Algemeen Bestuur GGD Noord- en Oost- Gelderland

Transcriptie

1 AGENDA Algemeen Bestuur GGD Noord- en Oost- Gelderland Datum: 6 juli 2017 Tijd: uur (na de Vergadering van Gemeenten Veilig Thuis NOG) Plaats: GGD-kantoor (vergaderruimte Engelenburg) Rijksstraatweg 65, 7231 AC Warnsveld FORMEEL DEEL 1. Opening en verslag vergadering d.d. 13 april concept-verslag en samenvatting (eerder toegezonden bij d.d. 21 april 2017) 2. Ingekomen stukken en mededelingen - lijst / infographic JouwGGD / samenwerkingsafspraken VNOG-GGD 3. Reglement van orde algemeen bestuur - bestuursvoorstel - bijlagen: reglement met toelichting 4. Jaarstukken bestuursvoorstel - bijlagen: Accountantsverslag 2016 / Jaarstukken e Bestuursrapportage bestuursvoorstel - bijlagen: rapportage en begrotingswijziging 6. Programmabegroting bestuursvoorstel - bijlagen: overzicht reacties gemeenten / reacties gemeenten / brief over RVP / concept-begroting 7. Aanbesteding accountscontrole - bestuursvoorstel - bijlagen: Programma van eisen 1

2 8. Tussenstand Bestuursopdracht mensen met verward gedrag in regio NOG - mondeling 9. Rondvraag en sluiting PORTEFEUILLEHOUDERSOVERLEG PUBLIEKE GEZONDHEID NOORD- EN OOST-GELDERLAND 1. Opening en verslag vergadering d.d. 13 april concept-verslag (eerder toegezonden bij d.d. 21 april 2017) 2. Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 presentatie (Inge Bos, epidemioloog) 3. Visie jeugdgezondheidszorg GGD NOG presentatie (Ingrid Coenen, manager JGZ) 4. Rondvraag en sluiting Het Dagelijks Bestuur nodigt u uit om de laatste vergadering voor de zomervakantie af te sluiten met een gezonde vakantieversnapering. 2

3 Samenvatting (concept)verslag vergadering Algemeen Bestuur Datum: 13 april 2017 Locatie: GGD-kantoor, Warnsveld Volgende vergadering: 6 juli Opening en verslag vergaderingen d.d. 16 februari 2016 Het Algemeen Bestuur (AB) heeft het verslag ongewijzigd vastgesteld. 2. Met een nieuw kabinet in aantocht pleiten de GGD-voorzitters, verenigd in de VNG-Bestuurscommissie Publieke Gezondheid (bac PG), voor een breed gedragen en doelgericht Preventieakkoord. Het Dagelijks Bestuur heeft op 16 maart 2017 een nieuwe Klachtenregeling vastgesteld, in overeenstemming met Zorgbelang Gelderland. Aanleiding is de nieuwe Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). De GGD valt ook onder het klachtrecht van de Algemene wet bestuursrecht. Namens het Algemeen Bestuur hebben de heren Peppelman (Bronckhorst) en Van Norel (Epe / Dagelijks Bestuur) gesprekken gevoerd voor de selectie van een accountant. In de volgende AB-vergadering komt een voorstel. Het rijk werkt aan plannen voor jodiumprofylaxe. Dit is het preventief slikken van jodium(tabletten) om in geval van kernongevallen zoveel mogelijk te voorkomen dat radioactief jodium in de schildklier wordt opgeslagen. De GGD streeft ernaar de betrokkenen gemeenten tijdig te informeren. De Gelderse Gezondheidswijzer heeft de tweede prijs gekregen bij de Eenvoudig Beter Trofee. Deze quick scan gezonde leefomgeving is een initiatief van de provincie Gelderland, in samenwerking met de Gelderse GGD en en adviesbureau Royal HaskoningDHV. 3. Invulling functie directeur publieke gezondheid Het AB heeft Dick ten Brinke benoemd tot enige directeur publieke gezondheid. Op 30 maart heeft het Algemeen Bestuur van de Veiligheidsregio NOG hiermee al ingestemd. De functie van DPG is vanaf 2012 gezamenlijk ingevuld door Aart Schoenmaker (als directeur GHOR) en Dick ten Brinke (als directeur GGD). Per 1 februari 2017 is Schoenmaker benoemd tot algemeen directeur / regionaal commandant brandweer Veiligheidsregio NOG. Daarom is besloten over te gaan naar een eenhoofdige functie Directeur Publieke Gezondheid, zoals de Wet publieke gezondheid bepaalt. 1 3

4 4. Programmabegroting 2018 Het AB heeft ingestemd met de concept-programmabegroting 2018 en de procedure tot vaststelling. De begroting bevat ook de reactie van het Dagelijks Bestuur op de zienswijzen van de gemeenten op de Uitgangspuntennota De gemeenteraden kunnen tot 13 juni 2017 reageren op de Programmabegroting. Het Dagelijks Bestuur heeft deze op 13 april aan de gemeenten toegezonden. 5. Uitvoering Subsidieregeling Medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden De minister van VWS heeft een subsidieregeling vastgesteld voor noodzakelijk zorg aan onverzekerden (niet onverzekerbare vreemdelingen, voor wie er al een regeling is). Zorgverleners kunnen via deze regeling kosten declareren. Voorwaarde is dat de zorgverlener binnen 24 uur melding maakt bij een meldpunt van GGD GHOR Nederland. De regionale GGD informeert vervolgens de betrokken gemeente. De gemeente heeft de taak heeft om de onverzekerde op te sporen en toe te leiden naar een zorgverzekering en de juiste begeleiding. 6. Bestuursopdracht mensen met verward gedrag in regio NOG Het Dagelijks Bestuur GGD en het Districtsveiligheidsoverleg van de politie hebben directeur publieke gezondheid D.W. ten Brinke een bestuursopdracht gegeven voor de aanpak van mensen met verward gedrag. Hij brengt de bovenregionale aspecten en een sluitende aanpak voor de 22 gemeenten in de regio NOG in beeld. Vanuit het Algemeen Bestuur is aangegeven dat de bestuursopdracht aan de GGD wel toegevoegde waarde moet hebben. De gemeenten en regio s werken aan beleid en initiatieven op dit gebied. Het Dagelijks Bestuur ondersteunt dit en benadrukt dat het om een inventarisatie gaat. Het AB heeft de bestuursopdracht (alsnog) ook formeel vastgesteld. U kunt de agenda en stukken voor de vergaderingen van het Algemeen Bestuur van GGD Noord- en Oost-Gelderland vinden op de website van de GGD ( onder de tab gemeenten en dan Direct naar Vergaderingen algemeen bestuur ). 2 4

5 Verslag vergadering Algemeen Bestuur Datum: 13 april 2017 om uur, Locatie: GGD-kantoor, Warnsveld Volgende vergadering: 6 juli 2017 om uur Aanwezig: leden H.J. Rijks (Aalten), P. Blokhuis (Apeldoorn), mw. M.H.H. van Haaren (Berkelland), A. Peppelman (Bronckhorst), J. Pierik-van der Snel (Brummen), C.J. Telder (Doetinchem), S.W. Krooneman (Elburg), D. van Norel (Epe), A.L. Klappe (Ermelo), G.J. van Noort (Harderwijk), M. Hospers (Hattem), H.J. Berkhoff (Heerde), mw. T. van der Linden (Lochem), mw. I.T.J.M. Wolsing (Montferland), mw. E.G. Vos-van de Weg (Oldebroek), J. Hoenderboom (Oost Gelre), P. van de Wardt (vervanger L.G. Kuster, Oude IJsselstreek), A. Kleijer (Putten, voorzitter), W. Vrijhoef (Voorst), mw. P.C.M. Withagen (Zutphen) namens GGD Noord- en Oost-Gelderland: D.W. ten Brinke (directeur publieke gezondheid / algemeen directeur), J.W. Brethouwer (algemeen manager AGZ), A.B. Verweij (manager Bedrijfsbureau / controller), T. Nijland (directiesecretaris) namens Veiligheidsregio NOG: A. Schoenmaker (algemeen directeur / commandant brandweer) publieke tribune: R. van Valderen en mw. M. Dellemann (GGD NOG) Afwezig: Verzendlijst: L.G. Kuster (Oude IJsselstreek, vervangen door P. van de Wardt), G. van den Berg (Nunspeet), mw. I.G. Saris (Winterswijk), mw. A. Vermeulen (DB GGD / Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland); leden AB, gemeenteraden (via colleges B&W), ambtenaren publieke gezondheid, management / beleidsadviseurs GGD 1. Opening en verslag vergadering d.d. 16 februari 2017 De heer Kleijer opent de vergadering. Hij heet in het bijzonder Jolanda Pierik welkom als wethouder van Brummen. Zij is bekend in dit overleg vanuit haar wethouderschap in Heerde. Het AB stelt het verslag ongewijzigd vast. 2. Ingekomen stukken en mededelingen a. Met een nieuw kabinet in aantocht pleiten de GGD-voorzitters, verenigd in de VNG-Bestuurscommissie Publieke Gezondheid (bac PG), voor een breed gedragen en doelgericht Preventieakkoord. Een persbericht is nagezonden 1 5

6 b. In de AB-vergadering van 1 december 2016 heeft het DB gemeld dat de GGD een nieuwe klachtenregeling moet hebben. Aanleiding is de nieuwe Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Het DB heeft op 16 maart 2017 de Klachtenregeling vastgesteld, in overeenstemming met Zorgbelang Gelderland. De GGD valt ook onder het klachtrecht van de Algemene wet bestuursrecht. c. De heer Peppelman meldt dat hij samen met de heer Van Norel gesprekken heeft gevoerd voor de selectie van een accountant. Zij zijn er unaniem uitgekomen, maar de betrokken partijen moeten eerst nog worden geïnformeerd. In de volgende ABvergadering komt een voorstel. d. De heer Ten Brinke deelt mee dat het rijk werkt aan plannen voor jodiumprofylaxe, d.w.z. het preventief slikken van jodium(tabletten) om in geval van kernongevallen zoveel mogelijk te voorkomen dat radioactief jodium in de schildklier wordt opgeslagen. Hij streeft ernaar de betrokkenen gemeenten tijdig te informeren, voordat hierover berichten in de pers verschijnen. e. De heer Ten Brinke heeft flyers uitgereikt over Hoe gezond is jouw leefomgeving? Aanleiding hiervoor is de tweede prijs bij de Eenvoudig Beter Trofee voor de Gelderse Gezondheidswijzer - Quick scan gezonde leefomgeving. Dit is een initiatief van de provincie Gelderland, in samenwerking met de Gelderse GGD en en adviesbureau Royal HaskoningDHV. Bij de uitreiking bleek dat de Minister van Infrastructuur en Milieu, Melanie Schultz van Haegen, zich had verdiept in de rol van gezondheid bij de uitvoering van de Omgevingswet. De GGD en de provincie Gelderland (Bea Schouten) informeren het ministerie aanvullend over de Gezondheidswijzer. Deze is ook beschikbaar voor alle gemeenten. Het AB neemt de mededelingen voor kennisgeving aan. 3. Invulling functie directeur publieke gezondheid De heer Kleijer meldt dat het Algemeen Bestuur van de Veiligheidsregio NOG op 30 maart 2017 heeft ingestemd met het voorstel om de heer Ten Brinke te benoemen in de eenhoofdige functie van Directeur Publieke Gezondheid per 13 april De AB-leden stemmen ook in met het voorstel. De heer Kleijer bedankt de heer Schoenmaker voor zijn inzet als directeur GHOR in de afgelopen jaren en wenst hem veel succes in zijn nieuwe functie van algemeen directeur / regionaal commandant brandweer. De AB-leden ondersteunen dit met een applaus. Het AB besluit, gezien de instemming van het bestuur van de Veiligheidsregio NOG op 30 maart 2017, om per 13 april 2017: 1. de heer D.W. ten Brinke te benoemen in de (eenhoofdige) functie van directeur publieke gezondheid 2. de heer A. Schoenmaker te ontheffen van de functie als directeur publieke gezondheid / directeur GHOR, met dank voor de bewezen diensten. 2 6

7 4. Programmabegroting 2018 De heer Kleijer meldt dat Actiz (brancheorganisatie thuiszorg) heeft bericht dat de decentralisatie van het RVP wordt uitgesteld. Navraag bij GGD GHOR Nederland en VNG levert op dat VWS de mogelijkheid van uitstel bekijkt, omdat de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer niet opschiet. Formeel is er echter nog geen besluit. In de Programmabegroting zal worden opgenomen dat de decentralisatie van de uitvoering van het rijksvaccinatieprogramma mogelijk wordt uitgesteld. Het AB besluit in te stemmen met: 1. de concept-programmabegroting 2018, inclusief de aanvulling over mogelijk uitstel van de decentralisatie van de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma 2. de procedure tot vaststelling van de Programmabegroting Uitvoering Subsidieregeling Medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden De heer Kleijer Hierover zijn geen vragen. De heer Blokhuis heeft begrepen dat er al een casus is geweest in Apeldoorn. Het AB besluit kennis te nemen van: 1. de uitvoering van de subsidieregeling bij de GGD en 2. het contact met gemeenten over afspraken over de uitvoering. 6. Bestuursopdracht mensen met verward gedrag in regio NOG De heer Ten Brinke licht toe dat hij heeft inmiddels verschillende partijen heeft gesproken. Daaruit ontstaat het beeld dat soms onbedoeld een kastje-muur effect ontstaat en dat de politie vindt dat de zorg meer verantwoordelijkheid op zich moet nemen. Er zijn veel partijen die een aandeel leveren. De opdracht aan de heer Ten Brinke is om in beeld te brengen hoe de keten voor de aanpak van verwarde personen werkt en waar knelpunten zijn. In 2018 moeten de gemeenten een sluitende aanpak hebben gerealiseerd. Vervoer is een bijzonder aandachtspunt. De heer Telder constateert dat de bestuursopdracht niet in het AB is vastgesteld. Doetinchem is als centrumgemeente bezig beleid voor dit onderwerp te realiseren. Hij plaatst kanttekeningen bij de rol die GGD nu krijgt. De heer Hoenderboom ondersteunt dit. Zo komen verschillende partijen in elkaars vaarwater. Het onderzoek van de GGD moet wel toegevoegde waarde hebben. De heer Blokhuis zegt dat het Dagelijks Bestuur veronderstelde dat vaststelling door het DB voldoende zou zijn. Dubbele stappen moeten inderdaad worden voorkomen. De GGD brengt het speelveld in beeld. Daarnaast werken de gemeenten en de regio s aan een sluitende aanpak. De heer Ten Brinke meldt dat zijn gesprekspartners met soortgelijke vragen als de heer Telder kwamen. Hij benadrukt dat hij geen taken overnemen maar alleen een foto neemt om te kijken of de keten sluitend is. De heer Kleijer vult aan dat de bestuursopdracht een vervolg is op de bijeenkomst van burgemeester en wethouders zorg in september 2016 in Nunspeet. Hij stelt voor dat het Algemeen Bestuur alsnog de bestuursopdracht vaststelt. Daarbij kan de kanttekening worden geplaatst dat het niet de bedoeling is om taken over te nemen, 3 7

8 maar om de aanpak en mogelijke lacunes in beeld te brengen zo nodig verbindingen te leggen. Het AB besluit om de Bestuursopdracht: mensen met verward gedrag in regio NOG van te stellen, met de kanttekening dat het alleen gaat om het in beeld brengen van de aanpak en het signaleren van mogelijke lacunes. 7. Rondvraag en sluiting De heer Kleijer sluit de vergadering. Actiepuntenlijst Nr. Onderwerp Wie Gereed Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van het Algemeen Bestuur van de GGD Noord- en Oost-Gelderland op 6 juli 2017,.... de directiesecretaris, de voorzitter. 4 8

9 Vergadering: Algemeen Bestuur Datum: 6 juli 2017 Agendapunt: 2 Onderwerp: Ingekomen stukken en mededelingen a. Bijgevoegd is een infographic 2016 van JouwGGD.nl, de jongerenwebsite van GGD en/jgz-organisaties in Nederland. GGD NOG is hierbij ook aangesloten en draagt eraan bij (chatpool JGZ-verpleegkundigen). De website is bedoeld voor jongeren tussen de 13 en 23 jaar. Op deze site staat betrouwbare informatie over gezondheid, relaties, lichaam, seks, gevoel, alcohol roken drugs. In 2016 was er sprake van flinke groei van JouwGGD in de aantallen unieke bezoekers, gerealiseerde chats en Facebook-fans. Zie ook het online-jaarverslag. Voorstel: voor kennisgeving aan te nemen b. De samenwerkingsafspraken tussen de Veiligheidsregio NOG en de GGD zijn vernieuwd. De aanleiding hiervoor is de eenhoofdige invulling van de functie van directeur publieke gezondheid. De DPG geeft leiding aan de GGD en aan de GHOR (onderdeel van de VNOG). Bij dit voorstel treft u de nieuwe afspraken aan die de beide directeuren hebben gemaakt over de bestuurlijke en ambtelijke samenwerking tussen de beide organisaties. Voorstel: voor kennisgeving aan te nemen c. Het publieksverslag 2016 van GGD NOG staat online. Hierover heeft u een e- mail ontvangen. Uit het voorwoord van directeur publieke gezondheid Dick ten Brinke: Onszelf blijven ontwikkelen in relatie tot onze omgeving is een continue factor voor ons. Onze omgeving verandert en wij veranderen mee. Voorstel: voor kennisgeving aan te nemen Bijlagen: - infographic JouwGGD - samenwerkingsafspraken VNOG-GGD 9

10 Cijfers JouwGGD.nl Totaal aantal unieke bezoekers: Chats: Forum + berichten: Twitter volgers: Facebook volgers: aantal aantal Zeeland Haaglanden % Rotterdam Rijnmond % % JGZ Careyn Zuid-Holland Hollands Noorden Zaanstreek- Waterland Zuid % 82% West-Brabant % % % Hollands Midden % = Unieke bezoeken website per GGD-/JGZ-regio = Groeipercentage bezoeken t.o.v per GGD-/JGZ-regio JGZ RIVAS Zuid-Holland Zuid Utrecht % Gelderland-Zuid Hart voor Brabant % % Fryslân % Brabant-Zuidoost % Noord- en Oost-Gelderland % Flevoland Kennemerland 35% 87% Amsterdam % Gooi- en 77% Vechtstreek Gelderland- Midden % Limburg- Noord % Zuid Limburg % IJsselland % Groningen % Drenthe % Twente % Top 10 favoriete onderwerpen 1 Gezond gewicht 4 Drugs 3 Maagdenvlies 5 Testen op soa s terug naar agenda 2 Waterpijp 6 Alle soa's op een rij 7 Veilig vrijen 8 Seks 9 Veranderingen in de puberteit 10 Puistjes Top 5 chatonderwerpen: 1. Seks 2. Gezondheid overig (o.a. vaccinaties) 3. Gewicht/gezondheid 4. Gevoelens (o.a. zelfvertrouwen, pesten) 5. Relaties/vrienden 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 Vergadering: Algemeen Bestuur Datum: 6 juli 2017 Agendapunt: 3 Portefeuillehouder: A. Kleijer Onderwerp: Reglement van orde algemeen bestuur Voorstel: 1. het Reglement van orde algemeen bestuur GGD Noorden Oost-Gelderland vast te stellen; 2. De Informatieverordening gemeenteraden GGD Gelre- IJssel, vastgesteld 17 juni 2005, in te trekken. Toelichting: 1. Aanleiding Het huidige Reglement van orde voor het Algemeen Bestuur van de GGD is in 2005 vastgesteld. Inmiddels is het op verschillende onderdelen achterhaald. Bij dit voorstel treft u een nieuw Reglement van orde voor uw bestuur aan. 2. Inhoud voorstel 2.1 Reglement van orde In de praktijk levert het huidige reglement geen problemen op, maar het is wenselijk om een goed en actueel reglement van orde te hebben. Hierop kunnen de voorzitter en andere bestuursleden terugvallen als het nodig is. De hoofdlijnen van het reglement van orde veranderen niet. Wel zijn verschillende wijzigingen van de Wet gemeenschappelijke regelingen en de Gemeentewet van de afgelopen jaren verwerkt. Daarbij hebben wij het VNG-modelreglement van orde voor de gemeenteraden gevolgd. We gaan ervan uit dat veel gemeenten dit model hebben gevolgd en dit voor hen herkenbaar is. Hiermee komen ook achterhaalde en overbodige bepalingen van het huidige reglement te vervallen. Voor de toelichting is het VNG-model ook de basis. Waar nodig is deze aangepast, ingekort of aangevuld. Een concrete aanpassing is het digitaal toezenden en digitaal bekendmaken van de agenda en vergaderstukken. In de praktijk gebeurde dit al. Verder is het vaststellen van de AB-agenda nu uitdrukkelijk bij het Algemeen Bestuur belegd. 2.2 Informatieverordening De oude gemeenschappelijke regeling voor de GGD bepaalde dat het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur de gemeenteraden informeerden op een bij 15

16 verordening door het algemeen bestuur te bepalen wijze. Hiertoe heeft het AB in 2005 de Informatieverordening gemeenteraden vastgesteld. In de praktijk heeft deze verordening geen betekenis gehad. Sinds de wijziging in 2016 regelt de gemeenschappelijke regeling de verantwoordings- en informatieplicht aan de raden en colleges in algemene bewoordingen. Dit volstaat naar onze mening. De Informatieverordening kan worden ingetrokken. 3. Aandachtspunten Een discussiepunt kan zijn hoe uw bestuur de gemeenteraden wil informeren over de vergaderingen. De huidige werkwijze is dat de raden - door tussenkomst van de colleges - het concept-verslag en een samenvatting van een AB-vergadering ontvangen. Wij sturen niet vooraf de agenda en vergaderstukken aan de raden. Ons voorstel is om deze werkwijze te handhaven. Wel vinden wij het belangrijk dat de GGD regelmatig bij de gemeenten komt om raadsleden te informeren en met hen in gesprek te gaan. Een ander discussiepunt kan de vergaderwijze zijn. Wilt u doorgaan met de huidige praktijk of heeft u behoefte de frequentie of werkwijze te veranderen? In het concept-reglement stellen wij voor spreekrecht voor toehoorders in te voeren. Een andere mogelijkheid is bijvoorbeeld het toevoegen van een vragen-kwartiertje voor AB-leden. Ook andere verordeningen van GGD NOG zijn toe aan actualisering. Hiervoor komen we later met voorstellen. Het gaat om de Controleverordening, Financiële verordening, Archiefverordening en Verordening Bezwaarschriften Personeelszaken. 4. Consequenties Een actueel reglement van orde voor het algemeen bestuur. 5. Vervolg Het reglement treedt in werking na publicatie in het digitale publicatieblad van de GGD. Warnsveld, 8 juni 2017 Het Dagelijks Bestuur, J.W. Brethouwer plv. algemeen directeur/secretaris A. Kleijer, voorzitter Bijlagen: concept-reglement met toelichting 2 16

17 Reglement van orde algemeen bestuur GGD Noord- en Oost-Gelderland Het algemeen bestuur van GGD Noord- en Oost-Gelderland; gelet op artikel 16 van de Gemeentewet, in samenhang met artikel 22 Wet gemeenschappelijke regelingen; besluit vast te stellen het Reglement van orde algemeen bestuur GGD Noord- en Oost-Gelderland: Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen Artikel 1 Begripsbepalingen In dit reglement wordt verstaan onder: amendement: voorstel van een lid van het algemeen bestuur tot wijziging van een ontwerpverordening of ontwerpbeslissing; colleges: de colleges van burgemeester en wethouders die aan de Gemeenschappelijke regeling GGD Noord- en Oost-Gelderland deelnemen; directeur: de directeur publieke gezondheid, bedoeld in artikel 14, derde lid, van de Wet publieke gezondheid, van GGD Noord- en Oost-Gelderland; initiatiefvoorstel: voorstel van een lid van het algemeen bestuur voor een verordening of ander voorstel; motie: verklaring waarmee een oordeel, wens of verzoek wordt uitgesproken; raden: raden van de gemeenten waarvan het college deelneemt aan de Gemeenschappelijke regeling GGD Noord- en Oost-Gelderland. subamendement: voorstel van een lid van het algemeen bestuur tot wijziging van een aanhangig amendement; voorzitter: voorzitter van GGD Noord- en Oost-Gelderland of diens plaatsvervanger. Artikel 2 Tijd en plaats van vergaderen 1. Het dagelijks bestuur heeft tot taak: a. het voorbereiden en vaststellen van voorlopige agenda s voor vergaderingen van het algemeen bestuur; b. het vaststellen van de vergadercyclus van het algemeen bestuur; c. het vaststellen van vergaderingen als bedoeld in artikel 17, tweede lid, van de Gemeentewet. 2. Voor de vergadercyclus van het algemeen bestuur stelt het dagelijks bestuur vóór de aanvang van elk kalenderjaar een schema op voor de in dat jaar te houden vergaderingen. Het dagelijks bestuur informeert de leden van het Algemeen Bestuur, de colleges en de raden tijdig over het schema. Artikel 3 De directeur 1. De directeur is aanwezig in vergadering van het algemeen bestuur. 2. De directeur kan op uitnodiging van de voorzitter deelnemen aan beraadslagingen in de vergadering van het algemeen bestuur. 1 17

18 Hoofdstuk 2. Vergaderingen van het algemeen bestuur Paragraaf 1. Voorbereiding Artikel 4 Oproep en voorlopige agenda 1. De voorzitter zendt ten minste drie weken voor een vergadering van het algemeen bestuur de leden een digitale oproep met de agenda voor de vergadering en bijbehorende stukken, met uitzondering van de stukken als bedoeld in artikel 23, eerste en tweede lid, van de Wet gemeenschappelijke regelingen. 2. Als een aanvullende agenda als bedoeld in artikel 5, eerste lid, wordt vastgesteld, wordt deze met de daarbij behorende stukken zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk 48 uur voor aanvang van de vergadering aan de leden van het algemeen bestuur gezonden. Artikel 5 Aanvullende agenda; vaststellen agenda 1. In spoedeisende gevallen kan de voorzitter na het verzenden van een schriftelijke oproep een aanvullende voorlopige agenda opstellen. De daarbij behorende stukken worden openbaar gemaakt. 2. Als omtrent de inhoud van stukken op grond van artikel 23, eerste en tweede lid, van de Wet gemeenschappelijke regelingen geheimhouding is opgelegd, blijven deze stukken in afwijking van het eerste lid onder berusting van de directeur. Op verzoek verleent de directeur leden van het algemeen bestuur inzage of zendt hij de stukken persoonlijk schriftelijk of digitaal toe. 3. De agenda wordt bij aanvang van een vergadering door het algemeen bestuur vastgesteld. Artikel 6 Openbare kennisgeving 1. De vergaderingen van het Algemeen Bestuur worden ter openbare kennis gebracht door aankondiging op de website van de GGD. 2. Stukken die ter toelichting van de onderwerpen of voorstellen op een voorlopige agenda dienen, worden gelijktijdig met het verzenden van de schriftelijke oproep op de website van de GGD geplaatst. 3. Als omtrent stukken op grond van artikel 23, eerste of tweede lid, van de Wet gemeenschappelijke regelingen geheimhouding is opgelegd, blijven deze stukken in afwijking van het eerste lid onder berusting van de directeur. Op verzoek verleent de directeur leden van het algemeen bestuur inzage of zendt hij de stukken persoonlijk schriftelijk of digitaal toe. Paragraaf 2. Ter vergadering Artikel 7 Presentielijst 1. De directeur draagt zorg voor het bijhouden van presentielijsten van vergaderingen van het algemeen bestuur. 2. Bij binnenkomst in de vergaderzaal tekenen leden van het algemeen bestuur de presentielijst. Aan het einde van elke vergadering van het algemeen bestuur wordt die lijst door de voorzitter en de directeur door ondertekening vastgesteld. Artikel 8 Aantal spreektermijnen 1. Beraadslaging over onderwerpen of voorstellen geschiedt in ten hoogste twee termijnen, tenzij het algemeen bestuur anders beslist. 2. Spreektermijnen worden door de voorzitter afgesloten. 3. Leden van het algemeen bestuur mogen in een termijn niet meer dan éénmaal het woord voeren over hetzelfde onderwerp of voorstel. 2 18

19 4. Het derde lid is niet van toepassing op een lid dat een amendement, een subamendement, een motie of een initiatiefvoorstel heeft ingediend, ten aanzien van de beraadslaging over het door dat lid ingediende. 5. Bij de bepaling hoeveel malen een lid van het algemeen bestuur over hetzelfde onderwerp of voorstel het woord heeft gevoerd, wordt niet meegerekend het spreken over een voorstel van orde. Artikel 9 Deelname aan de beraadslaging door anderen Het algemeen bestuur kan op enig moment besluiten dat anderen mogen deelnemen aan de beraadslaging. Artikel 10 Voorstellen van orde Leden van het algemeen bestuur kunnen tijdens een vergadering van het algemeen bestuur mondeling een voorstel van orde betreffende de vergadering doen. Het algemeen bestuur beslist hier terstond over. Paragraaf 3. Stemmingen Artikel 11 Stemverklaring Na het sluiten van de beraadslaging en voordat het algemeen bestuur tot stemming overgaat, kunnen leden van het algemeen bestuur hun voorgenomen stemgedrag kort toelichten. Artikel 12 Beslissing 1. De voorzitter sluit de beraadslaging als hij vaststelt dat een onderwerp of voorstel voldoende is toegelicht, tenzij het algemeen bestuur anders beslist. 2. Voordat de stemming over het voorstel in zijn geheel plaatsvindt, formuleert de voorzitter het voorstel voor de te nemen beslissing. Artikel 13 Stemming; procedure hoofdelijke stemming 1. De voorzitter vraagt de leden van het algemeen bestuur of zij stemming verlangen. Is dit niet het geval, dan stelt de voorzitter vast dat het voorstel zonder stemming is aangenomen. 2. Als een voorstel zonder stemming wordt aangenomen, kunnen de in de vergadering aanwezige leden van het algemeen bestuur aantekening in het verslag vragen, dat zij geacht willen worden te hebben tegengestemd of overeenkomstig artikel 28 van de Gemeentewet niet aan de stemming te hebben deelgenomen. 3. Als een lid van het algemeen bestuur om stemming of hoofdelijke stemming vraagt, doet de voorzitter daarvan mededeling aan het algemeen bestuur. 4. Bij hoofdelijke stemming roept de voorzitter de leden van het algemeen bestuur bij naam op hun stem uit te brengen. De stemming begint bij het daarvoor bij loting aangewezen lid van het algemeen bestuur. Vervolgens geschiedt de oproeping op alfabetische volgorde van de gemeenten die de leden vertegenwoordigen. 5. Bij hoofdelijke stemming brengen ter vergadering aanwezige leden van het algemeen bestuur, tenzij zij overeenkomstig artikel 28 van de Gemeentewet niet aan de stemming deel behoren te nemen, hun stem uit door 'voor' of 'tegen' uit te spreken, zonder enige toevoeging. 6. Een lid van het algemeen bestuur dat zich bij het uitbrengen van zijn stem vergist, kan deze vergissing herstellen totdat het volgende lid heeft gestemd. Bemerkt het lid zijn vergissing pas later, dan kan deze nadat de voorzitter de uitslag van de stemming bekend heeft gemaakt aantekening vragen van zijn vergissing. Dit brengt geen verandering in de uitslag van de stemming. 7. De voorzitter deelt de uitslag na afloop van de stemming mee. Deze doet daarbij tevens mededeling van het genomen besluit. 3 19

20 Artikel 14 Volgorde stemming over amendementen en moties 1. Als een amendement op een aanhangig voorstel is ingediend, wordt eerst over dat amendement gestemd en vervolgens over het voorstel zoals het dan luidt in zijn geheel. 2. Als een subamendement is ingediend, wordt eerst over het subamendement gestemd en vervolgens over het amendement waarop dat betrekking heeft. 3. Als meerdere amendementen of subamendementen op een aanhangig voorstel zijn ingediend, wordt, onverminderd het eerste en tweede lid, eerst over het meest verstrekkende amendement of subamendement gestemd. 4. Als aangaande een aanhangig voorstel een motie is ingediend, wordt eerst over het voorstel gestemd en vervolgens over de motie. Het algemeen bestuur kan besluiten van deze volgorde af te wijken. Artikel 15 Stemming over personen 1. Bij stemming over personen voor voordrachten of het opstellen van voordrachten of aanbevelingen, benoemt de voorzitter drie leden van het algemeen bestuur tot stembureau. 2. Aanwezige leden van het algemeen bestuur zijn verplicht een door het stembureau verstrekt stembriefje in te leveren, tenzij zij niet aan de stemming deel behoren te nemen, overeenkomstig artikel 28 van de Gemeentewet. 3. Er hebben zoveel stemmingen plaats als er personen zijn te benoemen, voor te dragen of aan te bevelen. Het algemeen bestuur kan op voorstel van het stembureau beslissen dat bepaalde stemmingen worden samengevat op één briefje. 4. In geval van twijfel over de inhoud van een stembriefje beslist het algemeen bestuur op voorstel van het stembureau. Paragraaf 4. Verslaglegging; ingekomen stukken Artikel 16 Verslag en besluitenlijst 1. De directeur draagt zorg voor verslagen en besluitenlijsten van vergadering van het algemeen bestuur. 2. Een verslag bevat in ieder geval: a. de namen van de voorzitter, de overige leden van het algemeen en dagelijks bestuur, de directeur, allen voor zover aanwezig, alsmede van de overige personen die het woord gevoerd hebben; b. een aantekening van welke leden van het algemeen bestuur afwezig waren; c. een vermelding van de zaken die aan de orde zijn geweest; d. een zakelijke samenvatting van het gesprokene met vermelding van de namen van de sprekers; e. een overzicht van het verloop van elke stemming, met vermelding bij hoofdelijke stemming van de namen van de leden van het algemeen bestuur die voor of tegen stemden, onder aantekening van de namen van de leden die zich overeenkomstig de Gemeentewet en Wet gemeenschappelijke regelingen van stemming hebben onthouden of zich bij het uitbrengen van hun stem hebben vergist; f. de tekst van de ter vergadering ingediende initiatiefvoorstellen, voorstellen van orde, moties, amendementen en subamendementen; g. bij het desbetreffende agendapunt, de naam en de hoedanigheid van die personen aan wie het op grond van het bepaalde in artikel 10 door het algemeen bestuur is toegestaan deel te nemen aan de beraadslagingen. 3. Een concept-verslag worden gelijktijdig met de verzending aan de leden van het algemeen bestuur verzonden aan: a. aan door tussenkomst van de colleges - de raden; b. de overige personen die het woord hebben gevoerd in de vergadering van het algemeen bestuur waarop het verslag betrekking heeft 4 20

