Gezamenlijke dienst van de Doopsgezinde Gemeenten in Twente en de Vrije Evangelische Gemeente Enschede op zondag 31 december 2017

Transcriptie

1 Gezamenlijke dienst van de Doopsgezinde Gemeenten in Twente en de Vrije Evangelische Gemeente Enschede op zondag 31 december 2017 Voorganger: ds. Carla Borgers Organist: Henk Oosterveen Welkom en mededelingen Bemoediging Onze hulp is de naam van de Levende, die hemel en aarde maakte, die brood is voor wie hongert naar brood en gerechtigheid, licht is voor de blinden en toevlucht voor vluchtelingen. Eeuwige trouw is hij. Openingslied Liedboek 489 Komt ons in diepe nacht ter ore Gebed om ontferming Eeuwige, Om ontferming bidden wij: voor de miljoenen mensen op de vlucht voor oorlog, voor overstromingen, voor honger; dat wij ons laten raken en ons in uw naam ontfermen. Om ontferming bidden wij: voor wie lijden onder uitzichtloos bestaan, voor wie de moed in de schoenen is gezakt, en die niet langer durven hopen op een beter leven; dat er mensen zijn die de moed hebben om op te staan tegen armoede en uitsluiting. Om ruimte bidden wij voor wie geen ruimte krijgt. Om vrede bidden wij voor wie moet leven te midden van conflicten. Om liefde bidden wij voor wie lijdt onder liefdeloosheid. Om vrijheid bidden wij voor wie klem zit. Om moed bidden wij tenslotte voor onszelf: dat wij onze ogen niet sluiten voor wat er in de wereld gebeurt; dat we willen zien hoe het werkelijk is, dat we beschikbaar durven zijn, medemens willen zijn. Amen. Loflied Liedboek 117 d Laudate omnes gentes Inleiding In de Rooms Katholieke kerk wordt vandaag het feest van de Heilige Familie gevierd. Het is o zo verleidelijk om aan de hand van de tekst van vandaag vol vertedering te kijken naar dat gezinnetje in de tempel, naar de toewijding van de moeder. De kerk heeft vaak de neiging gehad om daar een voorbeeld in te zien van hoe een christelijk gezin eruit moet zien.

2 Zo kon het feest van Kerst een intiem gezins- of familiefeest worden met ieder zijn of haar eigen rol in dat geheel. De evangelist Lucas heeft iets anders willen vertellen. We gaan dat straks horen. Maar eerst horen we een tekst uit het boek Jesaja, waar Lucas op zijn beurt gebruik van heeft gemaakt. Lezing 1 e testament: Jesaja 8, Toen greep de HEER mij bij de hand en hield me voor dat ik me anders moest gedragen dan dit volk. Hij zei: 12 Noem niet alles een samenzwering wat zij een samenzwering noemen. Wees niet bang voor wat hun angst aanjaagt, heb er geen ontzag voor. 13 Alleen de HEER van de hemelse machten is heilig, voor hem zijn angst en ontzag op hun plaats. 14 Hij zal een heiligdom zijn, maar ook de steen waaraan men zich stoot, de rots waarover de twee koningshuizen van Israël struikelen, de valstrik en het net waarin de inwoners van Jeruzalem verstrikt raken. 15 Velen zullen struikelen, ze komen ten val en worden vermorzeld, raken verstrikt en worden gevangen. Lied Liedboek 833 Neem mij aan zoals ik ben Evangelielezing: Lucas 2, Toen de tijd was aangebroken dat ze zich overeenkomstig de wet van Mozes rein moesten laten verklaren, brachten ze hem naar Jeruzalem om hem aan de Heer aan te bieden, 23 zoals is voorgeschreven in de wet van de Heer: Elke eerstgeboren zoon moet aan de Heer worden toegewijd. 24 Ook wilden ze het offer brengen dat de wet van de Heer voorschrijft: een koppel tortelduiven of twee jonge gewone duiven. 25 Er woonde toen in Jeruzalem een zekere Simeon. Hij was een rechtvaardig en vroom man, die uitzag naar de tijd dat God Israël vertroosting zou schenken, en de heilige Geest rustte op hem. 26 Het was hem door de heilige Geest geopenbaard dat hij niet zou sterven voordat hij de messias van de Heer zou hebben gezien. 27 Gedreven door de Geest kwam hij naar de tempel, en toen Jezus ouders hun kind daar binnenbrachten om met hem te doen wat volgens de wet gebruikelijk is, 28 nam hij het in zijn armen en loofde hij God met de woorden: 29 Nu laat u, Heer, uw dienaar in vrede heengaan, zoals u hebt beloofd. 30 Want met eigen ogen heb ik de redding gezien 31 die u bewerkt hebt ten overstaan van alle volken: 32 een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen en dat tot eer strekt van Israël, uw volk. 33 Zijn vader en moeder waren verbaasd over wat er over hem werd gezegd. 34 Simeon zegende hen en zei tegen Maria, zijn moeder: Weet wel dat velen in Israël door hem ten val zullen komen of juist zullen opstaan. Hij zal een teken zijn dat betwist wordt, 35 en zelf zult u als door een zwaard doorstoken worden. Zo zal de gezindheid van velen aan het licht komen. 36 Er was daar ook een profetes, Hanna, de dochter van Fanuel, uit de stam Aser. Ze was hoogbejaard; vanaf haar huwbare leeftijd had ze zeven jaar met haar man geleefd, 37 en ze was nu al vierentachtig jaar weduwe. Ze was altijd in de tempel, waar ze God dag en nacht diende met vasten en bidden. 38 Op dat moment kwam ze naar hen toe, bracht hulde aan God en sprak over het kind met allen die uitzagen naar de bevrijding van Jeruzalem. 39 Toen ze alles overeenkomstig de wet van de Heer hadden gedaan, keerden ze terug naar Galilea, naar hun woonplaats Nazaret. 40 Het kind groeide op, werd sterk en was begiftigd met wijsheid; Gods genade rustte op hem. Lied Liedboek 159a Nu is het woord gezegd

