Plan van aanpak werkvoorraad bodemsaneringsproblematiek gemeente Dordrecht

Transcriptie

1 bodemsaneringsproblematiek gemeente Dordrecht Gemeente Dordrecht 15 september 2004 Eindrapport 9p5610

2 Documenttitel bodemsaneringsproblematiek gemeente Dordrecht Verkorte documenttitel Status Eindrapport Datum 15 september 2004 Projectnummer 9p5610 Auteur(s) Marleen Kriekaard (Royal Haskoning) Opdrachtgever Gemeente Dordrecht

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING Aanleiding Doel Leeswijzer 3 2 SAMENVATTING WERKVOORRAAD Samenvatting rapportage raad februari Aanpassingen en onderbouwing 5 3 TOTALE KOSTEN WERKVOORRAAD GEMEENTE DORDRECHT Inleiding Opzet kostemodel Landelijke kostenbepaling voor Dordrecht Analyse Conclusies 11 4 FINANCIERING PRIORITERING Inleiding Hoofdlijnen aanpak 14 Blz. 6 INZET GEMEENTE DORDRECHT 18 7 DE CONCRETE AANPAK VAN DE WERKVOORRAAD TOT De aanpak Kosten uitvoering plan van aanpak 20 BIJLAGEN

4 3 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding 1.2 Doel In februari is de rapportage Totaalbeeld Bodemverontreinigingsproblematiek Dordrecht aan de raad gepresenteerd. Dit totaalbeeld is onderdeel van het landelijke project Landsdekkend Beeld 2005 (LDB 2005). Het Nederlandse Totaalbeeld bestaat uit ruim verdachte locaties waarvan circa tot de werkvoorraad behoren. Het aandeel van de gemeente Dordrecht hierin is een werkvoorraad van 2317 locaties. Met dit Totaalbeeld is voor de gemeente inzichtelijk gemaakt wat de totale werkvoorraad (groslijst) voor de aanpak van de bodemverontreingingsproblematiek binnen de gemeente inhoudt. Landelijk is vastgelegd dat deze bodemverontreinigingsproblematiek voor 2030 beheerst moet zijn. Dit betekent dat de gemeente in de komende jaren, tot 2030 de werkvoorraad moet aanpakken. In deze notitie wordt een aanzet gedaan in welke locaties hoe en wanneer aangepakt moeten worden. Het doel van deze notitie is om in stappen te komen tot een prioritering van de 2317 locaties die de Dordrechtse werkvoorraad omvat. Op deze manier wordt inzichtelijk welke locaties maar ook welke werzaamheden in de komende jaren moeten worden uitgevoerd. 1.3 Leeswijzer In Hoofdstuk 2 wordt een samenvatting gegeven van de werkvoorraad zoals deze in februari aan de raad is gepresenteerd. Verder wordt ingegaan op de wijzigingen die na die presentatie nog zijn doorgevoerd. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de totale kosten van de werkvoorraad. Hierin wordt aangegeven wat het landelijke kernteam voor de gemeente Dordrecht heeft berekend. Vervolgens wordt een analyse op deze berekening uitgevoerd en aangegeven waar de risico s voor de gemeente liggen. In hoofdstuk 4 wordt de financiering van de werkvoorraad beschreven en in hoofdstuk 5 worden de hoofdlijnen van de prioritering van de werkvoorraad beschreven. Hierbij wordt inzichtelijk gemaakt welke keuzes zijn gemaakt en wat het resultaat hiervan is. Belanrijk hierbij is de inzet van de gemeente. Deze wordt beschreven in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 wordt concreet aangegeven wat de gemeente de komende jaren zal gaan doen om de werkvoorraad te verminderen 2 SAMENVATTING WERKVOORRAAD 2.1 Samenvatting rapportage raad februari 2004 In februari is aan de raad de totale werkvoorraad gepresenteerd. In onderliggende paragraaf wordt een samenvatting van deze presentaties weergegeven. Het Totaalbeeld dat nu beschikbaar is omvat alle locaties in de gemeente Dordrecht waarvan de bodem op verontreiniging is onderzocht, dan wel waar op basis van (historische) bedrijfsactiviteit bodemverontreiniging mogelijk wordt geacht. Het betreft in totaal 3982 locaties. De grote hoeveelheid informatie uit het Totaalbeeld zullen wij

5 4 hieronder in een samenvatting presenteren. Voor een uitgebreidere uitleg verwijzen wij naar de rapportage Totaalbeeld gemeente Dordrecht van februari Van de 3982 locaties uit het Totaalbeeld is voor 979 locaties vastgesteld dat de bodem voldoende is onderzocht en/of gesaneerd en dat geen vervolgactie noodzakelijk is. Voor 686 locaties is de verdenking op verontreiniging zo gering dat in het kader van de bodemsaneringsoperatie geen onderzoek noodzakelijk is. Dit betekent dat de werkvoorraad, alle locaties met (potentieel) ernstige bodemlocaties bestaat uit 2317 locaties. Met deze 2317 locaties moet in de komende jaren iets gebeuren. Deze 2317 locaties bevinden zich niet allemaal in hetzelfde onderzoeksstadium. We onderscheiden daarbij de volgende hoofdlijnen: - het saneringsspoor, met locaties waarvan wij nu al weten dat ze gesaneerd moeten worden; - het onderzoeksspoor met locaties waar nader (bodem)onderzoek nodig is; - locaties die eerst gescreend moeten worden om de verdenking op bodemverontreiniging te bevestigen. Tevens is voor 61 locaties de status niet bekend. Saneringspoor Van de 2317 locaties uit de werkvoorraad weten we nu dat op 146 locaties sanering of beheersing van de bodemverontreiniging noodzakelijk is (saneringsspoor). Onderzoeksspoor Voor 314 locaties die al zijn onderzocht is nader onderzoek noodzakelijk om de ernst en de urgentie van de verontreiniging vast te stellen. Te screenen locaties Voor 1796 locaties uit de werkvoorraad die nu op basis van (historische) bedrijfsactiviteiten) in potentie ernstig zijn verontreinigd, zal een screening worden uitgevoerd om dit vermoeden te bevestigen. Wanneer dit vermoeden is bevestigd zal worden overgegaan op bodemonderzoek.

