 (Europees kader voor normalisatie van bouwproducten). Vanaf 2012 zou een EPD die opgesteld is volgens de vernoemde Europese normen (EN 15804) in principe overal moeten aanvaard worden. Dit principe is sowieso geldende voor het cradle-togate 35 gedeelte, maar verschillend voor het gate-to-grave 36 gedeelte. Op een EPD staat vermeld voor welke regio het document relevant is. De fabrikant moet elke milieuproductverklaring, waarvoor de LCA als basis dient, op termijn laten controleren door een derde, onafhankelijke partij 37. De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu 38 zal nog verdere richtlijnen communiceren aan de desbetreffende fabrikant over hoe deze controle juist moet gebeuren en zal rekening houden met de erkenning van buitenlandse milieuproductverklaringen Centrale databank De fabrikant dient de specifieke milieu-informatie over het bouwproduct in te geven in een publiek toegankelijke databank. Op het bouwproduct met een milieuboodschap zal een verwijzing naar deze databank staan ( 32 Van de productie tot de afvalfase ( van wieg tot graf ). 33 DIALOOG VZW, De Koevoet, nr 165,, Hilversum, KNNV Uitgeverij, december 2013 januari februari 2014, 38p. 34 EN Van wieg tot de fase waar het product de consumenten bereikt. 36 Van fase waar het product de consumenten bereikt tot de afbraak (de recyclagesystemen zijn verschillend van land tot land). 37 Bv. ISOVER, Vinçotte. 38 Voor kleinere bedrijven voorziet FOD de mogelijkheid tot collectieve milieuproductverklaringen. 23

23 2.6. Vrijwillig Europees Ecolabel Begrip Het Europees Ecolabel 39 (EU Ecolabel) of De Bloem is het Ecolabel dat erkend is door alle EU lidstaten en door Noorwegen, Liechtenstein en IJsland. Het EU Ecolabel is een vrijwillig label. Deze kan worden toegekend aan diensten en de productcategorieën 40. Non-food producten (voedingswaren, dranken), farmaceutische producten en medische apparatuur komen dus niet in aanmerking. Het EU Ecolabel wordt uitsluitend toegekend aan producten met een beperkte milieu-impact. De ecologische criteria (zie later) worden dusdanig gedefinieerd opdat slechts 10 à 20% van de beschikbare marktproducten het EU Ecolabel mogelijk in aanmerking komen voor het EU Ecolabel Juridische basis Het EU Ecolabel werd in 1992 ingevoerd door een verordening van de EU (Verordening (EEG) nr. 880/92). Het is aantal gebruikers is exponentieel geëvolueerd aangezien de mens zich meer en meer bewust werd van de noodzaak milieuvriendelijke producten te kopen opdat er minder milieuvervuiling zou zijn. De procedurerichtlijnen voor het testen van het desbetreffende product waarbij wordt nagegaan of dat dit voldoet aan de productcriteria van het EU Ecolabel, werden goedgekeurd tijdens de interne vergadering van de Europese Competent Bodies van 8 december Doelstelling Het Ecolabel heef enerzijds tot doel het verminderen van de negatieve effecten van productie en verbruik op het milieu, de volksgezondheid, het klimaat en de natuurlijke hulpbronnen, en anderzijds het bevorderen van het gebruik van producten met een hoog milieuprestatieniveau. Meer en meer mensen worden milieubewust en kiezen dan ook voor het meest milieuvriendelijke product 41. Voor de producenten is dit dus een stimulans om scherper te concurreren Productcategorie Voor elke productcategorie moet er een lastenboek worden opgesteld. Zodra deze bij stemming is goedgekeurd, wordt het bekend gemaakt in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen Indeling beschikbaar op de website. 41 Groene producten. 24