3 Overdenking De niet zo roze wolken van kerst zijn opgetrokken of weggedreven. Het kind in de kribbe (of voederbak volgens de nieuwe vertaling) is na acht dagen volgens de Joodse wet besneden en heeft zijn naam gekregen: Jezus (Jeshoea, God is redding of God redt). Een in die dagen heel gewone naam en nu nóg in veel Spaanstalige landen. Deze zoon van het verbond, de eerste ook in het gezin van Maria en Jozef, wordt volgens diezelfde voorschriften toegewijd aan God. In het Grieks staat er letterlijk: Hij zal heilig genoemd worden voor de Heer. Dat heilig betekent zoiets als apart gezet zijn, uniek zijn. Het Hebreeuwse woord voor heiligheid is qodesj. Alleen God is heilig, hebben we vanmorgen gehoord in de Jesaja-tekst. Ontzag hoef je alleen voor God zelf te hebben, niet voor al die dingen waar mensen bang voor zijn of ontzag voor hebben, zoals voor vele afgoden die we kennen. Dit eerste kind van Maria en Jozef ís niet heilig van zichzelf. Hij wórdt geheiligd, door God, zo zegt de tekst. Aan God wordt hij toegewijd en zo wordt hij geheiligd. Hij zal opgroeien tot een mensenkind dat in relatie leeft met zijn God. Hij zal een mensenkind zijn dat de geboden onderhoudt. Hij zal een mens zijn die anderen rechtvaardig en liefdevol behandelt. Wees heilig, want Ik ben heilig, is de opdracht in Leviticus 19. De heiligheid van de mens is dus volgens de bijbel altijd een afgeleide van Gods heiligheid. En die heiligheid spreekt uit je houding, uit je daden, uit wie en hoe je voor de ander bent. In de afgelopen tijd klonk het Kerstevangelie volgens Lucas. Lucas zet in zijn evangelie de wereld op zijn kop. Al direct in het eerste hoofdstuk is het raak. Daar klinkt de lofzang van Maria: Hij drijft uiteen wie zich verheven wanen, heersers stoot hij van hun troon en wie gering is geeft hij aanzien. Wie honger heeft overlaadt hij met gaven, maar rijken stuurt hij weg met lege handen. Ja, wie zó met de macht omgaat kan op zijn klompen aanvoelen dat hij een probleem heeft. De oude Simeon zag de bui al hangen: Weet wel dat velen in Israël door hem ten val zullen komen of juist zullen opstaan. Hij zal een teken zijn dat betwist wordt, en zelf zult u als door een zwaard doorstoken worden, zei hij tegen de moeder. Je hebt er geen zienersblik voor nodig om te weten dat wie de macht tegenspreekt het uiteindelijk niet gaat redden. Veel revoluties van onderaf hebben zelden een omwenteling ten goede veroorzaakt. Veelal werden ze in de kiem en in bloed gesmoord of waren de nieuwe machthebbers nog wreder dan de voorgaande. Simeon ontleent zijn woorden aan de tekst uit Jesaja 8 die we hoorden. : Velen zullen struikelen, ze komen ten val en worden vermorzeld. Hij zegt er nog iets achteraan: Zo zal de gezindheid van velen aan het licht komen. Dat hele Kerstevangelie is eigenlijk heel bijzonder van opbouw. Lucas heeft er veel werk van gemaakt. Nog vóór Maria tot het besef komt dat ze zwanger is, heeft familie van haar ook het één en ander te stellen met gezinsuitbreiding. Elisabeth en Zacharias zijn al op leeftijd en kinderloos. De oude priester Zacharias heeft de hoop opgegeven ooit nog een nakomeling te krijgen. Zelfs het bezoek van een engel met de blijde boodschap dat Elisabeth zwanger is en een zoon zal baren verandert niets aan zijn houding. Hij kan het niet geloven, durft het niet geloven. Deze Zacharias, deze man zonder hoop zien we aan het begin van het Kerstevangelie. Aan het eind komt Simeon, waarschijnlijk ook zeer op leeftijd, maar nog steeds vol hoop. Hoop dat hij het nog zou meemaken dat de redder van zijn volk zou worden geboren. Simeon is een rechtvaardige, een tsaddiq. De tsaddiq is het fundament of de drager van de wereld, wordt wel gezegd.