6 5 Onderstaande figuur geeft een overzicht van de verdeling van de locaties uit het Totaalbeeld over de verschillende sporen. Samenvatting totaalbeeld 3982 Locaties 979 locaties Voldoende onderzocht en/of gesaneerd: 686 locaties Onvoldoende verdenking bodemverontreiniging: 2317 Locaties Vervolgactie Werkvoorraad: 1796 Screening Geen vervolgactie Geen vervolgactie 61 onbekend 146 locaties 314 Locaties Saneringsspoor Onderzoeksspoor Figuur 1. Samenvatting verdeling locaties Totaalbeeld over de verschillende sporen 2.2 Aanpassingen en onderbouwing In de periode na indiening bij de raad is door de gemeente nog een aantal aanpassingen gedaan. Deze aanpassingen waren vooral gericht op de statusvelden. Door bijvoorbeeld het verder invullen van de velden x,y coördinaten, adresgegevens, UBI s (Uniforme Bron Index) en vervolg is een beter beeld gekregen van de ligging van de locaties en hun achtergrondinformatie waardoor door het filteren van dubbelingen en onvoldoende verdenking een aantal locaties zijn komen te vervallen. Een en ander heeft er toe geleid dat de werkvoorraad in plaats van de eerder genoemde 2317 locaties slechts 1918 locaties bevat. In de prioritering zijn we van deze aantallen uitgegaan. In figuur 2 zijn de uiteindelijke aantallen waar we in de prioritering meewerken weergegeven. Hieruit blijkt dat de verdeling van de locaties over het onderzoeks-, saneringsspoor en de screening anders zijn dan in voorjaar 2004 gerapporteerd, namelijk: - bij 1387 locaties moet eerst de verdenking van een bodemverontreiniging worden bevestigd (screening); - voor 279 locaties, die al zijn onderzocht is nader onderzoek nodig om de ernst en urgentie van de verontreiniging vast te stellen (onderzoeksspoor); - van 134 locaties is bekend dat sanering of beheersing nodig is (saneringsspoor).

7 6 Figuur 2. Uitgangspunt van verdeling locaties Totaalbeeld voor de prioritering De ligging van deze locaties in Dordrecht is op kaart 1 in bijlage 1 weergegeven. 3 TOTALE KOSTEN WERKVOORRAAD GEMEENTE DORDRECHT 3.1 Inleiding In het kader van de inventarisatie voor Landsdekkend Beeld 2005 is, door de landelijke kerngroep landsdekkend beeld, een kostenmodel ontwikkeld. Het doel van dit kostenmodel is om een inschatting te maken wat de totale bodemsaneringsoperatie gaat kosten. Op basis daarvan is een inschatting van de verdeling van de middelen over de verschillende instanties bepaald. Met behulp van dit kostenmodel is voor de landelijke inventarisatie de totaal kosten van de bodemsaneringsoperatie in geschat. De totale kosten van de bodemsaneringsoperatie voor landbodems in het stedelijk- en landelijk gebied worden met behulp van het kostenmodel conservatief geraamd op 9,8 miljard. In dit bedrag zijn niet de kosten betreffende de aanpak van asbest 1, diffuse bodemverontreiniging en waterbodems 2 meegenomen. De kosten die zijn verbonden met locaties vallend onder de specifieke convenanten (gasfabriekterreinen, de Stichting Bodemsanering NS en de gedragslijnen in zake bodemverontreiniging in Staatseigendommen) maken ook geen deel uit van dit bedrag. In dit hoofdstuk voeren wij een analyse uit van het kostenmodel om een inschatting te kunnen maken in hoe verre de landelijke inschatting een reële inschatting is. Daarbij 1 Ongeveer 2,3 miljard 2 Een quick scan naar de waterbodemproblematiek in het kader van het bepalen van de werkvoorraad gaf aan dat deze problematiek landelijk ongeveer 4,6 miljard bedraagt

8 7 gaan wij in op eventuele financiële consequenties en risico s voor de gemeente Dordrecht. 3.2 Opzet kostenmodel Het kostenmodel berekent voor soortengroepen van locaties het relatieve aandeel van een regio in de totale landelijke saneringskosten. Input voor deze berekening is het aantal locaties en de gemiddelde kosten van onderzoek en sanering. Twee elementen in het model zijn zeer bepalend voor deze gemiddelde kosten: - de doorstroompercentages voor de verschillende soorten locaties naar de verschillende onderzoeksfasen; Hiermee wordt berekend van hoeveel van de in de werkvoorraad opgenomen locaties verwacht mag worden dat deze na onderzoek verder onderzocht dan wel gesaneerd moeten worden. - De verschillende gemiddelde kosten voor onderzoek en saneringen van de verschillende soorten locaties. Beide elementen zijn bepaald voor 4 soort locaties geheel gebaseerd op de uniforme bronvermelding. In het model zijn de volgende doorstroomfactoren en gemiddelde kosten gehanteerd voor: - Tanks - Dempingen - Locaties met gemiddeld lage kosten zoals bijvoorbeeld benzine servicestations, spoorwegemplacement, ophooglaag met baggerspecie. - Locaties met gemiddeld hoge kosten, zoals bijvoorbeeld verffabriek, defensieterrein, chemische reinigingsbedrijf. In onderstaande alinea s worden de verschillende doorstroomfactoren en de verschillende kostenindicaties per fase en per soortgroep besproken. Gemiddelde kosten voor verschillende fasen De systematiek van het landelijke kostenmodel gaat uit van gemiddelde kosten voor onderzoek en sanering. De te saneren locaties worden op basis van verontreinigingsbron (UBI-code) ingedeeld in hoge of lage kosten. Daarnaast zijn voor onderzoek ook standaardkosten opgenomen. In onderstaande tabel zijn deze kosten weergegeven. De kosten zijn met behulp van werkelijk gemaakte kosten van reeds afgeronde saneringen bepaald. Ook aan de hand van deze kosten zijn de verschillende soorten locaties over de soortgroepen verdeeld.