21 4. Vastgestelde verslagen worden ondertekend door de voorzitter en directeur. 5. Voor zover de aard en de inhoud van de besluitvorming zich daartegen niet verzet, wordt de verslagen en besluitenlijsten zo spoedig mogelijk na de vergadering van het algemeen bestuur openbaar gemaakt door plaatsing op de website van de GGD. Artikel 17 Ingekomen stukken 1. Bij het algemeen bestuur ingekomen stukken worden op een lijst geplaatst, die aan de leden van het algemeen bestuur wordt toegezonden. 2. Na de vaststelling van het verslag stelt het algemeen bestuur op voorstel van het dagelijks bestuur de wijze van afdoening van de ingekomen stukken vast. Paragraaf 5. Besloten vergadering van het algemeen bestuur Artikel 18 Toepassing reglement op besloten vergaderingen Op besloten vergadering van het algemeen bestuur is dit reglement van overeenkomstige toepassing voor zover dat niet strijdig is met het besloten karakter van de vergadering. Artikel 19 Verslag besloten vergadering 1. Concept-verslagen en -besluitenlijsten van besloten vergaderingen van het algemeen bestuur worden niet verspreid, maar uitsluitend persoonlijk digitaal of schriftelijk aan de leden van het algemeen bestuur toegezonden. 2. Deze verslagen en besluitenlijsten worden zo spoedig mogelijk in een besloten vergadering van het algemeen bestuur ter vaststelling aangeboden. Tijdens deze vergadering neemt het algemeen bestuur een besluit over het al dan niet openbaar maken van het vastgestelde verslag en de besluitenlijst. 3. De vastgestelde verslagen en besluitenlijsten worden door de voorzitter en de directeur ondertekend. Artikel 20 Opheffing geheimhouding Als het algemeen bestuur op grond van de artikelen van de artikelen 23, derde en vierde lid, van de Wet gemeenschappelijke regelingen voornemens is de geheimhouding op te heffen, wordt, als het orgaan dat geheimhouding heeft opgelegd daarom verzoekt, daarover in een besloten vergadering van het algemeen bestuur met het desbetreffende orgaan overleg gevoerd. Paragraaf 6. Toehoorders, spreekrecht en pers Artikel 21 Toehoorders en pers 1. Toehoorders en vertegenwoordigers van de pers wonen openbare vergaderingen van het algemeen bestuur uitsluitend bij op de voor hen bestemde plaatsen. 2. Het blijkgeven van tekenen van goed- of afkeuring of het op andere wijze verstoren van de orde is hen verboden. Artikel 22 Spreekrecht toehoorders 1. Toehoorders op de publieke tribune kunnen in een vergadering het woord voeren over onderwerpen die geagendeerd zijn. 2. Degene die van het spreekrecht gebruik wil maken, meldt dit binnen een redelijke termijn voor de aanvang van de vergadering aan de voorzitter of de directeur onder vermelding van zijn naam, adres en telefoonnummer en het onderwerp waarover hij het woord wenst te voeren. 3. De voorzitter geeft het woord op volgorde van aanmelding. De voorzitter kan van de volgorde afwijken, als dit in het belang is van de orde van de vergadering. 5 21

22 4. De spreker voert het woord, nadat de voorzitter hem dit heeft verleend. De spreektijd is in beginsel maximaal 5 minuten per spreker met een totale inspreektijd van maximaal 20 minuten. De voorzitter kan de spreektijd aanpassen. 5. De voorzitter kan de deelnemers aan de vergadering toestaan aan insprekers een korte, verhelderende vraag te stellen. Er vindt geen discussie plaats tussen een inspreker en deelnemers van de vergadering. 6. De voorzitter of een ander lid van het algemeen bestuur doet een voorstel voor de behandeling van de inbreng van de spreker. Artikel 23 Geluid- en beeldregistraties Degenen die van een openbare vergadering van het algemeen bestuur geluid- of beeldregistraties willen maken, doen hiervan mededeling aan de voorzitter en gedragen zich naar diens aanwijzingen. Hoofdstuk 3. Bevoegdheden, instrumenten leden van het algemeen bestuur Artikel 24 Amendementen en subamendementen 1. Leden van het algemeen bestuur dienen amendementen en subamendementen voor het sluiten van de beraadslaging van het voorstel waarop deze betrekking hebben in bij de voorzitter. Dit gebeurt schriftelijk, tenzij de voorzitter oordeelt dat mondelinge indiening volstaat. 2. Intrekking door de indiener van een amendement of subamendement is mogelijk totdat de besluitvorming daarover door het algemeen bestuur is afgerond. Artikel 25 Moties 1. Leden van het algemeen bestuur dienen moties schriftelijk in bij de voorzitter. 2. De behandeling van een motie vindt gelijktijdig plaats met de beraadslaging over het onderwerp of voorstel waarop het betrekking heeft. 3. De behandeling van een motie over een niet op de agenda opgenomen onderwerp vindt plaats nadat alle op de agenda opgenomen onderwerpen zijn behandeld. 4. Intrekking door de indiener van een motie is mogelijk totdat de besluitvorming daarover door het algemeen bestuur is afgerond. Artikel 26 Initiatiefvoorstel 1. Leden van het algemeen bestuur dienen initiatiefvoorstellen schriftelijk in bij de voorzitter. Deze brengt een ingediend voorstel zo spoedig mogelijk ter kennis van het dagelijks bestuur. 2. Het dagelijks bestuur kan schriftelijk wensen en bedenkingen met betrekking tot het voorstel ter kennis van het algemeen bestuur brengen. 3. Een voorstel wordt op de agenda van de eerstvolgende vergadering van het algemeen bestuur geplaatst, tenzij de schriftelijke oproep hiervoor reeds verzonden is. In dat geval wordt het voorstel op de agenda van de daaropvolgende vergadering van het algemeen bestuur geplaatst. Artikel 27 Voorstel van het dagelijks bestuur 1. Een voorstel van het dagelijks bestuur aan het algemeen bestuur dat vermeld staat op de voorlopige agenda van de vergadering van het algemeen bestuur, kan niet worden ingetrokken zonder toestemming van het algemeen bestuur. 2. Als het algemeen bestuur van oordeel is dat een voorstel als bedoeld in het eerste lid voor advies terug aan het dagelijks bestuur dient te worden gezonden, bepaalt het algemeen bestuur binnen welke termijn het voorstel opnieuw geagendeerd wordt. 6 22

23 Artikel 28 Interpellatie 1. Leden van het algemeen bestuur dienen verzoeken tot het houden van een interpellatie schriftelijk in bij de voorzitter. Het verzoek bevat in ieder geval de te stellen vragen. 2. De voorzitter brengt de inhoud van het verzoek zo spoedig mogelijk ter kennis van de overige leden van het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur. 3. Als het verzoek ten minste 48 uur voor aanvang van een vergadering van het algemeen bestuur is ingediend of in naar het oordeel van de voorzitter spoedeisende gevallen, wordt over het verzoek tijdens de eerstvolgende vergadering van het algemeen bestuur gestemd. In andere gevallen tijdens de daaropvolgende vergadering van het algemeen bestuur. 4. De interpellant voert niet vaker dan tweemaal het woord. De overige leden van het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur niet vaker dan eenmaal, tenzij het algemeen bestuur hen hiertoe verlof geeft. Artikel 29 Schriftelijke vragen 1. Leden van het algemeen bestuur dienen schriftelijke vragen aan het dagelijks bestuur of de voorzitter in bij de voorzitter. Daarbij wordt aangegeven of er een voorkeur voor schriftelijke of mondelinge beantwoording bestaat. 2. De voorzitter brengt de vragen zo spoedig mogelijk ter kennis van de overige leden van het algemeen bestuur en dagelijks bestuur. 3. Schriftelijke beantwoording vindt zo spoedig mogelijk plaats, in ieder geval binnen tien dagen nadat de vragen zijn ingediend. 4. Als de vragen ten minste 48 uur voor aanvang van een vergadering van het algemeen bestuur zijn ingediend, vindt mondelinge beantwoording plaats in de eerstvolgende vergadering van het algemeen bestuur, tenzij het dagelijks bestuur of de voorzitter het algemeen bestuur gemotiveerd in kennis stelt dat dit onmogelijk is, waarbij tevens aangegeven wordt binnen welke termijn beantwoording zal plaatsvinden. 5. Schriftelijke antwoorden van het dagelijks bestuur worden door tussenkomst van de voorzitter aan de leden van het algemeen bestuur toegezonden. 6. De vragensteller kan bij schriftelijke beantwoording in de eerstvolgende vergadering van het algemeen bestuur en bij mondelinge beantwoording in dezelfde vergadering van het algemeen bestuur nadere inlichtingen vragen over het door de voorzitter of door het dagelijks bestuur gegeven antwoord, tenzij het algemeen bestuur anders beslist. Artikel 30 Inlichtingen 1. Leden van het Algemeen Bestuur dienen verzoeken tot inlichtingen als bedoeld in artikel 19a van de Wet gemeenschappelijke regelingen schriftelijk in bij de voorzitter. 2. De voorzitter brengt de inhoud van het verzoek zo spoedig mogelijk ter kennis van de overige leden van het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur. 3. De verlangde inlichtingen worden zo spoedig mogelijk aan het algemeen bestuur verschaft, in ieder geval binnen dertig dagen nadat het verzoek is ingediend. Hoofdstuk 4. Slotbepalingen Artikel 31 Uitleg reglement In gevallen waarin dit reglement niet voorziet of bij twijfel omtrent de toepassing van het reglement, beslist het algemeen bestuur op voorstel van de voorzitter. Artikel 32 Intrekken oude reglement Het Reglement van orde voor de vergaderingen van het Algemeen Bestuur (vastgesteld op 17 juni 2005, versie 10 mei 2005) wordt ingetrokken. Artikel 33 Inwerkingtreding en citeertitel 1. Dit reglement treedt in werking op met ingang van de dag nadat het is bekendgemaakt. 7 23

24 2. Dit reglement wordt aangehaald als: Reglement van orde algemeen bestuur GGD Noorden Oost-Gelderland. Aldus besloten in de vergadering van het algemeen bestuur van 6 juli De directeur publieke gezondheid, De voorzitter, D.W. ten Brinke A. Kleijer 8 24

25 Toelichting Reglement van orde algemeen bestuur GGD Noord- en Oost-Gelderland Algemeen GGD-bestuur vergelijkbaar met gemeentebestuur GGD Noord- en Oost Gelderland (GGD NOG) is een gemeenschappelijke regeling van de 22 colleges van burgemeester en wethouders, op basis van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr). De GGD is een openbaar lichaam, waarvan het bestuur bestaat uit een algemeen bestuur, een dagelijks bestuur en een voorzitter. Het algemeen bestuur staat aan het hoofd van het openbaar lichaam. De leden van het algemeen bestuur worden per deelnemende gemeente door het college uit zijn midden aangewezen. Het GGD-bestuur werkt voor een groot deel volgens dezelfde regels als een gemeentebestuur. De bestuurlijke inrichting sluit aan bij die van een gemeente, met de raad, het college van burgemeester en wethouder, en de burgemeester. Veel bepalingen van de Gemeentewet zijn van overeenkomstige toepassing. Voor het reglement van orde is vooral artikel 22 van de Wgr van belang. Dit bepaalt dat de artikelen 16, 17, 19, 20, 22, 26 en 28 tot en met 33 van de Gemeentewet, voor zover daarvan bij deze wet niet is afgeweken, van overeenkomstige toepassing zijn op het houden en de orde van de vergaderingen van het algemeen bestuur van het openbaar lichaam. Verschil met gemeentebestuur Een belangrijk verschil is dat bij een gemeenschappelijke regeling het dagelijks bestuur wordt gekozen uit het algemeen bestuur. De leden van het dagelijks bestuur blijven lid van het algemeen bestuur namens hun gemeenten. Bij de gemeente hebben de raad en het college van B&W gescheiden rollen, taken en posities. Dit is een dualistisch stelsel. Dit past echter niet bij een gemeenschappelijke regeling, als samenwerkingsverband van gemeenten en verlengd lokaal bestuur. Daarom heeft de wetgever gekozen voor een monistisch stelsel bij het bestuur van gemeenschappelijke regelingen. De gemeenschappelijke regeling GGD NOG kent de mogelijkheid dat het algemeen bestuur een lid van het dagelijks bestuur van de Veiligheidsregio tot lid van het dagelijks bestuur van de GGD benoemt. Hiermee wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheid in de Wgr om een DB-lid buiten het algemeen bestuur te benoemen (ar. 14, tweede lid, Wgr). De achtergrond hiervan is de gewenste bestuurlijke afstemming voor de geneeskundige hulpverleningsorganisatie in de regio (GHOR). Het betreffende lid van het dagelijks bestuur is aan het algemeen bestuur verantwoording schuldig over het gevoerde bestuur. Nieuw reglement op basis VNG-model De Wgr en de Gemeentewet bepalen dat het algemeen bestuur een reglement van orde vaststelt. Het nieuwe Reglement van orde voor het algemeen bestuur van GGD NOG sluit zo veel mogelijk aan bij het VNG-model voor het reglement van orde voor de gemeenteraad (modelreglement uit 2014, inclusief de wijzigingen uit 2016). We gaan ervan uit dat veel gemeenten dit model hebben gevolgd en dit voor hen herkenbaar is. Ook voor de toelichting is het VNG-model de basis. De toelichting is toegespitst op de situatie van GGD NOG en waar nodig is de toelichting aangepast, ingekort of aangevuld. Het huidige Reglement van orde voor het AB van de GGD is in 2005 vastgesteld. Inmiddels is het op verschillende onderdelen achterhaald. In de praktijk levert dit geen problemen op, maar het is wenselijk om een goed en actueel reglement van orde te hebben. In het reglement legt het algemeen bestuur de afspraken vast over de wijze van beraadslaging en besluitvorming. Hierop kunnen de voorzitter en andere bestuursleden terugvallen als het nodig is. 9 25

26 Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen Artikel 1 Begripsbepalingen De voorzitter is tevens voorzitter van het algemeen bestuur en van het dagelijks bestuur (art. 12, derde lid, Wgr). De voorzitter wordt door en uit het algemeen bestuur aangewezen (art. 13, negende lid, Wgr). De Gemeenschappelijke Regeling GGD NOG 2016 bepaalt verder dat het algemeen bestuur de plaatsvervangend voorzitter aanwijst uit de leden van het dagelijks bestuur. Artikel 2 Tijd en plaats van vergaderen Het dagelijks bestuur is bevoegd om beslissingen van het algemeen bestuur voor te bereiden en uit te voeren (zie artikel 33b, eerste lid, Wet gemeenschappelijke regelingen, onder b). Bij deze taak van het dagelijks bestuur nader hoort het vaststellen van (extra) vergaderingen op verzoek van ten minste een vijfde van het aantal leden van het algemeen bestuur (d.w.z. 5 van de 22 AB-leden). Het betreffende artikel 17, tweede lid, van de Gemeentewet is van overeenkomstige toepassing voor gemeenschappelijke regelingen (zie artikel 22 van de Wet gemeenschappelijke regelingen). Het algemeen bestuur vergadert volgens de wet jaarlijks ten minste tweemaal (art. 22, tweede lid, Wgr). Artikel 3 De directeur Het algemeen bestuur heeft geen eigen ambtelijke ondersteuning, anders dan de gemeenteraden die een griffier hebben. Eigen ondersteuning van het algemeen bestuur past niet bij het monistische bestuursmodel van een gemeenschappelijke regeling. De Gemeenschappelijke regeling GGD NOG bepaalt dat de directeur het algemeen bestuur, het dagelijks bestuur, de voorzitter en de door hen ingestelde commissies als secretaris terzijde staat bij de uitoefening van hun taak. Ook is hierin bepaald dat de directeur in de vergadering van het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur aanwezig is (artikel 18, tweede en vierde lid). In de praktijk schakelt de directeur voor de secretariële ondersteuning de directiesecretaris in. De directeur kan bevoegdheden uit dit reglement aan hem mandateren. Hoofdstuk 2. Vergaderingen van het algemeen bestuur Paragraaf 1. Voorbereiding Artikel 4 Oproep en voorlopige agenda De voorzitter nodigt de leden van het algemeen bestuur schriftelijk uit voor de vergadering (art. 19, eerste lid, van de Gemeentewet, in samenhang met art. 22, eerste lid, Wgr) Het eerste lid van dit artikel bepaalt dat de voorzitter ten minste drie weken vóór een vergadering de leden een digitale oproep stuurt, waarin de vergadering wordt aangekondigd. Hiermee wordt de bestuurlijke afspraak vastgelegd dat de AB-stukken drie weken van tevoren worden toegezonden, zodat er tijd is om deze desgewenst vooraf te bespreken in de colleges. De oproep vermeldt de dag, tijdstip en plaats van de vergadering. Verder sluit de keuze voor een digitale oproep aan op de bestaande praktijk van toezending per en in de toekomst mogelijk andere vormen van digitale toegang tot de agenda en vergaderstukken. Het eerste lid stelt verplicht dat de voorlopige agenda en de daarbij behorende stukken tegelijkertijd met de oproep aan de leden worden verzonden, met uitzondering van de in 10 26

27 artikel 23, eerste en tweede lid, van de Wgr bedoelde stukken. Bij de uitgezonderde stukken gaat het om de stukken waarover geheimhouding is opgelegd. Hier wordt melding van gemaakt op de stukken. Artikel 5 Aanvullende agenda; vaststellen agenda Het dagelijks bestuur bepaalt hoe de voorlopige agenda er uit ziet. Het versturen van de agenda en stukken is geregeld in artikel 4. Dit is echter een voorlopige agenda. In de dagelijkse praktijk van de GGD is het niet altijd mogelijk om ruim voor de vergadering een agenda op te stellen, die ook zicht heeft op de actualiteiten. In een dergelijke situatie kan de voorzitter na het verzenden van de schriftelijke oproep zo nodig een aanvullende agenda en stukken rondsturen. Het derde lid heeft tot doel om het algemeen bestuur een actievere rol te geven in de opstelling van de agenda van de AB-vergaderingen. Leden van het algemeen bestuur kunnen bij aanvang van de vergadering een voorstel doen om onderwerpen aan de agenda toe te voegen of van de agenda af te voeren. Indien er een voorstel wordt gedaan om de agenda aan te passen, bijvoorbeeld het doorschuiven van een agendapunt naar de volgende vergadering van het algemeen bestuur, en de stemmen staken, is artikel 32, vierde lid, van de Gemeentewet niet van toepassing (d.w.z. bij staking van stemmen het nemen van een beslissing uitstellen tot een volgende vergadering). Artikel 6 Openbare kennisgeving Met dit artikel wordt invulling gegeven aan het voorschrift dat de voorzitter tegelijkertijd met de oproeping dag, tijdstip en plaats van de vergadering ter openbare kennis brengt (art. 19, tweede lid, van de Gemeentewet. Gekozen is voor plaatsing op de website van de GGD. Omdat de kennisgeving uitsluitend elektronisch plaatsvindt, dient er een grondslag te zijn, zie artikel 3:12 juncto 2:14 van de Awb. Hiervoor is een Verordening elektronische bekendmaking en kennisgeving opgesteld. Omdat er naar verwachting in de praktijk geen behoefte aan is, is afgezien van de mogelijkheid om de mogelijkheid van fysieke terinzagelegging voor geïnteresseerden. Volstaan wordt met het op elektronische wijze aanbieden van de stukken door plaatsing op de GGD-site. Als er toch behoefte is fysieke inzage, zal een praktische oplossing worden getroffen. Een stuk is een document in de zin van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Een document houdt in: een bij een bestuursorgaan berustend schriftelijk stuk of ander materiaal dat gegevens bevat. Onder documenten vallen niet alleen de door de overheidsorganen gecreëerde stukken of ander materiaal. Ook alle van buiten komende stukken en ander voor overheidsorganen bestemd materiaal zoals agenda s, verslag, (concept)adviezen en magneetbanden verkrijgen de status van document in de zin van de Wob. Onder de stukken als bedoeld in het derde lid van dit artikel worden verstaan: geheime stukken en de zogenaamde achterliggende stukken waarvan in raadsvoorstellen melding wordt gemaakt (ambtelijke adviezen, toelichtende nota s, etc.). Indien het gaat om geheime of vertrouwelijke stukken, waarover voorlopige geheimhouding is opgelegd door het bestuursorgaan dat het document aanbiedt aan het algemeen bestuur, dient dit duidelijk op het stuk te zijn aangegeven. De directeur vervult de secretariaatsfunctie ten dienste van het algemeen bestuur. Daarom worden stukken die betrekking hebben op de agenda en de voorstellen van de algemeen bestuursvergadering en die geheim moeten blijven bij hem ter inzage gelegd. Op verzoek 11 27

28 van de leden van het algemeen bestuur kan de directeur inzage aan hen verlenen of zendt hij de stukken persoonlijk schriftelijk of elektronisch toe. Paragraaf 2. Ter vergadering Artikel 7 Presentielijst De verplichting tot het hebben van een presentielijst vloeit voort uit artikel 20 van de Gemeentewet. In dit artikel wordt de procedure vastgelegd. De handtekeningen op de presentielijst zijn bedoeld om formeel vast te stellen dat het vergaderquorum bereikt is. De lijst kan niet dienen om het stemquorum vast te stellen; daarvoor geldt artikel 29 van de Gemeentewet. De directeur is verantwoordelijk voor de ambtelijke ondersteuning die het algemeen bestuur nodig heeft. Dit omvat ook het bijhouden en het samen met de voorzitter vaststellen en ondertekenen van de presentielijst. Deze ondertekening dient te waarborgen dat de lijst volledig is en het quorum aanwezig was. Artikel 8 Aantal spreektermijnen Indien het algemeen bestuur van mening is dat na de tweede termijn verdere beraadslaging nodig is, kan het daartoe uitdrukkelijk besluiten. Het tweede lid benadrukt dat de voorzitter elke spreektermijn afsluit. Dit hoeft overigens niet uit te sluiten dat een portefeuillehouder van het dagelijks bestuur antwoordt na de inbreng van de leden van het algemeen bestuur in de eerste en tweede termijn. Het stellen van vragen dient ook als een spreektermijn beschouwd te worden. Een verzoek van een lid van het algemeen bestuur na afloop van de tweede termijn om nog een korte reactie te geven, dient de voorzitter niet te honoreren. De beraadslaging over een motie vindt niet plaats in afzonderlijke termijnen, maar gelijktijdig met de beraadslaging over het betreffende onderwerp (artikel 25). Artikel 9 Deelname aan de beraadslaging door anderen Deze bepaling is noodzakelijk in verband met het verschoningsrecht, dat in artikel 22 van de Gemeentewet is geregeld. Het is uiteraard ook mogelijk dat het algemeen bestuur bepaalt dat een bepaalde functionaris in bepaalde gevallen altijd aan de beraadslaging mag deelnemen. Het algemeen bestuur kan op grond van artikel 3 bepalen dat de directeur deelneemt aan de beraadslagingen. Artikel 10 Voorstellen van orde De voorzitter legt aan het algemeen bestuur ter beslissing voor of er inderdaad sprake is van een voorstel van orde. Over een voorstel van orde wordt direct, zonder beraadslaging, besloten door het algemeen bestuur. Bij staken van stemmen is het voorstel niet aangenomen (artikel 32, vierde lid, van de Gemeentewet is hierop niet van toepassing). Een voorstel van orde betreft bijvoorbeeld het schorsen van de vergadering voor een pauze. Indien het gaat om een niet geagendeerd voorstel, dient de procedure van een initiatiefvoorstel gevolgd te worden (artikel 26)

29 Paragraaf 3. Stemmingen Artikel 11 Stemverklaring Stemverklaringen zullen kort moeten zijn en mogen niet het karakter krijgen van een derde termijn, als laatste reactie op de vorige spreker. De stemverklaringen worden gegeven vóór de hoofdelijke oproep van de leden dat de stemming begint. Artikel 12 Beslissing De voorzitter kan de beraadslaging sluiten als hij vaststelt dat een onderwerp voldoende is toegelicht, tenzij het algemeen bestuur anders beslist. De voorzitter formuleert daarna de te nemen eindbeslissing. Indien geen stemming wordt gevraagd, is het voorstel aangenomen op grond van artikel 32, derde lid, van de Gemeentewet. Artikel 13 Stemming; procedure hoofdelijke stemming Indien een lid te kennen geeft een hoofdelijke stemming te wensen, moet de stemming plaatsvinden. Het algemeen bestuur heeft niet de bevoegdheid om van deze bepaling van artikel 32 van de Gemeentewet af te wijken. Vraagt niemand stemming, dan wordt het voorstel geacht te zijn aangenomen. Wellicht ten overvloede wordt hierbij nog verwezen naar artikel 209, tweede lid, van de Gemeentewet, welke een hoofdelijke stemming verplicht (betreft besluit over aangaan van verplichtingen in gevallen van dringende spoed, voordat de desbetreffende begroting of begrotingswijziging is goedgekeurd. Dit artikel is van overeenkomstige toepassing op gemeenschappelijke regelingen (zie art. 35, zesde lid, Wgr). De mogelijkheid om in het verslag op te nemen geacht willen worden te hebben tegengestemd kan toepassing krijgen, indien de uitkomst van de stemming tevoren duidelijk is en slechts enkele leden zouden tegenstemmen. Een lid van het algemeen bestuur kan zich alleen onthouden van stemming op grond van artikel 28 van de Gemeentewet. Dit betreft het hebben van een persoonlijk belang en (de schijn van) belangenverstrengeling. In jurisprudentie is dit nader uitgewerkt. In alle andere gevallen is een lid van het algemeen bestuur verplicht stelling in te nemen en te stemmen. Stemmingen zijn in principe ook openbaar. Bij staking van stemmen is het bepaalde in artikel 32 van de Gemeentewet van toepassing. Indien de vergadering voltallig is, wordt het voorstel geacht te zijn verworpen. Is de vergadering niet voltallig, dan wordt het nemen van het besluit tot een volgende vergadering uitgesteld. Als ook dan de stemmen staken, wordt het voorstel geacht niet te zijn aangenomen. In het vierde lid wordt ingegaan op de procedure van hoofdelijke stemming. Praktisch gezien verdient het aanbeveling de volgorde van stemmen te bepalen aan het begin van de vergadering; deze volgorde geldt dan voor de gehele vergadering. Artikel 14 Volgorde stemming over amendementen en moties Voor alle duidelijkheid wordt hier een verschil in procedure aangegeven tussen een motie en een amendement. Een amendement komt in stemming voorafgaande aan de stemming over het onderliggende voorstel. Een motie strekt niet tot wijziging van een voorgesteld besluit; over een motie wordt een apart besluit genomen, nadat de besluitvorming over het aanhangige voorstel is afgerond. Bij een motie over een afzonderlijk onderwerp geldt dit uiteraard niet en is het vierde lid niet van toepassing. Het kan voorkomen dat een motie zo zwaar weegt voor een lid van het algemeen bestuur dat de steun voor het gehele voorstel hiervan afhangt. Dan is het nuttig als het algemeen bestuur in de praktijk op voorstel van het betreffende lid kan besluiten om van de voorgeschreven stemvolgorde af te wijken. Die mogelijkheid is gecreëerd in het vierde lid

30 Artikel 15 Stemming over personen Artikel 31, eerste lid, van de Gemeentewet geeft aan dat de stemming over personen geheim dient te zijn. Het is mogelijk om met elektronische stemsystemen te werken, maar het reglement van orde gaat vooralsnog uit van een stemming door middel van behoorlijk ingevulde stembriefjes. Een blanco stembriefje wordt niet aangemerkt als een behoorlijk ingevuld stembriefje (Kamerstukken II 1985/86, , nr. 3, blz. 86). In geval van een schriftelijke stemming wordt dan ook geen rekening gehouden met blanco stembriefjes. Een blanco of verkeerd ingevuld stembriefje telt wel mee bij de bepaling van het quorum. Het algemeen bestuur oordeelt of een stembriefje behoorlijk is ingevuld. Wat onder een (niet) behoorlijk ingevuld stembriefje moet worden verstaan, is in de wet niet geregeld. Indien leden van het algemeen bestuur genomineerd worden voor de functie van lid van het dagelijks bestuur is er sprake van een vrije stemming. Er is geen sprake van een voordracht (waarvan niet kan worden afgeweken en hooguit niet tot benoeming kan worden overgegaan). Het beoogde DB-lid mag dus meestemmen over zijn eigen benoeming. Een voorstel tot benoeming gaat hem persoonlijk aan "wanneer hij behoort tot de personen tot wie de keuze door een voordracht of bij een herstemming is beperkt" (artikel 28, eerste lid, onder a, en derde lid, van de Gemeentewet). Dat is echter in dit geval niet aan de orde, omdat er ook op een ander persoon kan worden gestemd. Dit heeft tot gevolg dat leden van het algemeen bestuur de mogelijkheid hebben op het stembriefje de naam van de kandidaat die hun voorkeur heeft in te vullen (die van de voorgestelde perso(o)n(en), of die van een ander). Er is in dit geval geen sprake van een voordracht of een anderszins beperkte keuze en aan de stemming mag daarom ook worden deelgenomen door leden van het algemeen bestuur die ter benoeming zijn voorgesteld: zij kunnen immers op het stembriefje een andere naam dan hun eigen naam invullen. Hoewel het uitgangspunt is dat zeer terughoudend moet worden omgegaan met het inperken van het stemrecht, laat de wet de betrokkenen de ruimte daarin een eigen afweging te maken. Paragraaf 4. Verslaglegging; ingekomen stukken Artikel 16 Verslag en besluitenlijst Dit artikel regelt de verslagleggende taak van de directeur en de wijze waarop het verslag wordt vastgesteld. Het maken van een verslag is niet wettelijk verplicht. In de Gemeentewet wordt alleen gesproken over de verplichting een besluitenlijst openbaar te maken (artikel 23, vijfde lid, van de Gemeentewet). Hoewel dit artikel niet van overeenkomstige toepassing is voor gemeenschappelijke regelingen, wordt deze lijn hier wel gevolgd. Het conceptverslag wordt tegelijkertijd met de schriftelijke oproep verstuurd aan de leden en overige personen die het woord gevoerd hebben. De directeur draagt zorg de ambtelijke ondersteuning van het algemeen bestuur. Daarom is de directeur aangewezen om het verslag op te stellen en deze, samen met de voorzitter, te ondertekenen. De besluitenlijst dient op zo kort mogelijke termijn moet worden gepubliceerd. Dit kan voordat het verslag is vastgesteld aangezien de besluitenlijst 'slechts' een overzicht geeft van (alle) door het algemeen bestuur genomen beslissingen (dus niet alleen besluiten in de zin van de Awb maar ook bijvoorbeeld een afspraak om een werkbezoek af te leggen). Het ligt voor de hand dat het verslag en de besluitenlijst ook op de website van de GGD toegankelijk worden gemaakt. Dit wordt weergeven in het vijfde lid

31 Andere vormen van verslaglegging zijn ook mogelijk. Bijvoorbeeld beeld- en geluidsopnamen van de vergadering van het algemeen bestuur, met een overzicht van de sprekers, de onderwerpen - voorzien van tijdscodes - en een besluitenlijst. Artikel 17 Ingekomen stukken Over aan het algemeen bestuur gerichte inkomende stukken worden alleen voorstellen gedaan en besluiten genomen van procedurele aard, bijvoorbeeld ter kennisneming, steunen, afwijzen, in behandeling nemen, doorsturen naar een gemeente, doorsturen naar het dagelijks bestuur, etc. Inhoudelijke discussie over de stukken kan de voorzitter buiten de orde verklaren. Wanneer een ingekomen stuk leidt tot inhoudelijke discussie en besluitvorming, dient dit op de gebruikelijke wijze te worden voorbereid. De schriftelijke mededelingen van het dagelijks bestuur aan het algemeen bestuur komen in principe ook bij het algemeen bestuur binnen. De mededelingen zijn dan ook een ingekomen stuk. Het algemeen bestuur stelt op voorstel van het dagelijks bestuur de wijze van afdoening van de ingekomen stukken vast. Paragraaf 5. Besloten vergadering van het algemeen bestuur Artikel 18 Toepassing reglement op besloten vergaderingen Dit artikel bepaalt dat de bepalingen van dit reglement van overeenkomstige toepassing zijn op een vergadering van het algemeen bestuur achter gesloten deuren. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan de bepalingen over het tijdig verzenden van stukken, het recht van amendement, het recht van motie, het maken van het verslag. De bepalingen van het reglement zijn echter niet van toepassing, voor zover het toepassen van die bepalingen strijdig is met het besloten karakter van de vergadering. Zo zullen er bijvoorbeeld geen beeld- en geluidsregistraties voor openbaar gebruik gemaakt kunnen worden. Ten aanzien van de stukken die betrekking hebben op een besloten vergadering en het behandelde zal het algemeen bestuur moeten besluiten of geheimhouding als bedoeld in artikel 23 Wgr wordt opgelegd dan wel opgeheven. In artikel 22, vierde en vijfde lid van de Wgr zijn procedurevoorschriften opgenomen voor 'het sluiten van de deuren', de wijze waarop een vergadering een besloten vergadering wordt. Artikel 19 Verslag besloten vergadering In dit artikel wordt uitwerking gegeven aan artikel 23, derde lid, van de Gemeentewet. In overeenstemming met de bepaling over het verslag van de vergadering van het algemeen bestuur is de directeur ook verantwoordelijk voor het verslag van een besloten vergadering. Dit verslag ligt ter inzage bij de directeur. Artikel 20 Opheffing geheimhouding Geheimhouding is geregeld in artikel 23 van de Wet gemeenschappelijke regelingen In de in het artikel aangehaalde artikelen wordt aan het algemeen bestuur de mogelijkheid geboden de geheimhouding van stukken op te heffen. In het onderhavige artikel is een overlegverplichting opgenomen waardoor recht wordt gedaan aan het principe van hoor en wederhoor. Op grond van artikel 25, derde en vierde lid, van de Gemeentewet, kan geheimhouding worden opgelegd door het dagelijks bestuur, de voorzitter en een commissie, ieder ten aanzien van stukken die zij aan het algemeen bestuur of aan leden van het algemeen bestuur overleggen. De opgelegde geheimhouding met betrekking tot aan het algemeen bestuur overgelegde stukken vervalt, indien het algemeen bestuur de oplegging niet in zijn eerstvolgende vergadering die volgens de presentielijst door meer dan de helft van het aantal zitting hebbende leden is bezocht, wordt bekrachtigd

32 Als het algemeen bestuur niet van plan is de opgelegde geheimhouding te bekrachtigen, kan het orgaan dat geheimhouding heeft opgelegd, in een besloten vergadering met het algemeen bestuur overleg voeren. Deze besloten vergadering kan dan gaan om de vraag waarom het algemeen bestuur de geheimhouding wil opheffen door deze niet te bekrachtigen. Paragraaf 6. Toehoorders, spreekrecht en pers Artikel 21 Toehoorders en pers De hier aangegeven bepalingen worden wat betreft het handhaven van de orde aangevuld door artikel 26 van de Gemeentewet. De voorzitter heeft de bevoegdheid om toehoorders die de orde verstoren, te doen vertrekken en bij volharding in hun gedrag de toegang te ontzeggen. Artikel 22 Spreekrecht toehoorders Het reglement voorziet in spreekrecht voor toehoorders in een openbare vergadering van het algemeen bestuur. Het moet gaan om (inhoudelijke) agendapunten van de betreffende vergadering. Dit artikel is gebaseerd op het VNG-model voor het reglement van orde van raadscommissies, aangevuld met enkele bepalingen voor de praktische gang van zaken. Artikel 23 Geluid- en beeldregistraties Aangezien de vergaderingen van een het algemeen bestuur in principe openbaar zijn, kunnen radio- en tv-stations geluid- en beeldregistraties maken. Dit is uiteraard niet het geval als het een besloten vergadering betreft. Wel dient rekening gehouden worden met de privacy van insprekers of publiek. Leden van het algemeen bestuur daarentegen hebben een publieke functie. Het is mogelijk om een aanwijzing te geven dat publiek slechts van af een bepaalde afstand in beeld mag worden gebracht. Ook kan een aanwijzing zijn dat burgers die inspreken niet gefilmd mogen worden, uiteraard in overleg met de insprekers. Mogelijk hebben zij geen probleem met beeldregistraties. Hoofdstuk 3. Bevoegdheden, instrumenten leden van het algemeen bestuur Artikel 24 Amendementen en subamendementen Leden van het algemeen bestuur kunnen aan het algemeen bestuur wijzigingen op het voorstel van het dagelijks bestuur of op initiatiefvoorstellen indienen, de zogenaamde amendementen. Wanneer een amendement is ingediend, kan dit voor een ander lid van het algemeen bestuur aanleiding zijn, op dit amendement nog weer een wijziging voor te stellen, het subamendement. Een (sub)amendement kan ingediend worden op een voorgesteld besluit, dat aanhangig is. De beraadslaging over het (sub)amendement vindt plaats in ten hoogste twee termijnen. Indien (in uitzonderlijke situaties) een ingediend amendement verdere beraadslaging noodzakelijk maakt, kan het algemeen bestuur besluiten tot een derde termijn (artikel 8). Het oude Reglement van orde eiste dat een amendement werd ondersteund door minste drie leden van het algemeen bestuur. Deze eis is vervallen. Ook bij verlengd lokaal bestuur in een monistisch stelsel is het van belang dat individuele leden van het algemeen bestuur zonder belemmeringen inhoud kunnen geven aan hun vertegenwoordigende en controlerende functie. Artikel 25 Moties In het eerste artikel van dit reglement is de definitie van het begrip motie gegeven. Een motie is een voorstel tot het doen van een uitspraak. Het kan gaan om het uitspreken van een wens (van inhoudelijke, politieke, procedurele aard), het uitspreken van instemming dan wel 16 32

