Gebrandschilderde ramen

Transcriptie

1 Gebrandschilderde ramen Deze presentatie is gemaakt om u te laten zien hoe mooi dit onderdeel van Tiel in detail is. De verschillende wandelroutes die gemaakt zijn brengen u soms langs de mooie ramen die hier te zien zijn. Aan de buitenkant kan men weliswaar niet exact zien wat de afbeeldingen voorstellen, maar dan geven deze dia s u wellicht het idee dat er toch meer schuil gaat achter de buitenkant. Samenstelling

2 Ambtmanstraat 13 In aanwezigheid van de Commissaris van de Koningin in de provincie Gelderland, Baron Van Heemstra, wordt het nieuwe stadhuis geopend. Er worden vele geschenken aangeboden waaronder een paar gebrandschilderde ramen voor de raadszaal. De schenker van het pand, de Nederlandsche Maatschappij van Brandverzekering, biedt een geschilderd portret aan van Jhr. P.A. Reuchlin, oprichter van de maatschappij en oudburgemeester van Tiel ( ). N.B. De gebrandschilderde ramen zijn vervaardigd door de Arnhemse sierkunstenaar J.H.E. Schilling. Ze zijn een geschenk van de Tielse bevolking. -- Kalendarium van Tiel deel XII - bladzijde [4492] Wanneer men deze drie ramen beschouwt, kan men zich moeilijk voorstellen, dat dit werk in nog geen vier weken is tot stand gekomen. Het geschenk van de Tielsche burgerij voor het nieuwe stadhuis is buitengewoon geslaagd en vormt een kostbare aanwinst voor de stad. Bron: Tielse courant Foto: 16 oktober 2016

3 Ambtmanstraat 13 Foto: 16 oktober 2016 Het linkeraam is een weergave van den arbeid en de bedrijvigheid van Tiel. Ook hiermede is de heer Schilling uitnemend geslaagd en hij heeft in frissche kleuren en met zuiver gevoel de bronnen van bestaan van de stad geschetst. Links heeft hij een handwerksman uitgebeeld, geflankeerd door een intellectueel en omgeven door landbouwers, bezig den grond te bewerken. Als centrale figuur heeft hij gekozen den oogst: een vrouw bindt de korenschooven, een man plukt kersen. Verder vindt men de bekende Waterpoort, omgeven door inrichtingen van fabrieksnijverheid, en twee figuren, die door handgeklap een trans actie op de veemarkt afsluiten. Foto: 26 maart 2018 Bron: Tielse courant

4 Ambtmanstraat 13 Foto: 16 oktober 2016 In het middelste raam is het wapen van Tiel gebrandschilderd, geflankeerd door een gouden en een zwarten leeuw. Het wapen is gedekt door een Keizerskroon. Het wapen van Gelderland is in het embleem verwerkt. Onder het stadswapen is de stedemaagd van Tiel afgebeeld, met in haar schoot de oude binnenstad. De stedemaagd wordt geflankeerd door de Waal en rechts door een boomgaard in bloei, aldus een zeer geslaagd beeld van de bronnen van bestaan van de Betuwsche stad gevende. Door het geheel staat in sierlijke letters de spreuk : Asylum Gentis Batavorum, d.i. Toevluchtsoord voor de bewoners van de Betuwe, wat Tiel in den loop der eeuwen ook inderdaad geweest is. Deze spreuk vindt men ook boven de Waterpoort. Foto: 26 maart 2018 Bron: Tielse courant