24 Criteria Voor elke productcategorie zijn er ecologische criteria. Deze maken het mogelijk de milieu-impact te bepalen van het product in iedere stage van zijn levenscyclus. Deze criteria staan borg opdat nefaste effecten van het product worden vermeden en omvatten tevens een of meerdere kwaliteitsgaranties van het desbetreffende product. De criteria houden rekening met de volgende milieuproblemen: - luchtkwaliteit - voorkomen van de opwarming van de aarde - geluidsoverlast - waterkwaliteit - bescherming van de ozonlaag - biodiversiteit - bescherming van de bodem - veiligheid van het milieu - energiebesparing - beperking van afval - beheer van de natuurlijke hulpbronnen Totstandkoming criteria Voorstellen tot productcriteria komen tot stand door wetenschappelijke studies en van een breed overleg binnen het Bureau voor het Europese Ecolabel van de Europese Unie (BMEU). Deze moeten door een gekwalificeerde meerderheid worden goedgekeurd door de lidstaten van de EU en van de EC (Europese Commissie) opdat zij als maatstaf kunnen worden gebruikt voor de toekenning van het EU Ecolabel aan de producten die tot de categorie in kwestie behoren. Deze criteria zijn minimaal drie en maximaal vijf jaar geldig voordat deze herzien moeten worden naargelang de marktevolutie en technologische vooruitgang. Dit opdat producten met het EU Ecolabel altijd deze zijn met de meest ecologisch positieve prestaties en kenmerken Verkrijgen EU Ecolabel De fabrikant, de invoerder of de tussenhandelaar neemt contact op met de bevoegde nationale instantie 42. De aanvraag 43 dient gericht te worden aan de bevoegde nationale instantie van het land waarin het product wordt gefabriceerd, voor de eerste keer op de markt wordt gebracht of wordt ingevoerd vanuit een ander land. Als het product in dezelfde vorm wordt gefabriceerd in meerdere Europese landen, mag de aanvrager in alle vrijheid een bevoegde instantie kiezen in één van de lidstaten 44. Daarbovenop verstrekt hij de inlichtingen en testresultaten die nodig zijn om te staven dat het product voldoet aan de criteria inzake milieu en prestaties. Ook moet de aanvraag online geregistreerd worden in het programma E-cat van de Europese Commissie. Als de bevoegde nationale instantie een aanvraag ontvangen heeft, dient die deze te onderzoeken. Hierop zal het desbetreffende product worden getest in laboratoria. Indien het product voldoet aan de criteria, brengt de nationale instantie de EC op de hoogte van de beslissing om het EU Ecolabel aan het product toe te kennen. Dan wordt het product opgenomen in de databank van de Commissie, E-cat. Het EU Ecolabel is vervolgens geldig zolang de criteria van kracht blijven. Dit is meestal 3 à 5 jaar, aangezien de criteria dan herzien worden. 42 Comité voor het toekennen van het Europees Ecolabel, Secretariaat milieukeurmerk Victor Hortaplein 40, bus Brussel voor België en RAL ggmbh, Siegburger Straße 39, Sankt Augustin voor Duitsland. 43 Elk verzoek wordt ongeveer een heffing van 200euro gevraagd

25 Hoofdstuk 3: Bouwproducten op de Belgische Markt, Nationale goedkeuring 3.1. Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) - Beproevingslaboratorium Het WTCB is een particuliere onderzoeksinstelling. Deze werd in 1960 werd opgericht onder impuls van de beroepsorganisatie, in toepassing van de Besluitwet "De Groote" van Deze besluitwet is genoemd naar de toenmalige Minister van Economische Zaken en heeft tot doel het toegepast onderzoek in de industrie positief te beïnvloeden. Het WTCB heeft haar hoofdzetel te Brussel en bestaat uit zo n aangesloten Belgische bouwondernemingen, waarvan de meeste KMO s zijn. Deze bouwondernemingen statutaire leden van de WTCB Hoofdopdrachten van WTCB Het WTCB heeft de volgende drie hoofdopdrachten 45 : - het verrichten van wetenschappelijk en technisch onderzoek ten behoeve van zijn leden - het verlenen van technische voorlichting, bijstand en advies aan zijn leden - het bijdragen tot de algemene innovatie en ontwikkeling in de bouwsector, met name door middel van contractonderzoek op aanvraag van de industrie en de overheid. Het WTCB staat in voor diverse publicaties (Technische Voorlichtingen, WTCB-contracten, ), technische adviezen, informatiesessies en voor de ontwikkeling en rechtstreekse innovatieondersteuning. Dit laatste gebeurt met behulp van Technologische Dienstverlening (TD) Technologische Dienstverlening (TD) De TD poogt om het algemene competentie- en kennisniveau van de Brusselse bouwsector te verhogen, en meer specifiek innovatie te stimuleren. Door het toespitsen op thema s zoals energie, akoestiek, renovatie, duurzaam materiaalgebruik & gezondheid, toegankelijkheid, houtbouw en duurzame (groen)daken schakelen vele professionele actoren in de Brusselse bouwsector de hulp van de TD in. Deze zijn geheel gratis. De dienstverlening wordt verzekerd door gespecialiseerde technologische consulenten die zowel kunnen terugvallen op hun eigen laboratorium- en bouwplaats ervaring, als op de middelen en kennis van alle WTCB-laboratoria De Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling De TD Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling is van belang voor fabrikanten van bouwproducten. Deze TD werd ontwikkeld in rechtstreekse samenwerking met Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad en wordt mede mogelijk gemaakt door de financiering van Brussels Instituut voor Onderzoek en Ontwikkeling (InnovIRIS)

26 3.2. Technisch Controlebureau voor het Bouwwezen (SECO CV) - keursinstelling SECO 46 is coöperatieve vennootschap zijn met een VZW-instelling, waarbij de tewerkgestelde ingenieurs zich bezighouden in technische controle, normalisering en onderwijs. Aangezien SECO geen proeflaboratoria bezit, kan zij vrij beroep doen op laboratoria die, naar gelang het product, het best geschikt zijn. De Technische Raad van SECO staat borg voor de technische adviezen van diens ingenieurs en bepaalt finaal het advies van SECO. Ook bepaalt zij innoverende oplossingen en toepassingen die buiten de norm vallen. De leden van de technische raad bestaat uit professoren van universiteiten en van hogescholen. Deze raad is volledig onafhankelijk en neutraal. De basis en de garantie van het SECO kwaliteitslabel, zijnde onafhankelijkheid, autoriteit en deskundigheid, kunnen verschillende vormen aannemen: - een verklaring van SECO, die bevestigt dat het project werd gerealiseerd zonder voorbehoud van zijn kant wat betreft stabiliteit, duurzaamheid, waterdichtheid en de werking van de technische installaties, - de mogelijkheid bieden een tienjarige verzekeringspolis of een polis van het type "lange duur garantie" af te sluiten, - een attest van de energieprestaties van het werk, - een attest van de milieukwaliteit van het werk Maar om de certificatie te kunnen uitvoeren conform de geldende normatieve regels heeft SECO samen met het WTCB een gespecialiseerde instelling opgericht namelijk: BCCA (Belgian Construction Certification Association). Dit ook om de bouwsector op een brede gefundeerde manier te kunnen dienen Belgian Construction Certification Association (BCCA) certificatie-instelling De BCCA 47, opgericht in 1992 door de SECO en