33 afkeuring over bepaalde ontwikkelingen of om het doen van een verzoek. Een motie betreft dus niet een concreet besluit dat op rechtsgevolg is gericht; een motie heeft geen juridische, maar een politieke betekenis. Daarom is het dagelijks bestuur formeel niet aan een motie gebonden of tot uitvoering ervan verplicht. Wel kan het naast zich neerleggen van een motie door het dagelijks bestuur leiden tot een vertrouwensbreuk tussen algemeen bestuur en dagelijks bestuur en hieruit kan het dagelijks bestuur dan zijn consequentie trekken. Wat betreft de besluitvormingsprocedure voor een motie wordt opgemerkt dat over een motie een apart besluit wordt genomen. Voor de beraadslaging over een motie over een aanhangig onderwerp geldt dat deze niet plaatsvindt in afzonderlijke termijnen, maar gelijktijdig met de beraadslaging over het onderwerp waarop de motie betrekking heeft. Een besluit over een motie over een niet op de agenda opgenomen onderwerp vindt aan het einde van de vergadering plaats. Dergelijke moties benaderen de in artikel 26 geregelde initiatiefvoorstellen. Het oude Reglement van orde eiste dat een motie werd ondersteund door minste drie leden van het algemeen bestuur. Deze eis is vervallen. Ook bij verlengd lokaal bestuur in een monistisch stelsel is het van belang dat individuele leden van het algemeen bestuur beschikken inhoud kunnen geven aan hun vertegenwoordigende en controlerende functie. Artikel 26 Initiatiefvoorstel Het is de taak van het dagelijks bestuur de nodige voorstellen te doen aan het algemeen bestuur. Maar leden van het algemeen bestuur kunnen ook zelf een voorstel voor een verordening of beslissing ter behandeling bij het algemeen bestuur indienen. Hiervoor is het recht van initiatief toegekend. Het oude Reglement van orde eiste dat een initiatiefvoorstel werd ondersteund door minste drie leden van het algemeen bestuur. Deze eis is vervallen. Ook bij verlengd lokaal bestuur in een monistisch stelsel is het van belang dat individuele leden van het algemeen bestuur zonder belemmeringen inhoud kunnen geven aan hun vertegenwoordigende en controlerende functie. Het tweede lid houdt in dat de voorzitter het initiatiefvoorstel zo spoedig mogelijk op de agenda plaatst. De voorzitter plaatst het voorstel echter niet meer op de agenda, nadat de oproep verzonden is. Dit laat de mogelijkheid onverlet voor het individuele lid van het algemeen bestuur om op grond van artikel 5, derde lid, het initiatiefvoorstel toch aan de agenda toe te voegen. Het is aan het algemeen bestuur om vervolgens te bepalen hoe het initiatiefvoorstel verder wordt behandeld nu het op de agenda staat. Artikel 27 Voorstel van het dagelijks bestuur Dit artikel heeft betrekking op het agenderingsrecht van het algemeen bestuur. Het algemeen bestuur is het enige orgaan dat een voorstel van het dagelijks bestuur kan agenderen. Als het dagelijks bestuur het voorstel heeft voorbereid, betekent dit niet dat het dagelijks bestuur het door hem voorbereide voorstel kan intrekken, indien het dagelijks bestuur van oordeel is dat verdere behandeling van het voorstel niet wenselijk is (bijvoorbeeld omdat het een voorstel willen wijzigen). Het algemeen bestuur moet hier toestemming voor geven. Indien het algemeen bestuur van oordeel is dat een voorstel niet voldoende is voorbereid, kan het algemeen bestuur het voorstel op grond van het tweede lid nogmaals voor advies aan het dagelijks bestuur zenden. Het algemeen bestuur kan het dagelijks bestuur bijvoorbeeld verzoeken het voorstel nader te onderbouwen. Het algemeen bestuur bepaalt 17 33

34 echter wanneer het voorstel dat door het dagelijks bestuur verder voorbereid is, opnieuw behandeld wordt. Het algemeen bestuur kan dit ook aan het dagelijks bestuur overlaten. Artikel 28 Interpellatie Het interpellatierecht ligt in het verlengde van het mondelinge vragenrecht. Het gaat om een recht van een lid van het algemeen bestuur om tijdens een vergadering over een niet geagendeerd onderwerp inlichtingen aan het dagelijks bestuur of de voorzitter te vragen. Daarvoor is verlof van het algemeen bestuur nodig. Het is wenselijk dat ook het individuele lid van het algemeen bestuur zonder belemmeringen toegang heeft tot het gebruik van het interpellatierecht. Wel is hier gekozen voor een ondersteuning door het algemeen bestuur bij gewone meerderheid. Het algemeen bestuur heeft de ruimte op dit punt eigen beleid te ontwikkelen. Artikel 29 Schriftelijke vragen Het vragenrecht geeft aan de leden van het algemeen bestuur het recht informatie te vragen over aangelegenheden die tot de bevoegdheid van het dagelijks bestuur of de voorzitter behoren. Het karakter van deze vragen is primair van informatieve strekking. Op grond van deze bepaling kan een lid van het algemeen bestuur schriftelijke vragen stellen aan het dagelijks bestuur of de voorzitter, al naar gelang wie verantwoordelijk is. De verantwoordelijke portefeuillehouder dient de vragensteller gemotiveerd in kennis te stellen, indien de beantwoording niet binnen de gestelde termijnen kan plaatsvinden. Het algemeen bestuur kan oordelen dat het bijvoorbeeld wenselijk is dat een lid van het dagelijks bestuur of de voorzitter direct kan antwoorden op een vraag. Om die reden is in het zesde lid ingevoegd dat het algemeen bestuur anders kan beslissen. In de hier aangegeven procedure wordt de vragensteller in de gelegenheid gesteld nadere inlichtingen over het antwoord te vragen aan degene die het antwoord heeft gegeven. Indien de vragensteller van mening is dat de beantwoording van de vragen tot een besluit van het algemeen bestuur moet leiden, kan hij het recht van initiatief of het interpellatierecht benutten om het onderwerp of het voorstel op de agenda van het algemeen bestuur te krijgen. Artikel 30 Inlichtingen In dit artikel wordt een procedurele uitwerking gegeven van de inlichtingenplicht die het dagelijks bestuur en de voorzitter hebben ten opzichte van het algemeen bestuur

35 Vergadering: Algemeen Bestuur Datum: 6 juli 2017 Agendapunt: 4 Portefeuillehouder: D. van Norel Onderwerp: Jaarstukken en accountantsverslag 2016 Voorstel: 1. het Jaarverslag en de Jaarrekening 2016 vast te stellen, inclusief de begrotingsafwijkingen in de Programmarekening het saldo uit de normale bedrijfsvoering te bepalen op positief, en het saldo na verrekening van de verplichte reservering van ad afgerond negatief, te dekken uit de Bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD 3. het resterende saldo uit de Bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD ad uit te keren aan de gemeenten 4. kennis te nemen van het accountantsverslag 2016 en de uitkomsten van de bespreking hiervan met de vertegenwoordiging van AB-leden. Toelichting: 1 Aanleiding In het jaarverslag 2016 verantwoorden wij in hoeverre de beleidsprioriteiten die u in de Programmabegroting 2016 heeft vastgesteld, zijn gerealiseerd. De jaarrekening bevat de financiële verantwoording over het boekjaar 2016 en de toelichting op de verschillen met de financiële begroting. Ook treft u bij dit voorstel het accountantsverslag 2016 aan. Wij hebben de concept-jaarstukken 2016 vóór 15 april 2017 toegezonden aan de gemeenteraden, met de rapportage van de accountant. Dit schrijft de Wet gemeenschappelijke regeling voor. In de AB-vergadering van 16 februari 2017 hebben wij u de voorlopige uitkomsten mondeling gemeld. 2 Inhoud voorstel 2.1 Beleidsprioriteiten Het Jaarverslag 2016 geeft aan dat de beleidsprioriteiten uit de Programmabegroting 2016 over het algemeen zijn behaald. De contractafspraken en productievolumes zijn grotendeels gerealiseerd. De paragrafen over financiering, bedrijfsvoering en verbonden partijen laten geen grote bijzonderheden zien. 2.2 Financieel resultaat en uitkering bestemmingsreserve Het saldo van GGD NOG over 2016 uit de normale bedrijfsvoering is, zoals ook in de laatste bestuursrapportage voorspeld, positief. Daarnaast is de GGD 35

36 wettelijk verplicht eenmalig in 2016 een verplichting van op te nemen voor het vakantiegeld over mei tot en met december Hierdoor wordt het totale jaarrekeningresultaat licht negatief: een nadeel van Wij stellen voor het resultaat te dekken uit de bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD. De bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD heeft per na die verrekening per 31 december 2016 een saldo van Ons voorstel is dit conform afspraak in het AB van december 2013 aan de gemeenten uit te keren. 2.3 Accountantsverklaring en -verslag De accountantsverklaring over de jaarrekening 2016 treft u bijgaand aan. De accountant geeft een goedkeurende verklaring af op getrouwheid bij ongewijzigde vaststelling van de jaarrekening. De jaarrekening en jaarverslag zijn opgemaakt in overeenstemming met het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Voor rechtmatigheid geeft de accountant eveneens een goedkeurende verklaring. Op twee inkooptrajecten is niet volledig voldaan aan de aanbestedingsrichtlijnen. De omvang hiervan blijft echter binnen de toleranties, zodat dit geen invloed heeft op de rechtmatigheidsverklaring. Beide dossiers zijn in 2016 opgelost, zodat deze voor 2017 geen belemmering vormen voor een goedkeurende verklaring op de rechtmatigheid. De accountant geeft in zijn verslag aan dat de positieve ontwikkeling bij de interne beheersing zich heeft doorgezet bij de jaarrekeningcontrole. Verder geeft de accountant een aantal adviezen waarmee wij aan de slag gaan. 3 Aandachtspunten De jaarrekening en de accountantsverklaring zijn op 13 april 2016 besproken met de heer Van Norel, DB-portefeuillehouder financiën, en de AB-leden de heer A. Peppelman en de heer J. Hoenderboom. De accountant heeft een toelichting gegeven op de controle en zijn bevindingen. Er waren geen bijzonderheden. De accountant is bedankt voor de prettige samenwerking de afgelopen 5 jaar. In de Programmarekening 2016 is er sprake van een aantal afwijkingen op onderdelen van de begroting, zowel in de lasten als in de baten. Deze zijn in de Programmarekening toereikend toegelicht. Wij stellen voor dat het AB met de vaststelling van de jaarrekening 2016 de begrotingsafwijkingen autoriseert. Daarmee is de begrotingsuitvoering rechtmatig. 4 Consequenties U stelt de Jaarstukken 2016 tijdig vast en beslist over het saldo en over bestemming van de Bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD. 5 Vervolg toezending aan Gedeputeerde Staten vóór 15 juli 2017 vervolg geven aan aanbevelingen accountant en bestuurlijke bespreking ervan. Warnsveld, 10 april / 17 mei 2017 Het Dagelijks Bestuur, D.W. ten Brinke directeur publieke gezondheid/secretaris A. Kleijer, voorzitter Bijlagen: Accountantsverslag 2016 / Jaarstukken

37 GGD Noord- en Oost-Gelderland Concept Uitkomsten controle en overige informatie 2016 Rapportage aan het algemeen bestuur 37

38 Ernst & Young Accountants LLP Zwartewaterallee DX Zwolle, Netherlands Postbus AP Zwolle, Netherlands Tel: Fax: ey.com terug naar agenda Het algemeen bestuur van GGD Noord- en Oost-Gelderland Rijksstraatweg AC WARNSVELD Zwolle, 12 april 2017 JSMT-AKBBZP/bm Uitkomsten controle en overige informatie 2016 Geachte leden van het algemeen bestuur, Het doet ons genoegen u verslag uit te brengen omtrent de uitkomsten van onze accountantscontrole van de jaarrekening van GGD Noord- en Oost-Gelderland (hierna: GGD). Wij willen u over de volgende onderwerpen informeren: Kernpunten Uitkomsten jaarrekeningcontrole Kwaliteit beheersorganisatie Onafhankelijkheid en controleproces Wij hebben de belangrijkste uitkomsten van onze controle opgenomen in het hoofdstuk Kernpunten. De mogelijkheid om een open en eerlijke dialoog met u als lid van het algemeen bestuur te voeren, vormt een essentieel onderdeel van het controleproces, evenals van de algehele corporate governance. Wij waarderen deze mogelijkheid om de inzichten die uit onze controle voortkomen met u te kunnen delen. Het concept van dit verslag is d.d. 13 maart 2017 besproken met uw organisatie. Een afschrift van dit verslag is toegezonden aan het dagelijks bestuur van GGD. Onze controle is gericht op het vormen van een oordeel omtrent de jaarrekening Bij de uitvoering van onze controle ondervinden wij de volledige medewerking en ondersteuning van de medewerkers van GGD. Ernst & Young Accountants LLP is een limited liability partnership opgericht naar het recht van Engeland en Wales en geregistreerd bij Companies House onder registratienummer OC In relatie tot Ernst & Young Accountants LLP wordt de term partner gebruikt voor een (vertegenwoordiger van een) vennoot van Ernst & Young Accountants LLP. Ernst & Young Accountants LLP is statutair gevestigd te 6 More London Place, London, SE1 2DA, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer Op onze werkzaamheden zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin een beperking van de aansprakelijkheid is opgenomen. 38

39 Wij stellen het op prijs een en ander persoonlijk toe te lichten of eventuele vragen omtrent deze of andere met de controle verband houdende zaken te beantwoorden. Hoogachtend, Ernst & Young Accountants LLP drs. J. Schuurkamp RA Pagina 3 39

40 Inhoudsopgave Kernpunten 4 Uitkomsten jaarrekeningcontrole 6 Kwaliteit beheersorganisatie 19 Rechtmatigheidsbeheer 24 Bijlagen 1. Onafhankelijkheid en controleproces 2. Overzicht controleverschillen 40

41 Kernpunten 41

42 Kernpunten uit onze rapportage terug naar agenda De kernpunten uit onze rapportage kunnen als volgt worden samengevat Uitkomsten jaarrekeningcontrole Conclusie van onze controle De tijdens de controle geconstateerde controleverschillen overschrijden niet de toegestane tolerantie voor getrouwheid waardoor de geconstateerde controleverschillen geen impact hebben op de strekking van de controleverklaring ten aanzien van de getrouwheid. Dit betekent dat het jaarverslag en de jaarrekening 2016 zijn ingericht in overeenstemming met het BBV en de in de programmarekening opgenomen balans en toelichting en rekening van baten en lasten een getrouwe weergave zijn van de financiële positie en baten en lasten van GGD. De jaarrekening is rechtmatig behoudens de geconstateerde controleverschillen Jaarverslag geen materiele inconsistenties met de jaarrekening Tijdens de controle hebben wij vastgesteld dat er niet volledig is voldaan aan de Europese aanbestedingsregels. Doordat de overschrijding van het niet naleven van de Europese aanbestedingsregels binnen de toleranties blijft zullen wij bij de jaarrekening van GGD een goedkeurende controleverklaring afgeven met betrekking tot de rechtmatigheid. Dit betekent dat de baten en lasten, alsmede de balansmutaties over 2016, behoudens de geconstateerde controleverschillen (zie bijlage 2), rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder de geldende verordeningen. De jaarrekening en het jaarverslag dienen te worden opgemaakt in overeenstemming met het BBV. Wij hebben vastgesteld dat de jaarrekening 2016 van uw gemeenschappelijke regeling geen materiële inconsistenties vertoont ten opzichte van de voorschriften van het BBV. Daarnaast is door ons nagegaan of het jaarverslag de minimale wettelijk voorgeschreven informatie bevat en of de inhoud van dit verslag geen tegenstrijdigheden bevat met de door ons gecontroleerde jaarrekening. Wij hebben vastgesteld dat de inhoud van het jaarverslag geen materiele inconsistenties bevat ten opzichte van de jaarrekening. Onze rapportering van fouten en onzekerheden In de tabel in de bijlage van dit rapport is een overzicht gegeven van de belangrijkste bevindingen naar aanleiding van de uitgevoerde controles. In de tabel hebben wij alle gedurende onze controle gecorrigeerde en ongecorrigeerde controleverschillen opgenomen, welke een significante invloed hadden op het beeld van de jaarrekening. Pagina 6 42

43 Uitkomsten jaarrekeningcontrole 43

44 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Inleiding terug naar agenda Controleverklaring Wij zijn voornemens om na afronding van onze laatste werkzaamheden een goedkeurende controleverklaring ten aanzien van de getrouwheid af te geven bij de jaarrekening van GGD over het boekjaar geëindigd op 31 december In deze verklaring bevestigen wij dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2016 als van de activa en passiva per 31 december 2016 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Voorts zijn wij van oordeel, vanwege het niet volledig naleven van de Europese aanbestedingsregels, dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten, alsmede de balansmutaties over 2016 niet in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder de geldende verordeningen. Doordat de omvang hiervan binnen de toleranties blijft zal dit geen invloed hebben op de controleverklaring en zal er ten aanzien van de rechtmatigheid een goedkeurende controleverklaring worden afgegeven. Wij zijn er bij ons oordeel van uitgegaan dat het dagelijks bestuur de nu overlegde jaarrekening ongewijzigd vaststelt en algemeen bestuur de vastgestelde jaarrekening ongewijzigd goedkeurt. Indien er nog wijzigingen worden aangebracht in de definitieve vorm van de jaarrekening dienen wij deze te beoordelen alvorens onze controleverklaring hierbij mag worden opgenomen. Controleverschillen Tijdens onze controle inventariseren wij verschillen tussen enerzijds bedragen, classificaties, presentatie en toelichting van jaarrekeningposten die GGD heeft opgenomen of gerapporteerd en anderzijds bedragen, classificaties, presentatie of toelichting zoals die naar onze mening in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten dienen te worden opgenomen of gerapporteerd. Voor een overzicht van de gecorrigeerde en ongecorrigeerde controleverschillen verwijzen wij naar bijlage 2 van dit verslag. De jaarrekening en het jaarverslag dienen te worden opgemaakt in overeenstemming met het BBV. Wij hebben vastgesteld dat de jaarrekening 2016 van uw gemeenschappelijke regeling geen materiële inconsistenties heeft ten opzichte van de voorschriften van het BBV. Daarnaast is door ons nagegaan of het jaarverslag de minimale wettelijk voorgeschreven informatie bevat en of de inhoud van dit verslag geen materiele inconsistenties bevat met de door ons gecontroleerde jaarrekening. Wij hebben vastgesteld dat de inhoud van het jaarverslag geen materiele inconsistenties bevat ten opzichte van de jaarrekening. Pagina 8 44

45 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van het resultaat 2016 terug naar agenda Resultaat nader besproken Het saldo van baten en lasten (na bestemming) over het jaar 2016 bedraagt negatief ten opzichte van een gewijzigd begroot negatief resultaat van Het resultaat over 2016 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden weergegeven: Bedragen x Totale lasten Totale baten Gewijzigde begroting Rekening Afwijking Resultaat vóór bestemming Mutaties in reserve Vennootschapsbelasting Resultaat na bestemming Het resultaat zowel voor als na bestemming is redelijk in lijn met de begroting. Wel vallen de hogere lasten en baten, circa 1,2 miljoen, op ten opzichte van de begroting. De hogere realisatie wordt veroorzaakt door de werkzaamheden voor de asielzoekers en statushouders. Tevens zijn de opbrengsten voor de Technische Hygiene Zorg (THZ) en Forenische Geneeskunde hoger. In lijn met deze hogere baten zijn hogere lasten eveneens noodzakelijk geweest. Daarnaast is er een eenmalige hogere last ad in verband met de invoering van het integraal keuzebudget (IKB). Uw begrotingsbeheer Rekening houdend met onderstaande criteria kunnen wij stellen dat uw begrotingsbeheer op orde is: Resultaten en kwaliteit hiervan Incidentele baten en lasten Begrotingsbeheer Kwaliteit en uitkomst tussentijdse (bestuurs)rapportages Kwaliteit analyse en toelichting Procentueel gezien wijken de gerealiseerde totale baten 7,4% af van de gewijzigde begroting en de lasten 7,0%. Dit is hoger dan voorgaande jaren (beide circa 1 tot 2%). Gezien de forse afwijking ten opzichte begroting is het, mede in het kader van de begrotingsrechtmatigheid, noodzakelijk om na te gaan of meer tijdig begrotingswijzigingen doorgevoerd kunnen worden; zeker aangezien de schommelingen in kosten(ontwikkelingen) toenemen. Bijvoorbeeld in de toegenomen activiteiten voor asielzoekers en statushouders is dit zichtbaar. Gezien die toegenomen volatiliteit is een strakke monitoring op (verwachte) ontwikkelingen en afwijkingen steeds belangrijker. Pagina 9 45

46 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van de financiële positie terug naar agenda Eigen vermogen Het eigen vermogen, inclusief het resultaat na bestemming, bedraagt per jaareinde 2016 volgens de jaarrekening en heeft zich vanaf 2012 als volgt ontwikkeld: Bedragen x Algemene reserve Bestemmingsreserve gerealiseerd resultaat Van de totale reserves ter hoogte van is opgenomen als algemene vrije reserve. Het saldo van deze reserve is ten opzichte van 2016 niet gemuteerd. Gedurende 2016 is er gedoteerd aan de algemene reserve. Deze dotatie komt voort uit de berekening om voldoende weerstandsvermogen te hebben in relatie tot de gehanteerde berekeningssystematiek. GGD heeft er voor gekozen om het weerstandsvermogen (algemene reserve) niet tot 100% aan te vullen omdat de verwachting is dat deze met de gehanteerde berekeningssystematiek in 2017 lager uitkomt. De bestemmingsreserves zijn naar aanleiding van het uitgevoerd beleid gemuteerd. Wij hebben vastgesteld dat deze mutaties op een juiste wijze in de jaarrekening zijn verwerkt. Risicobeheersing en weerstandsvermogen In het jaarverslag is onder andere de paragraaf weerstandsvermogen opgenomen, welke informatie bevat over de weerstandscapaciteit, de risico s en het beleid dat hieromtrent gedurende 2016 is gevoerd. De benodigde weerstandscapaciteit is bepaald aan de hand van een rekenmodel. Tot het hanteren van het rekenmodel heeft GGD in 2010 besloten. Het rekenmodel om het weerstandsvermogen te bepalen is 5% van de omzet basisproducten en 20% van de omzet plusproducten. De reserve basisproducten wordt geacht voor de helft bij de deelnemende gemeenten te zijn gereserveerd, voor 2016 een bedrag van De reserve plusproducten ( ) wordt volledig bij GGD aangehouden. Voor 2016 komt de weerstandscapaciteit neer op het volgende: Weerstandsvermogen per 31 december Aan te houden weerstandsvermogen GGD per 31 december ,5% GGD heeft er voor gekozen om de algemene reserve (weerstandvermogen) niet tot 100% aan te vallen omdat de verwachting is dat de gerealiseerde omzet eenmalig hoger is geweest in 2016 en daardoor een naar rato hogere reservering in het weerstandsvermogen daarmee niet noodzakelijk. Als aandachtspunt onderkennen wij om het weerstandsvermogen te bepalen op basis van risico s en daarbij de kans/impact op te nemen. Daarnaast is het aanbevelingswaardig om aandacht te besteden aan het risicobeleid van GGD. Met het risicobeleid bedoelen wij dat naast het opnemen van de risico s als onderdeel van het weerstandsvermogen ook wat aangegeven op welke wijze GGD met de risico s omgaat (beheersen, accepteren, verzekeren). Pagina 10 46

47 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van gehanteerde grondslagen en schattingen terug naar agenda Aanvaardbaarheid van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling Naar onze mening zijn de door het bestuur gekozen waarderingsgrondslagen aanvaardbaar en consistent toegepast met betrekking tot de significante jaarrekeningposten en bijzondere transacties. Dit geldt tevens voor het tijdstip waarop die transacties hebben plaatsgevonden, de periode waarin zij zijn verantwoord en de desbetreffende toelichtingen in de jaarrekening. Schattingsprocessen binnen de jaarrekening Het dagelijks bestuur is verantwoordelijk voor het maken van schattingen bij het opmaken van de jaarrekening. Als accountant van het algemeen bestuur beoordelen wij deze door het dagelijks bestuur gemaakte schattingen. Belangrijke schattingsposten voor GGD zijn met name de schattingen omtrent de voorzieningen. In de financiële verordening van uw GGD is opgenomen dat er jaarlijks bij de programmabegroting een beschouwing wordt opgenomen over de reserves en voorzieningen. In deze beschouwing wordt de vorming, de besteding en de toerekening en de verwerking van de rente behandelt. Deze beschouwing is echter niet opgenomen in de programmabegroting. GGD heeft geen nota reserves en voorzieningen waarin zowel het beleid ten aanzien van de reserves als de voorzieningen wordt besproken. Wel wordt periodiek de reservepositie beoordeeld. In de vergadering van het algemeen bestuur van 4 juli 2013 is het voorstel voor de herbeoordeling van de reservepositie van de GGD voor het laatst besproken. In het kader van de jaarrekeningcontrole moet worden vastgesteld dat baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Het gaat hier ook om de financiële beheershandelingen met betrekking tot mutaties in de reserves en voorzieningen. Derhalve willen wij u adviseren om een nota reserves en voorzieningen op te stellen zodat mutaties in de reserves en voorzieningen hieraan kunnen worden getoetst. Wij merken op dat wij geen aanwijzingen hebben dat er onrechtmatige mutaties hebben plaatsgevonden in de voorzieningen. Op de volgende pagina geven wij een beschouwing per voorziening. Voorzieningen Conform de BBV dienen voorzieningen te worden toegelicht naar aard en reden en dienen de wijzigingen daarin te worden toegelicht. Wij hebben vastgesteld dat op de voorzieningen een toelichting wordt gegeven in de jaarrekening. Gelet op het feit dat voorzieningen een zekere mate van schattingsonzekerheden kennen, is het mogelijk dat de werkelijke realisatie afwijkt van de inschatting die in voorgaande jaren is gedaan. Aandachtspunt bij het vormen van voorzieningen, zijn de gehanteerde uitgangspunten. Wij adviseren u derhalve om deze uitgangspunten ook uiteen te zetten in de toelichting op de balans, dit om de gebruikers van de jaarrekening voldoende te informeren. Pagina 11 47

48 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van gehanteerde grondslagen en schattingen terug naar agenda Binnen GGD zijn ultimo 2016 voor de volgende zaken een voorziening gevormd: WW tijdelijk personeel ( ) De voorziening WW bestaat uit de WW-aanspraken van (tijdelijk) personeel in dienst van GGD en is gevormd omdat de GGD eigen risicodrager is voor wachtgeld- en werkloosheidsuitkering. Op het moment dat een arbeidsovereenkomst niet wordt verlengd zal GGD het wachtgeld- of werkloosheidsuitkering dienen te betalen. Bij haar inschatting maakt GGD gebruik van de overzichten van het UWV. Op basis van de ontvangen stukken wordt een inschatting gemaakt voor de gehele WW-periode. Hiermee is er sprake van een voorzichtige inschatting en wordt bijvoorbeeld geen rekening gehouden met voortijdige uitstroming indien (voormalig) medewerkers een andere baan vinden. In dit kader willen wij GGD aanbevelen om voor de toekomstige bij de bepaling van de voorziening rekening te gaan houden met een aantrekkende arbeidsmarkt en daarmee een vergrote kans op voortijdige uitstroom en waar nodig de calculatie te actualiseren/te verfijnen. Wij hebben vastgesteld dat GGD bij het vormen van de voorziening rekening heeft gehouden met de werknemers die op het moment van onze controle langdurig ziek zijn. Hiermee wordt voldaan aan de verplichting om nieuwe inzichten die ontstaan na het einde van het boekjaar en tot het opmaken van de jaarrekening, mee te nemen in de voorziening. Boventallig personeel ( ) De voorziening is gevormd voor die medewerkers die geen werkzaamheden meer verrichten voor GGD en waarmee een overeenkomst is gesloten ter beëindiging van de arbeidsovereenkomst. De lasten die gepaard gaan met deze overeenkomst zijn opgenomen in de voorziening. Wij hebben vastgesteld dat de afgesloten overeenkomsten juist en volledig zijn doorvertaald naar de voorziening. Langdurige zieken ( ) Voor enkele personeelsleden die langdurig ziek zijn is de voorziening langdurig zieken gevormd om de risico s af te dekken dat deze personen niet direct productieve uren kunnen realiseren. In voorgaande jaren hebben wij vastgesteld dat de schattingen die ten grondslag liggen aan de voorziening gebaseerd zijn op ervaringen en een voorzichtige inschatting zijn. Wij adviseren de eerdere inschattingen op basis van voortschrijdend inzicht te toetsen en actualiseren waar nodig. Pagina 12 48

49 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle terug naar agenda Inleiding Deze paragraaf geeft een uiteenzetting van de werkzaamheden en bevindingen ten aanzien van de belangrijke aandachtsgebieden in de controle. Verloop controle In onze managementletter hebben wij aangegeven verbeteringen te onderkennen ten aanzien van de interne beheersing. Deze positieve ontwikkeling heeft zich doorgezet bij de jaarrekeningcontrole. Punten waarop de organisatie zich nog verder kan door ontwikkelen zijn: kwalitatieve alsmede volledigheidscheck op het controledossier; volledige uitvoering van verbijzonderde interne controle om de materiele stromen en posten; beheersing van complexe zaken zoals de Wet normering topinkomens en de aanbestedingen; het maken en onderbouwen van de schattingen; de beheersing van de verschillende opbrengststromen. Aanbestedingen Net als in onze voorgaande rapportages staan wij stil bij de aanbestedingen. In april 2016 is de wet- en regelgeving gewijzigd, waardoor onder andere voor de 2B-diensten wijzigingen doorgevoerd zijn. Onder andere is de aanbestedingsgrens voor deze dienstverlening verhoogd naar Tegelijk met de verhoging van deze grens zijn de minder zware formele procedures weggenomen en gelden dezelfde (zwaardere) procedures als voor alle overige Europese aanbestedingen zodat ook voor de 2-B diensten het volledige regime gevolgd moet worden (rekening houdend met eventueel toepasselijke drempel). De contracten die voor de wetswijziging zijn gesloten vallen nog onder de oude wet- en regelgeving. Op grond hiervan zijn, zoals in het accountantsverslag 2015 reeds opgenomen, de bestedingen tot aan deze wetswijziging voor de postbezorging als fout aangemerkt. De omvang van deze fout bedraagt (bestedingen tot medio april 2016). Daarnaast is bij de controle 2015 vastgesteld dat de inhuur van een forensisch arts geen 2B-dienst is waardoor desbetreffende uitgaven, voor zover in 2016 op basis van inhuur zijn gemaakt als fout aangemerkt worden. De omvang hiervan is Doordat de arts in oktober 2016 in dienst is genomen zijn de bestedingen tot aan dat moment als fout aangemerkt en zijn de (loon)kosten vanaf oktober rechtmatig. De GGD is eigen risicodrager voor de WGA verzekering en had dit tot verzekerd bij een verzekeringsmaatschappij en bleef daarbij onder het Europese drempelbedrag. Doordat per de WGA flex en WGA vast worden samengevoegd tot 1 verzekering zal het Europese drempelbedrag wel worden overschreden en dient er in de basis Europees te worden aanbesteed. Echter doordat er sprake is van een verplicht af te sluiten verzekering geldt er een verhoogde grens van waardoor er geen sprake is van een verlicht aanbestedingsregime waarbij alleen een meldingsplicht van de aanbesteding hoeft te worden gedaan. Deze melding heeft niet plaatsgevonden waardoor er sprake is van een formele rechtmatigheidsfout. Deze formele rechtmatigheidsfout heeft geen invloed op de strekking van het oordeel. Pagina 13 49

50 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle terug naar agenda Toerekening baten In ons accountantsverslag 2015 hebben wij gerapporteerd over de verwerking van baten in de juiste periode. Hierbij is destijds vastgesteld dat dit in drie gevallen niet juist is gebeurd en dat transacties die in 2015 verantwoord hadden moeten worden in 2016 zijn verantwoord. GGD heeft er destijds voor gekozen om dit niet te corrigeren. Hierdoor weegt deze fout voor de getrouwheid ook in 2016 door. Gesaldeerd is er sprake van een te laag resultaat van Bij de controle 2016 hebben wij vastgesteld dat de afgrenzing in algemene zin beter is onderbouwd en gedocumenteerd, wat een positieve ontwikkeling is. TBC 2015 Bij de controle van de jaarrekening 2016 is vastgesteld dat er een bate inzake TBC vanuit 2015 ad in 2016 is verantwoord. Uit navraag bij de organisatie is gebleken dat er eind 2015 een uitbraak van TBC is geweest waardoor de GGD extra diensten/handeling in 2015 heeft verricht. Op grond hiervan, prestatie in 2015, hadden deze opbrengsten in 2015 verantwoord moeten worden. De verantwoordelijke medewerkers op de administratie hebben aangegeven niet op de hoogte te zijn geweest van de uitbraak waardoor er geen opbrengsten zijn verantwoord. Wij willen GGD adviseren om de procedures en informatiestromen zo in te richten dat de juiste toerekening en afgrenzing wordt gewaarborgd. Opvang asielzoekers De gemeenten binnen GGD hebben te maken gekregen met (toename in) de opvang van asielzoekers. GGD heeft hierbij een cruciale rol in de eerste dienstverlening voor de gemeenten en vervult een soort kassiersfunctie waardoor deze dienstverlening per saldo resultaat neutraal is. Ondanks dat de dienstverlening resultaatneutraal is, blijft het van belang om wel de juiste/volledige afrekening in de juiste periode te verantwoorden. GGD heeft bij de verantwoording de volgende uitgangspunten gehanteerd: Het aantal asielzoekers is tot december verantwoord. Wij kunnen ons hiermee verenigen aangezien de dienstverlening van GGD voor de instroom van december pas in het volgende boekjaar plaatsvindt. Hiermee wordt het matchingprincipe (opbrengsten toerekenen aan de periode dat de kosten worden gemaakt) op een juiste wijze toegepast. De te ontvangen vergoeding is afhankelijk van de leeftijd van de asielzoeker. Hierbij zijn drie groepen onderkend; kinderen tot en met vier jaar geen vergoeding, kinderen vier tot en met achttien jaar 775 vergoeding, ouder dan achttien jaar 276 vergoeding. GGD heeft een inschatting gemaakt voor deze drie groepen, maar heeft geen verdere onderbouwing voor deze inschatting beschikbaar. Deze informatie komt naar verwachting eind maart beschikbaar en zal dan alsnog, indien materieel afwijkend is van de gedane inschatting, alsnog in de jaarrekening verwerkt dienen te worden. GGD heeft de prestatie (gemaakte kosten) zoals in 2016 zijn geleverd vastgesteld en naar aanleiding hiervan is een correctie uitgevoerd op de ontvangen bijdrage ad Deze correctie is als verplichting opgenomen omdat er of sprake is van een terugbetalingsverplichting dan wel de prestatie in 2017 geleverd gaat worden. Wij kunnen ons verenigen met de gehanteerde verwerkingswijze. Pagina 14 50