9 8 Tabel 1. Geschatte kosten per categorie Onderzoeksfasen Kosten in euro s Tanks Demping Lage kosten Hoge kosten HO/OO NO SO/SP SA HO/OO: Historisch en oriënterend onderzoek NO: Nader onderzoek SO/SP: Saneringsonderzoek/ saneringsplan SA: Sanering Doorstroomfactoren In beginsel bestaat het bodemsaneringtraject uit een aantal elkaar opvolgende fasen. Binnen dit traject vallen steeds locaties af waar geen verder onderzoek of sanering nodig is. Het percentage van de locaties dat doorstroomd naar een vervolgfase wordt mede bepaald door het type verontreiniging. Het doorstroompercentage wordt gedefinieerd als de verhouding tussen het aantal locaties in een fase en het aantal locaties dat door gaat naar een vervolgfase. Het doorstroompercentage is afgeleid van ervaringsgegevens die door de bevoegde overheden zijn verstrekt. In tabel 2 is opgenomen wat de onderverdeling van de doorstroompercentages per fase is. Tabel 2 geschatte doorstroompercentage voor een aantal fasen uit het Wbb onderzoeks- en saneringstraject Fase Doorstroompercentages Tanks Demping Lage kosten Hoge kosten HO/OO NO 41,2 45,3 53,4 53,4 NO SO/SP 24,7 27,5 44,1 44,1 SO/SP SA 67,2 76,5 78,2 81 HO/OO: Historisch en oriënterend onderzoek NO: Nader onderzoek SO/SP: Saneringsonderzoek/ saneringsplan SA: Sanering 3.3 Landelijke Kostenbepaling voor Dordrecht Het landelijke kernteam heeft voor de gemeente Dordrecht een kostenbepaling uitgevoerd. Hierbij is het kernteam uitgegaan van 1918 locaties die de gemeente heeft aangeleverd. Het kernteam heeft de aangeleverde database bewerkt en heeft voordat zij de kostenbepaling heeft uitgevoerd 29 % van de locaties laten afvallen op basis van onder andere te weinig verdenking, voldoende onderzocht, dubbelingen met andere databases. In tabel 3 is de onderverdeling zoals deze door het kernteam is gemaakt weergegeven.

10 9 Tabel 3. Hoeveelheid locaties per onderzoeksfase Onderzoeksfase Aantal locaties Doorstroompercentages 3.4 Analyse HO/OO % NO % SO/SP % SA % Zorgmaatregelen 58 HO/OO: Historisch en oriënterend onderzoek NO: Nader onderzoek SO/SP: Saneringsonderzoek/ saneringsplan SA: Sanering Hiermee komen de geraamde kosten voor de gemeente Dordrecht op Zoals hierboven aangegeven is het landelijke kostenmodel niet op de gehele werkvoorraad van de gemeente Dordrecht toegepast. Aangezien op basis van deze berekeningen het indicatieve budget vanuit VROM wordt verdeeld verdient deze berekening de aandacht. In onderstaande tekst wordt voor zowel de doorstroompercentages als de kostenbepaling de kanttekeningen door gesproken. Doorstroompercentages Ten aanzien van de doorstroompercentages kan voor de gemeente Dordrecht de volgende aantekening worden gemaakt: In het algemeen kan geconcludeerd worden dat de doorstroompercentage, gehanteerd door de landelijke werkgroep, goed overeen komen met de doorstroompercentages die ook in andere kostenmodellen zijn aangehouden. Bij een vergelijk tussen de landelijke doorstroompercentages en doorstroompercentages die uit de werkzaamheden van de gemeente Dordrecht kunnen worden afgeleid kan het volgende geconcludeerd worden: - Wanneer de landelijke systematiek wordt aangehouden stroomt 12 % van de locaties van fase 0 (pre Historisch Onderzoek) door naar de saneringsfase. - Wanneer we aan de hand van de door de gemeente aangepakte locaties een percentages bepalen komt dit neer op 14 %. Dit verschil wordt met name veroorzaakt omdat binnen de gemeente met name is gerekend met locaties waar de kans op een verontreinigingsbron groter is dan bij de nu nog resterende locaties. Het landelijke doorstroompercentage kan dus goed voor de gemeente Dordrecht worden aangehouden. Ten aanzien van de doorberekening van het landelijke kostenmodel voor locaties in de verschillende fasen valt voor de gemeente Dordrecht op dat:

11 10 Er zitten verschillen tussen de hoeveelheid locaties in de werkvoorraad die zijn gebruikt in het kostenmodel en de hoeveelheid zoals is aangeleverd door de gemeente. Het gaat hierbij om 29 %. Dit is onder te verdelen in: dempingen die zijn weggevallen (dit komt neer op circa 10 miljoen euro voor het gehele traject) andere locaties (in dit geval is het moeilijk om een kostenindicatie te leveren). Wanneer we er vanuit gaan dat dit 23 % van het totaal aantal locaties is correspondeert dit met 23 % van de totale kosten circa 14 miljoen euro. Dit betekent dat de kosteninschatting zoals deze is uitgevoerd door het landelijke team een onderschatting is van circa 25 miljoen euro. Voor de berekeningen van de werkvoorraad en de prioritering van de locaties en werkzaamheden in de gemeente Dordrecht zijn wij uitgegaan van de database zoals deze door de gemeente is aangeleverd en niet de netto database van de landelijke werkgroep. Kostenbepaling De kostenbepaling per onderzoek, per soortgroepen en de indeling van deze soortgroepen zijn door het landelijke team gedaan aan de hand van gegevens zoals aangeleverd door de verschillende bevoegde gezagen statistisch onderbouwd. Deze gegevens waren echter niet voldoende onderscheidend om meer dan 4 soortgroepen te maken. Daarnaast konden ook niet meer onderscheidende aspecten dan UBI (uniforme bronvermelding) worden meegenomen. Ten aanzien van de kosten zijn daarom de volgende kanttekeningen te maken: - De landelijke kostenberekening gaat uit van standaard locaties waarbij de locaties op basis van UBI s worden ingedeeld in tanks, dempingen, gemiddeld lage- en gemiddeld hoge saneringskosten. De gemiddelde kosten per type sanering zijn gebaseerd op kosten die gemaakt zijn in het verleden. Bij de bevoegde overheden waren niet voor alle UBI s (genoeg) werkelijk gemaakte kosten aanwezig. Deze zijn vervolgens op basis van expert judgement in een klasse ingedeeld. Of de beleidsveranderingen, zoals aangegeven in de bodem beleidsbrief van december 2003 in de kostenbepaling zijn meegenomen is niet duidelijk. - Verder is in het kostenmodel uitgegaan van de kosten die gemaakt moeten worden om de lokale bronnen, verontreinigingen waar een aanwijsbare oorzaak is en zich vaak beperken tot een overzichtelijk gebied, te verwijderen. De kosten voor afvoer en verwerking van diffuse verontreinigingen, verontreinigingen die zich uitstrekken over grotere gebieden (bijvoorbeeld terreinen die zijn opgehoogd met verontreinigd materiaal) zijn niet meegenomen. Een voorbeeld van het verschil in kosten hiervan zijn de berekende saneringskosten voor een herontwikkelingsproject. Met behulp van het kostenmodel komen de kosten op circa 2,5 miljoen euro terwijl in de voorlopige exploitatiekosten van het project de saneringskosten zijn geraamd op 12,5 miljoen. - In het kostenmodel is niets meegenomen over bodemgesteldheid en geohydrologie. Althans deze aspecten zijn niet al kostenonderscheidend op locatieniveau in het model meegenomen. Een voorbeeld hiervan is dat voor de gehele gemeente Dordrecht is gekozen voor geologie Zeeklei. Echter een deel van de gemeente is gebouwd op zand. Een verontreinigingsspot op een locatie met een zandige ondergrond kan een grotere verspreiding tot gevolg hebben.