WTCB, is een onafhankelijke gespecialiseerde instelling die certificatie (CE-markering sinds 1 juli 2013, BENOR) opmaakt voor onder andere bouwproducten. Deze associatie is actief in alle soorten van certificatieprocedures. Wettelijke procedures via overheidsmandaat en certificaten op vrijwillige basis ter consensus tussen partijen worden uitgereikt door de BCCA. Opdat de BCCA wel gemachtigd zou zijn tot het verlenen van dergelijke certificaten, laat de associatie zich telkens door de desbetreffende overheid erkennen indien nodig. Belgische bedrijven kloppen aan bij de BCCA om informatie over regelgeving en normalisering op te doen, alsook voor het verkrijgen van certificaten 48. De BCCA is dankzij haar stichtende leden nauw betrokken in samenwerkingsverbanden met haar collega-instellingen (Belgische Unie voor Certificeerde van Producten in de Bouw). Ook is de BCCA BENOR, ATG, CEN-Keymark, CE. 27

27 betrokken in het beheer van diens bevoegde organen (de reeds besproken BUtgb, BENOR, ). Dankzij deze nauwe verbondenheid worden consistente regels inzake certificering ontwikkeld en wordt de toegankelijkheid op certificatie consolidatie geoptimaliseerd. BCCA voert, waar vereist, de activiteiten uit onder accreditatie door BELAC 49 (het officieel Belgisch Accreditatiebureau) volgens de geldende normen. Dit met de bedoeling de betrouwbaarheid en onpartijdigheid aan te tonen Belgian Union of Certification and Attestation (BUCP) De vzw BUCP 50 heeft volgende statutaire doelstellingen 51 omtrent het verdedigen van de gemeenschappelijke belangen van: - de Belgische certificatie-instellingen - de keuringsinstellingen en beproevingslaboratoria voor bouwproducten in het kader van de Belgische vrijwillige conformiteitsmerken, - de reglementaire Europese CE-markering - de Belgische accreditatie van deze instellingen. Daarom worden de werkende leden van BUCP statutair ingedeeld in de volgende belanghebbende groepen: - groep 1: de certificatie-instellingen van bouwproducten (o.a. BCCA vzw, COPRO vzw, CERTRIPO, ) - groep 2: de keuringsinstellingen van bouwproducten (SECO CV, TOD MOW, MET) - groep 3: de beproevingslaboratoria van bouwproducten (o.a. WTCB, LABO MAGNEL, INV vzw, ) De instellingen 52 behorende tot bovenstaande groepen zijn enkel toegelaten als werkend lid op voorwaarde dat zij actief zijn in het kader van de vrijwillige BENOR- en ATG-conformiteitsmerken of door Belgische overheid genotificeerd zijn bij de Commissie van de Europese Unie voor de attestering van de CE-markering Overzicht BELAC BCCA (certificatie-instelling) BENOR ATG CEN-Keymark CE-markering BUCP SECO (keursinstelling) WTCB (beproevingslaboratorium) 49 KB 31 januari Bijlage BS, 1 april 1999 en 1 november 2011(wijzigingen) onder 4536/ Enkel de belangrijkste instellingen werden hier besproken. 28

28 Hoofdstuk 4: Bouwproducten op de Duitse markt 4.1. Het instituut DIBt De Deutsches Institut für Bautechnik (DIBt) 53 is de certificatie-instelling voor bouwproducten op Duits nationaal vlak. Deze stemt overeen met de Belgische Unie voor technische goedkeuring in de bouw (BUtgb) op Belgisch vlak. Het gelijklopende doel van de DIBt 54 is dan ook het bevorderen van een veilige en innovatieve constructie. Net zoals de BUtgb is de DIBt lid van de Europese Unie voor de technische goedkeuring in de bouw en van de Europese Organisatie voor Technische Goedkeuringen. 