51 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle terug naar agenda Wet normering topinkomens Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingevoerd. Op basis van deze wet is de bezoldiging van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector in dienstverband en bij ontslag wettelijk gemaximeerd. Voor de bezoldiging van topfunctionarissen geldt naast de maximering een publicatieverplichting in de jaarrekening. Dit geldt eveneens voor bezoldiging van niet-topfunctionarissen, indien zij de maximale bedragen van topfunctionarissen overschrijden. Tevens heeft u vastgesteld of er functionarissen zijn die een hogere bezoldiging dan de gestelde maxima kennen. Deze informatie heeft u opgenomen in de toelichting op de jaarrekening. Wij hebben de juistheid en volledigheid van deze toelichting gecontroleerd en hebben vastgesteld dat de toelichting voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Prestatielevering Het aantonen van de prestatie bij een levering/dienst is een belangrijk aandachtspunt bij de controle In de managementletter hebben wij hier nadrukkelijk aandacht voor gevraagd. De controle op de prestatielevering maakt momenteel nog geen onderdeel uit van de beheersing binnen het proces derhalve zijn aanvullende analyses nodig welke achteraf hebben plaatsgevonden voor de geselecteerde inkopen. Een aanvullende analyse die achteraf gemaakt kan worden voor de gedane uitgaven om de prestatie aannemelijk te maken: Inhuur; de prestatie kan aannemelijk worden gemaakt op basis van de onderliggende urenverantwoordingen. Inkoop op basis van contract; aan deze kosten ligt een contract ten grondslag waarin de overeengekomen prestatie is opgenomen. Middels analyse van de facturen kan worden vastgesteld dat het gefactureerde in overeenstemming met het contract is. Resterende inkopen; dit betreffen veelal kleine inkopen waardoor financieel gezien het risico beperkt is. Voor de resterende inkopen kan middels een steekproef de prestatie worden vastgesteld. Schatkistbankieren Vanaf 2014 dient in de toelichting op de balans ten aanzien van schatkistbankieren het volgende te worden vermeld: Het drempelbedrag voor het begrotingsjaar waarover verantwoording afgelegd wordt. Voor ieder kwartaal van het jaar dient het bedrag aan middelen toegelicht te worden dat buiten de schatkist is gehouden. Het drempelbedrag voor het jaar 2016 is vastgesteld op , gebaseerd op 0,75% van het begrotingstotaal met een minimum van Het eerste en tweede kwartaal heeft er een overschrijding van de grens plaatsgevonden. Hierover wordt verantwoording in de jaarrekening gegeven en heeft geen verdere impact op het oordeel bij de jaarrekening. GGD heeft maatregelen genomen om overschrijding te voorkomen. Na deze genomen maatregelen hebben er geen overschrijdingen meer plaatsgevonden. Gedurende de controle heeft er een correctie plaatsgevonden van van kruisposten naar schatkistbankieren. Hiermee is het verantwoorde saldo schatkistbankieren in lijn met de externe opgave. Pagina 15 51

52 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle terug naar agenda Vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen Per 1 januari 2016 is GGD belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Bij het bepalen welke activiteiten wel/niet VPB-plichtig zijn heeft GGD in eerste instantie aangesloten bij de landelijke organisatie en overleggen. Voor de activiteiten die niet landelijk zijn afgestemd heeft GGD een eigen inschatting gemaakt welke activiteiten wel/niet belast zijn. Op basis van deze inschatting en de momenteel beschikbare informatie is er een VPB-last van verantwoord. Wij kunnen ons verenigen met de gehanteerde werkwijze en de verantwoorde last maar onderkennen als aandachtspunt dat deze nog kan wijzigen naarmate de Belastingdienst zijn controles gaat uitvoeren dan wel indien er jurisprudentie ontstaat. Individueel keuzebudget (IKB) Per 1 januari 2017 is het IKB ingevoerd. Hierdoor ontstaat er ten opzichte van voorgaande jaren een nieuwe verplichting voor vakantiegeld. Door de invoering van het IKB is er sprake van een éénmalige extra last van zeven maanden vakantiegeld vanuit het jaar voorafgaand aan de invoering van het IKB. Concreet betekent dit dat in 2016 de bedoelde éénmalige extra last van zeven maanden vakantiegeld ontstaat. In de begroting en jaarrekening 2016 zal daarom de extra last van deze zeven maanden moeten worden opgenomen als lasten. Wij hebben vastgesteld dat GGD de invoering van het IKB juist heeft verwerkt in de jaarrekening. Pagina 16 52

53 Kwaliteit beheersorganisatie 53

54 Kwaliteit beheersorganisatie Interne beheersmaatregelen terug naar agenda Algemeen Bij de planning en uitvoering van de controle van de jaarrekening 2016 van GGD hebben wij de interne beheersmaatregelen, welke onderdeel uitmaken van de administratieve organisatie van uw gemeenschappelijke regeling, in onze overwegingen betrokken. Wij hebben de opzet, het bestaan en de werking van interne beheersmaatregelen onderzocht voor zover wij dit in het kader van de jaarrekening noodzakelijk achten en niet met het doel om een oordeel over de effectiviteit van de interne beheersing te geven. Wij steunen voor het proces inkopen (uitzondering prestatielevering), betalingsverkeer en personeel op uw interne beheersing, hetgeen betekent dat wij minder uitgebreide werkzaamheden per jaareinde behoeven te verrichten. Voor het proces personeel maken wij tevens voor een groot deel gebruik van de interne beheersing. Voor de overige processen kunnen wij niet steunen op de interne beheersing vanwege het ontbreken van zichtbare beheersmaatregelen binnen de processen. Dit kan betekenen dat er wel beheersmaatregelen zijn, maar dat deze niet zichtbaar gemaakt/vastgelegd worden, en/of dat sommige- beheersmaatregelen niet aanwezig zijn. Hetgeen betekent dat wij op deze processen meer gegevensgerichte werkzaamheden per jaareinde hebben verricht. Wij hebben geen onderzoek naar de effectiviteit van de interne beheersing verricht, anders dan dat relevant is voor onze jaarrekeningcontrole. Automatisering Voor de jaarrekeningcontrole wordt elk jaar in toenemende mate gesteund op informatie afkomstig uit IT-systemen. Om op die informatie te kunnen steunen is het van groot belang dat de betrouwbaarheid van de gegevensverwerking in de IT-systemen is gewaarborgd. Indien dat het geval is dan levert dat voordelen op voor de GGD doordat de informatiehuishouding efficiënter en, daarmee meer kostenbesparend, wordt uitgevoerd. GGD heeft een gedeelte van de ICT-beheersing uitbesteed aan het Service Centrum. GGD is verantwoordelijk voor de beheersing van de IT, inclusief het verkrijgen van zekerheid over uitbestede processen zoals bij het SSC. Dat betekent dat GGD zelf dient vast te stellen dat de overeengekomen werkzaamheden getrouw en rechtmatig worden uitgevoerd en de dienstverlening en beheersing voldoet aan de afgesproken services. Wij onderkennen dat de beheersing/toezicht op het Service Centrum is verbeterd. Aandachtspunt, wat de beheersing voor GGD vereenvoudigt, is het verkrijgen van een ISAE 3402 type 2 verklaring. Deze verklaring geeft informatie over de effectiviteit van de beheersing bij deze externe uitvoerders zoals SSC. Om de betrouwbaarheid van de gegevensverwerking voor 2016 vast te stellen heeft EY aanvullende werkzaamheden uitgevoerd. Met de uitgevoerde werkzaamheden is de opzet en de beheersing van de volgende applicaties beoordeeld: Exact RAET Formatus Perfect View Pagina 18 54

55 Kwaliteit beheersorganisatie terug naar agenda Onze controle was niet primair gericht op het doen van een uitspraak omtrent de continuïteit en betrouwbaarheid van (delen van) de geautomatiseerde gegevensverwerking en wij hebben daartoe ook geen opdracht van het management ontvangen Wij hebben geen algemene en applicatie specifieke IT-beheersmaatregelen kunnen testen waardoor wij voor de jaarrekening 2016 niet kunnen steunen op een effectieve IT-omgeving. Vanwege het niet kunnen steunen op de IT hebben wij derhalve aanvullende gegevensgerichte werkzaamheden uitgevoerd om voldoende zekerheid te krijgen over het aangeleverde lijstwerk, de continuïteit en de betrouwbaarheid van de gegevensverwerking. De jaarrekeningcontrole heeft overigens geen tekortkomingen in de continuïteit en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking aan het licht gebracht. Pagina 19 55

56 Rechtmatigheidsbeheer 56

57 Rechtmatigheidsbeheer terug naar agenda Onze bevindingen in het kader van rechtmatigheid Wij hebben bij de controle over 2016 de rechtmatigheid getoetst conform de bepalingen van het Bado en het controleprotocol 2016 van de gemeenschappelijke regeling. Bij onze controle hebben wij aandacht gegeven aan de volgende onderwerpen: het rechtmatigheidsbeheer de naleving van het voorwaardencriterium de begrotingsrechtmatigheid de kredieten het misbruik-en-oneigenlijk-gebruikcriterium de niet-financiële beheershandelingen Begrotingscriterium Met de controle op de juiste toepassing van het begrotingscriterium toetsen wij of het budgetrecht van het algemeen bestuur is gerespecteerd. Wij beoordelen bij onze controle de overschrijdingen ten opzichte van de begrote lasten per programma. Dit betreffen enkel de lasten omdat hierop een beoordeling en rapportering van de accountant wordt gevraagd vanuit de Kadernota Rechtmatigheid. Het algemeen bestuur autoriseert de begroting (en begrotingswijzigingen) en geeft daarmee toestemming voor de uitvoering van het beleid en de daarvoor benodigde middelen. Het is de verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur om begrotingsafwijkingen tijdig te signaleren en te rapporteren aan het algemeen bestuur. Door een goede inrichting van de planning & controlcyclus zorgt het dagelijks bestuur er voor dat de begroting en budgetten worden bewaakt en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan het algemeen bestuur zodat deze tijdig (binnen het begrotingsjaar) een besluit kan nemen. Indien desondanks budgetten worden overschreden en niet meer gedurende het jaar kunnen worden voorgelegd aan het algemeen bestuur, is strikt genomen sprake van een onrechtmatigheid. Deze overschrijdingen hoeven echter niet in alle gevallen te worden meegewogen in het accountantsoordeel. Voor een juiste oordeelsvorming is van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door het algemeen bestuur geformuleerde beleid, deze wordt gecompenseerd door hogere opbrengsten of kostenoverschrijdingen bij openeinderegelingen. Deze overschrijdingen dienen te worden weergegeven in de jaarrekening en kunnen door het vaststellen van de jaarrekening alsnog door het algemeen worden geautoriseerd. Wij zijn nagegaan of de financiële beheershandelingen tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de door het algemeen bestuur geautoriseerde begroting. Wij concluderen dat hier uiteindelijk aan wordt voldaan. Tijdens de controle hebben wij vastgesteld dat er sprake was van budgetoverschrijding op verschillende programma s voortkomend uit de invoering van het IKB. Naar aanleiding van de overschrijding is nagegaan of deze kosten, vanwege het incidentele karakter, ook in zijn geheel aan het programma bestuursproducten mag worden toegerekend. Op grond van de financiële verordening hebben wij vastgesteld dat niet is voorgeschreven dat dit niet mag. Wel adviseren wij het bestuur handvatten op te stellen op welke wijze toerekening aan de programma s plaats dient te vinden ten einde onduidelijkheid in de toekomst te voorkomen. Pagina 21 57

58 Rechtmatigheidsbeheer terug naar agenda Begrotingscriterium (vervolg) In de toelichting op de staat van baten en lasten is door het dagelijks bestuur een analyse van de overschrijdingen opgenomen. De overschrijdingen die passen binnen het bestaande beleid of deels worden gecompenseerd door hogere baten binnen het programma. Voldoen aan de voorwaarden van begrotingsrechtmatigheid mits het algemeen bestuur of verzoek van dagelijks bestuur de overschrijdingen autoriseert in het kader van de vaststelling van de jaarrekening Vooruitlopend hierop zijn wij hiervan reeds uitgegaan bij het vormen van ons oordeel over de (begrotings)rechtmatigheid. Kredieten Wij zijn nagegaan of de investeringen tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de door het algemeen bestuur geautoriseerde kredieten. Wij hebben vastgesteld dat er uiteindelijk geen sprake is van d overschrijding van kredieten. Wel adviseren wij de GGD om de realisatie van de meerjarige kredieten duidelijker te monitoren alsmede in de besluitvorming expliciet aan te geven dat er sprake is van een meerjarig krediet. Misbruik en oneigenlijk gebruik In de externe en interne regelgeving zijn diverse bepalingen opgenomen die erop zijn gericht om misbruik en oneigenlijk gebruik te voorkomen. Het beleid rondom misbruik en oneigenlijk gebruik is geïntegreerd in diverse verordeningen en regelingen. Uw gemeenschappelijke regeling heeft de toets op het misbruik en oneigenlijk gebruik neergelegd in de interne controle. De uitkomst van deze toets heeft niet geleid tot bevindingen die invloed hebben op de rechtmatigheid van baten en lasten en balansmutaties. Niet-financiële beheershandelingen vallen buiten de scope van rechtmatigheidscontrole Handelingen en beslissingen van niet-financiële aard vallen buiten de scope van de rechtmatigheidscontrole door de accountant. De accountant toetst deze handelingen en beslissingen niet inhoudelijk door gegevensgericht onderzoek. Volstaan wordt in dit kader met het beoordelen van het interne systeem van risicoafwegingen. Binnen dit systeem moeten voorwaarden zijn geschapen om risico s goed te kunnen beoordelen en in de tijd te kunnen volgen. Wij hebben ons een beeld gevormd over de wijze van totstandkoming van de inventarisatie van de risico s en de getrouwe weergave van de hieruit mogelijk voortvloeiende financiële gevolgen in de paragraaf Weerstandsvermogen. Daarnaast hebben wij gericht geïnformeerd naar de lopende procedures waarbij de gemeenschappelijke regeling betrokken is, teneinde indicaties te verkrijgen over de eventuele risico s op dit vlak. Op grond hiervan beschikken wij niet over aanwijzingen die een nader onderzoek naar de (financiële) gevolgen noodzakelijk maakt. Pagina 22 58

59 Bijlagen 59

60 Onafhankelijkheid en controleproces Bijlage 1 terug naar agenda Inleiding De onafhankelijkheid van de accountant behoort tot het fundament van zijn beroep. In de maatschappelijke discussie over kwaliteitsverbetering van de controle speelt de onafhankelijkheid van accountants een belangrijke rol. De regels inzake de onafhankelijkheid zijn opgenomen in het Nederlands recht, de Verordening inzake onafhankelijkheid (ViO). Een aantal belangrijke punten uit de ViO die wij onderkennen zijn: Langdurige betrokkenheid Samenloop van dienstverlening Geschenken en giften Wij hebben alle aspecten geanalyseerd die onze onafhankelijkheid gedurende het jaar zouden kunnen bedreigen. Wij verklaren dat mevrouw drs. J. Schuurkamp RA, in haar hoedanigheid van externe accountant, Ernst & Young Accountants LLP, de kantoren in zijn netwerk en zijn partners, senior managers en managers, die de controle uitvoeren, niet afhankelijk zijn van GGD. Daarnaast hebben wij vastgesteld dat ook ten aanzien van andere punten er geen sprake is van bedreigingen van onze onafhankelijkheid. Pagina 24 60

61 Ons controleproces Onafhankelijkheid en controleproces terug naar agenda Belangrijk onderdeel van onze controle is het onderkennen van risico s die voor de controle van de jaarrekening een verhoogde kans en/of impact hebben dat de jaarrekening niet voldoet aan de vigerende wet- en regelgeving. Gesignaleerde frauderisico s Managementoverride, het doorbreken van de beheersingsmaatregelen door het management. Wij hebben dit risico onderkend ten aanzien van het onjuist presenteren van de overige baten versus bijdrage gemeenten alsmede het toepassen van onjuiste grondslagen. Op frauderisico s gerichte beheersingsmaatregelen Naar aanleiding van de controle onderkennen wij in opzet de volgende beheersingsmaatregelen: Toezicht door het bestuur, op basis van de periodieke rapportages, van de financiële realisatie. Bestuur heeft er vanuit hun rol belang bij dat de toerekening juist plaatsvindt ten einde niet te veel te betalen. Controle van de opgestelde jaarrekening door de externe accountant. Systeem- en gegevensgerichte werkzaamheden en bijbehorende bevindingen Wij hebben de controle om dit risico af te dekken gegevensgericht ingestoken. In dit kader hebben wij de volgende werkzaamheden uitgevoerd: Op basis van de checklist jaarrekening vastgesteld dat de opgestelde jaarrekening voldoet aan de daaraan gestelde eisen. Middels gegevensgerichte werkzaamheden de juiste afgrenzing van de opbrengsten vastgesteld. Middels gegevensgerichte werkzaamheden de juiste toerekening van de opbrengsten vastgesteld. Journal entry testing; de journaalposten waarvoor wij een verhoogd risico onderkennen op basis van omschrijving en/of periode waarin deze transactie heeft plaatsgevonden hebben wij vastgesteld dat desbetreffende journaalpost terecht heeft plaatsgevonden. Gedurende de controle zijn geen significante punten gesignaleerd ten aanzien van feitelijke of vermoedelijke niet-nakoming van wet- en regelgeving, voor zover deze van belang worden geacht voor de mate waarin het bestuur in staat is zijn taken te vervullen. Pagina 25 61

62 Onafhankelijkheid en controleproces Bijlage 1 terug naar agenda Verantwoordelijkheid Conform de aan ons verleende opdracht hebben wij de jaarrekening 2016 van GGD gecontroleerd. Deze jaarrekening is onder verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur opgesteld. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel te geven over de jaarrekening, als bedoeld in artikel 213 tweede lid van de Gemeentewet. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) en het door het algemeen bestuur vastgestelde controleprotocol. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Controleaanpak en -uitvoering Wij voeren onze controle uit met een mix van systeem- en gegevensgerichte werkzaamheden en een mix van vaste teamleden en ingeschakelde experts. Daarnaast beschikken wij als organisatie over verschillende kwaliteitsborgingsmaatregelen. Dit geheel tezamen leidt tot een kwalitatief goede controle. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van zowel de baten en lasten als de activa en passiva, alsmede het voor de naleving van de wet- en regelgeving relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet ten doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van GGD. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving, van de redelijkheid van schattingen die het bestuur heeft gemaakt en een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. De met u afgesproken goedkeurings- en rapporteringstoleranties Op grond van het Bado stelt het algemeen bestuur de goedkeuringstolerantie vast die de accountant bij zijn jaarrekeningcontrole dient te hanteren. Op grond van de jaarrekening 2016 bedraagt de goedkeuringstolerantie voor fouten afgerond (1% van de lasten) en voor onzekerheden (3% van de lasten). Als de goedkeuringstolerantie niet wordt overschreden, kan een goedkeurende controleverklaring afgegeven worden. Pagina 26 62

63 Onafhankelijkheid en controleproces terug naar agenda Bijlage 1 Deze goedkeuringstolerantie is een kwantitatief criterium. De uiteindelijke oordeelsvorming is echter altijd een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve afwegingen. Beperking Goedkeuringstolerantie Goedkeurend Oordeelonthouding Afkeurend Fouten in de jaarrekening (% lasten) Onzekerheden in de controle (% lasten) < 1% > 1 < 3% > 3% < 3% > 3 < 10% > 10% Pagina 27 63

64 Overzicht controleverschillen terug naar agenda Bijlage 2 Controleverschillen Tijdens onze controle inventariseren wij verschillen tussen enerzijds bedragen, classificaties, presentatie en toelichting van jaarrekeningposten die GGD heeft opgenomen of gerapporteerd en anderzijds bedragen, classificaties, presentatie of toelichting zoals die naar onze mening in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten dienen te worden opgenomen of gerapporteerd. Onderstaand is een overzicht van de materiële verschillen opgenomen, die zijn geconstateerd tijdens onze controle en welke zijn aangepast door het dagelijks bestuur. Wij hebben geëvalueerd in hoeverre onderstaande verschillen voortkomen uit een tekortkoming in de interne beheersing. Tevens is op de volgende pagina een overzicht opgenomen van de onjuistheden die wij tot aan de datum van dit verslag hebben gesignaleerd en niet door GGD zijn gecorrigeerd. Gecorrigeerde verschillen Post/omschrijving verschil Bedrag Effect van deze constatering op de interne beheersing Referentie in dit verslag /verwijzing naar regelgeving Schatkistbankieren Geen Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Presentatiecorrectie in de overlopende activa ad om de mutaties bij alsmede af juist weer te geven. Deze correctie heeft geen impact gehad op het saldo. Presentatiecorrectie van de voorzieningen waarbij in eerste instantie de vrijval als aanwending is verantwoord terwijl in het verloop separaat gepresenteerd dient te worden. Pagina 28 64

65 Overzicht controleverschillen Bijlage 2 terug naar agenda Het hieronder opgenomen overzicht met ongecorrigeerde controleverschillen is verstrekt aan het dagelijks bestuur en is als bijlage bij de Bevestiging bij de jaarrekening gevoegd. Wij hebben de ongecorrigeerde verschillen met het dagelijks bestuur besproken. Wij zijn van mening dat verschillen zoveel mogelijk door het dagelijks bestuur moeten worden gecorrigeerd, echter wij kunnen instemmen met de overwegingen van het dagelijks bestuur om deze verschillen inzake de getrouwheid niet te corrigeren, aangezien deze bedragen niet materieel zijn voor het inzicht van de jaarrekening. De geconstateerde fouten uit 2015 ad en gesaldeerd zijnde impact op het resultaat werken in 2016 voor de getrouwheid eveneens door maar is lager dan de vastgestelde controletolerantie van respectievelijk voor fouten en voor onzekerheden. De kwalitatieve factoren die hierbij in overweging zijn genomen, zijn: het effect op het resultaat voor en na bestemming; het effect op de balansposten, inclusief het eigen vermogen; het effect op significante toelichtingen, individuele items, subtotaal of totaal in de jaarrekening. Wij lichten de ongecorrigeerde verschillen 2016 onderstaand nader toe. Ongecorrigeerde verschillen getrouwheid en rechtmatigheid Post/omschrijving van de toelichting Bedrag in /verwijzing naar regelgeving Referentie in dit verslag Te laag verantwoorde opbrengsten TBC Door onjuiste aflettering van de debiteuren is de opbrengsten derden plustaken te laag verantwoord Aandachtsgebieden en Te laag verantwoorde opbrengsten THZ bevindingen in de controle Door onjuiste afgrenzing van de opbrengsten is de opbrengsten gemeentelijke plustaken te laag verantwoord Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Te hoog verantwoorde opbrengsten HSC Doordat de schatting ten aanzien van het verwachte resultaat van het samenwerkingsverband onjuist was, is de opbrengst te hoog verantwoord Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Pagina 29 65

66 Overzicht controleverschillen terug naar agenda Bijlage 2 Op de vorige pagina zijn de verschillen gerapporteerd die voortkomen uit de controle 2015 en doorwerken in de controle 2016 en alleen toezien op de getrouwheid. In onderstaand overzicht zijn de fouten opgenomen die alleen toezien op de rechtmatigheid. De omvang van de geconstateerde fouten blijft binnen de vigerende toleranties waardoor een goedkeurende controleverklaring afgegeven zal worden. Ongecorrigeerde verschillen rechtmatigheid Post/omschrijving van de toelichting Bedrag in /verwijzing naar regelgeving Referentie in dit verslag PostNL Foutieve Europese aanbestedingen Aandachtsgebieden en Inhuur forensische arts bevindingen in de controle Foutieve Europese aanbestedingen Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle Pagina 30 66

67 Jaarstukken 2016 GGD Noord- en Oost-Gelderland Apeldoorn, januari - juni

68 S Behandeld in AMT Advies OR Concept vastgesteld DB Concept naar gemeenteraden Vastgesteld AB Ondertekend door (naam + datum) Versie 1.1 concept 2 68

69 Voorwoord GGD in beweging In 2016 hebben de medewerkers en de organisatie van GGD Noord- en Oost-Gelderland zich sterk gericht op het aansluiten bij de ontwikkelingen in de omgeving. Burgers worden vaak kritischer en kiezen bewuster wat ze wel en niet willen, ook van de GGD als overheidsorgaan en zorgverlener. Voor gemeenten is 2016 het tweede jaar van de decentralisaties in het sociale domein geweest. Zij hebben de uitvoeringspraktijk van maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp verder vormgegeven. Gemeenten, zorgverzekeraars, aanbieders en cliënten zijn hierin hun plek aan te vinden. Tot een echte transformatie heeft dit nog niet geleid, met zorg dichtbij, op maat en integraal. En wat vooral de opdracht van de GGD raakt: preventie heeft nog niet de aandacht die we graag willen. Hier valt nog veel gezondheidswinst te halen. Om op al deze ontwikkelingen aan te sluiten doorloopt de organisatie van GGD Noord- en Oost-Gelderland een ontwikkeltraject. In 2016 zijn we van Het Nieuwe Samenwerken gegaan naar Samenwerken In Beweging. Verantwoordelijkheden en bevoegdheden komen lager in de organisatie te liggen. Medewerkers maken een beweging van we moeten naar we mogen. We hebben de eerste stappen gezet naar zelforganiserende teams. Daarbij staat de klant en dus het lokaal perspectief binnen de 22 gemeenten centraal. Verantwoording De Jaarstukken 2016 van GGD Noord- en Oost-Gelderland vormen de bestuurlijke en financiële verantwoording aan de gemeenten die deelnemen aan GGD Noord- en Oost- Gelderland. In het jaarverslag beschrijven wij in het kort wat is gerealiseerd van de beleidsprioriteiten die het Algemeen Bestuur in de Programmabegroting 2016 heeft vastgesteld. Daarnaast is er de financiële verantwoording in de vorm van de Jaarrekening GGD Noord- en Oost-Gelderland heeft ook een publieksjaarverslag uitgebracht. Het publieksjaarverslag vindt u op Op uw verzoek informeren wij u graag nader. U kunt op de website van de GGD ( de actualiteit volgen. Warnsveld, 12 april 2017 Het Dagelijks Bestuur GGD Noord- en Oost-Gelderland D.W. ten Brinke directeur/secretaris A. Kleijer voorzitter 3 69

70 Inhoudsopgave Jaarstukken Voorwoord...3 Inhoudsopgave...4 Besluit...6 Deel 1: Jaarverslag Bestuurlijk kader Jaarstukken Bestuursagenda Landelijke ontwikkelingen Programmaverantwoording Kerngegevens Verantwoording realisatie beleidsprioriteiten Financiën programmaplan GGD Toelichting Voorstel tot bestemming van het resultaat Paragrafen Weerstandsvermogen, risicobeheersing en kengetallen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Samenwerkingspartijen...31 Deel 2: Jaarrekening Overzicht van baten en lasten Overzicht van baten en lasten 2016 programmaplan GGD NOG Lasten Baten Jaarrekening 2016 ten opzichte van Jaarrekening Toelichting op het overzicht van baten en lasten per programma Incidentele baten en lasten WNT-verantwoording Bezoldiging topfunctionarissen Schatkistbankieren Balans Balans per 31 december Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans per 31 december Niet uit de balans blijkende verplichtingen Controleverklaring Bijlagen...61 Bijlage 1: Overzicht afrekening Meldpunt Maatschappelijke Zorg...61 Bijlage 2: Afrekening subsidieverlening Zutphen MZ...62 Bijlage 3: Gezond in de stad Apeldoorn 2015 en Bijlage 4: Afrekening algemene inwonerbijdrage...64 Bijlage 5: Overzicht samenstelling Algemeen Bestuur (per )...65 Bijlage 6: Overzicht samenstelling Dagelijks Bestuur (per )

71 5 71

72 Besluit Het Algemeen Bestuur van GGD Noord- en Oost-Gelderland; B E S L U I T : 1. het Jaarverslag en de Jaarrekening 2016 van de GGD Noord- en Oost-Gelderland vast te stellen; 2. het negatieve resultaat van totaal afgerond te dekken uit de bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD Aldus besloten in de openbare vergadering van 6 juli 2017 D.W. ten Brinke algemeen directeur/secretaris A. Kleijer voorzitter 6 72

73 Deel 1: Jaarverslag 7 73

74 1. Bestuurlijk kader 1.1. Jaarstukken GGD Noord- en Oost-Gelderland volgt voor de begroting en verantwoording dezelfde regels als de gemeenten. Hierbij gaat het vooral om het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De GGD is als gemeenschappelijke regeling een verlengstuk van de gemeenten. Het Algemeen Bestuur van GGD Noord- en Oost-Gelderland stelt de jaarstukken vast. De jaarstukken hebben wij gebundeld in één rapportage met als onderdelen: Jaarverslag, met de programmaverantwoording en de bedrijfsvoeringparagrafen Jaarrekening, met het overzicht van baten en lasten en de balans, beiden met toelichting. Jaarverslag In het jaarverslag over 2016 leggen wij als Dagelijks Bestuur verantwoording af over de realisering van de beleidsprioriteiten uit de Programmabegroting en de uitvoering van de reguliere werkzaamheden in Het Algemeen Bestuur heeft deze begroting op 9 juli 2015 vastgesteld en geactualiseerd bij de eerste begrotingswijziging op 1 december In de programmabegroting staan bij de beleidsprioriteiten indicatoren, die zo duidelijk mogelijk aangeven wanneer de doelstelling is bereikt. Met de kleuren van het verkeerslicht rood, geel en groen geven wij aan of een beleidsprioriteit wel, deels of niet is gerealiseerd, op basis van de oorspronkelijke prioriteiten en indicator. Wij geven een korte toelichting op bijzonderheden en actuele ontwikkelingen. Hierbij merken wij op dat de beleidsprioriteiten al begin 2015 zijn opgesteld. Dikwijls zijn er nieuwe ontwikkelingen waarmee nog geen rekening kon worden gehouden. Ook is de voortgang vaak afhankelijk van externe ontwikkelingen. In die zin is de uitkomst meer te zien als een basis voor (bestuurlijke) discussie dan een afgeronde conclusie. Wij gaan in het jaarverslag ook in op de uitvoering van de voornemens en activiteiten uit de bedrijfsvoeringparagrafen. Voor de GGD betreft dit: 1. Weerstandsvermogen risicobeheersing en kengetallen 2. Financiering 3. Bedrijfsvoering 4. Verbonden partijen 5. Samenwerkingspartijen Het jaarverslag bevat verder een onderdeel over kwaliteit. Hoewel de wet een kwaliteitsjaarverslag niet meer verplicht stelt, vinden wij het belangrijk te laten zien hoe de GGD werkt aan de kwaliteit van de verleende zorg en diensten. Jaarrekening De jaarrekening vormt de financiële jaarafsluiting. Hierin verantwoorden wij welke baten en lasten zijn gerealiseerd. Ook lichten wij de verschillen met de financiële begroting toe. Voor 8 74

75 de bestemming van het gerealiseerde financiële resultaat doen wij een voorstel dat nog niet in de jaarrekening is verwerkt Bestuursagenda Ambities en missie In maart 2015 heeft het Algemeen Bestuur de Bestuursagenda publieke gezondheid vastgesteld, de toekomstvisie voor de GGD in de vorm van gedeelde ambities en agendapunten voor de bestuursperiode In de Bestuursagenda staat de missie van de GGD: GGD Noord- en Oost-Gelderland is de gezondheidsdienst van 22 gemeenten. De GGD biedt actief Een gezond houvast en bewaakt, beschermt en bevordert de gezondheid van de inwoners. Inwoners, samenwerkingspartners en gemeenten kunnen rekenen op een stabiele GGD met kennis en kunde op het gebied van publieke gezondheid. Belangrijk is ook dat de GGD aansluit op en bijdraagt aan de transities in het sociale domein, vooral jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en passend onderwijs. Het programma De kerntaak van de GGD is de uitvoering van gemeentelijke taken op basis van de Wet publieke gezondheid. Het Algemeen Bestuur heeft in een nieuwe indeling van de GGD-taken vastgesteld, die de verantwoordelijkheid van de gemeenten voor de verschillende taken beter weerspiegelt: A. wettelijke GGD-taken Taken van gemeenten die zij wettelijk verplicht laten uitvoeren door de GGD: kerntaken uit de Wet publieke gezondheid (Wpg), het toezicht kinderopvang, taken uit de Wet veiligheidsregio s. B. wettelijke gemeentelijke taken Taken die de GGD kan uitvoeren in opdracht van gemeenten: bijvoorbeeld jeugdgezondheidszorg op basis van de Wpg; kwaliteitstoezicht, toegang beschermd wonen en maatschappelijke zorg op basis van de Wmo 2015; preventieve activiteiten op basis van de Jeugdwet, lijkschouw op basis van de Wet op de lijkbezorging. C. autonome gemeentelijke taken Taken die de GGD kan uitvoeren in opdracht van gemeenten D. externe taken Taken die de GGD uitvoert in opdracht van derden, zoals rijksoverheid, politie en burgers, in aansluiting op de kerntaken van de GGD: arrestantenzorg, reizigersvaccinatie, vergunningen tattooshops, publieke gezondheidszorg asielzoekers Landelijke ontwikkelingen Het ministerie van VWS, de VNG en GGD GHOR Nederland hebben in 2016 het Stimuleringsprogramma Betrouwbare publieke gezondheid uitgevoerd. De bewindslieden van VWS en de Tweede Kamer willen meer zicht op de effectiviteit van de publieke 9 75

76 gezondheid en waar nodig versterking ervan. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft onderzoeken uitgevoerd naar de GGD'en. Het gaat om onderzoeken Governance, Infectieziektebestrijding en Jeugdgezondheidszorg. In de Kamerbrief van 3 november 2016 informeren de bewindslieden van VWS de Tweede Kamer over de resultaten. De toon van de rapportages is overwegend positief. De uitvoering is overal op orde, al zijn er aandachtspunten. GGD NOG scoort op alle onderdelen voldoende. De IGZ stelt vast dat er grote verschillen zijn tussen GGD en. Deze zijn terug te voeren op de diverse gemeenschappelijke regelingen. De IGZ constateert dat deze verscheidenheid niet leidt tot kwaliteitsproblemen

77 2. Programmaverantwoording 2.1. Kerngegevens Werkgebied 2016 Deelnemende gemeenten en inwonertallen per Aantal deelnemende gemeenten 22 Totaal aantal inwoners Regio Noord-Veluwe - Harderwijk Regio Midden IJssel/ Oost Veluwe Apeldoorn Regio Achterhoek - Doetinchem Elburg Apeldoorn Aalten Ermelo Brummen Berkelland Harderwijk Epe Bronckhorst Nunspeet Hattem Doetinchem Oldebroek Heerde Montferland Putten Lochem Oost Gelre Voorst Oude IJsselstreek Zutphen Winterswijk Totaal Totaal Totaal aantal gemeente 6 aantal gemeente 8 aantal gemeente

78 Personeelsbestand per in vaste dienst flexibele in tijdelijke dienst totaal Aantal medewerkers Aantal fte s Gemiddelde fte 0,7 0,7 0,7 Totaal lasten en baten jaarrekening 2016 X Lasten/baten Rekening 2016 Lasten Baten Vennootschapsbelasting 17 Gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten 123- Mutatie bestemmingsreserve 70 Gerealiseerd resultaat

79 In de lasten is aan incidentele lasten voor de reservering van vakantiegeld over de periode juni tot en met december 2016 meegenomen als gevolg van de invoering van het Individueel keuze budget conform cao. Verdeling lasten en baten 2016 Lasten rekening 2016 Salarislasten Inhuur derden Opleidingskosten Overige personeelslasten Overige lasten Baten rekening 2016 Gemeentelijke inwonerbijdrage Baten gemeenten plus Baten derden 13 79