12 11 Deze verspreiding kan kostenverhogend werken. Wanneer we aannemen dat ongeveer de helft van de locaties op zand ligt betekent dit dat, ongeveer de helft van de locaties die nu in de categorie lage kosten zitten dan in de categorie hoge kosten vallen. Dit komt neer op circa 11 miljoen meerkosten. - Bij de kosteninschatting is er vanuit gegaan dat uitschieters naar boven en beneden elkaar compenseren. Het is echter de vraag of dit bij de gemeente Dordrecht het geval is. Wanneer een aantal grote saneringen aanwezig zijn is gezien de hoeveelheid locaties die het traject doorlopen de kans klein dat deze hoge kosten worden gecompenseerd door een groot aantal locaties die goedkoop uitvallen. Om dit te voorkomen hebben we in deze analyse de uitschieters (zie hieronder) apart genomen. Voor de overige locaties kunnen we er vanuit gaan dat deze elkaar uitmiddelen. Uitzonderingsgevallen Bij de kostenberekening wordt, zoals hierboven ook al aangegeven uit gegaan van standaard locaties. Locaties als Polder Stededijk, Gips houtbereiding en Penn&Bauduin (bedrijfsterrein Louter Bloemen) zijn dus als hoge kosten saneringen meegenomen. Dit betekent dat voor deze locaties een totale saneringskosten inschatting van circa 1,2 miljoen euro is opgenomen. Deze kosten staan niet in verhouding met de schattingen die op basis van de uitgevoerde onderzoeken zijn gedaan: totaal circa 26,6 miljoen euro (respectievelijk miljoen euro, 7,1 miljoen euro en circa 6,0 miljoen euro). 3.5 Conclusies Wanneer de berekening van de landelijke kerngroep wordt overgenomen door VROM en als alleen op basis van deze berekening de budgettoekenning zal plaats vinden zijn er een aantal aandachtspunten voor de gemeente Dordrecht te benoemen: - Doordat in het landelijke kostenmodel geohydrologie op locatieniveau voor de saneringskosten niet onderscheidend is en de geohydrologie voor de gehele gemeente is gezet op zeeklei kunnen de totale kosten, onder invloed van die locaties die op zand liggen, voor de gemeente hoger uitvallen (gebaseerd op het uitgangspunt dat ongeveer de helft van de locaties die nu in de categorie lage kosten zitten dan in de categorie hoge kosten vallen. Dit komt neer op circa 11 miljoen meerkosten. - Niet alle locaties die volgens de gemeente onderzocht dan wel gesaneerd moeten worden zijn door het landelijke team in de berekening van de indicatieve budget meegenomen. Het gaat hierom 227 dempingen, gemiddeld 10 miljoen euro en nog eens 327 andere locaties die niet zijn meegenomen. Op basis van het uitgangspunt dat al deze locaties in de pre Historisch Onderzoek-fase zitten komt dit neer op gemiddeld 16 miljoen meerkosten of op basis dat deze locaties gemiddeld verdeeld zijn is dit 23 % van de kosteninschatting, 18 miljoen euro. - De kosten per project kunnen hoger uitvallen doordat in het kostenmodel alleen de kosten voor sanering van puntverontreinigingen zijn meegenomen. De kosten voor afvoer van diffuus verontreinigde grond kan in een herinrichtingsproject ook een grote kostenpost vormen. - In het landelijke kostenmodel is uitgegaan van een uitdemping van extreem hoge en lage kosten. Gezien de hoeveelheid locaties die de werkvoorraad van Dordrecht bevat kan dit tegenvallen. Hiertoe hebben wij de extreme uitschieters uitgefilterd en apart geraamd. Op deze manier gaat de het uitdemping theorie van het landelijke team wel op.