5 Ambtmanstraat 13 Foto: 16 oktober 2016 Foto: 26 maart 2018 Het raam (van binnenuit gezien) rechts geeft een symbolische weergave van de zaken, die op het stadhuis behandeld worden: geboorte, huwelijk, levensstrijd en sterven. Een jong paar, juist in den echt verbonden, staat gereed, het leven in te gaan. Een steigerend paard symboliseert het enthousiasme, een schip, dat de golven doorklieft, de moeilijkheden, die in het leven moeten worden overwonnen, terwijl treffend van uitvoering is de symbolisering van de geboorte. Lentebloei omkranst de gestalte van een moeder, uit wier armen een kind op de aarde springt. En eindelijk zien wij de figuren van twee treurende vrouwen, bij het stoffelijk omhulsel van een doode, terwijl op den achtergrond de zerken van een begraafplaats zichtbaar zijn. De kleurschakering van dit raam is heel wat eenvoudiger, maar daardoor juist stemmiger, dan van het middelste raam; de strakke lijnen van de figuren vormen een prachtig beeld. Bron: Tielse courant

6 Hof van Arkel, Waterstraat Het gebrandschilderd raam is indertijd aan hun ouders geschonken door de 8 kinderen Oostendorp ter gelegenheid van hun 45-jarig huwelijk (31 mei 1916). Het raam is dus geplaatst in 1961 en ontworpen door Lex Ernste. Henk Oostendorp vertelt dit als de enige nog overlevende uit het gezin als hij 89 jaar oud is. De voorstelling: laat de vader (van oorsprong hoefsmid) en de moeder met kind op schoot zien. Er is bovendien een soort stamboom te zien met 8 zijtakken (de 8 kinderen). Daarboven een aantal uitvliegende vogels (de kleinkinderen) Voorts zijn schematisch het winkelpand in de Waterstraat en het bedrijfspand in de Voor de Kijkuit te zien. Het bewuste winkelpand is in herbouwd nadat het oorspronkelijke pand in 1945, drie weken voor de bevrijding, door oorlogshandelingen was vernield. Foto: 7 mei 2016 Foto :Jan Bouwhuis 7 september 2017

7 Hooogeinde 11 Het gebrandschilderd raam in het oude postkantoor. TOEKOMST POSTKANTOOR Het is de bedoeling dat het postkantoor in oude staat wordt hersteld en daarom zal er een complete renovatie plaats vinden. Het plan is 21 appartementen te realiseren met parkeerplaats. Voor zowel starters, doorstromers als senioren. De grootte van de appartementen varieert tussen de 42m2 en 150 m2. Het parkeerterrein zal opnieuw aangelegd worden met zoveel mogelijk groen, oude straatstenen, haagjes en leilindes en karakteristieke lantaarns. De voorbereidingen zijn in volle gang. De eigenaren hopen augustus 2018 te kunnen starten met verbouwen. Foto: 15 juni 2016 Bron: brief aan omwonenden Foto: Arnoud Reijnen april 2018

8 Kerkstraat 34 De gebrandschilderde ramen van de St. Ceaciliakerk (Glazenier: Georg Rueter) Drie fraaie ramen in het koor. Rechts het Samuel-raam, links het Mozes-raam en in het midden het Herdersraam. Ogenschijnlijk zulke geheel verschillende onderwerpen, doch slechts ogenschijnlijk, want hun zelfde motief: Openbaring-Ontmoeting, maakt ze tot een eenheid. Ds. Nijholt gaf van deze ramen indertijd een beschrijving. Het linker en het middenraam zijn bekostigd uit een door leden der kerk bijeengebracht fonds. Het Samuel-raam is geschonken door een lid van de kerk, ter nagedachtenis harer Moeder, die tot het geslacht van Leeuwen behoorde. De ramen zijn ontworpen en geschilderd door Georg Rueter en vervaardigd op het atelier der Gebr. Bogtman te Haarlem. Zondag 16 December 1951 zijn zij in gebruik genomen. Bron: Over de St, Ceciliakerk te Tiel N.F. Cambier van Nooten De ramen van het koor tonen de volgende voorstellingen: N.O. raam: Mozes met de stenen tafelen de berg afdalend". Z.O. raam: De jonge Samuël, luisterend naar de stem des Heren. Middenraam : De Herders in de kerstnacht". Je kan dus zeggen dat de verbindende gedachte ontmoeting of openbaring is. Foto: ds. J. Huttenga