80 2.2. Verantwoording realisatie beleidsprioriteiten Hier volgt een terugblik op de realisering van de beleidsprioriteiten die in de Programmabegroting 2016 zijn opgenomen in het programma jeugdgezondheidszorg Programma Jeugdgezondheidszorg Bij het programma jeugdgezondheidszorg zijn de prioriteiten in 2016: 1. Het blijven doorontwikkellen basistakenpakket preventieve jeugdgezondheidszorg 4-18 jarigen In het schooljaar 2014/2015 heeft de GGD de vernieuwde werkwijze op basis van het nieuwe basispakket jeugdgezondheidszorg geïmplementeerd. De verdere ontwikkeling van de jeugdgezondheidszorg is vooral gericht op nog meer aansluiten op het gemeentelijk jeugdbeleid en op lokale samenwerkingsstructuren. Belangrijk is ook het versterken van de verbinding tussen de jeugdgezondheidszorg, passend onderwijs en de uitvoering van de preventieve activiteiten die vallen onder de Jeugdwet. Verder richt de jeugdgezondheidszorg zich op verdere digitalisering van de communicatie passend bij wat ouders, jeugdigen maar ook scholen nodig hebben en ook verwachten. Indicator: het doorontwikkelde basistakenpakket preventieve jeugdgezondheidszorg voor 4-18 jarigen is geïmplementeerd. De uitvoering van het Basispakket JGZ is nog steeds in ontwikkeling. Door een herschikking van taken en onderzoeken is er meer ruimte voor afstemming met gemeente, scholen en andere samenwerkingspartners. en voor gezondheidsonderzoeken op verzoek van ouders, school en JGZ 0-4 jarigen. In 2016 zijn drie pilots uitgevoerd, geëvalueerd en geïmplementeerd: Wegen en meten gekoppeld aan de gymles Digitaal uitnodigen voor gezondheidsonderzoek Kleinschalig vaccineren met gezondheidsvoorlichting

81 2. Aanbod jeugdgezondheidszorg voor adolescenten De evaluatie van de pilot van het extra contactmoment adolescenten in het schooljaar laat een positief effect zien. Na de positieve evaluatie is dit gezondheidsonderzoek op een aantal onderdelen aangepast. De GGD voert het nu uit bij scholen van 16 gemeenten in de regio s Midden-IJssel/- Oost-Veluwe en Achterhoek. Landelijke organisaties en collega JGZorganisaties / GGD en geven de verdere doorontwikkeling van dit gezondheidsonderzoek gezamenlijk vorm. De JGZ van GGD NOG is hier nauw bij betrokken en voert daar waar nodig de veranderingen door. Indicator: het geactualiseerde gezondheidsonderzoek JGZ voor adolescenten is ingevoerd in de opdrachtgevende gemeenten in Noord- en Oost-Gelderland. In 2016 heeft de GGD in overleg met gemeenten als onderdeel van het contactmoment adolescenten een onderzoek uitgevoerd naar de aanpak van schoolverzuim op het voortgezet onderwijs. De resultaten zijn in januari 2017 bekend gemaakt en worden gebruikt bij de verdere vormgeving. Het afnemen van de vragenlijst gebeurt alleen nog klassikaal en in aanwezigheid van de jeugdverpleegkundige. Hiermee verwachten we dat de respons stijgt. 3. Positionering en organisatie jeugdgezondheidszorg In de vastgestelde Bestuursagenda hebben wij als GGD-bestuur uitgesproken de (verdere) discussie over de positionering van de jeugdgezondheidszorg actief te bevorderen en waar nodig te faciliteren. In 2015 starten wij de gezamenlijke route hiertoe. Het doel is de rol en taak van de jeugdgezondheidszorg lokaal optimaal te benutten. Indicator: gemeenten hebben eind 2016 besluiten genomen over de positionering en organisatie van jeugdgezondheidszorg. In 2016 hebben de 22 gemeenten hun dialoog over jeugdgezondheidszorg afgerond en een keuze gemaakt. 21 Gemeenten hebben gekozen voor het optimaliseren van de huidige situatie, met de opdracht om te komen tot een intensieve samenwerking die de knip tussen JGZ voor 0-4 jarigen (thuiszorg) en 4-18 jarigen (GGD) onzichtbaar maakt. De gemeente Apeldoorn heeft de jeugdgezondheidszorg vanaf 2017 bij de stichting centrum voor jeugd en gezin ondergebracht. Met het opgestelde rapport Gefundeerd kiezen is de basis gelegd voor keuzes in de toekomst. De opdracht om verder te optimaliseren is opgepakt en wordt in nauwe samenwerking met de thuiszorgorganisaties vormgegeven

82 4. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes Indicator: prestatiecijfers uit de Productenbegroting 2016 is behaald. De gestelde norm is 90%. Afwijkingen worden vroegtijdig gemeld en onderbouwd. Bij de jeugdgezondheidszorg in het speciaal onderwijs in Noord- Veluwe is sprake van een achterstand in de onderzoeken. Hierover is met de betrokken gemeente gecommuniceerd. Verder ligt de JGZ goed op schema (halverwege het schooljaar ) Programma Algemene gezondheidszorg Hier volgt een terugblik op de realisering van de beleidsprioriteiten die in de Programmabegroting 2016 zijn opgenomen in het programma Algemene gezondheidszorg: 1. Bundeling kennis van zoönosen Wij willen een netwerk rond zoönosen opzetten, in samenwerking met de relevante partners, om de kennis hiervan te bundelen en de samenwerking te borgen. Dit gebeurt voor de regio Noord- en Oost-Gelderland of zo mogelijk Oost-Nederland. Een zoönose is een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen. In de regio NOG is het risico hierop relatief groot. Vanuit de infectieziektenbestrijding heeft de GGD o.a. een rol bij bron- en contactonderzoek. De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor diergezondheid ligt bij het Ministerie van Economische Zaken, met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) als uitvoerder. Andere betrokken partijen zijn de GHOR (Veiligheidsregio, vanuit de crisisbeheersing), Gezondheidsdienst voor dieren en dierenartsen. Indicator: de samenwerkingspartners hebben afspraken voor een netwerk zoönosen opgesteld. De samenwerkingspartners hebben afspraken gemaakt over het netwerk One Health

83 2. Verbinding sociale veiligheid en publieke gezondheid In de Bestuursagenda geven wij de GGD een plaats als ondersteuningspunt, waarop gemeenten kunnen terugvallen bij incidenten met grote gevolgen voor de publieke gezondheid en (sociale) veiligheid. GGD NOG en GHOR (onderdeel Veiligheidsregio NOG) werken hierbij nauw samen. Verantwoordelijke bestuurders krijgen actief ondersteuning door het bieden van handelingsperspectieven, zowel inhoudelijk als communicatief. In 2016 verkennen wij de uitbouw van de rol van de GGD bij ingrijpende gebeurtenissen en groepen met grote gezondheidsrisico s, conform de Wpg. Ook brengen wij in kaart wat de gevolgen zijn van de veranderingen in het sociale domein voor de rollen van GGD en GHOR op het snijvlak van sociale veiligheid en publieke gezondheid. Daarbij gaat onze aandacht speciaal gaat naar de preventie van seksueel geweld, jeugdprostitutie en loverboys Indicator: de GGD beschikt over een plan voor de inzet van de GGD voor psychosociale hulpverlening bij incidenten en crises. Preventie van seksueel geweld, jeugd prostitutie en loverboys is ingebed in de ketenregie jeugdprostitutie en loverboys Het plan voor de inzet van de GGD is gereed en wordt geïmplementeerd (interne ondersteuning geregeld en bijscholing (JGZ in uitvoering). De GGD neemt deel aan het keten regieoverleg jeugdprostitutie en loverboys. Ook heeft de GGD uitvoerende taken op het terrein van preventie van seksueel geweld, jeugdprostitutie en loverboys. 3. Opschaling tuberculosebestrijding Het Nationaal plan tuberculosebestrijding geeft aan welke veranderingen nodig zijn om tot een optimale tuberculosebestrijding in Nederland te komen. Tbc komt minder vaak voor, maar de complexiteit van de behandeling neemt toe. Om de expertise te waarborgen komen er uiteindelijk vier regionale kenniscentra, waaronder gefaseerd een kenniscentrum voor Noord- en Oost-Nederland. Elke GGD blijft zelf verantwoordelijk voor de tuberculosebestrijding in het eigen werkgebied. Indicator: de deelnemende GGD en hebben een overeenkomst gesloten Tussen de deelnemende GGD en is een overeenkomst gesloten

84 4. Publieke gezondheidszorg asielzoekers. Wij ontwikkelen een specifiek aanbod publieke gezondheidszorg vanuit de GGD voor asielzoekers die buiten een asielzoekerscentrum wonen. Asielzoekers die het asielzoekerscentrum verlaten hebben vaak onvoldoende voorlichting gekregen en weten niet goed hoe het gezondheidzorgsysteem in Nederland werkt. Belangrijkste elementen in dit aanbod zijn ook jeugdgezondheidszorg, vaccinaties RVP, infectieziektepreventie en bestrijding, seksuele gezondheid en gezondheidsbevordering. Indicator: het beleid voor het specifieke aanbod is geformuleerd De GGD heeft een specifiek aanbod ontwikkeld voor statushouders voor het 1 e jaar dat zij in de gemeente gehuisvest zijn. Hierbij is rekening gehouden met de verhoogde asielinstroom en de sterk verkorte tijd dat asielzoekers in een asielzoekerscentrum verblijven. 5. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes Indicator: prestatiecijfers Productenbegroting 2016 behalen (-/+ 90%). Afwijkingen vroegtijdig melden en onderbouwen. De gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes zijn gerealiseerd

85 Programma Kennis en expertise Hier volgt een terugblik op de realisering van de beleidsprioriteiten die in de Programmabegroting 2016 zijn opgenomen in programma Kennis en expertise: 1. Monitoring en evaluatie in het sociale domein De GGD richt zich bij zijn taak om onderzoeksgegevens over gezondheid te leveren sterker op de (epidemiologische) informatie en gegevens over het sociaal domein. Gemeenten kunnen deze gebruiken voor het onderbouwen, monitoren en evalueren van beleidsbeslissingen, met name over maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg. De informatie heeft toegevoegde waarde ten opzichte van bestaande beleidsinformatie en helpt gemeenten om richting te geven aan (zorg)beleid, bij te sturen en te signaleren. Dit gebeurt zowel binnen de wettelijke taak van de GGD als op verzoek van gemeenten als plusproduct - door analyses van gegevens van samenwerkingspartners, gebiedsanalyses, Zorgatlas en GGD-monitors. Indicator: de GGD biedt in 2016 voor alle gemeenten (epidemiologische) informatie en gegevens over het sociale domein In 2016 zijn diverse onderzoeken, in opdracht van de gemeente, in het sociaal domein uitgevoerd. Voor alle gemeenten in onze regio wordt het toezicht op de WMO door de GGD uitgevoerd en geëvalueerd. 2. Academische werkplaats Agora GGD NOG werkt samen met Wageningen Universiteit in de Academische werkplaats Agora. Agora richt zich op beleidsrelevant onderzoek als het gaat om gezond opgroeien, gezond ouder worden en gezond in het sociale domein. Agora ondersteunt gemeenten en GGD door toetsing van de onderbouwing en de kosteneffectiviteit van beleid. Het doel is in 2017 in gemeenten innovatieve demonstratieprojecten uit te voeren, waarbij Agora mede-ontwikkelt, begeleidt en evalueert. Indicator: Agora heeft in samenwerking met gemeenten - twee nieuwe subsidieaanvragen voor demonstratieprojecten geschreven rond de doelgroepen jeugd en ouderen. Agora heeft in 2016 diverse subsidie aanvragen ingediend. Het project Pro muscle is gehonoreerd en wordt in samenwerking met universiteit, Friesland Campina en een aantal gemeenten uitgevoerd. De eerste resultaten zijn veelbelovend

86 3. Samenwerking gemeente en zorgverzekeraars Wij ondersteunen - op inhoud en proces - de intensivering van de samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars. Daarbij richten wij ons op de publieke gezondheid vanuit de ambitie Preventie voor zorg. Gemeenten hebben hierbij belang in het kader van hun gezondheidsbeleid en de transities in het sociale domein. De ondersteuning door de GGD betreft het maken van wijkanalyses, het opzetten van preventieve interventies en het afsluiten van preventieconvenanten. Indicator: in de regio Noord- en Oost-Gelderland is ten minste één (schriftelijk) convenant gesloten tussen een zorgverzekeraar, gemeente(n) en GGD over preventie en gezondheidsbevordering. De bestuurlijke werkgroep heeft haar opdracht overgedragen aan de bestuurlijke regietafels die in de regio zijn ingesteld voor het overleg tussen gemeenten en zorgverzekeraars. Daar blijft het onderwerp op de agenda. Gemeenten nemen opnieuw het initiatief als er een rol voor de GGD is in de samenwerking tussen gemeente en zorgverzekeraars. 4. Inbreng vanuit de publieke gezondheid in het gemeentelijk beleid Wij streven naar versterking van de inbreng vanuit de publieke gezondheid in de overlegsituaties in de verschillende regio s en op de beleidsterreinen die raakvlakken hebben met publieke gezondheid, zoals maatschappelijke ondersteuning, jeugdbeleid en ouderenbeleid. Intern richt de GGD de organisatie en processen meer op de regionale en vooral gemeentelijke schaal, onder meer door de GGD-brede regioteams. GGD ers van verschillende disciplines staan dichter bij de gemeenten, zijn zichtbaarder en leveren toegevoegde waarde aan de lokale overlegtafels. Indicator: de GGD-regioteams hebben een breed samengesteld overleg gevoerd bij en met ten minste twee gemeenten in elk van de drie regio s Noord-Veluwe, Midden- IJssel/Oost-Veluwe en Achterhoek Dit is gelukt de Noord- Veluwe en deels in de Achterhoek en Midden IJssel Oost Veluwe. Wel is het regioteam regelmatig aangesloten bij het ambtenarenoverleg

87 5. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes Indicator: prestatiecijfers Productenbegroting 2016 behalen (-/+ 90%). Afwijkingen vroegtijdig melden en onderbouwen. De doelen zoals afgesproken voor 2016 zijn behaald Programma Maatschappelijke Zorg Hier volgt een terugblik op de realisering van de beleidsprioriteiten die in de Programmabegroting 2016 zijn opgenomen in het programma Maatschappelijke zorg: 1. Toegang tot beschermd wonen De Noord-Veluwse gemeenten hebben GGD NOG voor 2015 verzocht de indicatiestelling voor beschermd wonen uit te voeren. Dit is gebeurd in samenwerking met de gemeente Zwolle, die als Wmo-centrumgemeente verantwoordelijk is voor de bekostiging van beschermd wonen. Wij streven ernaar dat de toegang tot beschermd wonen een vast onderdeel wordt van het plus-aanbod van GGD NOG op het gebied van de maatschappelijke ondersteuning. Indicator: een deel van de gemeenten laat de toegang tot beschermd wonen uitvoeren door de GGD. De indicatiestelling Beschermd Wonen is een integraal onderdeel van het plus-aanbod van de GGD NOG op het gebied van de maatschappelijke ondersteuning. Het maakt nu onderdeel uit van de centrale toegang. 2. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes Indicator: prestatiecijfers Productenbegroting 2016 behalen (-/+ 90%). Afwijkingen vroegtijdig melden en onderbouwen. Voor maatschappelijke zorg zijn de gemaakte contractafspraken gerealiseerd

88 Bestuursondersteuning en organisatieprojecten Hier volgt een terugblik op de realisering van de beleidsprioriteiten die in de Programmabegroting 2016 zijn opgenomen in het programma Bestuursondersteuning en organisatieprojecten: 1. Verduidelijken verplichte en niet verplichte taken GGD Gemeenten hebben gevraagd te verduidelijken welke gezondheidstaken zij verplicht zijn uit voeren, welke taken verplicht via de GGD worden uitgevoerd en bij welke GGD-taken gemeenten keuzevrijheid hebben. Ook willen gemeenten weten welke invloedsruimte zij hebben bij GGD-taken. Wij hebben in de AB-vergadering van 13 maart 2015 toegezegd dat wij een notitie voorleggen aan het AB op 9 juli Met deze notitie willen wij de gemeenten meer inzicht bieden en de dialoog starten over een andere indeling van basis- en aanvullende diensten van de GGD en de flexibele inzet voor maatschappelijk georiënteerde taken. Ons streven is dat het AB op 26 november 2015 een besluit neemt. Daarna wordt dit besluit doorgevoerd. Tijdsplanning juli 2015 dialoog in AB GGD november 2015 besluitvorming in AB GGD 2016 verwerking in begroting GGD In 2016 heeft het Algemeen Bestuur ingestemd met de zogenoemde ABCD-indeling voor GGD-taken (zie p. 9). De basis is hiervoor gelegd in de in 2016 gewijzigde gemeenschappelijke regeling voor de GGD. 2. Dialoog positionering jeugdgezondheidszorg Gemeenten bezinnen zich op de inhoud en organisatie van de jeugdgezondheidszorg. Dit doen zij in het licht de transities in het sociale domein en vooral de veranderingen in de jeugdzorg. In de vastgestelde Bestuursagenda hebben wij als Dagelijks Bestuur uitgesproken deze discussie actief te bevorderen en te faciliteren. In het voorjaar 2015 starten wij met een inhoudelijke dialoog met de gemeenten en daarna komen mogelijke organisatievormen aan de orde. Het vervolg is afhankelijk van de inbreng van de gemeenten en de uiteindelijk genomen besluiten. Vooralsnog gaan wij uit van koersbepaling eind 2015 en uitwerking in Tijdsplanning dialoog over toekomst jeugdgezondheidszorg uitwerking besluiten Wij verwijzen naar het Programma Jeugdgezondheidszorg (2.2.1, bij 3)

89 3. Verkennen van lokale/regionale besturingsmodellen Dit onderwerp komt ook aan de orde in de dialoog over jeugdgezondheidszorg. Daarbij hebben gemeenten een sterke behoefte aan lokale en regionale zeggenschap en zichtbaarheid van hun GGD, in plaats van de GGD-brede aansturing met 22 gemeenten. Na afronding van de dialoog over jeugdgezondheidszorg willen wij bezien in hoeverre gemeenten ook behoefte hebben aan lokale en regionale zeggenschap en sturing bij andere taken van de GGD. Los hiervan zet de GGD de ingezette koers van gemeentegericht en vraaggericht werken door Tijdsplanning meenemen in dialoog over jeugdgezondheidszorg 2017 onderzoeken behoefte bij andere GGD-taken In het Algemeen Bestuur bleek geen draagvlak te bestaan om in de (drie) regio s tot aparte overleggen of adviescommissies te komen. Lokale en regionale zeggenschap willen we versterken binnen de bestaande bestuurlijke setting

90 2.3. Financiën programmaplan GGD 2016 X Rekening van baten en lasten Rekening 2015 Programmabegroting 2016 Begroting 2016 Rekening 2016 Salarislasten Inhuur derden Opleidingskosten Overige personeelslasten Totaal personeelslasten Overige lasten Totaal lasten Gemeentelijke inwonerbijdrage Frictie bijdrage Baten gemeenten plus Baten derden Totaal baten Vennootschapsbelasting Gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten Mutatie reserves Gerealiseerd resultaat Toelichting De jaarrekening sluit met een negatief saldo uit de reguliere bedrijfsvoering van Hierin zijn de incidentele kosten voor de reservering vakantie geld als gevolg van de invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) meegenomen. Het gerealiseerde resultaat na het te betalen bedrag aan vennootschapsbelasting en de mutaties reserves is het gerealiseerde resultaat over negatief. De mutatie reserves bestaat uit: X Mutatie reserves Programma Het Nieuwe Samenwerken 151 Dialoog Jeugdgezondheidszorg 50 Dotatie vakantie uren -131 Totaal

91 In de jaarrekening van 2016 is een verdere uitsplitsing van baten en lasten opgenomen naar de verschillende programma s. Daar wordt ook een toelichting gegeven op de cijfers Voorstel tot bestemming van het resultaat Wij stellen aan het Algemeen Bestuur voor om het gerealiseerde resultaat van te dekken uit de bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD

92 3. Paragrafen Op basis van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) bevat deze jaarrekening de volgende vier paragrafen: weerstandsvermogen en risicobeheersing (inventarisatie weerstandcapaciteit, risico s en beleid), financiering (treasurybeleid inclusief schatkistbankieren), bedrijfsvoering (bedrijfsprocessen om de beleidsdoelstellingen te realiseren en de sturing en beheersing daarvan), verbonden partijen (waar de GGD bestuurlijke invloed en financieel belang heeft), 3.1. Weerstandsvermogen, risicobeheersing en kengetallen Inleiding Het weerstandsvermogen is het vermogen van GGD NOG om financiële tegenvallers op te vangen zonder dat de continuïteit van de GGD in gevaar komt. Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen: de weerstandscapaciteit, d.w.z. de middelen en mogelijkheden om niet begrote kosten te dekken; alle risico s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn voor de financiële positie. In het kader van de vernieuwing van de BBV is een uniforme basisset financiële kengetallen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing voorgeschreven. Voor de GGD NOG zijn de onderstaande kengetallen van toepassing: Netto Schuldquote: de netto schuld gedeeld door de totale inkomsten Solvabiliteit: Eigen vermogen gedeeld door het totale vermogen Structurele exploitatieruimte: het structurele exploitatiesaldo in percentage van de totale baten. Kengetal realisatie begroot realisatie Netto schuld quote -7,7% -7,7% -6,6% Solvabiliteit 50,0% 38,9% 44,2% Stucturele exploitatieruimte 0,9% 0,0% 0,0% Weerstandscapaciteit en risico s Weerstandscapaciteit Het Algemeen Bestuur heeft in 2010 besloten dat met een weerstandsvermogen van 5% van de omzet van de basisproducten en 20% van de omzet van plusproducten in redelijke mate in de structurele risico s wordt voorzien. De reserve basisproducten wordt geacht voor de 26 92

93 helft bij de deelnemende gemeenten te zijn gereserveerd, de reserve plusproducten wordt volledig bij de GGD aangehouden. Risico s Om het benodigde weerstandsvermogen te bepalen, hanteren wij als definitie van een risico: een gebeurtenis of omstandigheid met potentieel nadelige financiële gevolgen voor de organisatie. Structurele exploitatierisico s De exploitatie van de plusproducten omvat in beginsel een aanmerkelijk groter risico dan de exploitatie van de basisproducten. Het Algemeen Bestuur gaat ervan uit dat een weerstandscapaciteit van 5% van de omzet van de basisproducten en 20% van de omzet van plusproducten in redelijke mate de structurele risico s afdekken (AB-besluit 18 februari 2010). Het risico rond de plusproducten kent feitelijk twee dimensies. Ten eerste gaat het om de mate waarin GGD in staat is aan te sluiten bij de behoefte van de klant en bij de klant op het netvlies staat. Ten tweede betreft het de bezuinigingsdruk bij gemeenten en andere financiers Beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico s: Op basis van de in 2016 gerealiseerde omzet is een berekening gemaakt van het benodigde weerstandsvermogen per De gerealiseerde omzet is vooral door de taken voor Publieke Gezondheid Vluchtelingen ruim 1,0 miljoen hoger. Hierdoor wordt ook de aan te houden reserve bij de GGD hoger. Het percentage weerstandscapaciteit is 95%. Gezien de te verwachte terugloop aan instroom van vluchtelingen en de ontwikkelingen rond de reservepositie en financieringsstructuur stellen we voor de algemene reserve niet aan te vullen tot 100%. Benodigd weerstandsvermogen structurele exploitatierisico s Totaal Basis Plus producten producten Omzet programma Aan te houden reserve 5% 20% Maximale bedragen per Waarvan geacht aangehouden te worden bij de gemeente Waarvan aan te houden bij GGD Weerstandsvermogen ultimo Voorgenomen storting jaarrekening Verwacht saldo weerstandsvermogen bij GGD na voorgenomen storting

94 Percentage weerstandscapaciteit Berekening percentage weerstandscapaciteit Weerstandscapaciteit (materieel gezien) Voorstel tot storting bij jaarrekening Stand weerstandsvermogen bij GGD na stortingsvoorstel Weerstandsvermogen aan te houden bij de GGD per Percentage weerstandscapaciteit 95% Risicoanalyse JGZ uitnemen De gewijzigde gemeenschappelijke regeling voorziet in de mogelijkheid dat gemeenten om de twee jaar kunnen beslissen jeugdgezondheidszorg terug te nemen. Per 1 januari 2017 neemt de gemeente Apeldoorn de jeugdgezondheidszorg niet langer meer af bij de GGD. De gemeenten hebben afspraken gemaakt om de directe risico s voor andere gemeenten af te dekken. Als in de toekomst eventueel andere gemeenten besluiten om jeugdgezondheidszorg elders onder te brengen, dan worden ook afspraken gemaakt. De inzet daarbij is dat de kosten voor rekening van de betrokken gemeenten komen en de achterblijvende gemeenten geen financiële nadelen ondervinden. Niettemin heeft structurele schaalverkleining negatieve effecten op de bedrijfsvoering Financiering Inleiding Deze paragraaf omvat de verantwoording voor het gevoerde beheer van de financieringsportefeuille. De financieringsparagraaf geeft kaders voor het transparant maken en daarmee voor het sturen, beheersen en controleren van de financieringsfunctie. Het Algemeen Bestuur heeft een Treasurystatuut vastgesteld waarin de volgende uitgangspunten zijn vastgelegd: zoveel mogelijke interne financiering; een risicomijdende gedragslijn; rekening houdend met deze randvoorwaarden, het optimaliseren van de renteresultaten Renteresultaten De GGD heeft de overtollige kasmiddelen belegd bij de rijksoverheid (zie jaarrekening paragraaf Schatkistbankieren). Daarmee zijn de mogelijkheden om de renteresultaten te optimaliseren uitgeput Kapitaalgoederen De kapitaalgoederen van de GGD betreffen verbouwing hoofdlocatie, medische apparatuur, kantoorinventaris, ICT en telefonieproducten. De rekening 2016 heeft per een boekwaarde van kapitaalgoederen van afgerond 1,6 miljoen. De GGD heeft in 2016 ruim 0,2 miljoen geïnvesteerd. Het betreft vooral investeringen in software; ontwikkeling Datawarehouse en digitaliseren van werkstromen

95 De hogere kapitaallasten die hier uit voortkomen worden binnen de bestaande budgetten gedekt. Dit kan doordat de GGD in 2015 een aantal locaties heeft afgestoten en de huurlasten van de herhuisvesting lager zijn dan voorheen. De GGD gaat bij de rentekosten van de activa uit van 1,0%. De toegerekende rente komt ten gunste van het resultaat Bedrijfsvoering Inleiding Deze paragraaf geeft inzicht in de stand van zaken van de bedrijfsvoering ten opzichte van de voornemens zoals verwoord in de begroting De bedrijfsvoering is onlosmakelijk verbonden met het verwezenlijken van de programma s. Hoofdlijnen In de Uitgangspuntennota 2016 hebben wij de hoofdlijnen geschetst voor de bedrijfsvoering in De omgeving van de GGD verandert en de GGD sluit hierop aan. Met een intern organisatie-ontwikkelingstraject richt de GGD zich op versterking van klantgerichtheid, samenwerking en toekomstgerichtheid. In 2016 is het project Het nieuwe samenwerken afgerond en zijn digitalisering van Informatie, huisvesting en ICT faciliteiten toereikend voor medewerkers om plaats en tijd onafhankelijk en dicht bij de klant de werkzaamheden te verrichten. Verbetering van de sturings- en managementinformatie is hierbij een belangrijk onderdeel. In samenwerking met twee GGD en in Brabant is een ontwikkeling ingezet om te komen tot Datawarehousing. Ons uitgangspunt is dat GGD NOG staat voor lokale dienstverlening aan de burgers en voor samenwerking met de keten- en netwerkpartners. De GGD verbindt zich aan de lokale wensen van gemeenten en de regionale samenwerking van gemeenten, zoals die binnen de regio s Achterhoek, Midden-IJssel / Oost-Veluwe en Noord-Veluwe is vorm gegeven. De organisatie van de GGD beweegt naar meer decentraal besturen, aansturen en organiseren van werk. Bij specialistische en ondersteunende taken benut de GGD de schaalvoordelen die mogelijk zijn op het niveau van de regio Noord- en Oost-Gelderland. In 2016 is het project Samenwerken in beweging gestart. Daarin zijn de eerste voorbereidende stappen in de doorontwikkeling van de organisatie naar zelforganiserende teams gezet. Deze ontwikkeling wordt gefaseerd doorgevoerd en zal naar verwachting ook in 2017 en 2018 nog doorlopen. Prioriteiten bedrijfsvoering Een groot deel van de prioriteiten voor 2016 lagen in het verlengde van het interne organisatie-ontwikkelingstrajecten Het Nieuwe Samenwerken en vervolgens de doorontwikkeling in Samenwerken in beweging. De stand van zaken rond de prioriteiten in 2016 uit de begroting voor de bedrijfsvoering: De besluitvorming door de gemeenten over de toekomst van de jeugdgezondheidszorg heeft ertoe geleid dat 21 gemeenten de JGZ bij de GGD blijven afnemen. Dit besluit leidt ertoe dat de bedrijfsondersteuning van GGD NOG nog zelfstandig kan worden georganiseerd

96 De ingezette ontwikkeling dat medewerkers en teams verantwoordelijk worden voor het resultaat en het beheer van middelen leidt er toe dat ook wordt heroverwogen hoe de managementstructuur van de GGD verder wordt ontwikkeld In 2016 is in de afronding van het project Het Nieuwe Samenwerken een digitaal documentmanagementsysteem en digitalisering van het facturatieproces vorm gegeven. Er is een nieuwe indeling van de programma s en producten van de GGD gerealiseerd, gebaseerd op de verantwoordelijkheid van de gemeenten voor de verschillende taken Kwaliteitszorg HKZ certificaat GGD Noord- en Oost- Gelderland beschikt over een HKZ-certificaat. Hiermee toont GGD NOG aan dat hij: intern de zaken goed op orde heeft; de klant altijd centraal stelt; voortdurend en systematisch werkt aan verbetering. Externe ontwikkelingen In 2016 is op landelijk niveau de discussie gevoerd of GGD en moeten doorgaan met HKZ certificering of niet. De inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ) zegt dat de GGD en niet voor HKZ hoeven te kiezen, maar een door de branche gekozen kwaliteitssysteem. De branche heeft in het verleden gekozen voor HKZ. GGD Noord- en Oost- Gelderland blijft daarom doorgaan met HKZ. Interne ontwikkelingen Continue verbeteren In 2016 hebben we in de organisatie een kanteling gemaakt om via continue verbeteren: beter aan te sluiten bij wat de klant nodig heeft (en daarvoor de vraag van de klant te onderzoeken) de professionals in hun kracht laten werken. Het is belangrijk dat kwaliteit geen afdeling meer is, maar dat kwaliteit in de zelforganiserende teams doorwerkt. Via continu verbeteren gaan de continu verbetercoaches in gesprek met de teams om de processen van de huidige en de gewenste situatie in kaart te brengen. Dashboards Momenteel worden dashboards ontwikkeld. Op die manier is inzichtelijk welke producten wel goed lopen en welke producten minder goed lopen. Als producten minder goed lopen, gaat het team met elkaar in gesprek om te onderzoeken waar dat vandaan komt en acties ondernemen om dit proces te verbeteren. Op die manier vindt continue verbeteren plaats (al dan niet met de lean practitioner)

97 Externe audits In juni en december 2016 bezocht de externe auditor van Lloyd s Register (LRQA) GGD Noord- en Oost- Gelderland. Hij onderzocht of de GGD nog HKZ- waardig is. De externe auditor vond één onvolkomenheid: de brandveiligheid van het gebouw was onvoldoende geborgd. In december hebben we onze visie over continue verbeteren gedeeld met de externe auditor. Hij vond het een goede zaak dat we als organisatie bezig zijn om een effectief kwaliteitssysteem te hebben die aansluit bij de huidige tijd. Interne Audits GGD NOG zet in 2016 nog interne auditoren in. Zij toetsen of werkprocessen goed verlopen en het kwaliteitssysteem in de praktijk werkt. In 2016 zijn twee interne audits gehouden rondom de werkprocessen van leveranciersbeoordeling en JGZ planning en administratie. Eind 2016 heeft het AMT besloten om de interne audits te beëindigen. Vanaf 1 januari 2017 vervangt continue verbeteren de interne audits. Communicatie heeft plaatsgevonden met de externe auditor en de interne auditorenpool. Beiden konden zich vinden in het AMT-besluit. Klachten van cliënten Klachten van cliënten gaan vooral over de rechtstreekse dienstverlening aan de cliënt. In 2016 kwamen in totaal 22 klachten binnen. Dat zijn 3 klachten meer dan in Alle klachten zijn door de betreffende managers opgepakt en in overleg met de indiener afgehandeld. De GGD ziet klachten als signalen waar de organisatie van leert. Het aantal klachten is zeer gering afgezet tegen de aantallen cliëntencontacten die GGD-medewerkers hebben Verbonden partijen Inleiding Verbonden partijen zijn partijen waarmee GGD NOG een bestuurlijke relatie heeft én waarin hij een financieel belang heeft. Bij de taak van de GGD binnen de publieke gezondheidszorg hoort vanzelfsprekend dat de GGD samenwerkt met tal van partijen op uitvoerend, management- en bestuurlijk niveau, lokaal, regionaal en landelijk. De GGD kent echter geen verbonden partijen in formele zin. In de afgelopen jaren hebben wij wel Hét Service Centrum (HSC) als verbonden partij aangemerkt. Hierin werkt GGD NOG voor ICT samen met Brabantse GGD en. Bij HSC is echter geen sprake van een zelfstandige entiteit of rechtspersoon, maar van samenwerking Samenwerkingspartijen Inleiding GGD Noord- en Oost-Gelderland neemt deel in de samenwerking binnen: Hét Service Centrum, GGD GHOR Nederland, Kring Oost-Nederland van GGD en 31 97

98 Het Service Centrum GGD NOG werkt vanaf 2013 voor ICT-beheer samen met Hét Service Centrum, een samenwerkingsverband van o.a. GGD Hart voor Brabant en GGD West Brabant. GGD Hart voor Brabant, gevestigd te Tilburg, treedt op als penvoerder. Voor HSC is een aparte administratie ingericht. De directeuren van de deelnemende organisaties sturen HSC aan. De deelnemers hebben hun samenwerking vastgelegd in een Overeenkomst kosten voor gemene rekening, met daarin de verdeling van kosten en risico s tussen de deelnemende partijen. Hiermee is ook het risico van btw-heffing afgedekt. Voor 2016 komt op basis van de huidige verdeelsleutel 13,59% van de kosten van informatievoorziening en automatisering voor rekening van GGD NOG GGD GHOR Nederland GGD NOG is, evenals de GHOR van de Veiligheidsregio NOG, aangesloten bij de GGD GHOR Nederland. GGD GHOR Nederland behartigt de collectieve belangen van haar leden richting politiek, overheden, verzekeraars, samenwerkingspartners, onderwijs, media en publiek. De directeur publieke gezondheid / algemeen directeur GGD en de directeur publieke gezondheid / directeur GHOR vertegenwoordigen gezamenlijk de regio NOG in GGD GHOR Nederland. De GGD draagt een jaarlijkse bijdrage aan GGD GHOR Nederland af. Voor bepaalde GGDtaken maakt GGD GHOR Nederland afspraken met landelijke opdrachtgevers, zoals COA (Centraal orgaan Opvang Asielzoekers) en zorgverzekeraars. Op bestuurlijk niveau neemt de voorzitter van GGD NOG deel aan de landelijke Bestuurlijke adviescommissie Publieke Gezondheid, de BAC PG. Er is ook een BAC GHOR. De BAC PG en de BAC GHOR bepalen de bestuurlijke kaders voor GGD GHOR NL. Beide commissies adviseren aan de VNG (via de commissie Gezondheid en Welzijn) respectievelijk het Veiligheidsberaad, de landelijke koepel van de Veiligheidsregio s. Vertegenwoordigers van GGD NOG nemen actief deel in de netwerken van GGD GHOR Nederland. De vorming van de BAC PG heeft een impuls gegeven aan het bestuurlijk eigenaarschap van publieke gezondheid op landelijk niveau GGD en Kring Oost-Nederland GGD Noord- en Oost-Gelderland werkt samen met de andere GGD en in Overijssel en Gelderland binnen de Kring Oost-Nederland (KON). Dit is een combinatie van samenwerking van onderop en samenwerking die landelijk wordt gestimuleerd. Het ministerie van VWS en het RIVM kennen voor enkele uitvoerings- en coördinatietaken middelen toe aan gezamenlijke GGD en per landsdeel. In de KON is elke GGD verantwoordelijk voor de samenwerking op één of meer taakgebieden. Per onderwerp maken de GGD en afspraken over dienstverlening en kostenverdeling. De samenwerking met de collega-ggd en in Oost-Nederland levert voordeel op voor de kwaliteit en de efficiency van de dienstverlening bij alle deelnemers