13 12 4 FINANCIERING - Locaties als Polder Stededijk, Gips houtbereiding en Penn en Bauduin zijn niet als zodanig in de berekening meegenomen. Het gaat hierom circa 26,6 miljoen euro. Voor deze locaties is een knelpuntenstatus aangegeven bij VROM en heeft de nodige aandacht van de gemeente. Om niet voor onnodige verrassingen te komen te staan blijft het belangrijk om de gang van zaken rondom deze locaties goed te volgen. Landelijk was de kosteninschatting voor de gehele werkvoorraad circa 62 miljoen. Op basis van bovenstaande kan dit een onderschatting van circa 60 miljoen zijn. Hiermee komen de kosten van de totale werkvoorraad van de gemeente op 122 miljoen euro. In hoofdstuk 4 wordt een verdeling van deze totale kosten over de verschillende financierders weergegeven. De gemeente heeft inmiddels een signaal over de financiële onderschatting van locaties als Polder Stededijk, Gips houtbereiding en Penn en Bauduin aan het MInisterie van VROM afgegeven. Maar daarnaast zal tevens een signaal moeten worden afgegeven over de overige onderschattingen van de kosteninschatting van de gemeente Dordrecht. Voor de financiering van de genoemde kosten van de bodemsaneringsoperatie zijn een aantal financieringsstromen te onderscheiden: - Wbb (landelijk gebied); Rijksbijdrage voor bodemsanering in het landelijke gebied - ISV (investeringsbudget stedelijke vernieuwing); Rijksbijdrage voor bodemsanering in het stedelijke gebied. - Bedrijvenregeling (bedrijventerreinen); Rijksbijdrage voor bodemsanering op in gebruik zijnde en blijvende bedrijfsterreinen. - Overige convenanten Stichting BodenSanering op Bedrijventerreinen (BSB), Stichting Bodemsanering NS-terreinen (SBNS) - Marktgeld. Private partijen (, projectontwikkelaars, particulieren,bedrijven). Gemeente als private partij. Om inzicht in de bijdrage vanuit de verschillende budgetten te krijgen is voor de verschillende locaties binnen de gemeente een indeling gemaakt. Deze indeling is gedaan op basis van grondgebruik en eigendom. In tabel 4 is deze verdeling weergegeven. Voor 224 locaties kon niet worden aangegeven onder welke financieringsstroom ze vallen.

14 13 Tabel 4 Verdeling van financiering en eigendom (aantal locaties en clusters) Totaal aantal eigendom van de gemeente eigendom van overige derden Landelijk gebied Stedelijk gebied Bedrijvenregeling Onbekend 224 TOTAAL BSB SBNS In tabel 4 is te zien dat de locaties zowel in het stedelijk (45%) als in het landelijk (38 %) gebied liggen. Slechts 17 % van de locaties liggen op bedrijventerreinen. Circa 20 % van de locaties is in eigendom van de gemeente. In tabel 5 is de verdeling in euro s weergegeven waarbij we uitgaan van een totaal raming van 122 miljoen euro (62 miljoen geraamd door het landelijke kostenmodel en 60 miljoen onderschatting zoals in hoofdstuk 3 onderbouwd). Tabel 5 Verdeling van financiering en eigendom (aantal locaties en clusters) Eigendom gemeente Eigendom bedrijven Eigendom particulieren Eigendom SBNS Eigendom Onbekend Landelijk 6,3 1,0 33,4 14,2 Stedelijk 12,2 7,1 29,3 0,2 Bedrijvenregeling 4,9 13,2 0,2 TOTAAL 23,4 21,3 62,7 0,4 14,2 Binnen de gemeente Dordrecht wordt met locaties (reeds onderzochte bodemverontreinigingen) en clusters (potentieel verdachte nog niet onderzochte bodemverontreinigingen) gewerkt. In tabel 6 wordt voor de totale werkvoorraad in aantallen een opsplitsing naar locaties en clusters gegeven Tabel 6. Verdeling van financiering en eigendom (voor locaties en clusters afzonderlijk) Totaal Totaal Locaties Clusters Locaties Clusters Locaties Clusters SBNS- aantal aantal eigendom eigendom eigendom eigendom BSB BSB locaties locaties clusters gemeente gemeente derden derden Landelijk gebied Stedelijk gebied Bedrijvenregeling Onbekend Op basis van de werkvoorraad heeft VROM alle bevoegde gezagen een indicatief budget toegezegd. Voor de gemeente Dordrecht ligt dit op 4 miljoen euro voor de volgende programmaperiode ( ). Dit betekent dat de gemeente slechts een miniem deel van de kosten van de aanpak van werkvoorraad voor haar rekening kan nemen. Het vraagt om een strategie m.b.t. de inzet van de schaarse bodemsaneringsmiddelen de komende 5 jaar resulterend in een prioritering.

15 14 5 PRIORITERING 5.1 Inleiding Met het Totaalbeeld is voor de gemeente Dordrecht de werkvoorraad voor de bodemverontreinigingsproblematiek in beeld. De kosten van de werkzaamheden die, conform de NMP-3 doelstelling voor 2030 moeten worden uitgevoerd, zijn daarnaast met behulp van onderliggende studie bepaald. Tevens is voor deze kosten bepaald wie voor welk deel verantwoordelijk is. Maar waar moet men beginnen? In het landelijke ISV-kader wordt beschreven dat om de NMP-3 doelstelling te halen de verschillende overheden iedere periode circa 20 % van de totale werkvoorraad moeten wegwerken. In dit hoofdstuk beschrijven we de hoofdlijnen van de aanpak van de totale werkvoorraad tot Deze aanpak krijgt vervolgens zijn weerslag op de werkzaamheden van de komende jaren. Deze werkzaamheden staan beschreven in het meerjarenprogramma Om te komen tot een overzicht van de totaal aanpak van de werkvoorraad van de gemeente Dordrecht zijn ter verkenning een aantal scenario s doorgerekend. Het gaat hierbij om de volgende scenario s: Scenario 1: De gemeente Dordrecht draagt zorg voor het basisniveau van bodeminformatie. Dit betekent dat voor alle nog niet onderzochte locaties en clusters het informatieniveau op Oriënterend onderzoek moet worden gebracht. De overige werkzaamheden zouden, voor 2030, door derden moeten worden opgepakt. Scenario 2: De gemeente Dordrecht draagt zorg voor de aanpak van alle statische locaties, dat wil zeggen de locaties waar geen ruimtelijke of economische ontwikkeling is te verwachten. Dit betekent dat voor deze locaties het informatieniveau op oriënterend onderzoek moet worden gebracht en bij voldoende middelen afronding van onderzoek en sanering voor Scenario 3: De gemeente draagt zorg voor de dynamische locaties waarbij de middelen worden ingezet om stagnatie van ontwikkelingen door bodemverontreiniging te voorkomen. Dit betekent dat voor alle locaties in de ruimtelijke ontwikkelingsprojecten het informatieniveau op Oriënterend onderzoek moet worden gebracht en bij voldoende middelen afronding van onderzoek en sanering. Deze werkzaamheden moeten echter wel voor 2010 worden uitgevoerd. Deze berekeningen van de verschillende scenario s zijn opgenomen in bijlage 3. Vanuit deze scenario s komen we tot 5 hoofdactiviteiten die door de gemeente kan worden uitgevoerd. 5.2 Hoofdlijnen aanpak De gemeente zal in haar aanpak van de bodemverontreinigingsproblematiek een vijftal hoofdactiviteiten volgen. - Gemeentelijk onderzoek en sanering - Bodemaanpak in samenhang met ruimtelijke ontwikkelingen - Stimuleren van derden - Juridische stappen - Bodeminformatie Beheer Het accent op deze hoofdactiviteiten is afhankelijk van de rol die de gemeente wil spelen. De verschillende hoofdactiviteiten worden in onderliggende paragraven verder