4 Er is een oude Joodse legende die vertelt dat in elke generatie zesendertig rechtvaardigen kent die de 'Shechina', de goddelijke geest hebben ontvangen. Zij zijn de pilaren waarop de wereld rust. Als er één wegvalt wordt het evenwicht verstoord, en kan het kwaad z'n gang gaan. Deze rechtvaardigen weten vaak van zichzelf niet dát ze het zijn. Maar goed, deze Simeon wordt een tsaddiq genoemd. Hij is vroom en verwacht de vertroosting van Israël. Niet alleen voor hemzelf dus, maar voor heel zijn volk. Hier spreekt uit dat deze man heel zijn leven in verwachting was. Moet je je eens voorstellen dat je je hele leven leeft in de verwachting dat er iets of iemand gaat komen die een troost zal zijn voor iedereen. Je bent er niet vanaf te brengen. Dat betekent dat je op een heel bijzondere manier in het leven staat. Je raakt niet moedeloos of radeloos. Je laat je niet opschrikken door de zoveelste ramp, de zoveelste oorlog of dreiging van oorlog. Je leeft je leven zo goed als je kunt en met je blik op de toekomst gericht. Niet met het spijtige gevoel dat vroeger alles beter was. Nee, het goede moet nog komen. Simeon wordt door de Geest naar de tempel gedreven. Dat betekent zoiets als: hij kreeg een ingeving, een inblazing en bleek daar ontvankelijk voor. Hij komt de tempel binnen op het moment dat Jezus ouders het kind volgens de wet toewijden aan God. Wet, woord, traditie, Geest, het zijn woorden die met elkaar te maken hebben. Vaak genoeg zijn die woorden gestold in de levens van mensen, van gelovigen. Dan gaan ze over dingen van het verleden. Een verleden dat vooral zo moet blijven. Bij Simeon zijn het toekomstwoorden. Die toekomst neemt hij heel letterlijk in zijn armen en zingt een loflied: Nu laat u, Heer, uw dienaar gaan in vrede gaan, naar uw woord. Want met eigen ogen heb ik de redding gezien die u bewerkt hebt ten overstaan van alle volken: een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen en dat tot eer strekt van Israël, uw volk. Wij vieren de kerstdagen toch heel vaak in kleine kring, in gezins- of familieverband of met intieme vrienden. Simeon ziet juist met dit kind deuren open gaan. Wie zich wérkelijk door dit kind laat raken, wordt uitgedaagd om het leven van een heel andere kant te bekijken. Nee, ook nu is er geen sprake van roze wolken. De tijden in het Israël van toen waren hard. De bezetting door de Romeinse overheersers was overal voelbaar. Zoals de bezetting van Palestijns land door Israël in onze tijd eveneens in alle geledingen van het Palestijnse leven voelbaar is. Maar ook in het Palestina van onze dagen wordt Kerst gevierd door de Palestijnse christenen, wordt hoop levend gehouden. Dat kind van Bethlehem is ook voor deze christenen geen figuur uit een ver verleden, maar een levende realiteit. Een mens, een rechtvaardige die hen uitdaagt om dat wat hen overkomt, de bezetting en de bezetter van een andere kant te bekijken. Niet haat, maar liefde kan iets aan de situatie veranderen. Zo zal de gezindheid van velen aan het licht komen, zei Simeon tegen de ouders. Deze Jezus, deze redder van Godswege laat mensen zien waar ze staan, legt hun intenties bloot. Wie wérkelijk met deze mens in zee gaat moet met de billen bloot. Maar ook: wie zich tegen hem en zijn volgelingen keert laat zien wie hij of zij werkelijk is. Dat is wat Lucas bij monde van Simeon zegt. Lucas schreef zijn evangelie in een tijd waarin de kaarten waren geschud: Jezus was als een misdadiger of oproerkraaier ter dood gebracht, de druk van de bezetting was alleen maar groter geworden en de volgelingen van Jezus hadden het niet bepaald gemakkelijk. En niet iedereen die zich uitgaf voor een Jezus-volger had ook echt iets begrepen van die mens die had gezegd dat je je vijanden moest liefhebben en moest bidden voor je vervolgers. Het is altijd weer de vraag of wij iets van die mens hebben begrepen. We zeggen hem te volgen, maar het blijkt altijd weer een lastige opgave met veel vragen en twijfels. Je vijanden liefhebben? Bidden voor mensen die jou op je huid zitten? Pfff..En toch, we