9 Kerkstraat 34 Het Mozesraam. Exod. 34 : Het N.O. raam: Mozes met de stenen tafelen de berg afdalend De geschiedenis van de wetgeving op de Sinaï is te Iezen in Exodus 19 en 20 (tot vers 21), de aanbidding van het gouden kalf en de verbrijzeling der tafels in de hoofdstukken 31 en 32. De voorstelling op liet raam is duidelijk de afdaling na de tweede bestijging van de berg. Toen Mozes van de berg Sinaï afdaalde de twee tafelen der getuigenis nu waren in zijn hand wist. hij niet, dat de huid van zijn gelaat straalde, doordat hij met Hem gesproken had. Aaron en de Israëlieten durfden hem niet naderen." Ook zonder de boven het hoofd zichtbare lichtstralen draagt de profeet duidelijk de tekenen van de geweldige ontmoeting die heeft plaats gehad. Iets van het schrikkelijke van wie God ziet, moet sterven", ligt op het ge laat, maar tevens toont de gehele gestalte bereidheid om in vreugde het geopenbaarde mee te delen aan het volk. In zwierige gang daalt Mozes af, de zware last der steenbrokken acht hij niet. Terwijl de barre rotspartij een indrukwekkende ondersteuning is van het gebeuren, zijn er zichtplekken in het bovenste deel van het raam: dáár kwam hij vandaan. Naar de traditie van oude voorstellingen, heeft de glazenier op de wetstafelen de 10 geboden aangeduid met Romeinse cijfers, al bestonden deze tekens nog niet in de dagen van Israëls uitredding uit de slavernij. Opmerkelijk is dat de profetengestalte zich keert naar de beschouwer: profetie is zinloos zonder gemeente die het Woord hoort. Ditzelfde valt te zeggen van het rechtse raam; ook Samuël hoort het Woord om het door te geven: een profeet fungeert als mond" voor de Heer, die aldus het volk aanspreekt. Foto: ds. J. Huttenga Foto: 9 december 2017 Tekst rechter raam EXODUS 34:29 In het linker raam staat het wapen van het geslacht van Lidth de Jeude. Het is daarin opgenomen als een herinnering aan het raam dat in de St. Maartenskerk was aangebracht in 1937, bij gelegenheid dat Jhr. C. C. van Lidth de Jeude 50 jaar lid der Kerkelijke Commissie van de hervormde gemeente van Tiel was. Dit wapen voert als wapenspreuk de woorden,: Nil sine Deo (niets zonder God)

10 Kerkstraat 34 Het Z.O. raam: De jonge Samuël, luisterend naar de stem des Heren. Samuël groeit op in het heiligdom te Silo, dat een overgangsvorm was van de tent (tabernakel) waarin de ark (de kist met de stenen tafelen) werd bewaard tijdens de omzwerving door de woestijn en de grootse tempel van Salomo. Het belangrijkste deel der inventaris van het heiligdom is op het raam weergegeven: de rijk met lofwerk versierde ark, waarop de gevleugelde cherubs (engelenbeelden), de zevenarmige gouden kandelaar (door de overwogen kleurtegenstellingen in het glas schijnt het licht te branden), de tafel der toonbroden, gedekt door een fraai kleed, waarop een stapeltje toonbroden met een versierd deksel. Tenslotte het gedeeltelijk weggeschoven gordijn, tussen de ark en de verdere ruimte van het heiligdom. De pracht van het voorhangsel (met ingeweven engelenkopjes), doet misschien iets te veel denken aan de rijkdom van de latere tempel, maar het geeft de warme kleur aan het gehele tafereel. Afgebeeld is het moment waarop de jonge Samuël weet dat het de Heer is, die hem roept. De goddelijke aanwezigheid is aangeduid door de blauwe nevel boven de ark. Treffend is de aandachtige houding en het tere gebaar van de knaap: Spreek, want uw knecht hoort", en al luisterend wendt hij zich reeds om: zo zien wij in deze gestalte niet enkel de roeping uitgebeeld (de verborgen omgang van de Schepper met de mensenziel), maar tevens de profetische werkzaamheid. In de top van het raam lezen we in Hebreeuwse lettertekens de godsnaam. Het Samuëlraam. 1 Sam. 3 : 10. Foto: ds. J. Huttenga Foto: 9 december 2017 Tekst Linker raam 1 SAMUEL 3:10 In het rechterraam staat het wapen van het geslacht van Leeuwen.