16 15 toegelicht. In hoofdstuk 6 wordt ingegaan op welke activiteiten de gemeenten het accent wil leggen Gemeentelijk onderzoek en sanering. Sanering Gemeentelijk onderzoek en sanering verstaan we die werkzaamheden die de gemeente moet oppakken voor: - Gemeentelijk eigendom; 21,7 % van de potentieel verontreinigde locaties is eigendom van de gemeente. Dit wordt geraamd op 13 tot 26,5 miljoen euro aan onderzoek en sanering wat ten lasten van de gemeente komt. - Vangnet gevallen Dit zijn gevallen waarbij de verantwoordelijke, financieel niet draagkrachtig genoeg is om de werkzaamheden in het kader van de bodemverontreiniging te financieren. Wanneer deze locatie in het kader van milieuhygiënische risico s moet worden aangepakt zal de gemeente daar voor opdraaien. Daarnaast vallen hier ook locaties onder waar de eigenaar niet kan worden aangesproken en de veroorzaker onvindbaar is. Circa 52 % van de totale werkvoorraad valt in de categorie particulieren (geraamd op 32 tot 63 miljoen euro). Deze categorie zijn potentiële vangnetgevallen. Een inschatting van het totaal aantal vangnet gevallen is moeilijk, maar op dit moment gaan wij uit dat circa 90 % van de gevallen uiteindelijk op kosten van de gemeente onderzocht en of gesaneerd moeten worden. Dit betekent 29 tot 57 miljoen euro ten laste van de gemeente valt. Deze zeer voorlopige ramingen betreffende de periode tot Op grond van nader bodemonderzoek en door toekomstige planontwikkeling zal moeten blijken dat de feitelijke gemeentelijke lasten aanzienlijk lager zullen zijn. Voor de periode tot en met 2009 is ter indicatie voor de saneringskosten de lasten voor de gemeente bepaald. In het verleden zijn in het kader van de Wet bodembescherming verschillende bestuurlijke afspraken gemaakt over saneringstijdstippen van locaties binnen de gemeente. Deze afspraken zijn gebaseerd op ernst van de verontreiniging en urgentie van saneren. Als rechtstreekse gemeente draagt de gemeente Dordrecht zorg voor de afhandeling van die locaties waar reeds wettelijke verplichtingen vanuit de Wet bodembescherming zijn. Dit betekent dat alle locaties, waar een urgentie is afgegeven met saneren voor 2009, de hoogste prioriteit krijgen. Ter indicatie is voor de komende periode een berekening gedaan. De werkzaamheden die voortkomen uit de verplichtingen vanuit de Wet bodembescherming bedragen circa 2,1 miljoen euro. Van deze 2,1 miljoen euro valt circa 1,5 miljoen onder de bedrijvenregeling. De overige euro komt ten laste van locaties die in particulier eigendom zijn. Via vangnet gevallen (de eigenaar kan de sanering niet opbrengen) kan vervolgens circa euro ten lasten van de gemeente komen. Onderzoek Naast de wettelijke verplichting in het kader van de Wet bodembescherming zal de gemeente ook zorg moeten dragen dat voor 2030 de werkvoorraad is weggewerkt en de bodemverontreinigingproblematiek als geheel is beheerst. Hiertoe zal de gemeente in de komende jaren verschillende onderzoeken uitzetten om de verontreinigingproblematiek beter in beeld te krijgen. Deze onderzoeken moeten de volgende vragen beantwoorden: Welke locaties en clusters kunnen van de lijst van werkvoorraad worden afgevoerd? En kunnen zonder bodemprobleem aan de

17 16 maatschappij worden teruggegeven? Waar zitten en wat zijn de problemen? Dit kan worden gedaan door gerichter te onderzoeken (bijvoorbeeld branche onderzoek) of door bijvoorbeeld een gebiedsgerichte aanpak na te streven (bijvoorbeeld raamsaneringsplan binnenstad). Maar ook het invullen van het nieuwe beleid, waarbij wordt gestreefd naar een meer risicobenadering en de het saneringscriterium een centrale rol krijgt kan leiden tot een andere aanpak. Deze aanpak kan samen met meer gerichter onderzoek leiden tot een efficiëntere en eventueel goedkopere aanpak van bodemverontreiniging in de toekomst. De kosten zijn weergegeven in tabel 7. De ligging van deze locaties en clusters zijn weergegeven in kaart 2 opgenomen in bijlage 2. Het gaat hierbij om de volgende categorieën: Dempingen Potentieel ernstig verontreinigde clusters Gemeentelijke eigendommen Tabel 7. Werkzaamheden en kosten voor clusteronderzoek in euro s Soort cluster Aantal Kosten onderzoek * Dempingen (Historisch Onderzoek) 654 Circa Potentieel ernstig verontreinigde clusters 738 Circa (categorien 5, 6, 7 en 8) (Historisch Onderzoek) Gemeentelijk eigendom (Historisch Onderzoek- Orienterend Onderzoek) 210 Circa * Op basis van het kostenmodel (doorstroomfactoren en standaard kosten) Bodemaanpak in samenhang met ruimtelijke ontwikkelingen Vanuit de beleidsbrief bodem die in december 2003 door de staatssecretaris aan de Tweede Kamer is aangeboden is af te leiden dat de aanpak van bodemverontreiniging steeds meer zal moeten aansluiten bij ruimtelijke ontwikkelingen. Om dit te stimuleren is het van belang dat de gemeente daar waar ruimtelijke ontwikkelingen plaats gaan vinden de bodeminformatie op een basis niveau (Historisch Onderzoek Orienterend Onderzoek) brengt. De bodemmedewerkers van de gemeente en de milieudienst Zuid- Holland Zuid hebben daarin een faciliterende rol en dragen zorg voor de informatie aan de projectleiders van de andere sectoren. Dit betekent dat voor alle locaties in de ruimtelijke ontwikkelingsprojecten het informatieniveau op het basis niveau (oriënterend onderzoek) moet worden gebracht. In kaart 3 opgenomen in bijlage 3 zijn voor de verschillende RO-projecten die in de komende periode spelen de verdachte clusters en locaties weergegeven. In tabel 8 is een overzicht weergegeven hoeveel verdachte locaties en clusters per project aanwezig zijn. Tabel 8 RO-projecten en nog te onderzoeken cluster en locaties Project Aantal locaties Aantal clusters Totaal Amstelwijk-West Dordt west Dordtse Kil I&II