4.2 Übereinstimmungszeichen, Ü-Zeichen Het eerder besproken CE-merk (wat geen keur of kwaliteitsmerk is, maar een conformiteitsteken met de EU veiligheidsvereisten) voor bouwproducten diende normaliter aan geen extra eisen te voldoen om vrij te worden verhandeld in de EU. De uitzondering op dit principe is Duitsland. Hier is er nood aan conformiteit aan de nationale wetgeving vooraleer er het product mag verhandeld worden. Nadat aan het buitenlands product een abz wordt verleend (zie volgend), zal er een Ü-teken (overeenstemmingsteken/conformiteitsteken) worden toegekend aan dat product. Dit maakt dat het CE-teken voor bouwproducten geen waarde geeft totdat er een Ü-teken wordt toegekend. Het CE-teken wordt veelal gewoon weggelaten en vervangen door het Ü-teken Algemene bouwvergunning/goedkeuring -Allgemeine Bauaufsichtliche Zulassung (abz) Aangezien elke lidstaat bijkomende nationale reglementering inzake bouwproducten mag opleggen 55, heeft Duitsland hiervan gebruik gemaakt. Duitsland creëerde een NTA (national technical approval NTA-, verschillend van de ETA op Europees vlak), zijnde de algemene bouwvergunningen vereiste. Enkel het DIBt is bevoegd voor het verlenen van algemene bouwvergunningen (abz) voor bouwproducten en bouwelementen in Bondsrepubliek Duitsland. Algemene bouwvergunningen kunnen pas verleend worden aan bouwproducten, bouwelementen nadat ze getoetst zijn omtrent hun bruikbaarheid. Bouwproducten die nog niet aan de over de CE-markering bezitten en/of die nog niet gereguleerd zijn door Duitse normen of voorschriften 56 (zie later), zijn onder Duits nationaal recht verplicht een toetsing te ondergaan. 53 Agreement relating to Deutsches Institut für Bautechnik and Statutes of Deutsches Institut für Bautechnik, 6 april Verordening (EU) Nr. 305/2011 (3) Abs. 3 MBO (Musterbauordnung 2002). 29

29 Wat is een abz? Een abz is noodzakelijk om de bruikbaarheid van de niet geregelde bouwproducten of bouwelementen in de Landesbauordnungen ( 18Abs 1 und 21 Abs.1 Musterbauordnung (MBO)) aan te tonen. Bouwproducten en bouwelementen zijn bruikbaar in hun bouwkundige toepassing indien deze een lange levensduur kunnen genieten, een passend doel beogen en voor een redelijke termijn aan de eisen van de bouwvoorschriften kunnen voldoen ( 3, Abs2 MBO). Men zal dus kijken naar de stabiliteit, bescherming tegen schadelijke interferentie, gezondheid en de bescherming van de natuurlijke hulpbronnen, bestendigheid tegen vuur, bescherming tegen hitte, lawaai en trillingen Hoe abz verkrijgen? Opdat men een algemene bouwvergunning kan bekomen, dient men eerst een aanvraag tot algemene bouwvergunning in te dienen bij het DIBt. Dit moet men ook doen indien men een reeds bestaande abz wilt wijzigen, aanvullen of uitbreiden 57. Deze aanvraag voor een algemene bouwvergunning kan eventueel op informele wijze worden gemaakt. Deze moet bevatten: - de naam en het adres van de aanvrager - een beschrijving van het onderwerp (bouwproduct) - sector waar het bouwproduct zal worden gebruik - doel van de aanvraag (wijziging, aanvulling, of uitbreiden) Een meer gedetailleerde aanvraag kan het proces versnellen. Het DIBt verstrekt een sjabloon voor: - aanvraag algemene bouwvergunning (zie bijlage 1) - meer gedetailleerde aanvraag algemene bouwvergunning Hoewel het DIBt spreekt van een informele aanvraag, toch verwacht de instelling een aanvraag conform haar gewenste richtlijnen. Ook dient deze aanvraag correct en volledig bij het DIBt te worden gedeponeerd. Het DIBt verstrekt richtlijnen voor: - indien men bij de aanvraag tekeningen (bouwproduct) wilt voegen - indien men bij de aanvraag de samenstelling (bouwproduct) wilt voegen 4.4. Algemeen testcertificaat - allgemeines bauaufsichtliches Prüfzeugnis (abp) Een algemeen testcertificaat (abp) is een bruikbaarheidscertificaat dat vereist is om een abz te verkrijgen. Dit omdat het bouwproduct enkel geëvalueerd kan worden in overeenstemming met de algemeen aanvaarde testmethoden ( 19 Abs 1 MBO). Uit het bouwbesluit A, deel 1 deel 3 58 wordt in detail weergegeven welke voor welke bouwproducten een abp vereist is. Enkel de DIBt of de laboratoria van de hoogste regionale bouwautoriteit (Bauaufsichtsbehörde) kunnen een algemeen testcertificaat verlenen. 