11 Kerkstraat 34 Het Herdersraam. (Lukas 2 : 8-20). Het grote middenraam: De Herders in de kerstnacht". In tegenstelling tot de zijramen, zijn hier de menselijke figuren met de rug naar de kerk geplaatst: de mannen brengen (nog) geen boodschap, maar ontvangen haar; ze bevinden zich om zo te zeggen op de voorste rij in de kerk, en zijn niet anders als die achter hen zitten, geen profeten. De voorstelling is die van de herders, des nachts de wacht houdende over de kudde. Onder de talrijke schapen, tot over de verre heuvelen zichtbaar, is duidelijk een zwart schaap op te merken. (De gemeente wordt verza meld uit -alle rassen). Beschroomd luisteren de oude en jonge herders naar de in volle vlucht neerdalende Bode. In de top een grote menigte engelen, stuk voor stuk prachtig geschilderd in een rijke gouden kleur. Desondanks is dit raam van minder sterke zeggingskracht dan de beide andere, die juist zonder engelen de aanraking met de Heilige toch buiten elke twijfel doen gevoelen. De 3 glazen, elk in eigen, passende, toon vormen een harmonisch geheel door kleur en onderwerp. Foto: 9 december 2017 Teksten In het linker raam: ERE ZIJ GOD IN DE HOOGSTE HEMELEN Midden raam: EN VREDE OP AARDE LUCAS 2:14 Rechterraam: IN DE MENSEN EEN WELBEHAGEN Foto: ds. J. Huttenga

12 Kerkstraat 34 De Lutherroos Maarten Luther schrijft zelf over de Lutherroos: Nu ge vraagt, of de graveur zijn werk goed gedaan heeft, wil ik u meteen vertellen, hoe ik dit zegel bedoeld heb als een merkteken van mijn theologie. Het eerste moet een kruis zijn, een zwart kruis in een hart in zijn natuurlijke kleur, om er mij steeds weer aan te herinneren dat het geloof in de Gekruisigde ons zalig maakt. Want de rechtvaardige zal uit zijn geloof leven, uit zijn geloof aan de Gekruisigde. Zulk een hart moet midden in een witte roos staan om aan te duiden dat het geloof vreugde, troost en vrede geeft. Daarom moet die roos wit zijn en niet rood, want wit is de kleur der geesten en van alle engelen. Zulk een roos staat in een hemelsblauw veld omdat die vreugde in de geest en in het geloof de aanvang is van de komende hemelse vreugde. En dan daaromheen een gouden ring, die zegt dat deze zaligheid in de hemel eeuwig duurt en geen einde heeft en zoveel kostelijker is dan alle aardse vreugde en goed, als het goud schoner is, edeler en kostbaarder dan alle andere metalen. Bron: lutherszuidoost.nl Foto: 9 december 2017 Foto: ds. J. Huttenga