18 17 Dordtse Kil III Dordtse Kil IV Golf en wonen Jagers en Windhondenpolder 1 1 Leerpark 4 4 Louter Bloemen Oostpoort 2 2 Quickterrein Spoorzone Stadswerven Stationsomgeving Zeehavengebied TOTAAL Om al deze locaties op een basis informatie niveau te brengen ( tot en met oriënterend onderzoek) is circa euro nodig. De trend dat de aanpak van bodemverontreiniging steeds meer alleen zal worden opgepakt in samenloop met ruimtelijke ontwikkelingen leidt er toe dat de gemeente ook steeds meer moet proberen om statische locaties waar verontreinigingen aanwezig zijn te dynamiseren. De gemeente zal hiertoe in de komende jaren een actieve rol spelen zowel intern (andere afdelingen) als extern (projectontwikkelaars). In samenspraak met de interne afdelingen zullen de statische locaties onder de aandacht worden gebracht (zowel intern als extern) om ze op die manier dynamisch te maken. Door bijvoorbeeld ISV-subsidie voor de aanpak van de bodemproblematiek kan een statische locatie in eens financieel aantrekkelijk worden en ruimtelijke ontwikkelingen hun doorgang hebben Stimuleren van derden Het stimuleren van derden om bodemverontreiniging aan te pakken kan op verschillende manieren. Een manier is door middel van co-financiering vanuit de ISV- Wbb bodemmiddelen. Daarnaast biedt bijvoorbeeld ook de bedrijvenregeling (de subsidieregeling voor bedrijven, die een bodemsanering moeten uitvoeren) een stimulans voor derden om bodemverontreiniging aan te pakken. Van de potentiële verontreinigingen liggen 17 % op bedrijventerreinen. De gemeente zal in de komende jaren (met name de eerste programmaperiode omdat de bedrijven zich voor 2006 moeten aanmelden) de bedrijvenregeling bekend maken door voorlichting te geven en bedrijven behulpzaam te zijn bij het aanvragen van de subsidie. Een andere vorm van stimuleren van derden is het beter inzichtelijk maken van de bodemverontreinigingsproblematiek. Door de gegevens van de werkvoorraad vrij toegankelijk te maken via de gemeentelijke web-site is het voor iedereen duidelijk of zij te maken hebben met een potentieel verontreinigde locatie of niet. Doordat eigenaren af willen van deze verdachte status zal onderzoek nodig zijn. In het algemeen maar vooral bij bijvoorbeeld verkoop zal dan sneller bodemonderzoek worden uitgevoerd.

19 Juridische stappen Naast het stimuleren van derden kan de gemeente ook via het juridisch instrumentarium veroorzakers en eigenaren van bodemverontreiniging aanspreken op hun plicht om deze bodemverontreiniging aan te pakken. Hiertoe zullen voor de verschillende locaties in de werkvoorraad juridische toetsen moeten worden uitgevoerd waarbij inzichtelijk wordt gemaakt wie aansprakelijk en verantwoordelijk is voor de aanpak van de bodemverontreiniging. Daarnaast hebben juridische toetsen ook een ander doel. Uit de verdeling van de ligging en dus de financiering van de locaties blijkt dat voor zowel het stedelijke als het landelijke gebied voor de gehele werkvoorraad het zwaartepunt ligt bij locaties in eigendom van particulieren. Zoals ook in paragraaf aangegeven kan bij een deel van deze particulieren de kosten wel eens zo hoog oplopen dat zij financieel niet draagkrachtig zijn om dit op te lossen. Hierdoor komen de uiteindelijke kosten van bodemsanering ten laste van de gemeente. Op dit moment gaan wij er vanuit dat dit geldt voor 90 % van de locaties. Door juridische toetsen, bijvoorbeeld gekoppeld aan historisch onderzoek, kan een beter inzicht verkregen worden in een betere onderbouwing van dit percentage en kan eventueel dit percentage ook aangepast worden. Een juridische toets is overigens voor alle locaties in alle stadia van belang en wordt na ieder bodemonderzoek uitgevoerd. Het actief aanschrijven van deze veroorzakers/eigenaren is een belangrijke activiteit Bodeminformatie Beheer Om als gemeente een faciliterende rol te vervullen richting externe partijen is het van belang dat het informatie beheer (zodat de informatie juist is en juist blijft) op orde is. Zoals in paragraaf aangegeven kan door de bodeminformatie vrij toegankelijk te maken kunnen derden gestimuleerd worden. Om de bodeminformatie vrij toegankelijk te maken ( via het bodemloket) zal de kwaliteit van deze informatie wel gewaarborgd moeten zijn. In de afgelopen periode is er door de gemeente hard gewerkt aan de implementatie van GLOBIS en de totstandkoming van de werkvoorraad Vanuit het onderliggende onderzoek is echter gebleken dat de bodeminformatie binnen Strabis niet altijd volledig is. De eerste prioriteit zou dan ook een up-date en complementeren van de bodemgegevens in Strabis moeten zijn. Een indicatie van de kosten hiervoor wordt geschat op circa (circa 100 euro per locatie, 224 locaties). Vervolgens moet deze informatie ook up-to date blijven. Hiertoe zal alle nieuwe informatie in het systeem moeten worden ingevoerd. Wanneer we uitgaan van het weg werken van 20% van de werkvoorraad per programmaperiode betekent dit dat we per programmaperiode voor circa 400 locaties gegevens moeten bijwerken. Dit komt neer op circa INZET GEMEENTE DORDRECHT In hoofdstuk 5 is beschreven welke taken de gemeente allemaal heeft. Waar de gemeente het accent legt is afhankelijk van de rol die de gemeente wil hebben. In onderliggend hoofdstuk beschrijft de gemeente de rol die zij wil hebben in het aanpakken van de bodemverontreinigingsproblematiek, zowel richting interne als externe belanghebbenden. De gekozen rol komt daarnaast ook tot uitdrukking in het opgestelde meerjarenprogramma