57 Ook voor een wijziging van een abz heeft het DIBt een standaardformulier ter beschikking gesteld. 58 Bouwbesluit te vinden op website DIBt. 30

30 4.5. Individuele bouwvergunning/goedkeuring Zustimmung im Einzelfall (ZiE) Een Zulassing im Einzelfall (ZiE), een goedkeuring voor individuele cases 59, kan worden verleend door de hoogst regionale bouwautoriteit (Bauaufsichtsbehörde). Elke Bundeslander beschikt over een Bauaufsichtsbehörde en over eigen Bundeslandrecht 60. Deze wetgeving volgt nog altijd de nationale Musterbauordnung (MBO). Zo een bijzondere toelating is enkel mogelijk indien men bouwproducten of bouwwerken ( 20 MBO) voor welbepaalde zaak wilt benutten 61. De bruikbaarheid dient te worden aangetoond. Hierbij moet het gebruik beperkt worden tot een bepaalde site en specifiek doel. Wanneer er na controle geen anticipeerbare risico s zijn, kan de Bauaufsichtsbehörde verklaren dat haar uitdrukkelijke toestemming zelfs niet verplicht is. Dan verkrijgt het bouwproduct of het bouwwerk het Keine ZiE erforderlich -teken. Om een ZiE te bekomen, moet men een aanvraag indienen 62. Deze kan informeel gebeuren, maar zowat elke Bundesländer heeft aanvraagformulieren beschikbaar op haar website. In die aanvraagformulieren moet het onderwerp duidelijk zijn omschreven met bijvoeging van nauwkeurige werkplannen. Voor bouwwerken is een uitgebreid bewijs voor stabiliteit, bruikbaarheid en duurzaamheid nodig, evenals bewijsmateriaal van reactie op brand en warmtebescherming Technische bouwvoorschriften & lijsten bouwregelgeving De DIBt staat in voor de openbare bekendmaking van de technische bouwvoorschriften. Het Duitse Instituut voor Bouwtechniek heeft ook de taak van het opstellen van deze bouwvoorschriften in bouwproducten en bouwelementen. Ook de lijsten van de bouwregelgeving (A, B en C) en het publiceren ervan, valt onder diens bevoegdheid Technische bouwvoorschriften De lijst van technische bouwvoorschriften bevat technische voorschriften voor de planning, het ontwerp en de bouw van civiele structuren en hun onderdelen. Deze zijn raadpleegbaar op de website van DIBt Lijsten bouwregelgeving De lijsten bouwregelgeving worden elke zes maanden herzien en gepubliceerd door DIBt. Deze kan men raadplegen op de website van het DIBt. Ook is er een archief van de lijsten bouwregelgeving beschikbaar gesteld. 59 Bv. plaatsing branddeur op een festivalopstelling. 60 Bv. Voor Bundesland Baden-Württemberg is er de Landesbauordnung (LBO). Voor Bayeren is er de Bayerischen Baurordnung (BayBo). 61 De bouwproducten of bouwwerken zijn niet-gereglementeerde bouwproducten of werken in de zin dat zij niet tot lijst A behoren. 62 Bv. aanvraagformulier brandveiligheid of gebruik brandwerende beglazing of glas. 31