13 Kerkstraat 34 De Zwaan Naast de Lutherroos is de zwaan ook een herkenningsteken van de Lutherse kerk. Het gebruik van de zwaan als symbool vindt zijn oorsprong in een oude legende die verbonden is aan de Tjechische hervormer Johannes Hus, die aan het begin van de 15e eeuw de wantoestanden binnen de RK kerk aan de kaak stelde. Het Concilie van Trente riep hem ter verantwoording. Johannes Hus kreeg van keizer Sigismund aanvankelijk een vrijgeleide, maar dit mocht niet baten. De kerkelijke autoriteiten namen hem gevangen en veroordeelden hem tot de brandstapel. In afwachting van de voltrekking van het vonnis schreef hij: Jullie zullen nu een gans braden ( hus is het Boheemse woord voor gans) maar over 100 jaar zullen jullie een zwaan horen zingen, die gij wel moet verdragen, en daar zal het ook bij blijven, zo God het wil. Later herinnerde men zich deze woorden van Hus en meende dat het sloeg op Maarten Luther. Zo werd de zwaan het symbool van Luther en de Lutherse kerk. Foto: 9 december 2017 Bron: lutherszuidoost.nl Foto: ds. J. Huttenga

14 Stationstraat 18 De voordeur met een bovenlicht is bezet met gebrandschilderd glas, voorstellend een opengeslagen Bijbel met de tekst "Uw woord is een lamp voor mijnen voet en een licht voor mijn pad; Psalm " Foto : 8 december 2017

15 Stationstraat 16 Foto: 8 december 2017

16 De vier Gravinnen De projectgroep Gebrandschilderde Daalderop ramen betaande uit :Wim Veerman, Rob van Vulpen, Pater Bert Robben, Fred Schuitemaker, Dicky vd Horst, Henk Oostendorp, Marius Kramer en Carla Daalderop.in de vier gravinnen Van oorsprong waren de ramen geplaatst in het directie kantoor van Fa. Daalderop. Na de sloop van Daalderop en tijdelijke opslag zijn de ramen geplaatst in de kapel van Verzorgingshuis Westlede. Na de sloop van Westlede zijn de ramen aangebracht bij De Vier Gravinnen maar kwamen daar niet tot zijn recht. Op een nieuwe plaats in de Lucca-zaal zijn er daglicht LED paneel verlichting achter de ramen aangebracht. Foto: Jan Bouwhuis.

17 Heiligestraat middenraam Oude HBS In het trappenhuis bevonden zich twee hoge ramen. Op de begroting stond f. 200,-- voor de plaatsing van structuurglas. De oud leerlingen die voor het zestigjarig bestaan van de school een grote reünie hielden, brachten een veel groter bedrag bijeen. Daardoor kon aan glaskunstenaar Joep Nicolas de opdracht worden gegeven een tweetal grote glas-inloodramen te vervaardigen. Voor een bedrag van f. 2000,-- kwam de school in het bezit van twee zeldzame kunstwerken, die de loopbaan van een leerling verbeelden. Bron TOV bulletin jaargang 24 nr.3, Maart 2018 Foto s : april 2018

18 Heiligestraat Oude HBS middenraam Foto s : april 2018

19 Heiligestraat Oude HBS 1 Uitsnede middenraam 1 Foto s : april 2018

20 Heiligestraat Oude HBS Uitsnede middenraam 2 2 Foto s : april 2018

23 Heiligestraat zijraam Oude HBS In het trappenhuis bevonden zich twee hoge ramen. Op de begroting stond f. 200,-- voor de plaatsing van structuurglas. De oud leerlingen die voor het zestigjarig bestaan van de school een grote reünie hielden, brachten een veel groter bedrag bijeen. Daardoor kon aan glaskunstenaar Joep Nicolas de opdracht worden gegeven een tweetal grote glas-inloodramen te vervaardigen. Voor een bedrag van f. 2000,-- kwam de school in het bezit van twee zeldzame kunstwerken, die de loopbaan van een leerling verbeelden. Bron TOV bulletin jaargang 24 nr.3, Maart 2018 Foto s : april 2018

24 Heiligestraat Oude HBS 1 Uitsnede zijraam 1 Foto s : april 2018

25 Heiligestraat Oude HBS Uitsnede zijraam 2 2 Foto s : april 2018