99 Deel 2: Jaarrekening 33 99

100 4. Overzicht van baten en lasten Binnen de GGD Noord- en Oost-Gelderland onderscheiden we binnen het programmaplan zes programma s: Jeugdgezondheidszorg (JGZ), Algemene Gezondheidszorg (AGZ), Kennis en Expertise (KEC), Maatschappelijke Zorg (MZ), Publieke Gezondheid Vluchtelingen (PGV), Bestuursproducten (BP), In deze jaarrekening presenteren we naast het overzicht van baten en lasten van het programmaplan GGD NOG (totaal onderverdeeld naar kosten- en batensoorten) ook een overzicht van baten en lasten met de zes programma s. Tevens presenteren we een overzicht van de incidentele baten en lasten Overzicht van baten en lasten 2016 programmaplan GGD NOG X Rekening van baten en lasten Rekening 2015 Programmabegroting 2016 Begroting 2016 Rekening 2016 Salarislasten Inhuur derden Opleidingskosten Overige personeelslasten Totaal personeelslasten Overige lasten Totaal lasten Gemeentelijke inwonerbijdrage Frictie bijdrage Baten gemeenten plus Baten derden Totaal baten Vennootschapsbelasting Gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten Mutatie reserves Gerealiseerd resultaat

101 Jaarrekening 2016 ten opzichte van Begroting 2016 Het nadelig saldo, t.o.v. de begroting 2016, van het programmaplan GGD NOG, bedraagt in Dit saldo is als volgt opgebouwd: Hogere lasten van (-) Hogere baten van (+) Lagere onttrekking uit de reserves van (-) Te betalen vennootschapsbelasting (-) De hogere baten worden veroorzaakt door de taken die de GGD uitvoert voor asielzoekers en statushouders. Daarnaast zijn er hogere opbrengsten bij Technische Hygiëne Zorg(THZ) en Forensische Geneeskunde. Tegenover deze extra baten staan ook extra lasten. In de lasten is de eenmalige extra last voor vakantiegeld van ruim meegenomen. Deze extra last is het gevolg van het invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB) en is niet begroot. Na aftrek van deze post stijgen de lasten niet evenredig met de baten doordat nog niet alle ondersteuning voor de extra taken is ingevuld. Daarnaast hebben incidentele voordelen op afschrijvingen en software begeleiding doordat deze pakketten later in gebruik worden genomen. De lagere onttrekking uit de reserves wordt veroorzaakt doordat de GGD een extra storting moet doen in de reserve personele lasten voor de reservering van de kosten van vakantie uren van medewerkers. Vanaf 2016 moet de GGDNOG vennootschapsbelasting betalen over een aantal taken die worden uitgevoerd. In de volgende paragrafen worden deze verschillen ten opzichte van de begroting nader toegelicht Lasten Het verschil tussen de begroting en rekening 2016 van wordt veroorzaakt door hogere personele lasten. Hieronder worden de lasten nader gespecificeerd. X Lasten Rekening 2016 Begroting 2016 Verschil t.o.v. begroting Salarislasten Personeel derden Opleidingskosten Overige personeelslasten Totaal personeelslasten Overige lasten Totaal lasten

102 Personeelslasten De salarislasten en personeel derden zijn hoger als gevolg van de extra taken voor asielzoekers en statushouders die worden uitgevoerd. Daarnaast zijn er hogere personele kosten door extra taken bij Forensische Geneeskunde, Infectieziekte, Technische Hygiëne Zorg (THZ) en Tuberculose bestrijding. Hiervoor is personeel voor ingehuurd waardoor de post personeel derden toeneemt. Verder zijn de extra lasten voor vakantiegeld als gevolg van het invoeren van het IKB bij de salariskosten gepresenteerd De opleidingskosten zijn lager dan begroot. Dit komt doordat de opleidingskosten die zijn begroot in het project Het Nieuwe Samenwerken niet volledig zijn gemaakt. Overige lasten De overige lasten zijn nagenoeg gelijk aan de begroting. Deze lasten stijgen niet evenredig met de extra baten. Dit komt doordat nog niet alle ondersteuning voor de extra taken is ingevuld. Daarnaast hebben incidentele voordelen op afschrijvingen en software begeleiding doordat deze pakketten later in gebruik worden genomen Baten Ten opzichte van de begroting zijn de totale baten hoger. Hieronder worden deze baten nader gespecificeerd en de verschillen toegelicht. X Baten Rekening 2016 Begroting 2016 Verschil t.o.v. begroting Gemeentelijke inwonerbijdrage Overige bijdragen gemeenten Overige bijdragen derden Totaal baten De hogere baten 2016 ten opzichte van de begroting zijn veroorzaakt door de opbrengst van ruim die de GGD ontvangt voor de taken voor asielzoekers en statushouders. Er zijn hogere opbrengsten bij THZ , Forensische Geneeskunde , Tuberculose Bestrijding en Infectieziektebestrijding Het restant zijn kleine verschillen op andere producten

103 4.4. Jaarrekening 2016 ten opzichte van Jaarrekening 2015 X Lasten/baten Rekening 2016 Rekening 2015 Verschil 2016 t.o.v Lasten Baten Vennootschapsbelasting Gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten Mutatie bestemmingsreserve Gerealiseerd resultaat Het gerealiseerde resultaat over 2016 is lager dan over Lasten In de lasten van 2016 is de eenmalige extra last voor vakantiegeld van ruim meegenomen. Deze extra last is het gevolg van het invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB). Daarnaast zijn de lasten hoger doordat de GGD meer taken uitvoert waar extra lasten aan verbonden zijn. Deze lasten stijgen niet evenredig met de baten doordat nog niet alle ondersteuning voor de extra taken is ingevuld. Daarnaast hebben incidentele voordelen op afschrijvingen en software begeleiding doordat deze pakketten later in gebruik worden genomen Baten De hogere baten van worden veroorzaakt doordat de GGD in 2016 meer taken uitvoert waar ook extra baten tegenover staan

104 4.5. Toelichting op het overzicht van baten en lasten per programma X Rekening van baten en lasten per deelprogramma Begroting 2016 Rekening 2016 Verschil 2016 t.o.v. begroting Lasten Jeugdgezondheidszorg Baten Jeugdgezondheidszorg Saldo van baten en lasten Lasten Maatschappelijke zorg Baten Maatschappelijke zorg Saldo van baten en lasten Lasten Algemene gezondheidszorg Baten Algemene gezondheidszorg Saldo van baten en lasten Lasten Kennis & Expertise Baten Kennis & Expertise Saldo van baten en lasten Lasten Publieke Gezondheid Vluchtelingen Baten Publiekee Gezondheid Vluchtelingen Saldo van baten en lasten Lasten Bestuursproducten Baten Bestuursproducten Saldo van baten en lasten Vennootschapsbelasting Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten Mutatie reserve Gerealiseerd resultaat In dit overzicht wordt een vergelijking gemaakt tussen de begroting met de rekening De resultaten per programma worden hierna toegelicht

105 De rekening van baten en lasten sluit met een nadelig saldo van Het gerealiseerde saldo na mutaties van reserve is negatief. De mutatie van de reserve betreft de aanwending van de reserve ontwikkelkosten voor de dekking van de kosten uit Het Nieuwe Samenwerken. We storten ruim in de reserve personele lasten voor de vakantie uren die in 2016 niet zijn opgenomen door de medewerkers. Daarnaast onttrekken we uit de reserve dialoog JGZ. Deze is uit het saldo van 2015 gereserveerd Toelichting programma 1 Jeugdgezondheidszorg Het saldo ten opzichte van de begroting is nadelig. Dit wordt veroorzaakt door diverse kleinere afwijkingen in de bedrijfsvoering Toelichting programma 2 Maatschappelijke zorg Het saldo ten opzichte van de begroting is voordelig. De lasten zijn lager doordat er minder personeel is ingehuurd en de kosten voor software lager zijn. De baten zijn hoger dan begroot Toelichting programma 3 Algemene gezondheidszorg Het saldo op het programma Algemene gezondheidszorg is nadeliger dan de begroting. Door meer dienstverlening stijgen de baten met De baten en lasten van onze dienstverlening begroten wij gelijk. Zonder saldo. De gerealiseerde lasten stijgen meer dan de baten Dit wordt veroorzaakt doordat er personeel wordt ingehuurd. Ingehuurd personeel is duurder dan wanneer wij personeel in loondienst nemen Toelichting programma 4 Kennis en Expertise Het saldo ten opzichte van de begroting is nadelig. Dit negatieve saldo wordt veroorzaakt door de hogere kosten voor de volwassenen en ouderenmonitor van ruim Toelichting programma 5 Publieke gezondheid vluchtelingen Het saldo ten opzichte van de begroting is voordelig. In dit begroting zijn we nog uitgegaan van een klein nadelig op publieke gezondheid vluchtelingen. Door de toename van het aantal vluchtelingen zijn zowel de baten als de lasten hoger dan begroot Toelichting programma 6 Bestuursproducten Het saldo ten opzichte van de begroting is voordelig. In de lasten zit een incidentele post van voor vakantiegeld. Zowel de baten als de lasten zijn lager door een verschuiving van de begrote onbenoemde omzet. De realisatie van de baten en de lasten staan gepresenteerd op de programma s waar deze zijn gerealiseerd. Het overige verschil in de lasten wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de opbrengsten uit extra taken ook extra dekking voor ondersteunen opleveren. Daarnaast hebben we incidentele voordelen op afschrijvingen en software begeleiding doordat deze pakketten later in gebruik worden genomen. Het niet hoeven inzetten het calamiteitenbudget geeft een voordeel op de lasten. Het restant wordt verklaard door lagere kosten telefonie, drukwerk, kopieerkosten en WGA premie. Daar staat een stijging van de accountantskosten tegenover

106 In onderstaande tabel staat een specificatie in euro s: Omschrijving Lasten Baten Saldo Vakantiegeld Verschuiving onbenoemde omzet Niet ingezette extra middelen Voordelen op afschrijvingen en ICT Overschot op calimiteitenbudget Overige posten Totaal mutatie

107 4.6. Incidentele baten en lasten In onderstaand overzicht zijn de incidentele baten en lasten opgenomen. Incidentele baten of lasten onder zijn niet opgenomen in het overzicht. X Incidentele baten en lasten Programma Begroting 2016 Realisatie 2016 Verschil Lasten Voorziening langdurig ziekte JGZ Voorziening langdurig ziekte AGZ Reservering vakantie geld Ale Ouderen en Volwassen monitor KEC Kosten Het Service Centrum Bestuursproducten Afschrijvingslasten Bestuursproducten Begeleiding software en diensten Bestuursproducten AIOS Lasten JGZ Lasten voor hogere opbrengst Bestuursproducten Ziektevervangings- en directiebudget BB DIR Totale incidentele lasten Baten AIOS Vergoeding JGZ Dekking uit hogere opbrengst Bestuursproducten Totale incidentele baten

108 5. WNT-verantwoording 2016 Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van het voor GGD Noord- en Oost-Gelderland van toepassing zijn de algemene WNT-maximum. Het bezoldigingsmaximum in 2016 voor GGD Noord- en Oost-Gelderland is Het weergegeven individuele WNT-maximum is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Het individuele WNTmaximum voor de leden van het Algemeen en Dagelijks Bestuur bedraagt voor de voorzitter 15% en voor de overige leden 10% van het bezoldigingsmaximum, berekend naar rato van de duur van het dienstverband

109 5.1. Bezoldiging topfunctionarissen Leidinggevende topfunctionarissen Bedragen x 1 Dhr. D.W. ten Brinke Functie Directeur Duur dienstverband in /1-31/12 Omvang dienstverband (in fte) 1,0 Gewezen topfunctionaris? Nee Echte of fictieve dienstbetrekking? echte Zo niet, langer dan 6 maanden binnen 18 maanden n.v.t. werkzaam? Individueel WNT-maximum Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen 0 Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal /- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Gegevens 2015 Duur dienstverband in /1-31/12 Omvang dienstverband 2015 (in fte) 1,0 Bezoldiging 2015 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen 0 Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Individueel WNT-maximum

110 Overige leidinggevende topfunctionarissen In het kader van de WNT vallen ook de leden van het Dagelijks en Algemeen Bestuur onder de definitie van topfunctionaris. Aangezien alle bestuursleden onbezoldigd bij de GGD werken, volgen hieronder de termijnen waarin de bestuursleden in 2016 zitting hebben gehad in het Algemeen/ Dagelijks Bestuur. Gemeente Bestuurslid Duur dienstverband in 2016 Algemeen Bestuur Dagelijks Bestuur Aalten H.J. Rijks 1/1 31/12 X Apeldoorn P. Blokhuis 1/1 31/12 X X Berkelland M.H.H. van Haaren 1/1 31/12 X Bronckhorst A.R. Peppelman 1/1-31/12 X Brummen J.B. Paauw 1/1 31/12 X Doetinchem C.J. Telder 1/1 31/12 X Elburg W. Krooneman 1/1 31/12 X Epe D. van Norel 1/1 31/12 X X Ermelo A.L. Klappe 1/1 31/12 X Harderwijk G.J. van Noort 1/1 31/12 X Hattem M. Hospers 1/1 31/12 X Heerde H.J. Berkhoff 1/1-31/12 X Lochem T. van der Linden 1/1 31/12 Montferland I.T.J.M. Wolsing 1/1 31/12 X Nunspeet G. van den Berg 1/1 31/12 X Oldebroek E.G. Vos-van de Weg 1/1 31/12 X Oost Gelre J. Hoenderboom 1/1 31/12 X Oude IJsselstreek L.G. Kuster 1/1 31/12 X Putten A. Kleijer 1/1 31/12 X X Voorst W. Vrijhoef 1/1 31/12 X Winterswijk I.G. Saris 1/1 31/12 X X Zutphen P.C.M. Withagen 1/1 31/12 X Veiligheidsregio Noord- en Oost- Gelderland (VNOG) N.E.Joosten 1/1 1/4 X mw. C. Abbenhues 14/4 31/12 X Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2016 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2016 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden

111 6. Schatkistbankieren Deze wet schatkistbankieren schrijft voor dat de decentrale overheden, waaronder ook de GGD, al hun overtollige liquide middelen en beleggingen aanhouden bij het ministerie van Financiën. In 2016 is een drempelbedrag bij de bank gehanteerd van De bankrekening bij de BNG wordt automatisch afgeroomd. Naast deze bankrekening heeft de GGD nog een rekening bij de Rabobank. Hierop worden alle pinbetalingen ontvangen. In het 1 e kwartaal is er een overschrijding van het drempelbedrag. Vanaf april 2016 zijn maatregelen genomen om de schatkist drempelbedrag beter te monitoren: Het afromen te romen bedrag van de BNG bank is verlaagd van per dag naar per dag. Voor het afromen van de Rabobank boeken we wekelijks een saldo over naar de BNG. Door de inzet van deze maatregelen vanaf april, zien we nog een marginale overschrijding in het 2e kwartaal. In het 3 e en 4 e kwartaal resulteert in ruimte onder het drempelbedrag

112 Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x 1000) Verslagjaar (1) Drempelbedrag 250 (2) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal (3a) = (1) > (2) Ruimte onder het drempelbedrag Overschrijding van het (3b) = (2) > (1) drempelbedrag (1) Berekening drempelbedrag Verslagjaar (4a) Begrotingstotaal verslagjaar (4b) Het deel van het begrotingstotaal dat kleiner of gelijk is aan miljoen (4c) Het deel van het begrotingstotaal dat de 500 miljoen te boven gaat - (1) = (4b)*0, (4c)*0,002 met een Drempelbedrag 250 minimum van (2) Berekening kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (5a) Som van de per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (negatieve bedragen tellen als nihil) 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal (5b) Dagen in het kwartaal (2) - (5a) / (5b) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen

113 7. Balans 7.1. Balans per 31 december 2016 X ACTIVA Balans per 31 december VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar a. Vorderingen op openbare lichamen b. Uitzettingen in 's Rijks schatkist c. Overige vorderingen Totaal Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar Liquide middelen Banken Kassen 3 1 Totaal Liquide middelen Overlopende activa a. Van overheidslichamen te onvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel b. Overige nog te ontvagen bedragen en vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Totaal overlopende activa Totaal vlottende activa TOTAAL GENERAAL

114 X PASSIVA Balans per 31 december VASTE PASSIVA Eigen vermogen a. Algemene reserve b. Bestemmingsreserves c. Gerealiseerd resultaat Totaal eigen vermogen Voorzieningen Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer - - Totaal vaste passiva VLOTTENDE PASSIVA Vlottende schulden Crediteuren Overlopende passiva a. Van overheidslichamen ontvangen voorschotbijdragen voor specifieke uitkeringen die dienen ter dekking van volgende begrotingsjaren b. Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen c. Overige vooruit ontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen Totaal overlopende passiva Totaal vlottende passiva TOTAAL GENERAAL

115 7.2. Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van de voorschriften die het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) daarvoor geeft. In de financiële verordening GGD zijn nadere kaders opgenomen voor de waardering en afschrijving van vaste activa Toerekening baten en lasten De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd Waardering balansposten Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Activa met een verkrijgingsprijs van minder dan worden niet geactiveerd. Voor activa die in doorsnee in grotere aantallen tegelijk worden ingekocht, geldt daarvoor niet de stuksprijs, maar de gemiddelde waarde van de aanschaf per jaar. Activa die voor de verbouwing van het pand in Warnsveld zijn aangeschaft worden ongeacht het bedrag als één geheel geactiveerd. Op grond van de verwachte gebruiksduur vindt lineaire afschrijving plaats op materiële vaste activa. Op de aanschaf van gronden en terreinen wordt niet afgeschreven. De materiële vaste activa met economisch nut worden afgeschreven in: 40 jaar: nieuwbouw gebouwen (exclusief technische installaties), uitbreiding gebouwen (idem); 25 jaar: renovatie en restauratie van gebouwen in eigendom en aankoop van gebouwen; 15 jaar: technische installaties van gebouwen in eigendom; 10 jaar: meubilair, kantoorinventaris, archiefstellingen, kasten, witgoed, keukenapparatuur; 6 jaar: personenauto s; 5 jaar: specifieke softwarepakketten; 4 jaar: kantoorapparatuur, audio- en videoapparatuur, automatiseringsapparatuur zoals printers, pc s, ICT-apparatuur, netwerkvoorzieningen, telefoonapparatuur en voorzieningen. Voor investeringen in gehuurde gebouwen, waarbij de investeringen een sterke relatie hebben met het gebouw, gelden afschrijvingstermijnen welke niet langer zijn dan de resterende looptijd van het huurcontract. Kapitaallasten (rente en afschrijving) worden berekend vanaf het halfjaar volgend op de aanschaf van de activa. Financiële vaste activa De financiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Op waarborgsommen wordt niet afgeschreven

116 Voorraden De voorraden vaccins worden gewaardeerd tegen de laatste inkoopprijs van het betreffende jaar ofwel verkrijgingsprijs. Debiteuren en Overlopende activa De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor verwachte oninbaarheid is een voorziening in mindering gebracht. Deze voorziening wordt statisch bepaald. Liquide middelen Deze activa worden tegen nominale waarde opgenomen per 31 december van het jaar. Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Langlopende schulden De GGD Noord- en Oost-Gelderland heeft per 31 december van het jaar geen langlopende schulden. Kosten voor het afsluiten van geldleningen worden direct ten laste van de exploitatie gebracht. Vlottende passiva De vlottende passiva zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde per 31 december van het jaar

117 7.3. Toelichting op de balans per 31 december Vaste Activa Toelichting Materiële Vaste Activa Materiële vaste activa Gebouwen Automatisering Inventaris Totaal 2016 Totaal 2015 Aanschafwaarde Investeringen Desinvesteringen Aanschafwaarde Afschrijvingen Jaarlijkse afschrijving Inhaalafschrijving Desinvesteringen Afschrijving Boekwaarde Boekwaarde De rekening 2016 heeft per een boekwaarde van kapitaalgoederen van afgerond 1,6 miljoen. De GGD heeft in geïnvesteerd. Het betreft vooral investeringen in software, ontwikkeling datawarehouse en digitaliseren van werkstromen. De hogere kapitaallasten die hier uit voortkomen worden binnen de bestaande budgetten gedekt. Dit kan doordat de GGD in 2015 een aantal locaties heeft afgestoten en de huurlasten van de herhuisvesting lager zijn dan voorheen. De investeringen worden in onderstaand overzicht nader toegelicht

118 X Investeringsoverzicht materiële vaste activa Gebouwen Automatisering Inventaris Totaal 2016 Verbouwing Warnsveld / D'chem Investering Portaal Laptops Digitalisering inkoopfacturen Datawarehouse Inventaris Audiometers Overig Totaal investeringen Verbouwing - - Hardware - - Software - - Inventaris Noord Veluwe Totaal desinvesteringen Totaal (des)investeringssaldo Toelichting Financiële Vaste Activa De financiële vaste activa betreft betaalde waarborgsommen voor sleutels en huur van panden. Het verloop van de financiële vaste activa is in 2016 als volgt: Financiële vaste activa Totaal 2016 Totaal 2015 Aanschafwaarde Investeringen 0 28 Desinvesteringen - - Aanschafwaarde Afschrijvingen Jaarlijkse afschrijving - - Desinvesteringen - - Afschrijving Boekwaarde Boekwaarde

119 Vlottende Activa Toelichting Voorraden De boekwaarde van de voorraden betreft de per 31 december aanwezige voorraad vaccins: X Voorraden Stand Stand Voorraad vaccins Voorraad VVV-bonnen 2 1 Totaal voorraad

120 Toelichting Kortlopende vorderingen Binnen de kortlopende vorderingen wordt onderscheid gemaakt in de vorderingen op overheidslichamen en vorderingen op bedrijven en particulieren: X Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar Stand Stand Vorderingen op openbare lichamen Uitzettingen in 's Rijks schatkist Overige vorderingen Totaal kortlopende vorderingen Toelichting Liquide middelen GGD NOG heeft de volgende liquide middelen: X Liquide middelen Stand Stand Bank Nederlandse gemeenten Rabobank Rabobank - spaar - - Kassen 3 1 Totaal liquide middelen

121 Toelichtingen Overlopende Activa Overlopende activa Stand Mutatie bij Mutatie af Stand Van overheidslichamen te onvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel Jeugdimpuls Maatwerk JGZ Oost Veluwe Opleiding AIOS nog te ontvangen Slimmer Achterhoek Achterhoek in beweging WMO-toezicht Nog te factureren Forensisch Nog te factureren inspecties kinderdagverblijven Nog te factureren Technische Hygiëne zorg Overige overlopende activa overheidslichamen Totaal overlopende activa met een bepaald bestedingsdoel Overige nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Nog te ontvangen bedragen Vooruit betaalde kosten Totaal overige overlopende activa Totaal overlopende activa

122 Vaste Passiva Toelichting Eigen Vermogen X Eigen vermogen Saldo Toevoeging Onttrekking Saldo Algemene reserve Dialoog Jeugdgezondheidszorg Bestemmingsreserve personele lasten Bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD Gerealiseerd resultaat Totaal De algemene reserve vormt de weerstandscapaciteit van de GGD. De weerstandscapaciteit zijn de middelen en mogelijkheden waarover de GGD beschikt om risico s af te dekken. De risico s zijn niet begroot, niet voorzienbaar, onverwachts en substantieel. Om te bepalen welke omvang de algemene reserve moet hebben om als organisatie voldoende weerstandscapaciteit te hebben, verwijzen wij naar de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing van het jaarverslag Uit het saldo van 2015 is gestort in de reserve voor de dialoog Jeugdgezondheidszorg. Deze kosten zijn in 2016 gemaakt. In 2016 is deze onttrokken aan de reserve. De bestemmingsreserve personele lasten is gevormd voor de feitelijke verplichting van verlofdagen per einde van het jaar. In 2016 wordt aan toegevoegd. De bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD is gevormd voor het digitaliseren van informatie en scholing van medewerkers. Een deel is bestemd voor afvloeiing van personeel. In het kader van Het Nieuwe Samenwerken wordt er in 2016 een bedrag van aan deze reserve onttrokken

123 Het resultaat uit het vorige boekjaar is als volgt bestemd: X Gerealiseerd resultaat Resultaat 2015 Algemene reserve 174 Dialoog Jeugdgezondheidszorg 50 Terugbetaling algemene inwonerbijdrage - Totaal 224 Het saldo van de rekening van baten en lasten 2016 bedraag negatief Het algemeen bestuur neemt een besluit hoe het resultaat wordt bestemd Voorzieningen Toelichting Voorzieningen X Voorzieningen Saldo Toevoeging Aanwending Vrijval Saldo Voorziening WW Voorziening langdurig zieken Voorziening boventallig personeel Totaal De voorziening WW bestaat uit de WW-aanspraken van (tijdelijk) personeel in dienst van GGD NOG. Voor enkele personeelsleden die langdurig ziek zijn, is de voorziening langdurig zieken gevormd, om de risico s af te dekken dat deze personen niet direct productieve uren realiseren. Voor het afdekken van de risico s van de salarislasten welke niet direct of indirect toegerekend kunnen worden aan onze producten en programma s, is de voorziening boventallig personeel gevormd

124 Overlopende Passiva Toelichting Overlopende Passiva X Omschrijving Stand Mutatie bij Mutatie af Stand Van overheidslichamen ontvangen voorschotbijdragen voor specifieke uitkeringen die dienen ter dekking van volgende begrotingsjaren Bijdrage soa Project Slimmer ECA Maatschappelijke zorg Adolecenten gemeente Lochem PGA Overige bijdragen van overheidslichamen Totaal overlopende passiva met een bepaald bestedingsdoel Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen Huisvestingskosten Verplichting ECA Nog te betalen personeel / inhuur derden Accountantskosten Laboratorium Opleiding AIOS SOA / MMK Overig nog te betalen kosten Nog te betalen overige personeelslasten Belastingen (VPB en BTW) Totaal verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen Overige vooruit ontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen RIVM / OGZ Diagnostiek Extra contactmoment - - Kortlopende projecten Project Promuscle Evaluatie JGZ Groei en Bloei ROAZ subsidie Overig Totaal overige vooruit ontvangen bedragen Totaal overlopende passiva

125 8. Niet uit de balans blijkende verplichtingen Niet uit de balans blijkende verplichtingen neemt de GGD in de jaarrekening op als de financiële verplichting overschrijdt. De GGD is eigenrisicodrager voor wachtgeld- en werkloosheidsuitkering. Wanneer voormalig personeel dat is afgekeurd, bij herkeuringen weer (gedeeltelijk) arbeidsgeschikt wordt verklaard, dient de GGD alsnog voor de lasten van wachtgeld- of werkloosheidsuitkering te betalen. Er kunnen daardoor altijd weer nieuwe verplichtingen ontstaan. Voor de bekende gevallen is een voorziening gevormd. In oktober 2015 is een overeenkomst voor kopieerapparaten getekend voor de periode van 30 maanden. De nieuwe kopieerapparaten zijn in 2016 geleverd, dat is de ingangsdatum van de nieuwe overeenkomst. De jaarlijkse lasten van de nieuwe overeenkomst zijn ruim In oktober 2015 heeft de GGD NOG een overeenkomst telefoon- en datadiensten voor drie jaar gesloten met Vodafone. De jaarlijkse lasten die voortvloeien uit deze overeenkomst zijn ruim Voor de locatie in Warnsveld is vanaf 1 oktober 2015 een contractuele verplichting aangegaan van per jaar met de gemeente Zutphen voor de huurperiode van 5 jaar. In het Gelre Ziekenhuis in Apeldoorn wordt een onderzoeklocatie voor TBC reizigers en soa gehuurd. Het huurcontract is ingegaan per 1 april 2015 en heeft een looptijd van 5 jaar. De aangegane huurverplichting per 31 december 2016, inclusief servicekosten en dienstverleningsovereenkomst, bedraagt per jaar ruim

126 9. Controleverklaring (van de onafhankelijke accountant - volgt)

127 10. Bijlagen Bijlage 1: Overzicht afrekening Meldpunt Maatschappelijke Zorg Omschrijving Beschikking 2016 Realisatie 2016 uren tarief bedrag uren tarief bedrag Coördinator , , Projectondersteuning , , Totaal coördinatie Totaal Bemoeizorg , , Verpleegk. spreekuur daken thuislozen 90 67, , Centrale Toegang Projectcoördinatie , , Psychiater , Beroep en bezwaar Zorgmonitor Totaal centrale toegang Totaal generaal Dekking kosten Meldpunt Maatschappelijke Zorg Beschikking Omschrijving 2016 Realisatie 2016 Budget gemeente Zwolle Overige deelnemende gemeenten (Noord Veluwe) Totaal Inkomsten

128 Bijlage 2: Afrekening subsidieverlening Zutphen MZ Omschrijving Uren Tarief Bedrag Subsidie Backoffice multiprobleemsituaties/vangnet Zuphen Inzet verpleegkundige , Inzet adm. medewerker 82 53, Totaal toegekende subsidie Kosten Backoffice multiprobleemsituaties/vangnet Zutphen Inzet verpleegkundige , Inzet adm. medewerker 77 53, Totaal gerealiseerde kosten Afrekening subsidie Ontvangen voorschot Kosten Afrekening

129 Bijlage 3: Gezond in de stad Apeldoorn 2015 en 2016 Omschrijving Begroting 2015 Realisatie 2015 uren tarief bedrag uren tarief bedrag Epidemioloog 75 88, , Gezondheidsfunctionaris 30 88, Beleidsmedewerker , , Totaal personele kosten Inhuur derden Materiele kosten Totaal generaal Dekking Gidsgelden Apeldoorn Omschrijving Gemeente Apeldoorn Begroting 2015 Realisatie Totaal Inkomsten Omschrijving Begroting 2016 Realisatie 2016 uren tarief bedrag uren tarief bedrag Epidemioloog , , Gezondheidsfunctionaris 88,40 - Beleidsmedewerker , , Totaal personele kosten Inhuur derden Materiele kosten Totaal generaal Dekking Gidsgelden Apeldoorn Omschrijving Gemeente Apeldoorn Begroting 2016 Realisatie Totaal Inkomsten

130 . Bijlage 4: Afrekening algemene inwonerbijdrage Gemeente Begroting 2016 Aantal inwoners bijdrage per gemeente Realisatie 2016 Aantal inwoners bijdrage per gemeente afrekening bijdrage per gemeente Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk Regio Achterhoek Apeldoorn Brummen Epe Hattem Korting Hattem ivm Logopedie Heerde Lochem Voorst Korting Voorst ivm Logopedie Zutphen Regio Midden IJssel / Oost Veluwe Elburg Ermelo Harderwijk Nunspeet Oldebroek Putten Regio Noord Veluwe Totaal GGD Noord en Oost Gelderland Bijdrage per inwoner 13,71 12,75 De in 2016 ontvangen bijdrage per gemeente is op basis van de voor 2016 begrote inwoneraantallen. Bij de realisatie staan de inwoneraantallen per gemeente op (bron CBS). In de afrekening bijdrage gemeente zijn het saldo 2016 van en de uitkering uit de bestemmingsreserve ontwikkelkosten GGD van meegenomen. *) door gemeente terug te ontvangen, + door gemeente te betalen

131 Bijlage 5: Overzicht samenstelling Algemeen Bestuur (per )

132 66 132

133 67 133

134 68 134

135 Bijlage 6: Overzicht samenstelling Dagelijks Bestuur (per )

136 Vergadering: Algemeen Bestuur Datum: 6 juli 2017 Agendapunt: 5 Portefeuillehouder: D. van Norel Onderwerp: 1e Bestuursrapportage 2017 Voorstel: 1. kennis te nemen van 1 e Bestuursrapportage 2. de 2 e wijziging van de begroting 2017 vast te stellen. Toelichting: 1. Aanleiding In bestuursrapportages informeren wij tussentijds uw bestuur over de prognose van de begroting op basis van de eerste vier en de eerste acht maanden van het lopende begrotingsjaar. De bestuursrapportage is gebaseerd op de periodieke managementrapportage, waarin de directeur verantwoording aflegt aan ons bestuur. 2. Inhoud voorstel Deze rapportage bestaat uit de volgende onderdelen: een stoplichtenoverzicht van de beleidsprioriteiten uit de Programmabegroting Bij een 'rood' of 'oranje' stoplicht bevat de rapportage een toelichting op de oorzaak van de afwijking en de wijze waarop wij willen bijsturen. Ook melden we - los van de beleidsprioriteiten uit de Programmabegroting - bijzonderheden en actualiteiten. rapportage van ontwikkelingen in de bedrijfsvoering financiële rapportage Het stoplichtenoverzicht geeft aan dat de GGD op koers ligt. Enkele beleidsprioriteiten staan op oranje (bijsturing nodig). Deze rapportage is gebaseerd op de realisatiecijfers tot en met 14 april We geven een prognose voor het jaar 2017 en de financiële afwijkingen ten opzichte van de begroting Het saldo van de normale bedrijfsvoering in deze rapportage sluit aan bij de begroting. De GGD ligt op schema bij het realiseren van de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes. 136

137 3. Aandachtspunten In dit saldo is een taakstelling opgenomen van ruim bij het programma Publieke Gezondheid Vluchtelingen. Door een lagere instroom en een lagere vergoeding van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) ontstaat er een tekort. Bij de toename van de instroom in 2015/2016 heeft de GGD ervoor gekozen extra medewerkers in te zetten om voldoende zorg te kunnen leveren. Nu de aantallen sterk teruglopen heeft de GGD acties in gang gezet om de lasten te verlagen, zodat het saldo sluitend blijft. De lagere vergoeding van het COA is een gevolg van landelijke afspraken, die in de huidige situatie nadelig uitpakken voor de situatie in de regio NOG. De geactualiseerde cijfers in de 1e Bestuursrapportage 2017 zijn reden voor een aantal verschuivingen tussen de programma s. De bijgevoegde begrotingswijziging bevat een overzicht van hoe de verdeling is na de uitwerking van de 1e Bestuursrapportage Consequenties zie bij de aandachtspunten. 5. Vervolg - Warnsveld, 8 juni 2017 Het Dagelijks Bestuur, J.W. Brethouwer plv. algemeen directeur/secretaris A. Kleijer, voorzitter Bijlagen: rapportage begrotingswijziging 2 137