31 Er zijn 3 lijsten, (A, B en C), waarvan A uit drie en B uit 2 delen bestaat. Elke lijst en elk deel behandelen een ander soort bouwproduct Kwaliteitslabel Made in Germany Oorsprong Het label Made in Germany werd oorspronkelijk geïntroduceerd in Groot- Brittannië door de Merchandise Marks Act 23 augustus Oorspronkelijk was dit om goedkope buitenlandse producten (invoer) te onderscheiden van eigen binnenlandse producten 63. Uit het oogpunt consumenten te behoeden, werd dit minderwaardigheidslabel al snel een kwaliteitslabel. Dit voornamelijk onder invloed van de opkomst van de Volkswagen Kever in Regelgeving? Duitsland kent geen richtlijnen of heeft geen verplichte controle op het gebruik van het "Made in Germany" label. De verantwoordelijkheid van het labelen van een product als "Made in Germany" blijft bij het bedrijf of de fabrikant van het item in plaats van een overheidsinstelling. Het gebruik van het label is echter gereguleerd door de Duitse internationale douane, het handsmerk en het mededingingsrecht. Er moet dus wel een legitiem gebruik zijn van het label. Bedrijven die het kwaliteitslabel "Made in Germany" wensen te gebruiken kunnen de hulp van de Kamers van Koophandel en Industrie in Duitsland (IHK) alsook van particuliere instellingen, zoals de Duitse TÜV Noord verkrijgen (TÜV Nord) inroepen Vrijwillig milieuboodschap op bouwproducten Net zoals in België is er een de mogelijkheid tot een vrijwillige milieuboodschap op bouwproducten. Deze procedure loopt parallel aan deze van de Belgische. Het Institut Bauen und Umwelt e.v. (IBU) is voor Duitsland het enige onafhankelijk orgaan dat de gegevens en de EPD controleert Vrijwillig Europees Ecolabel Een vrijwillig Europees Ecolabel kan door de fabrikant, invoerder of tussenhandelaar worden aangevraagd. Gelijklopend met de Belgische procedure, moet hij deze aanvraag richten tot de bevoegde nationale instantie. Voor Duitsland is dit RAL ggmbh, Siegburger Straße 39, Sankt Augustin. 63 STALPERS, J., Made in Germany, Historisch Nieuwsblad 1,

32 4.10. Vrijwillig milieukeurmerk Geschiedenis Het ecolabel Der Blaue Engel werd in opgericht en is het oudste en meest bekende milieukeurmerk ter wereld. Het is een marktconform, vrijwillig instrument van het milieubeleid waardoor bedrijven de mogelijkheid krijgen hun producten als milieuvriendelijk te onderscheiden. Hieruit blijkt dat Duitsland duidelijk een voorloper was op het vlak van ecologische bewustwording. Pas later volgden onder andere Nederland met Milieukeur en de Scandinavische landen met Nordic Swan. Der Blaue Engel is een zeer gerespecteerd vrijwillig milieukeurmerk dat zeker een meerwaarde biedt aan het product. Eveneens was de Blauwe Engel ook het model voor de norm ISO Deze norm is een internationale standaard waarop vele nieuwe eco-labels worden geïnspireerd 65. Eco-label instellingen die werken volgens ISO ( type I eco-labels ) vervullen de hoogste vereisten op het gebied van de nodige standaards en criteria Criteria De controle gebeurt door het Duits instituut voor gezondheid, kwaliteit en labelling (RAL). Opdat het ecolabel zou toegekend worden aan een product of dienst, wordt de impact ervan nagegaan op het milieu: het klimaat, de middelen, het water, de bodem en de lucht. Ook de impact op de mens (en diens welzijn) worden onderzocht. Op de vraag aan welke vereisten 66 het product of de dienst het milieulabel oa. moeten voldoen 67 : - minder impact op het milieu dan soortgelijke - gemaakt zijn van duurzaam geproduceerde grondstoffen - duurzaam en herstelbaar - kan worden gerecycleerd - energiezuinig - het vermijden of reduceren tot een minimum gebruik van schadelijke stoffen (voor het milieu of de gezondheid) Logo Het logo van Der Blaue Engel bestaat uit drie elementen: 1)Label 2)Onderschrift 3)Doel (bescherming) 64 Op initiatief van Federale minister van Binnenlandse Zaken Gerhart Baum. 65 Eco Label Korea, Eco Mark Japan, Medio Ambiente Spanje, NF Environnment Mark Frankrijk, 66 Deze vereisten worden om de 3-4 jaar herzien