5 weten bij ondervinding dat het er als je je vijand haat niet bepaald gezelliger op wordt. En als je alleen bidt voor je eigen hachje en niet voor dat van de mensen die het niet goed met je voor hebben wordt het niks. Want bidden voor een ander doet ook iets met jouw eigen houding. En dat zou wel eens kunnen helpen om aan de vijandschap een eind te maken. Het is maar hoe je kijkt, leert dat kind van Bethlehem ons. Is die vijand wel écht je vijand, of is hij een vriend die nog niet weet dat-ie je vriend is? En wat is of was jouw eigen rol in het conflict? Wat hij de mensen om hem heen heeft willen leren is misschien voornamelijk het beroemde ken jezelf. Want wie zichzelf kent zal niet zo heel snel een oordeel klaar hebben over een ander. Laten we proberen te zijn als Simeon en Hanna: mensen die de wereld hadden gezien zoals die is, maar zich nog altijd open konden en durfden stellen voor het nieuwe dat zich ondanks alles aandient. Simeon, die altijd in verwachting was en Hanna, die het lef had over het kind te spreken als over de bevrijder van Israël, een politieke doodzonde in die dagen. Ja, mogen wij zijn als Simeon en Hanna, moedig, vol van verwachting, vol van hoop, voor de rest van ons leven. Amen. Orgelspel Open ruimte Gebeden Wij bidden om vervulling, God, vervulling van uw belofte, vervulling van onze hoop op een wereld in vrede, op nieuwe toekomst. Wij bidden om hoop hoop voor anderen, hoop voor onszelf, dat wij vasthouden aan uw Woord dat wij leven in uw Geest, dat wij recht en vrede doen. Wij bidden om geestkracht, om tégenkracht: tégen de kilte, tégen de onverschilligheid, tégen geweld en onderdrukking. Wij bidden om moed, om durf, de durf en de moed van uw mens, Jezus, zijn durf om levenslang in verwachting te zijn van uw rijk En laat ons doen wat hij heeft gedaan, laat ons bidden zoals hij gebeden heeft God, onze Vader die in de hemel en op de aarde zijt, bekommerd om onze zorgen, Uw naam smaakt naar rechtvaardigheid en vrede, uw rijk is onze hoop, onze toekomst.

6 Collecten U bezielt wie vecht voor gerechtigheid, U staat bij wie vecht voor het brood van zijn naaste. U vergeeft wie zijn zuster of broeder vergeeft. Onze Vader, help ons uw naam te heiligen, overal op aarde. Amen. Slotlied Liedboek 513 (hertaling ds. Aart v. Lunteren) 1. God heeft het eerste woord en heeft in den beginne het licht doen overwinnen; God spreekt nog altijd voort. 2. Gods woord: een mensenwoord; het ligt in hart en handen het gaat door alle landen, wordt overal gehoord. 3. Licht: ook Gods laatste woord het is het licht der liefde dat ooit het duister kliefde en onze nacht doorboort. 4. Eerste en laatste woord in onze ziel geschreven, verlichting van ons leven, de nieuwe dag die gloort. Opdracht We staan voor een nieuw jaar. Een jaar met nieuwe mogelijkheden, nieuwe uitdagingen, misschien ook nieuwe teleurstellingen en verdriet. Laten we vooral dicht bij het kind blijven, het kind dat ons altijd weer een toekomst wijst, Gods toekomst. Laten we vragen om Gods zegen voor nu en straks en voor het jaar dat voor ons ligt. Zegenbede (in wisselspraak) vg: U die ons hoedt in uw schaduw, onder uw vleugels toegedekt, liefde, die ons tot leven wekt, allen: kom tot ons als de morgen. Ga over ons op als het licht. Zegen ons met uw aangezicht. Lied ter beaming: Gezegend gaan wij nu van hier Orgelspel na afloop van de dienst