138 1 e Bestuursrapportage 2017 Warnsveld, mei-juni

139 Inhoudsopgave 1. Inleiding Voortgang beleidsprioriteiten Programma jeugdgezondheidszorg Programma Algemene gezondheidszorg Programma Kennis en expertise Programma Maatschappelijke zorg Bestuursondersteuning Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering Inleiding Organisatie algemeen Kwaliteit Risico-analyse Financiële verantwoording GGD

140 1. Inleiding Bestuurs- en managementrapportages In bestuursrapportages informeert het Dagelijks Bestuur het Algemeen Bestuur over de prognose van de begroting op basis van de eerste vier en de eerste acht maanden van het lopende begrotingsjaar 1. De bestuursrapportage is gebaseerd op de periodieke managementrapportage, waarin de directeur publieke gezondheid verantwoording aflegt aan het Dagelijks Bestuur 2. Opzet rapportage Deze rapportage is gebaseerd op de realisatiecijfers tot en met 14 april We geven een prognose voor het jaar 2017 en de financiële afwijkingen ten opzichte van de begroting Deze rapportage bestaat uit de volgende onderdelen: een stoplichtenoverzicht van de beleidsprioriteiten uit de Programmabegroting Daarbij melden we bij de programma s - los van de beleidsprioriteiten uit de Programmabegroting - bijzonderheden en actualiteiten. rapportage van ontwikkelingen in de bedrijfsvoering financiële rapportage. 1 art. 7 Financiële verordening 2 art 17 Organisatiebesluit GGD Noord- en Oost-Gelderland

141 2. Voortgang beleidsprioriteiten Het volgende overzicht geeft de voortgang van de inhoudelijke beleidsprioriteiten uit de Programmabegroting Het gaat om de volgende inhoudelijke programma s: Jeugdgezondheidszorg Algemene gezondheidszorg Kennis- en Expertise Maatschappelijke Zorg Publieke gezondheid vluchtelingen. Daarnaast gaan we in op de beleidsprioriteiten bij de bestuursondersteuning en bedrijfsvoering. In dit overzicht duiden we de beleidsprioriteiten en bijbehorende indicatoren kort aan. In de programmabegroting staat een uitgebreidere omschrijving. De indicator bij elke beleidsprioriteit geeft zo duidelijk mogelijk aan wanneer de doelstelling is bereikt. Aan de hand van deze indicatoren geven wij met de kleuren van de stoplichten aan in hoeverre de uitvoering van de beleidsprioriteit op koers ligt: groen: prioriteit wordt of is binnen de gestelde kaders van tijd, geld en kwaliteit gerealiseerd. oranje: er is een risico dat de prioriteit niet binnen de gestelde kaders van tijd, geld en kwaliteit wordt gerealiseerd. Hierop is bijsturing nodig. rood: de prioriteit wordt of is niet binnen de gestelde kaders van tijd, geld en kwaliteit gerealiseerd. Bij een 'rood' of 'oranje' stoplicht bevat de rapportage een toelichting op de oorzaak van de afwijking en de wijze waarop wij willen bijsturen. 2.1 Programma jeugdgezondheidszorg Prioriteit Indicator Bijzonderheden/bijsturing 1. Positionering van de jeugdgezondheidszorg 2. Vormgeving jeugdgezondheidszorg de 22 gemeenten hebben alle een keuze gemaakt de GGD heeft van alle gemeenten in beeld wat de lokale/regionale behoefte is voor de uitvoering van de jeugdgezondheidzorg De gemeenten hebben de dialoog JGZ in 2016 afgerond. In opdracht van de verschillende gemeenten wordt de samenwerking met de thuiszorgorganisatie en CJG s geïntensiveerd. Voort gang 4 141

142 Prioriteit Indicator Bijzonderheden/bijsturing 3. Doorontwikkeling aanbod jeugdgezondheidszorg 4. Overheveling rijksvaccinatieprogramma 5. Jeugdgezondheidszorg vluchtelingen 6. Contractafspraken en productievolumes de 22 gemeenten zijn betrokken bij de doorontwikkeling van de transformatie JGZ de GGD heeft met de betrokken gemeenten afspraken over de uitvoering en financiering van het rijksvaccinatieprogramma de GGD beschikt over voldoende capaciteit om adequate jeugdgezondheidszorg voor asielzoekers en statushouders te bieden prestatiecijfers Productenbegroting 2017 behalen (-/+ 90%). Afwijkingen vroegtijdig melden en onderbouwen. De GGD is bezig de inzet van de JGZ anders te organiseren, in samenwerking met de diverse partijen in de regio s. JGZ zet in op meer aanwezigheid en het versterken van de ondersteuningsstructuur op scholen. Invoering is inmiddels uitgesteld naar Financiële informatie volgt in de Decemberciruclaire. Inmiddels zijn de aantallen asielzoekers en statushouders weer gedaald. Zie financiële rapportage. Voort gang Verder: De GGD werkt aan een herziening van de visie op de jeugdgezondheidszorg: een herijking van de opdracht van jeugdgezondheidszorg. De resultaten van het onderzoek naar de vormgeving van het (extra) contactmoment adolescenten leiden tot een andere inzet van dit gezondheidsonderzoek. Dit is met gemeenten besproken. In de regio Noord-Veluwe werken de samenwerkingspartners in het Centrum voor jeugd en gezin aan een gezamenlijk jeugddossier. Dit blijkt nog wel een ingewikkeld traject. 2.2 Programma Algemene gezondheidszorg Prioriteit Indicator Bijzonderheden/bijsturing Voort gang 1. Structureel vormgeving (nieuwe) taken Wmo Verbinding sociale veiligheid en publieke gezondheid 3. Omgevingswet en advisering over gezondheid 4. Toekomstbestendige en proactieve infectieziektebestrijding de GGD heeft met de betrokken gemeenten meerjarige afspraken gemaakt GGD en GHOR (VNOG) hebben hun afspraken over verbinding en samenwerking vernieuwd de GGD heeft haar aanbod voor advisering over het aspect gezondheid geformuleerd en hierover met alle 22 gemeenten contact gelegd de GGD stelt een plan van aanpak op en voert dit uit Vooralsnog hebben wij afspraken voor 1 jaar met alle gemeenten voor Wmotoezicht. VNOG en GGD hebben nieuwe afspraken gemaakte voor de bestuurlijke en ambtelijke samenwerking nu er één directeur publieke gezondheid is

143 Prioriteit Indicator Bijzonderheden/bijsturing Voort gang 5. Publieke gezondheidszorg vluchtelingen 6. Contractafspraken en productievolumes de GGD beschikt over voldoende capaciteit om adequate publieke gezondheidszorg voor asielzoekers en statushouders te bieden prestatiecijfers Productenbegroting 2017 behalen (-/+ 90%). Afwijkingen vroegtijdig melden en onderbouwen. De sterke fluctuering van de aantallen maakt het moeilijk de formatie op het bij het aantal asielzoekers/statushouders passende peil te houden. Zie financiële rapportages. Verder: Landelijk en ook regionaal is er veel aandacht voor AntiBioticaResistentie (ABR). GGD NOG maakt deel uit van zowel het Zorgnetwerk Gelderland als het zorgnetwerk Zwolle/Euregio. 2.3 Programma Kennis en expertise Prioriteit Indicator Bijzonderheden/bijsturing Voort gang 1. Uitbereiding wijkanalyses en aanvullend (evaluatie)onderzoek 2. Versterken inbreng vanuit de publieke gezondheid 3. Borgen preventieprogramma voor Gezond Gewicht 4. Preventief programma ouderengezondheidszorg 5. Contractafspraken en productievolumes ten minste 15 gemeenten hebben de GGD opdracht gegeven voor een wijkanalyse en/of aanvullend (evaluatie) onderzoek, of de intentie hiertoe uitgesproken alle 22 gemeenten hebben een actueel beleidsdocument waarin Gezondheid als beleidsthema is geformuleerd met de gemeenten in ten minste 2 regio s zijn afspraken gemaakt over borging van de preventieprogramma s gezond gewicht in ten minste 4 gemeenten is een preventief programma voor ouderengezondheidszorg gestart prestatiecijfers Productenbegroting 2017 behalen (-/+ 90%). Afwijkingen vroegtijdig melden en onderbouwen. Er is veel vraag naar onderzoek, met name evaluatieonderzoek, minder gebiedsanalyses. Vooral van gemeenten die al eerdere ervaringen hebben met het Evaluatiebureau GGD ondersteunt verscheidene gemeenten bij actualisering nota s gezondheidsbeleid, individueel of op regionaal niveau Verder: Analyses vinden nu plaats op basis van de ouderen- en volwassenenmonitor Medio mei komen de gegevens beschikbaar. De GGD onderzoekt de behoefte aan en de mogelijkheden van een inwonerpanel vanuit de gezondheidsmonitoren

144 2.4 Programma Maatschappelijke zorg Prioriteit Indicator Bijzonderheden/bijsturing 1. Structureel vormgeving (nieuwe) taken Wmo Contractafspraken en productievolumes de GGD heeft met de betrokken gemeenten meerjarige afspraken gemaakt prestatiecijfers Productenbegroting 2017 behalen (-/+ 90%). Afwijkingen vroegtijdig melden en onderbouwen. Voor toegang beschermd wonen maken de Noord-Veluwse gemeenten en GGD nieuwe afspraken bij de overgang van de taken van Zwolle naar Harderwijk (per ). Voort gang Verder: het DB van de VNOG en het AB van de GGD heeft de GGD een verkennende opdracht gegeven voor de aanpak van personen met verward gedrag in de regio NOG. 2.5 Bestuursondersteuning Prioriteit Indicator Bijzonderheden/bijsturing 1. Flexibiliseren dienstverlening 2. Meer maatwerk en sturing 3. Doorvoeren wijzigingen BBV en vennootschapsbelasting de GGD heeft in de Productenbegroting 2017 de mogelijkheden van meer maatwerk op lokaal/regionaal niveau toegelicht het Algemeen Bestuur heeft een besluit genomen over de instelling van advies- en/of bestuurscommissies en over de mogelijkheid van dienstverleningsovereenkomsten wij voeren de wijzigingen in het BBV door voor de GGD en voeren de verplichtingen rond de vennootschapsbelasting uit In de Productenbegroting komt flexibilisering niet zozeer tot uiting, wel in praktijk en samenwerking met gemeenten. In 2016 heeft AB geconcludeerd dat er geen behoefte is aan bestuurscommissies. Vpb-uitvoering is gerealiseerd. BBV-wijzigingen zijn in begroting 2018 doorgevoerd. Voort gang 2.6 Bedrijfsvoering Prioriteit in 2017 werken wij op basis van de besluitvorming in het Algemeen Bestuur volgens de nieuwe indeling in taken van de GGD ten aanzien van bekostiging en Bijzonderheden/bijsturing de nieuwe ABCD-indeling van taken heeft geen of beperkte consequenties voor bekostiging en risicobeleid Voort gang 7 144

145 Prioriteit risicobeleid in 2017 geven wij vorm aan effecten die de besluitvorming over de jeugdgezondheidszorg heeft op de organisatie en bedrijfsvoering van de GGD in 2017 realiseren wij een verbetering in de sturings- en managementinformatie voor de gemeenten en de interne GGD-organisatie in 2017 gaan wij door met de ontwikkeling van medewerkers en organisatie in de richting die met het organisatieontwikkelingstraject Het Nieuwe Samenwerken is ingezet. Bijzonderheden/bijsturing GGD heeft traject voor opvangen personele consequenties (zo veel mogelijk via natuurlijk verloop) en materiële consequenties (meewegen in ontwikkeltraject van de ondersteuningsstructuur). vervolgtraject Samenwerking in beweging loopt. Voort gang 8 145

146 3. Bedrijfsvoering 3.1 Inleiding Deze rapportage is gebaseerd op de realisatiecijfers tot en met 14 april We geven een prognose voor het jaar 2017 en de financiële afwijkingen ten opzichte van de begroting Het saldo van de normale bedrijfsvoering is sluitend. In dit saldo is een taakstelling van ruim bij het programma Publieke Gezondheid Vluchtelingen. Door een lagere instroom en een lagere vergoeding van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) ontstaat er een tekort. De GGD heeft acties in gang gezet om de lasten te verlagen zodat het saldo sluitend blijft. 3.2 Organisatie algemeen Organisatie-ontwikkeling In 2016 heeft de GGD de laatste onderdelen van het organisatie-ontwikkelingsprogramma Het Nieuwe Samenwerken afgerond. Dit betreft o.a. uitbreiding van het digitale samenwerken ( Het Portaal, Yammer), digitalisering van de post en de factuurstroom, ontwikkelen van een datawarehouse en dashboards. In de huisvesting realiseren we begin 2017 aanpassingen op de onderzoeks- en aanlandlocatie Gezellenlaan en een verbetering van de toegang locatie Kruisbergseweg in Doetinchem. Belangrijk blijft het uitgangspunt dat de medewerkers van de GGD hun taak dicht bij de klant uitvoeren. Deze decentrale dienstverlening vraagt om wendbaarheid van de organisatie, teams en medewerkers. Om daar vorm en inhoud aan te geven zetten we de ingezette koers naar verantwoordelijkheid laag in de organisatie door. In het project Samenwerken in beweging geven wij vorm aan zelforganiserende teams, versterken wij het leveren van maatwerk en verminderen we regeldruk binnen de organisatie van de GGD. De kernbegrippen Vrijheid, Verantwoordelijkheid en Vertrouwen zijn de leidraad voor het handelen. De komende jaren werken we aan de ambitie van teamgericht organiseren en het versterken van resultaatverantwoordelijk werken binnen de hele GGD. Jaarplan GGD De vertaling van het bestuurlijk vastgesteld beleid naar acties binnen de GGD gebeurt in het GGDjaarplan. In dit plan wordt gekoerst op Maatwerk in dienstverlening, Lokale zichtbaarheid van de GGD, Een passende positie in het sociale en fysieke domein en een toekomstbestendige organisatie met verantwoordelijke en toegeruste medewerkers. Gedurende het jaar stuurt de GGD op te ondernemen acties en in te zetten budgetten om deze koers te realiseren. 3.3 Kwaliteit GGD Noord- en Oost- Gelderland beschikt over een HKZ-certificaat. Daarmee wordt geborgd dat de GGD: intern de zaken goed op orde heeft; de klant centraal staat; voortdurend en systematisch werkt aan verbetering. In de eerste helft van 2017 voert de GGD een nieuwe klachtenregeling in. Ook is de nieuwe opzet voor Veilig incidenten melden (VIM) ingevoerd

147 3.4 Risico-analyse Door de instroom van vluchtelingen ontstaan extra kosten. De kosten voor asielzoekers vergoedt de rijksoverheid (het COA). Vooruitlopend op de vergoeding die de GGD van het COA ontvangt, zijn medewerkers aangesteld om de taken uit te voeren. Daarnaast is voor de (reguliere) jeugdgezondheidszorg voor statushouders extra capaciteit ingezet. Risico s op dit budget zijn de balans tussen de instroom van vluchtelingen en inzet van GGD-personeel. 3.5 Financiële verantwoording GGD Algemeen In de 1 e rapportage wordt een sluitende prognose gepresenteerd Staat van baten en lasten GGD en toelichting ( x 1.000) Begroting saldo 1e marap -/- begroting na wijziging Saldo 1e marap - begroting Salarislasten Inhuur derden Opleidingskosten Overige personeelslasten Totaal personeelslasten Overige lasten Totale lasten Gem.bijdrage Baten rijk Baten gemeenten plus Baten derden Totale baten Saldo voor mutaties reserve Vennootschapsbelasting Saldo na mutatie reserve Aandachtspunten zijn: Door een geprognosticeerde positief saldo bij reizigersvaccinatie en arrestantenzorg verwachten we ruim aan vennootschapsbelasting (VPB) te moeten betalen In dit saldo is een taakstelling opgenomen van ruim bij het programma Publieke Gezondheid Vluchtelingen. Door een lagere instroom en een lagere vergoeding van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) ontstaat er een tekort. Bij de toename van de

148 instroom in 2015/2016 heeft de GGD ervoor gekozen extra medewerkers in te zetten om voldoende zorg te kunnen leveren. Nu de aantallen sterk teruglopen heeft de GGD acties in gang gezet om de lasten te verlagen, zodat het saldo sluitend blijft. De lagere vergoeding van het COA is een gevolg van landelijke afspraken, die in de huidige situatie nadelig uitpakken voor de situatie in de regio NOG. De baten zijn hoger doordat de GGD meer taken heeft uitgevoerd. Tegenover deze hogere opbrengsten staan evenredig hogere lasten Staat van baten en lasten per programma en toelichting Hieronder volgt een specificatie per programma van de 1 e rapportage prognose ten opzichte van de 1 e begrotingswijziging. saldo 1e Specificatie Saldo (x 1.000) Begroting marap -/- Saldo Saldo 1e Saldo marap - Begroting Wijziging na begroting 1e wijziging na marap begroting wijziging Programma Jeugdgezondheidszorg Programma Algemene gezondheidszorg Programma Kennis en Expertise Programma Maatschappelijke zorg Programma Publieke gezondheidszorg vluchtelingen Bestuursondersteuning en organisatieprojecten Bedrijfsbureau en interne dienstverlening Totaal saldo programma's Vennootschapsbelasting Saldo na mutatie reserve Tussen de programma s vinden verschuivingen plaats. Jeugdgezondheidszorg Het saldo van het programma Jeugdgezondheidszorg is positief ten opzichte van de begroting. Dit wordt veroorzaakt door hogere baten voor artsen in opleiding tot specialist (aios). Algemene Gezondheidszorg Ten opzichte van de begroting is het saldo van het programma Algemene Gezondheidszorg positief. Op een aantal producten zoals Infectieziekte, Reizigersvaccinatie en Forensische Geneeskunde worden kleine voordelen gehaald. Daar staat een nadelig saldo op Technische Hygiëne zorg tegenover. Kennis- en Expertise Het saldo van het programma Kennis- en Expertise is negatiever dan begroot. Voor de doorontwikkeling van het Extra Contact Moment is extra geld ingezet. Dit verklaart het lagere saldo

149 Maatschappelijke Zorg Het saldo bij het programma Maatschappelijke Zorg is gelijk aan de begroting. Publieke gezondheid vluchtelingen Het geprognosticeerde saldo van Publieke gezondheid vluchtelingen gelijk aan de begroting. De taak publieke gezondheidszorg bestaat uit een in het door de COA gefinancierde deel wat in asielzoekerscentra plaats vindt en de publieke gezondheidszorg voor statushouders welke door de gemeenten gefinancierd wordt. De taak voor statushouders wordt kostendekkend uitgevoerd. Bij de taak voor de asielzoekers is op dit moment een tekort. Dit wordt veroorzaakt door de fors lagere instroom en een 30% lagere vergoeding per kind. Totaal resulteert dit in een tekort van Hiervoor is een taakstelling opgenomen. Bestuur en organisatie Het saldo op de bestuursproducten en gemeentelijke bijdrage gelijk aan de begroting. Bedrijfsbureau en interne dienstverlening heeft een klein positief saldo ten opzichte van de begroting van Dit betreft een verschuiving tussen de programma s

150 Het Algemeen Bestuur van GGD Noord- en Oost-Gelderland; B E S L U I T : de tweede wijziging van de begroting 2017 van GGD Noord- en Oost-Gelderland vast te stellen. Aldus besloten in de openbare vergadering van 6 juli 2017 D.W. ten Brinke directeur publieke gezondheid/secretaris A. Kleijer, voorzitter GGD Noord en Oost Gelderland Tweede begrotingswijziging

151 Tweede begrotingswijziging 2017 Op 1 december 2016 heeft het Algemeen Bestuur de 1 e begrotingswijziging 2017 vastgesteld. Het Dagelijks Bestuur is daarmee gemachtigd tot het doen van inkomsten en uitgaven op programmaniveau. De programmabegroting bestaat uit vijf inhoudelijke programma's en een ondersteunend programma. Elk programma bestaat weer uit een aantal producten. Met de 1 e begrotingswijziging zijn voor 2017 de volgende budgetten beschikbaar gesteld. Budgetten 1 e begrotingswijzing (bedragen in 1.000) ( x 1.000) totaal Jeugd gezondheid zorg Algemene Gezondheid zorg Kennis en Expertise Maatschappelijke Zorg Publieke Gezondheid Vluchtelingen Bestuurs ondersteuning en organisatie projecten Lasten GGD Overhead Indirecte kosten Personeelslasten Overige lasten totaal lasten Baten Overige baten Inwonerbijdrage totaal baten Saldo programma Mutaties reserves en voorzieningen Saldo voor bestemming GGD Noord en Oost Gelderland Tweede begrotingswijziging

152 Bij de opstelling van de 1 e marap 2017 vinden er een aantal verschuivingen tussen de programma s plaats. Het volgende overzicht geeft aan hoe de verdeling is na de uitwerking van de 1 e marap Budgetten 2 e begrotingswijzing (bedragen in 1.000) ( x 1.000) totaal Jeugd gezondheid zorg Algemene Gezondheid zorg Kennis en Expertise Maatschappelijke Zorg Publieke Gezondheid Vluchtelingen Bestuurs ondersteuning en organisatie projecten Lasten GGD Overhead Indirecte kosten Personeelslasten Overige lasten totaal lasten Baten Overige baten Inwonerbijdrage totaal baten Saldo programma Vennootschapsbelasting Saldo voor bestemming GGD Noord en Oost Gelderland Tweede begrotingswijziging

153 Toelichting De belangrijkste veranderingen zijn: Het saldo van het programma Jeugdgezondheidszorg is positief ten opzichte van de begroting. Dit wordt veroorzaakt door hogere baten AIOS (arts in opleiding tot specialist). Ten opzichte van de begroting is het saldo van het programma Algemene Gezondheidszorg positief. In dit saldo is het te verwachten te betalen bedrag voor vennootschapsbelasting van meegenomen. Op een aantal producten zoals Infectieziektebestrijding, Reizigersvaccinatie en Forensische Geneeskunde worden kleine voordelen gehaald. Daar staat een nadelig saldo op Technische Hygiëne zorg tegenover. Het saldo van het programma Kennis- en Expertise is negatiever dan begroot. Voor de doorontwikkeling van het (Extra) Contact Moment Adolescenten is extra geld ingezet. Dit verklaart het lagere saldo. Het saldo op de bestuursondersteuning en organisatieprojecten heeft een klein positief saldo ten opzichte van de begroting van Dit betreft een verschuiving tussen de programma s GGD Noord en Oost Gelderland Tweede begrotingswijziging

154 Vergadering: Algemeen Bestuur Datum: 6 juli 2017 Agendapunt: 6 Portefeuillehouder: D. van Norel Onderwerp: Programmabegroting 2018 Voorstel: 1. kennis te nemen van de zienswijzen van de gemeenten en het commentaar van het DB hierop 2. de Programmabegroting 2017 vast te stellen 3. de raden en colleges hierover te informeren. Toelichting: 1. Aanleiding Uw bestuur heeft op 13 april 2017 ingestemd met de concept-programmabegroting 2018 en de procedure tot vaststelling. Op 13 april 2017 hebben wij de Programmabegroting aan raden van de deelnemende gemeenten toegezonden. Verzocht is om desgewenst vóór 13 juni 2017 een zienswijze te geven (d.w.z. binnen acht weken). Ook is de voorlopige Jaarrekening 2016 toegezonden. 2. Inhoud voorstel 2.1 Instemmende reacties Tot nu toe hebben wij van twaalf gemeenten een (voorlopige) reactie ontvangen of is deze bekend. Al deze reacties houden in dat de gemeente instemt en/of geen zienswijze indient. De GGD heeft aan de gemeente Hattem informatie verstrekt naar aanleiding van een vraag uit de raad over de overhead bij de GGD. De algemene indruk is dat de belangrijkste onderwerpen eerder dit jaar voldoende zijn besproken bij de Uitgangspuntennota De zienswijzen geven geen reden tot aanpassing van de begroting. Hierna gaan wij in op de ontvangen reacties. 2.2 Publieke gezondheid statushouders De gemeenten Apeldoorn en Brummen tekenen hierbij aan dat wanneer de instroom van statushouders weer daalt naar het niveau van voor 2016, de kosten voor de zorg aan statushouders weer vanuit het reguliere budget van GGD NOG gefinancierd worden. Aan de ene kant is het begrijpelijk dat de gemeenten geen extra middelen meer beschikbaar stellen als het rijk dit ook niet meer doet. Aan de andere kant gaat het bij de statushouders wel een groep die - ook vanuit de publieke gezondheid - extra zorg nodig heeft om goed te kunnen integreren. Een praktisch probleem is dat vaak een tolk nodig is, waardoor de GGD te maken heeft met behoorlijk oplopende tolkkosten. Hierover willen wij dit jaar met u en betrokken ambtenaren in gesprek. 154

155 2.3 Decentralisatie rijksvaccinatieprogramma In de Meicirculaire 2017 heeft het Rijk meegedeeld dat de decentralisatie van de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) wordt uitgesteld tot Wij hebben de gemeenteraden en de colleges hierover geïnformeerd (zie bijgevoegde brief van 7 juni 2017). Bij de Programmabegroting 2019 zullen wij een voorstel doen voor de financiële gevolgen van de decentralisatie van het RVP. Zodra er voldoende informatie is, gaat de GGD met de gemeenten in overleg om afspraken over de uitvoering voor te bereiden. Hierbij gaat het om de 21 gemeenten waarvoor de GGD de jeugdgezondheidszorg 4-18 jarigen uitvoert. 2.4 Overige reacties De raad van Apeldoorn wil graag geïnformeerd worden over de resultaten van het overleg met de VNOG over een financiële bijdrage voor de functie directeur publieke gezondheid en over het organisatie-ontwikkelingstraject van de GGD. De effecten daarvan ziet de raad van Apeldoorn graag verwerkt in de Uitgangspuntennota voor Dit zeggen wij toe. Verder stelt de raad van Apeldoorn het op prijs dat wij willen bijdragen aan het inwerken van nieuwe raadsleden, de raden willen betrekken bij het opstellen van de GGD-bestuursagenda en de raden periodiek willen informeren. 2.5 Mogelijk nog meer reacties Voor gemeenten is de reactietermijn vaak krap en er zullen nog reacties volgen. Zo nodig informeren wij u hierover in een nazending. 3. Aandachtspunten Zie bij de onderdelen 2.2 en Consequenties De Programmabegroting 2018 wordt vastgesteld overeenkomstig het concept. 5. Vervolg de vastgestelde begroting gaat ter informatie naar Gedeputeerde Staten (binnen 2 weken na vaststelling, vóór 1 augustus) de raden en colleges informeren over de vaststelling van de begroting. Warnsveld, 15 juni 2017 Het Dagelijks Bestuur, D.W. ten Brinke directeur publieke gezondheid/secretaris A. Kleijer, voorzitter Bijlagen: overzicht reacties / reacties / brief over RVP / concept-programmabegroting 2 155

156 Overzicht reacties gemeenten concept-programmabegroting 2018 per gemeenten Aalten Apeldoorn opmerkingen voorlopige zienswijze op de programmabegroting 2018 zoals door het college is vastgesteld en aan de raad is aangeboden: 1. Wij kunnen instemmen met de inhoud van de Programmabegroting voor Bij het programma Publieke Gezondheid Vluchtelingen geeft u aan dat nog onbekend is of het rijk in 2018 net als in 2016 en extra middelen beschikbaar zal stellen aan gemeenten vanwege de verhoogde asielinstroom. De huisvestingstaakstelling voor statushouders in Apeldoorn voor 2017 is ten opzichte van 2016 bijna gehalveerd. Deze daling zet zich voort in de prognose voor 2018; deze zal naar verwachting het niveau van 2013 en 2014 bereiken. Aangezien destijds geen aanvullende financiering vanuit de GGD voor de zorg aan vluchtelingen nodig was, gaan wij ervan uit dat dit ook niet meer nodig is zodra het oude niveau weer bereikt is. 3. Wij hebben u gevraagd kritisch te kijken naar de mogelijkheden tot afbouw van indirecte overheadkosten en om inzichtelijk te maken of met de invulling van een éénhoofdige functie van Directeur Publieke Gezondheid (DPG) de door ons gevraagde besparing gerealiseerd wordt. U geeft aan zowel met de VNOG in overleg te gaan over een financiële bijdrage voor de functie DPG als kritisch te kijken naar de invulling en omvang van het management in het kader van het in 2014 gestarte organisatie ontwikkelingstraject. Hoewel de resultaten daarvan nog onzeker zijn, verwacht u niet dat hiermee de door ons gevraagde bezuiniging gerealiseerd zal worden. Graag worden wij geïnformeerd over de resultaten van het overleg met de VNOG en het organisatie ontwikkelingstraject en zien wij de effecten daarvan verwerkt in de Uitgangspuntennota voor Ten slotte stellen wij het op prijs dat u in 2018 wilt bijdragen aan het inwerken van nieuwe raadsleden, de raden wilt betrekken bij het opstellen van de GGD-bestuursagenda en de raden periodiek wilt informeren. Berkelland Bronckhorst brief B&W 8 juni 2017 zowel inhoudelijk als financieel geeft de concept-programmabegroting 2018 geen aanleiding tot het inbrengen van een zienswijze. De begroting is in lijn met de herijkte Bestuursagenda en de Uitgangspuntennota de gehanteerde (gewogen) index in deze programmabegroting komt lager uit dan de door de Achterhoekse gemeenten gestelde norm. De ontwikkeling van de inwonerbijdrage blijft hiermee binnen deze maatstaf

157 Brummen Doetinchem Elburg Epe Ermelo B&W van Brummen stellen de raad voor te melden dat wanneer de instroom van statushouders weer daalt naar het niveau van voor 2016, het uitgangspunt is dat de kosten voor de zorg aan statushouders weer vanuit het reguliere budget van GGD-NOG gefinancierd worden. uit concept-brief: Onze gemeenteraad heeft de concept programmabegroting in haar raad op 6 juli 2017 besproken. Zij heeft formeel ons voorlopige standpunt bekrachtigd dat zij zich kan vinden in de voorliggende begroting en geen zienswijze indient. de raad heeft besloten 1. in te stemmen met de conceptprogrammabegroting GGD NOG geen gebruik te maken van de mogelijkheid om een zienswijze over de begroting aan GGD NOG te sturen. het college van de gemeente Ermelo stelt de commissie op 21 juni voor om geen zienswijze in te dienen op de concept programmabegroting GGD NOG Harderwijk het college van B&W heeft besloten (brief 24 mei 2018): 1. de raad voor te stellen de jaarstukken 2016 van de GGD NOG voor kennisgeving aan te nemen. 2. de raad voor te stellen in te stemmen met de concept programmabegroting 2018 van de GGD NOG en de gevraagde bijdrage voor Harderwijk voor 2018 van ,- structureel op te nemen in de Themabegroting Hattem (De GGD heeft aan de gemeente Hattem informatie verstrekt naar aanleiding van een vraag uit de raad over de overhead bij de GGD.) De raad dient geen zienswijze in. Heerde brief 7 juni 2017 Op 29 mei heeft de gemeenteraad van Heerde besloten de volgende zienswijze in te dienen op het concept programmabegroting GGD NOG 2018: 1. in te stemmen met de concept programmabegroting de GGD NOG er op te wijzen dat de definitieve begroting afgestemd moet zijn op de recente ontwikkelingen rond het RijksVaccinatie- Programma (RVP). Lochem Montferland Nunspeet Oldebroek De concept-programmabegroting 2018 van de GGD NOG staat op de postlijst van de raadscommissie Samenleving & Bestuur van 22 juni Dit betekent dat de raad het stuk niet inhoudelijk gaat behandelen en dus zeer waarschijnlijk ook geen zienswijze gaat indienen. Oost Gelre Brief 8 juni 2017 De raad stemt in met de programmabegroting 2018 van de GGD NOG en heeft geen zienswijze op de programmabegroting

158 De begroting sluit aan bij ons lokaal gezondheidsbeleid en geeft onder andere aan meer in te zetten op de positie en versterking van preventie in het sociaal domein, zorg voor vluchtelingen en aandacht voor de invoering van de Omgevingswet. Tevens blijft de indexering van de inwonerbijdrage binnen de norm die de Achterhoekse Controllers Werkgroep heeft vastgesteld. Tevens kan de gemeente Oost Gelre zich vinden in het voorstel van de GGD om de meicirculaire 2017 af te wachten voor de invoering van het RVP en vanuit daar een eventuele begrotingswijziging voor te leggen aan de gemeenteraad. Oude IJsselstreek Putten Voorst Winterswijk brief 24 mei 2017 raad brengt geen zienswijze in Zutphen 3 158

159 Gemeente Apeldoorn Het Dagelijks Bestuur van de GGD NOG Postbus AA Zutphen Postbus ES Apeldoorn Bezoekadres Stadhuis Marktplein 1 KvK T Doorkiesnummer (055) adres m.gerritsen1@apeldoorn.nl Datum: Ons kenmerk: Uw brief d.d.: 13 april 2017 Betreft: Zienswijze op de Programmabegroting 2018 Geacht bestuur, Op 13 april jl. heeft u onze raad uw concept Programmabegroting 2018 gestuurd met de uitnodiging om hierop onze zienswijze te geven. De raad heeft de Programmabegroting in samenhang met de jaarrekening over 2016 besproken en komt tot de volgende zienswijze. Wij kunnen instemmen met de inhoud van de Programmabegroting voor Bij het programma Publieke Gezondheid Vluchtelingen geeft u aan dat nog onbekend is of het rijk in 2018 net als in 2016 en extra middelen beschikbaar zal stellen aan gemeenten vanwege de verhoogde asielinstroom. De huisvestingstaakstelling voor statushouders in Apeldoorn voor 2017 is ten opzichte van 2016 bijna gehalveerd. Deze daling zet zich voort in de prognose voor 2018; deze zal naar verwachting het niveau van 2013 en 2014 bereiken. Aangezien destijds geen aanvullende financiering vanuit de GGD voor de zorg aan vluchtelingen nodig was, gaan wij ervan uit dat dit ook niet meer nodig is zodra het oude niveau weer bereikt is. Wij hebben u gevraagd kritisch te kijken naar de mogelijkheden tot afbouw van indirecte overheadkosten en om inzichtelijk te maken of met de invulling van een éénhoofdige functie van Directeur Publieke Gezondheid (DPG) de door ons gevraagde besparing gerealiseerd wordt. U geeft aan zowel met de VNOG in overleg te gaan over een financiële bijdrage voor de functie DPG als kritisch te kijken naar de invulling en omvang van het management in het kader van het in 2014 gestarte organisatie ontwikkelingstraject. Hoewel de resultaten daarvan nog onzeker zijn, verwacht u niet dat hiermee de door ons gevraagde bezuiniging gerealiseerd zal worden. Graag worden wij geïnformeerd over de resultaten van het overleg met de VNOG en het organisatie ontwikkelingstraject en zien wij de effecten daarvan verwerkt in de Uitgangspuntennota voor Behandeld door: M.H.W. (Marion) Gerritsen Bijlage(n): Als u reageert datum en kenmerk van deze brief vermelden 159

160 Ten slotte stellen wij het op prijs dat u in 2018 wilt bijdragen aan het inwerken van nieuwe raadsleden, de raden wilt betrekken bij het opstellen van de GGD-bestuursagenda en de raden periodiek wilt informeren. Hoogachtend, De raad van gemeente Apeldoorn, de secretaris, de burgemeester, Drs. A. Oudbier drs. J.C.G.M. Berends MPA 2 Als u reageert datum en kenmerk van deze brief vermelden 160