33 1) Het basiselement van Der Blaue Engel is het alom bekende blauwe embleem van het milieuprogramma van de Verenigde Naties. Dit in de vorm van een ring met een lauwerkrans, waar een man met uitgestrekte armen in het centrum is geplaatst 2) Het onderschrift markeert de milieuvoordelen van het product. Hier bijvoorbeeld "Became made from 100% recycled paper. Dit voordeel is het meest belangrijke voordeel van dat product en werd afgeleid uit de set van de criteria. De criteria voor elke productgroep houdt altijd rekening met de meest relevante milieuaspecten. 3) Het vermelde doel specificeert het relevante milieu criterium dat wordt beschermd door het label. Hier bijvoorbeeld Protects the resources. Alle productgroepen van Der Blaue Engel zijn toegewezen aan één van de vier beschermingsdoelpunten: Hoe verkrijgen? Zowel Duitse bedrijven als buitenlandse bedrijven kunnen een aanvraag indienen tot toekenning van Der Blaue Engel voor een product of geleverde dienst. Deze aanvraag dient te worden gesteld aan de hand van een vooropgesteld aanvraagformulier beschikbaar op de website. Op de website is een tabel te vinden met een overzicht 68 van alle productgroepen en diensten die in aanmerking kunnen komen om gemarkeerd te worden met Der Blaue Engel. Voor elke groep zijn er een aantal gunningscriteria die men ernaast kan terugvinden. Het bedrijf dient zijn aanvraag in te dienen, gestaafd dat het product/de dienst aan de respectievelijke basiscriteria voldoet. 68 Indien men een aanvraag wilt indienen voor een product/dienst waar nog geen gunningscriteria voor bestaan, dan dient men een aanvraag te doen aan Umweltbundesamt FG III 1.3, Geschäftstelle der Jury Umweltzeichen Postfach 1406, Dessau. 34

34 Deel 2 : Praktische Luik Hoofdstuk 5: Belgisch bedrijf brengt bouwproduct op de Belgische markt 5.1. Schematisch overzicht Belgisch bouwproduct Belgische markt 1 2 ETA-aanvraag - aanvraagformulier (bijlage) - indienen BUtgb EOTA EAD (publicatie) ETA (publicatie) prestatieverklaring CE-Markering BCCA - alle noodzakelijke certificaten - CE-markering* - BENOR (vrijwillig) 3 Europees Ecolabel (vrijwillig) - aanvraag bevoegde instantie - online registratie E-cat van EC 5 4 ATG-aanvraag (vrijwillig) - aanvraagformulier (bijlage) - indienen BUtgb 5.2. Legende Milieuboodschap (vrijwillig) - FOD LCA EPD centrale databank 1) Conform CPR (EU) 2) Conform nationale wetgeving (België), met uitzondering van (*) conform CPR 3) Conform nationale wetgeving (België) 4) Kwaliteitslabel (nationaal vlak) 5) Kwaliteitslabel (EU vlak) 35

35 Hoofstuk 6: Hoe een Belgische bouwproduct op de Duitse markt brengen 6.1. Schematisch overzicht Belgisch bouwproduct Duitse markt 1 2 Indien ETA reeds verkregen Conform Belgische nationale wetgeving Nog geen ETA-aanvraag ingediend Indienen ETA-aanvraag 3 ETA verkregen DIBt AbZ-aanvraag 4 Ü-zeichen (ipv CE-markering) 5 6 Der Blaue Engel (vrijwillig) 6.2. Legende - aanvraagformulier RAL - gunningscriteria - productgroep, onderschrift 1) Conform CPR (EU) (CE-markering) 2) Conform nationale wetgeving (België) 3) Conform CPR (EU) 4) Vooraleer men een AbZ aanvraag indient, moet men heel goed weten in welke lijst, welk deel het bouwproduct valt. Deze moet namelijk voldoen aan de daarvoor voorziene Duitse nationale wetgeving, wat de DIBt ook zal nagaan. Welke lijst bouwregelgeving: 5) Conform nationale wetgeving Duitsland 6) Kwaliteitslabel A B C deel 1 deel 2 deel 1 deel 2 deel 3 36