20 19 Het gemeentebestuur van Dordrecht werkt aan de realisering van Dordrecht als een bereikbare, leefbare, groene, aantrekkelijke en ondernemende stad. Het bodemsaneringsbeleid is een van de vele instrumenten om deze doelstelling te realiseren. Ook de aanpak van de werkvoorraad staat hier ten dienste van. De gemeente Dordrecht wil derhalve een actieve rol spelen in de facilitatie van de ruimtelijke en economische ontwikkelingen in de gemeente. Hierbij wil zij zich tevens richten op het verbeteren van de leefkwaliteit waarbij de bodemkwaliteit een centrale rol speelt. Gelet op de beperkte financiele middelen betekent deze inzet, dat de aanpak van de werkvoorraad in hoofdlijn wordt gebaseerd op scenario 1 (zorgdragen voor bodeminformatie op basisniveau), zoals beschreven in hoofdstuk 5.1. Dit scenario wordt in het volgende hoofdstuk nader uitgewerkt in concrete activiteiten, die de komende jaren worden uitgevoerd. 7 DE CONCRETE AANPAK VAN DE WERKVOORRAAD TOT De aanpak Gezien de doelstellingen van de gemeente en de faciliterende rol van het bodemsaneringsbeleid hierin zal de aanpak van de werkvoorraad worden gebaseerd op scenario 1 (zie hoofdstuk 5.1), dat wil zeggen dat de gemeente er voor zorgt, dat alle nog niet onderzochte locaties en clusters op ten minste het niveau van orienterend onderzoek worden gebracht. Niet al benodigde onderzoek behoeft door de gemeente uitgevoerd en bekostigd te worden. De gemeente zal waar het kan andere partijen, zoals projectontwikkelaars, bedrijven, particuliere eigenaren stimuleren om onderzoek te doen. Hierbij worden juridische en financiele instrumenten ingezet. Samenvattend worden de volgende activiteiten de komende jaren uitgevoerd: 1. Gemeentelijk onderzoek en sanering a. De gemeente zal historische onderzoek uitvoeren naar: - potentieel ernstig verontreinigde clusters (categorie 5,6,7 en 8); - slootdempingen; - gemeentelijke eigendommen. b. Waar noodzakelijk (op basis van eigendom en vangnet) zal de gemeente orienterend onderzoeken uitvoeren. c. Locaties met milieu-urgentie binnen 4 jaar saneren, zullen door de gemeente worden aangepakt (in combinatie met juridisch onderzoek naar de verhaalbaarheid?). 2. Onderzoek ten behoeve van ruimtelijke en economische ontwikkelingen De gemeente zal clustergewijs onderzoeken uitvoeren in de ontwikkelprojecten: - Dordt West (40 locaties) - Zeehavengebied (50 locaties) - Spoorzone (26 locaties) - Dordtse Kil 4 (33 locaties) - Eerste Merwedehaven ( locaties) Onderzoek ten behoeve van andere ontwikkelprojecten is of al uitgevoerd of deze periode nog niet opportuun.

21 20 3. Stimulering van derden De activiteiten hier bestaan uit: - promoten van de bedrijvenregeling - flankerend beleid t.a.v. bedrijven - beschikbaar stellen van bodeminformatie (zie onder 5.) - matching van de particuliere projectontwikkeling met bodemsanering 4. Juridisch onderzoek Tegelijkertijd met de uitvoering van de historische onderzoek wordt waar dat relevant is juridische toetsen uitgevoerd, waarbij duidelijk wordt of veroorzakers of eigenaren aan te spreken zijn voor de uitvoering van de bodemsaneringen. 5. Beheer bodeminformatie Het beheer van de bodeminformatie bestaat uit: - opschoonactie van de bodeminformatie opgeslagen in de bodeminformatiesystemen Globis en Strabis; - het up-to-date-houden van de bodeminformatie in Globis en Strabis; - het ter beschiklking stellen van bodeminformatie op de web-site van Dordrecht.

22 Kosten uitvoering plan van aanpak De kosten van de uitvoering van onderhavig plan van aanpak in de periode zijn opgenomen in tabel 8. Het betreft de uitgaven, die de gemeente Dordrecht zal financieren uit de door het Rijk ter beschikking gestelde ISV- en Wbbbodemsaneringsbudgetten. tabel 8. activiteiten plan van aanpak aantal Kosten Gemeentelijk onderzoek en sanering historisch en orienterend onderzoeken potentieel ernstig verontr clusters slootdempingen gemeentelijke eigendommen milieu-urgente saneringen pm Pm Onderzoek t.b.v. ruimtelijke en economische ontw. historisch en orienterend onderzoeken Dordt West Stimulering van derden promoten bedrijvenregeling Zeehavengebied Spoorzone Dordtse Kil e Merwedehaven flankerend beleid beschikbaar stellen bodeminformatie op web-site 0 matching projectontwikkeling - bodemsanering 0 Juridisch onderzoek uitvoeren juridische toetsen Beheer bodeminformatie Opschoonactie bodeminformatie up-to-date-houden bodeminformatiesystemen TOTAAL KOSTEN =o=o=o=