161 161

162 terug naar agenda gemeente [gd] Doetinchem GGD Noord- en Oost-Gelderland De heer D. ten Brinke Postbus AA ZUTPHEN verzenddatum: ons kenmerk: inlichtingen bij: telefoonnummer: 17 mei / mevrouw L van Leeuwe (0314) onderwerp: uw kenmerk: uw brief van: bijlage zienswijze ThN//017-Dir, april 2017 Geachte heer ten Brinke, Op 13 april 2017 hebt u ons college en de gemeenteraad van Doetinchem de concept programmabegroting 2018 toegezonden. Onze gemeenteraad heeft de concept programmabegroting in haar raad op 6 juli 2017 besproken. Zij heeft formeel ons voorlopige standpunt bekrachtigd dat zij zich kan vinden in de voorliggende begroting en geen zienswijze indient. Met vriendelijke groet, burgemeester en wethouders van Doetinchem, secretaris $plv$ $handtekening$ $naam$ locoburgemeester a«dieente [^D] Doetinchem Afd. Kopie 30 MEI 2017 Dosunientnummer Zaaknummer: Rappel week: T (0314) J Raadhuisstraat 2 Postbus HA Doetinchem F (0314) J4J 437 gemeente@doetinchem.nl 162

163 Gemeente Epe Raadsbesluit 2017 registratienummer: DE RAAD DER G E M E E N T E EPE gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders, nr d.d. 20 april 2017 B E S L U I T 1. In te stemmen met de conceptprogrammabegroting GGD NOG Geen gebruik te maken van de mogelijkheid om een zienswijze over de begroting aan GGD NOG te sturen. Epe, 18 mei 2017 De raad voornoemd, de voorzitter, de plv. griffier, Ir. H. van der Hoeve MPA mw. B. Verberk-Jansen lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 1/1 163

164 164

165 165

166 166

167 Postadres Postbus AC Winterswijk GGD Noord- en Oost-Gelderland t.a.v. het Dagelijks Bestuur Postbus AA ZUTPHEN bezoekadres : Stationsstraat 25 Telefoon : (0543) Fax : (0543) gemeente@winterswijk.nl internet : KVK Zaaknummer : Team : Mens en Omgeving Uw kenmerk : Behandeld door : Mevr. B. klein Gunnewiek Bijlage(n) : Verzenddatum : 24 mei 2017 Kopie aan : Onderwerp : Concept Programmabegroting 2018 Geacht bestuur, Onze gemeenteraad heeft kennis genomen van de concept-programmabegroting 2018 die u op 13 april heeft toegezonden. De raad heeft in haar vergadering op 23 mei besloten hierop geen zienswijze in te brengen. Met vriendelijke groet, namens het college van burgemeester en wethouders, Bernadet Klein Gunnewiek Mens en Omgeving Vermeld bij contact en correspondentie het zaaknummer. Wij kunnen u dan sneller van dienst zijn. 167

168 Aan: de raden van de gemeenten die deelnemen in GGD Noord- en Oost- Gelderland - per verzonden - Kenmerk: ThN//017-Dir.027 Datum: 7 juni 2017 Behandeld door: T. Nijland t.nijland@ggdnog.nl Telefoonnummer: Onderwerp: Programmabegroting 2018 GGD NOG: uitstel decentralisatie RVP Geachte raden, Op 13 april 2017 heeft u de concept-programmabegroting 2018 van GGD Noord- en Oost- Gelderland ontvangen. U kunt desgewenst tot 13 juni 2017 een zienswijze indienen. Ik wil u hierbij informeren over het uitstel van de decentralisatie van de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) tot Besluitvorming RVP was nog niet duidelijk In de Programmabegroting 2018 heeft het Dagelijks Bestuur gemeld dat het Rijk de bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid voor de RVP-uitvoering wil overhevelen naar de gemeenten. Het was echter nog niet duidelijk wanneer de besluitvorming over de vereiste wetswijziging en over de financiën zou plaatsvinden. Uitstel tot 2019 In de Meicirculaire 2017 heeft het Rijk meegedeeld dat de parlementaire behandeling van de wetswijziging later plaatsvindt dan voorzien. Het is nu de bedoeling dat de decentralisatie van de RVP-uitvoering in 2019 wordt doorgevoerd. Dit geeft gemeenten voldoende tijd om de voorbereiding met uitvoerende organisaties vorm te geven. Uitsluitsel over de omvang en verdeling van middelen volgt naar verwachting in de Decembercirculaire Overigens hebben de Tweede kamer en de Eerste Kamer het wetsvoorstel op 9 resp. 23 mei 2017 aangenomen. Vervolg Bij de Programmabegroting 2019 zal het Dagelijks Bestuur een voorstel doen voor de financiële gevolgen van de decentralisatie van het RVP. Zodra er voldoende informatie is, gaat de GGD met de gemeenten in overleg om afspraken over de uitvoering voor te bereiden. Hierbij gaat het om de 21 gemeenten waarvoor de GGD de jeugdgezondheidszorg 4-18 jarigen uitvoert. Postbus 3, 7200 AA Zutphen ggd@ggdnog.nl GGD Noord- en Oost-Gelderland is partner in het Centrum voor Jeugd en Gezin 168

169 Als u vragen heeft, kunt u contact opnemen met: R. Schwebke, intern controller (tel , r.schwebke@ggdnog.nl ), of T. Nijland, directiesecretaris (tel , t.nijland@ggdnog.nl). Een afschrift van deze brief stuur ik aan de colleges van burgemeester en wethouders. Met vriendelijke groet, namens het Dagelijks Bestuur van GGD Noord- en Oost-Gelderland, plv. algemeen directeur, J.W. Brethouwer, arts M&G 2 169

170 Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland concept 1.6 d.d. 13 april 2017 Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland 1 170

171 171

172 Inhoudsopgave 1. Voorwoord Zienswijzen gemeenten op Uitgangspuntennota Tijdsplanning Kerngegevens begroting Hoofdlijnen, nieuw beleid, beleids- en budgetcyclus Hoofdlijnen begroting Nieuw beleid: uitvoering rijksvaccinatieprogramma naar gemeenten Beleids- en budgetcyclus GGD Bestuurlijk kader Aansturing GGD Bestuursagenda Positieve gezondheid Missie: gezond houvast Taken GGD Rijksbeleid publieke gezondheid Financiële uitgangspunten Uitgangspuntennota Indexering Wijzigingen Besluit begroting en verantwoording (BBV) Programma Jeugdgezondheidszorg Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Programma Algemene gezondheidszorg Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Programma Kennis- en Expertise Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Programma Maatschappelijke ondersteuning Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland 3 172

173 11.3. Wat mag het kosten? Programma Publieke Gezondheid Vluchtelingen Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Bestuursondersteuning en organisatieprojecten Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Paragrafen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Financiële begroting Overzicht baten en lasten Inwonerbijdragen Geprognosticeerde balans en aansluiting EMU saldo Meerjarenraming Staat van activa BIJLAGEN Bijlage A: Toelichting indexering Bijlage B: Inwonerbijdragen per deelnemende gemeente Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland 4 173

174 SAMENVATTING Mogelijkheid zienswijzen tot 13 juni 2017 In deze programmabegroting hebben wij de Uitgangspuntennota 2018 uitgewerkt. De raden en colleges van B&W hebben de Uitgangspuntennota 2018 begin december 2016 ontvangen. Verscheidene gemeenten hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheid om hun zienswijze te geven. Deze programmabegroting bevat ook onze reactie op de zienswijzen van de gemeenten op de Uitgangspuntennota Op de ontwerp-programmabegroting 2018 kunnen de raden reageren tot 13 juni Vóór 15 april 2017 ontvangen de raden de voorlopige Jaarrekening 2016, die zij in hun afweging kunnen betrekken. Het Algemeen Bestuur, met de wethouders publieke gezondheid van de 22 gemeenten, beslist op 6 juli 2017 over de Programmabegroting Hoofdlijnen In deze Programmabegroting 2018 zetten wij grotendeels het bestaande beleid voort, op basis van de Bestuursagenda en de herijking hiervan eind 2016/begin De herijking leidt tot nieuwe inhoudelijke accenten, binnen de bestaande financiële kaders. Bij de begroting 2018 doen wij een voorstel voor nieuw beleid rond de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Financieel gezien handhaven wij het bestaande beleid. De afgelopen jaren heeft dit geresulteerd in een stabiel beeld en een gezonde financiële situatie. In de Programmabegroting herhalen wij enkele relevante onderdelen van de Uitgangspuntennota 2018: de toelichting op het verschuiven van de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma naar de gemeenten in 2018, de uitgangspunten voor het beleid in 2018 en de paragraaf bedrijfsvoering. Toegevoegd zijn de beleidsprioriteiten en de budgetten per programma (in lijn met de Uitgangspuntennota). Daarnaast hebben wij de indexering geactualiseerd, de financiële begroting uitgewerkt en de verplichte financiële paragrafen opgesteld. Zienswijzen gemeenten In alle ontvangen zienswijzen op de Uitgangspuntennota ondersteunen de gemeenten de inhoudelijke en financiële uitgangspunten. De volgende gemeenten hebben een instemmende zienswijze gestuurd of gemeld geen behoefte te hebben aan het indienen van een zienswijze: Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Elburg, Epe, Harderwijk, Hattem, Heerde, Montferland, Oldebroek, Oost Gelre, Putten, Voorst, Winterswijk en Zutphen. De gemeenten Apeldoorn, Brummen, Ermelo, Lochem en Nunspeet plaatsen wel enkele opmerkingen. Onze reactie hierop staat in hoofdstuk 2 Zienswijzen gemeenten op Uitgangspuntennota 2018 (p. 9) van de Programmabegroting. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland 5 174

175 Reactie op zienswijzen Samengevat gaan de inhoudelijke opmerkingen van Apeldoorn, Ermelo en Lochem over de wens tot lokaal maatwerk en de rol van de GGD in het lokale beleid. Apeldoorn en Lochem vragen aandacht voor de rol van de nieuwe gemeenteraden in In de raad van Brummen is gesproken over meer transparantie in de GGD-begroting. Deze opmerkingen onderschrijven wij. Hierover gaan wij graag in gesprek met de gemeenten. Nunspeet wijst op de in het coalitieakkoord opgenomen taakstelling voor de GGD om voor 2018 een bezuiniging te realiseren. Wij stellen voor de lijn te blijven volgen dat discussie over bezuinigingen plaatsvindt op basis van een inhoudelijke takendiscussie. Ook zien wij op dit moment geen breed gedragen wens voor deze bezuiniging. Apeldoorn herhaalt de wens tot een bezuiniging op het management. Wij zijn niet van mening dat er bij de GGD sprake is van een scheve verhouding tussen de indirecte overheadkosten en de directe uitvoeringskosten. Verder werkt de GGD een organisatieontwikkelingstraject, waarin ook de rol van manager verandert. Daarnaast loopt het overleg met de Veiligheidsregio NOG over een financiële bijdrage aan de inzet van de (eenhoofdige) functie van directeur publiek gezondheid voor de GHOR. Nieuw beleid: uitvoering rijksvaccinatieprogramma naar gemeenten Het Rijk wil de bestuurlijke en financiële verantwoordelijk voor het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) per 1 januari 2018 overhevelen naar de gemeenten. Op dit moment is er nog geen duidelijkheid over de vereiste wetswijziging en de financiën. Het is mogelijk dat de decentralisatie van de uitvoering van het RVP wordt uitgesteld. Voor de overheveling doen wij een procesvoorstel. Zo mogelijk leggen wij u op 6 juli 2017 een begrotingswijziging voor. Ook gaat de GGD met de betrokken 21 gemeenten in overleg om afspraken te maken over de uitvoering van het RVP. Handhaving van de huidige hoge vaccinatiegraad staat voor ons voorop. Financiën In de Uitgangspuntennota 2018 zijn wij uitgegaan van een gewogen index van 0,41%. De CPB-kortetermijnraming van december wijkt minimaal af van de cijfers van september. De gewogen index in deze programmabegroting komt uit op 0,74%. Als gevolg van de geactualiseerde indexcijfers wijzigt de inwonerbijdrage van de deelnemende gemeenten. Deze is onderverdeeld in de inwonerbijdragen voor de A-taken publieke gezondheidszorg voor alle gemeenten: 7,18 (in Uitgangspuntennota 7,15) en voor de B-taak Jeugdgezondheidszorg 4-18 jarigen voor 21 gemeenten: 6,89 (in Uitgangspuntennota 6,87). De inwonerbijdragen per gemeente staat in Bijlage B: Inwonerbijdragen per deelnemende gemeente, p. 57. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland 6 175

176 ALGEMEEN DEEL 1. Voorwoord Gemeentelijke organisatie voor publieke gezondheid GGD Noord- en Oost-Gelderland is de gezondheidsdienst van 22 gemeenten. De GGD voert taken uit om de gezondheid van de inwoners van de gemeenten te bevorderen, te bewaken en te beschermen. De taken die de gemeenten en hun GGD hebben voor de publieke gezondheidszorg staan in de Wet publieke gezondheid (Wpg). Ook laten gemeenten andere taken door de GGD uitvoeren. Dit zijn taken die aansluiten bij de kerntaken en de deskundigheid van de GGD. De 22 colleges van B&W hebben hun samenwerkingsafspraken vastgelegd in een gemeenschappelijke regeling. GGD NOG is onderdeel van een landelijk dekkend netwerk van GGD en. Programmabegroting In deze programmabegroting hebben wij onze Uitgangspuntennota 2018 uitgewerkt. De raden en colleges van B&W hebben de Uitgangspuntennota 2018 begin december 2016 ontvangen. De uitgangspuntennota bevat de algemene financiële en beleidsmatige kaders voor het volgende jaar. Tot 1 maart 2017 hebben de gemeenten desgewenst hun zienswijze kunnen geven. Verscheidene gemeenten hebben hiervan gebruik gemaakt (zie hoofdstuk 2 Zienswijzen gemeenten op Uitgangspuntennota 2018, p.9). Als u wilt reageren, dan graag vóór 13 juni De raden kunnen tot 13 juni 2017 reageren op de ontwerp-begroting. De Wgr schrijft deze achtweken-termijn voor. Vóór 15 april 2017 ontvangt u de voorlopige Jaarrekening 2016, die u in uw afweging kunt betrekken. Het Algemeen Bestuur, met de wethouders publieke gezondheid van de 22 gemeenten, beslist op 6 juli 2017 over de Programmabegroting Wij verzoeken de raden die willen reageren om vóór 13 juni 2017 hun zienswijze aan ons te sturen. Ook met voorlopige reacties of standpunten kunt u ons helpen bij de voorbereiding van de besluitvorming in het Algemeen Bestuur. U vindt op p. 11 het volledige tijdschema van de procedure voor de Programmabegroting Nadere informatie Als u vragen heeft, kunt u contact opnemen met: R. Schwebke, intern controller, , r.schwebke@ggdnog.nl. T. Nijland, directiesecretaris, , t.nijland@ggdnog.nl. Warnsveld, 16 maart 2017 Het Dagelijks Bestuur D.W. ten Brinke algemeen directeur/secretaris A. Kleijer voorzitter Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland 7 176

177 177

178 2. Zienswijzen gemeenten op Uitgangspuntennota 2018 Het overgrote deel van de gemeenten hebben ons hun (voorlopige) zienswijzen op de Uitgangspuntennota 2018 laten weten. De zienswijzen hebben wij in een afzonderlijk overzicht samengevat. Hieronder reageren wij in het kort op de ontvangen zienswijzen. Algemeen: gemeenten stemmen in met de hoofdlijnen In alle ontvangen zienswijzen ondersteunen de gemeenten de inhoudelijke en financiële uitgangspunten. De volgende gemeenten hebben een instemmende zienswijze gestuurd of gemeld geen behoefte te hebben aan het indienen van een zienswijze: Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Elburg, Epe, Harderwijk, Hattem, Heerde, Montferland, Oldebroek, Oost Gelre, Putten, Voorst, Winterswijk en Zutphen. De gemeenten Apeldoorn, Brummen, Ermelo, Lochem en Nunspeet stemmen in met de uitgangspunten, maar plaatsen wel enkele opmerkingen. Hierop gaan wij hieronder in. Alle reacties overziend zijn wij blij met het draagvlak voor de inhoudelijke en financiële koers voor de GGD. Wij hebben deze koers de afgelopen jaren ingezet en willen deze voor 2018 verder uitwerken. Inhoudelijke koers Apeldoorn benadrukt de noodzaak van lokaal maatwerk en flexibele dienstverlening. Ermelo doet dit ook en noemt verscheidene concrete voorbeelden rond jeugd, ouderen, sport en maatschappelijke opvang. Ermelo wil hierover in gesprek met de GGD. Deze reacties sluiten aan op de ingezette koers. Wij gaan graag in gesprek met Ermelo, en ook met andere gemeenten, om hier verder vorm en inhoud aan te geven. Lochem heeft waardering voor de resultaten die de GGD de afgelopen tijd heeft gerealiseerd, maar geeft ook aan welke verwachtingen deze gemeente heeft van de GGD bij de genoemde uitgangspunten. Samengevat Lochem rekent op een proactieve, samenwerkingsgerichte GGD die zijn expertise inzet voor de realisering van gemeentelijk beleid. Uiteraard gaat de GGD die uitdaging graag aan. Verder verwacht Lochem dat wij de gemeenten tijdig betrekken en voldoende tijd bieden bij besluitvorming over GGD-zaken. Dit blijft voor ons een constant aandachtspunt in de samenwerking met 22 gemeenten in 3 regio s. Apeldoorn en Lochem vragen aandacht voor de rol van de nieuwe gemeenteraden die in 2018 aantreden. Wij zeggen graag toe dat wij, zoals Apeldoorn vraagt, bijdragen aan het inwerken van de nieuwe raadsleden en de raden periodiek informeren. Ook lijkt het ons goed om de nieuwe raden betrekken bij het opstellen van de GGD-bestuursagenda voor de bestuursperiode Wij gaan ervan uit dat het nieuwe GGD-bestuur zich hierin ook kan vinden. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland 9 178

179 Financiën Nunspeet wijst op de in het coalitieakkoord opgenomen taakstelling voor de GGD om voor 2018 een bezuiniging van te realiseren. Wij blijven de lijn volgen dat een discussie over eventuele bezuinigingen op de GGD plaatsvindt op basis van een inhoudelijke takendiscussie. Ook zien wij op dit moment geen breed gedragen wens voor deze bezuiniging, die vertaald naar de 22 gemeenten relatief omvangrijk is. Apeldoorn ziet graag dat wij kritisch kijken naar de mogelijkheden tot afbouw van de kosten voor instandhouding GGD, zodat de verhouding tussen de indirecte overheadkosten en de directe uitvoeringskosten weer in evenwicht komt. Daarnaast heeft Apeldoorn bij de Programmabegroting 2017 aangedrongen op een structurele bezuiniging van circa op het management. Apeldoorn vraagt of deze besparing met de éénhoofdige invulling van de functie van directeur Publieke Gezondheid (DPG) gerealiseerd wordt. Wij zijn niet van mening dat er bij de GGD sprake is van een scheve verhouding tussen de indirecte overheadkosten en de directe uitvoeringskosten. Vanaf 2014 werkt de GGD aan een organisatie-ontwikkelingstraject. Centraal staat dat de organisatie flexibel aansluit op de ontwikkelingen in de omgeving en dat de klantvraag steeds meer de dienstverlening bepaalt. De GGD-medewerkers krijgen als professionals de vrijheid en verantwoordelijkheid om hun werk te doen. Hierbij verandert ook de rol van het management, maar wij verbinden hier niet op voorhand een financiële taakstelling aan. Ook in de nieuwe organisatie zijn kaderstellende en ondersteunende rollen nodig. De komende tijd worden de invulling en omvang hiervan duidelijker. De eenhoofdige invulling van de DPG-functie betekent voor de GGD een taakverzwaring. De huidige GGD-directeur wordt ook verantwoordelijk voor de GHOR, onderdeel van de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG). GGD en VNOG overleggen dit voorjaar over de samenwerking in de nieuwe situatie en de inbedding van de DPG-functie binnen de VNOG. Wij vinden het redelijk dat de VNOG financieel bijdraagt aan de inzet van de DPG voor de GHOR, maar het overleg hierover loopt nog. In afwachting hiervan zien wij geen mogelijkheden voor de gevraagde bezuiniging. Met de gemeente Brummen gaan wij in gesprek over de toezegging in de raad over het SMART geformuleerde doelen en meer transparantie in de GGD-begroting. In antwoord op vragen van Ermelo melden we dat invoering van de vennootschapsbelasting een beperkt financieel effect heeft op de GGD. De GGD heeft hierover overlegd met de Belastingdienst. De effecten zijn verwerkt in de begroting. Verder hebben wij de wijzigingen in het Besluit Begroting en Verantwoording toegepast in deze programmabegroting. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

180 3. Tijdsplanning Wanneer Wat Wie Uitgangspuntennota december 2016 van 15 december tot 1 maart 2017 Uitgangspuntennota 2018 naar raden zenden zienswijzen op Uitgangspuntennota 2018 indienen 16 februari Uitgangspuntennota 2018 bespreken Dagelijks Bestuur (DB) GGD gemeenten Algemeen Bestuur (AB) GGD)1 Jaarreke ning 2016 vóór 15 april voorlopige Jaarrekening 2016 ter informatie aan de raden zenden DB GGD 13 april concept-programmabegroting 2018 bespreken AB GGD Programmabegroting april concept-programmabegroting 2018 aan de raden toezenden van 19 april tot 14 juni zienswijzen op concept- Programmabegroting 2018 indienen DB GGD gemeenten 6 juli beslissen over vaststelling Programmabegroting 2018 AB GGD 1 Het Algemeen Bestuur van GGD NOG bestaat uit de wethouders volksgezondheid van de 22 deelnemende gemeenten. Het AB kiest uit zijn midden een Dagelijks Bestuur. Hierin hebben vijf wethouders zitting en één burgemeester (namens het DB van Veiligheidsregio NOG, met in beide besturen de portefeuille GHOR - geneeskundige organisatie in de regio). Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

181 4. Kerngegevens begroting 2018 Werkgebied GGD Noord- en Oost-Gelderland Deelnemende gemeenten en inwoneraantallen Aantal deelnemende gemeenten 22 Totaal aantal inwoners Noord-Veluwe Midden-IJssel / Oost-Veluwe Achterhoek Elburg Apeldoorn Aalten Ermelo Brummen Berkelland Harderwijk Heerde Bronckhorst Nunspeet Hattem Doetinchem Oldebroek Epe Montferland Putten Lochem Oost Gelre Voorst Oude IJsselstreek Zutphen Winterswijk totaal totaal totaal aantal gemeenten 6 aantal gemeenten 8 aantal gemeenten 8 Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

182 Personeelsbestand per in vaste dienst tijdelijke dienst totaal Aantal medewerkers Aantal fte s 159,98 19,60 179,58 Gemiddelde fte 0,72 0,68 0,72 Toelichting: de inhuur van derden, ZZP ers en oproepkrachten zijn niet opgenomen in deze cijfers. Totaal lasten en baten begroting 2018 Lasten Baten Verdeling totale lasten over programma s 2018 (in 1.000) Verdeling baten 2018 (in 1.000) Overige baten Inwonerbijdrage Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

183 183

184 BESLUIT Het Algemeen Bestuur van GGD Noord- en Oost-Gelderland; B E S L U I T : de Programmabegroting 2018 van GGD Noord- en Oost-Gelderland vast te stellen. Aldus besloten in de openbare vergadering van 6 juli 2017 D.W. ten Brinke algemeen directeur/secretaris A. Kleijer voorzitter Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

185 TOELICHTING 5. Hoofdlijnen, nieuw beleid, beleids- en budgetcyclus 5.1. Hoofdlijnen begroting 2018 In deze Programmabegroting 2018 zetten wij grotendeels het bestaande beleid voort, op basis van de Bestuursagenda en de herijking hiervan eind 2016/begin De herijking leidt tot nieuwe inhoudelijke accenten, binnen de bestaande financiële kaders. Bij de begroting 2018 doen wij een voorstel voor nieuw beleid rond de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Wij willen met de betrokken gemeenten afspraken maken over decentralisatie van de RVP-vaccinaties die de GGD verzorgt. Financieel gezien handhaven wij het bestaande beleid. De afgelopen jaren heeft dit geresulteerd in een stabiel beeld en een gezonde financiële situatie Nieuw beleid: uitvoering rijksvaccinatieprogramma naar gemeenten In de Uitgangspuntennota 2018 hebben wij gemeld dat de gemeenten in 2018 bestuurlijk en financieel verantwoordelijk worden voor de uitvoering van het rijksvaccinatieprogramma (RVP). Onze toelichting in de Uitgangspuntennota herhalen we hieronder. In aanvulling hierop doen wij een procesvoorstel voor de besluitvorming met de 21 betrokken gemeenten en de uitgangspunten hiervoor. De definitieve besluitvorming op landelijk niveau moet nog plaatsvinden. Toelichting decentralisatie uitvoering RVP Alle kinderen in Nederland worden inentingen aangeboden tegen een aantal besmettelijke ziekten. Deze vaccinaties maken deel uit van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Deelname aan het RVP is op vrijwillige basis. Het Rijk wil de bestuurlijke en financiële verantwoordelijk voor het RVP per 1 januari 2018 overhevelen naar de gemeenten. In het verleden was het RVP opgenomen in de AWBZ, maar die wet is vervallen. Bij de Tweede Kamer ligt een wetsvoorstel om het RVP te verankeren in de Wet publieke gezondheid (brief 11 mei 2016). Het streven is om de huidige, goed functionerende opzet van het RVP overeind te houden. De gemeente moet de uitvoering (of de verantwoordelijkheid ervoor) van het RVP én het basispakket jeugdgezondheidszorg bij dezelfde JGZ-organisatie onderbrengen. Voor 21 gemeenten in Noord- en Oost-Gelderland houdt dit in dat zij afspraken maken met thuiszorg Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

186 Vérian, Yunio of Icare over de vaccinaties voor 0-4 jarigen en met de GGD over de vaccinaties voor 4-18 jarigen. In de gemeente Apeldoorn ligt de uitvoering in beginsel bij het Centrum Jeugd en Gezin Apeldoorn als uitvoerende JGZ-organisatie. De GGD verzorgt in de 21 gemeenten de vaccinaties van 9-jarigen tegen difterie, tetanus en polio (de DTP-prik) en tegen de bof, mazelen en rode hond (BMR-prik). Ook voert de GGD de vaccinaties tegen baarmoederhalskanker bij 12-jarige meisjes (HPV -humaan papillomavirus). Naast de uitvoerende taak als JGZ-organisatie heeft de GGD vanuit de infectieziektenbestrijding de taak om de RVP-uitvoering te monitoren en te bewaken in alle gemeenten. De vaccinatiegraad moet jaarlijks onderwerp van gesprek zijn tussen de GGD-afdeling infectieziektebestrijding, de gemeenten en de JGZ-aanbieders. De gemeenten ontvangen vanaf 2018 de middelen voor de uitvoering van het RVP via het Gemeentefonds. Het rijk zal dit toelichten in de Meicirculaire Het voorstel is een algemene uitkering op basis van de verdeelmaatstaf jongeren (inwoners <20 jaar). Landelijk gaat het totaal om 28,9 miljoen, op basis van historische aantallen gegeven vaccinaties. Om een indicatie te geven voor het aandeel van GGD NOG: in de begroting 2017 hebben wij voor de RVP-vaccinaties voor de 21 gemeenten geraamd (gebaseerd op ervaringen van de afgelopen jaren). Procesvoorstel en uitgangspunten besluitvorming Half maart 2017, bij het opstellen van deze programmabegroting, is nog niet duidelijk wanneer de besluitvorming over de vereiste wetswijziging en over de financiën plaatsvindt. De Tweede Kamer is gestart met de behandeling van het wetsvoorstel, maar de plenaire behandeling moet nog worden gepland. De vraag is hoe dit verder loopt na de verkiezingen van de Tweede Kamer op 15 maart Zoals gezegd is de verwachting dat het rijk in de Meicirculaire 2017 informatie verstrekt over de financiële aspecten. Wij stellen voor deze informatie eerst af te wachten en dan verdere stappen te ondernemen voor de vaccinaties die de GGD verzorgt. Hierbij spelen twee zaken: de besluitvorming over wijziging van de begroting 2018 Als de Meicirculaire tijdig en voldoende duidelijkheid biedt, leggen wij het Algemeen Bestuur op 6 juli 2017 een concept-begrotingswijziging voor. Wij zijn van plan om daarbij uit te gaan van de huidige lasten voor het RVP in de begroting. Ook willen wij een eenvoudige vorm van bekostiging, in de vorm van een ophoging van de inwonerbijdrage voor de jeugdgezondheidszorg. Vervolgens leggen wij deze begrotingswijziging voor aan de gemeenteraden, zoals voorgeschreven in de Wet gemeenschappelijke regelingen en de Gemeenschappelijke Regeling GGD NOG. Het Algemeen Bestuur kan dan de begrotingswijziging in zijn vergadering van 30 november 2017 vaststellen. afspraken met de betrokken gemeenten over de uitvoering van het RVP. In het voorjaar start de GGD op ambtelijk niveau het overleg met de gemeenten over de uitvoering van het RVP en het vastleggen van de afspraken hierover. Wij gaan uit van een soepele overgang. Het rijk zorgt, samen met betrokken landelijke organisaties, voor een implementatietraject, met onder meer een handreiking voor gemeenten en JGZ- Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

187 organisaties. Wij volgen de opvatting van de minister van VWS dat het alleen gaat om wijziging van de wettelijke basis. Er verandert niets in het bestaande aanbod van het vaccinatieprogramma. Handhaving van de huidige hoge vaccinatiegraad staat voor ons voorop. Bij het opstellen van deze begroting blijkt er weinig voortgang te zijn in de behandeling van het wetsvoorstel door de Tweede Kamer. Voor de voorbereiding van de nieuwe opzet hebben gemeenten en organisaties voor jeugdgezondheidszorg tijd nodig. Het ministerie van VWS bekijkt daarom de mogelijkheid om de overheveling per 2019 te laten plaatsvinden. Zodra hierover meer bekend is, informeren wij de gemeenten Beleids- en budgetcyclus GGD GGD NOG volgt, net als gemeenten, de financiële regelgeving uit de Gemeentewet en het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). In de Programmabegroting 2018 hebben wij rekening gehouden met de veranderingen in het BBV, die voor gemeenschappelijke regelingen vanaf 2018 van kracht zijn (zie paragraaf 7.3, p. 26). De programmabegroting bestaat uit: de beleidsbegroting (programma s en financiële paragrafen) de financiële begroting. Dit najaar stellen wij de productenramingen vast. Het AB heeft op 24 november 2016 besloten dat wij niet meer een productenbegroting opstellen en met het AB en de gemeenten bespreken. Wij zullen op een andere manier inzicht geven in wat de GGD voor de afzonderlijke en gezamenlijke gemeenten doet. Wel leggen wij op 30 november 2017 een begrotingswijziging voor aan het AB met de actualisering van de financiële begroting en de Staat van activa. Voor de inwonerbijdrage heeft dit geen gevolgen. Naast Uitgangspuntennota, de Programmabegroting en productenraming kent de GGD als onderdelen van de bestuurlijke beleids- en budgetcyclus: de bestuursrapportages (tussentijdse verantwoording in de AB-vergaderingen van 6 juli en 30 november 2017) de jaarstukken (vóór 15 april 2018 de voorlopige jaarrekening naar de raden, vaststelling jaarstukken in AB-vergadering juni/juli 2018). Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

188 BELEIDSBEGROTING 6. Bestuurlijk kader 6.1. Aansturing GGD Gemeenten en GGD De betrokken 22 colleges van B&W hebben de afspraken over hun samenwerking rond de GGD vastgelegd in een gemeenschappelijke regeling. In de Bestuursagenda heeft het Algemeen Bestuur de toekomstvisie voor de GGD vastgelegd, met de gedeelde ambities en agendapunten voor deze bestuursperiode (besluit 12 maart 2015). Op basis hiervan legt het GGD-bestuur jaarlijks de inhoudelijke en financiële kaders vast in de Uitgangspuntennota en de Programmabegroting. In deze Programmabegroting 2018 zetten wij grotendeels het bestaande beleid voort, op basis van de Bestuursagenda Eind 2016 hebben wij vastgesteld dat de uitvoering hiervan op koers ligt. Tegelijkertijd leidt de actualiteit tot nieuwe vragen en nieuwe urgenties voor de tweede helft van de bestuursperiode. Daarom hebben wij besloten tot een herijking van de Bestuursagenda. De bestaande ambities blijven overeind, maar er komen inhoudelijk nieuwe accenten. Het Algemeen Bestuur heeft 16 februari 2017 ingestemd met de herijking. Rijksoverheid en GGD De GGD heeft niet alleen te maken met de gemeenten als opdrachtgever. De GGD-taken worden ook gestuurd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en als verlengde daarvan, het Rijksinstituut voor Milieu en Volksgezondheid (RIVM). Verder is de GGD zowel een overheidsorgaan als een zorginstelling. De GGD valt onder de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg, en staat onder het toezicht van de Inspectie voor de gezondheidszorg. De Inspectie ziet certificering volgens de HKZ-normen als veldnorm (HKZ - Stichting Harmonisatie kwaliteitsbeoordeling in de zorgsector). Uitgangspunten voor beleid In de Uitgangspuntennota 2018 hebben wij de bestuurlijke en inhoudelijke uitgangspunten voor het beleid in 2018 opgenomen. Die zijn onverminderd van kracht en herhalen we hierna in de paragrafen 6.2 t/m Bestuursagenda Bestuursagenda op koers Voor deze bestuursperiode heeft het Algemeen Bestuur Bestuursagenda Publieke gezondheid vastgesteld. Hierin heeft het GGD-bestuur zijn toekomstvisie en de Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

189 ambities voor deze bestuursperiode vastgelegd. Eind 2016 ligt de uitvoering van de Bestuursagenda in hoofdlijnen op koers: de gemeenten hebben de Dialoog Jeugdgezondheidszorg afgerond. Zij hebben hun keuzes voor de uitvoering en besturing van de jeugdgezondheidszorg gemaakt. de gemeenten hebben de gemeenschappelijke regeling van de GGD gewijzigd. de GGD werkt met een transparante indeling van taken volgens het ABCD-model. De GGD waarborgt de verplichte A-diensten en levert via flexibilisering B- en C-diensten aan gemeenten en D-diensten aan derden. gemeenten en GGD werken aan het sterker verbinden van de GGD met de lokale opgaven en lokale teams/netwerken. de GGD biedt ondersteuning aan gemeentelijke agenda s door te monitoren, signaleren en adviseren. GGD NOG blijkt een stabiel ankerpunt en de financiën zijn op orde. Actualisatie Tegelijkertijd leidt de actualiteit tot nieuwe vragen en nieuwe urgenties voor de laatste twee jaar van deze bestuursperiode, tot de gemeenteraadsverkiezingen begin De bestaande ambities blijven overeind, maar er komen nieuwe accenten. Het Algemeen Bestuur heeft op 16 februari 2017 ingestemd met de herijking van de Bestuursagenda. Wij vinden het tijd om ons meer te richten op inhoudelijke thema s: Versterk de positie van preventie in het sociaal domein. Dat is nodig om de transities en transformaties vorm te geven en de kosten te beheersen. Zorg voor de juiste preventieve zorg en voor toeleiding naar zorgverlening voor de vluchtelingen die hun plaats zoeken in de lokale samenleving Help de toenemende problematiek van personen met verward gedrag in beeld te brengen Ondersteun de gemeenten bij het benutten van de kansen die de nieuwe Omgevingswet biedt om te werken aan een vitale samenleving Wij bepleiten een versterking van de positie van de GGD als vertrouwd adviseur van de gemeenten voor de publieke gezondheid. Het gaat erom de belangen van de gemeenten en de GGD in elkaars verlengde te zien: dit allemaal gericht op het bieden van een Gezond Houvast aan de inwoners van Noord- en Oost-Gelderland Positieve gezondheid In de Bestuursagenda onderschrijft het Algemeen Bestuur het concept van positieve gezondheid : Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. In dit concept van gezondheid staat de mens centraal, niet de ziekte. Mensen voelen zich in hun kracht aangesproken en niet in hun zwakte. Positieve gezondheid bestaat uit zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, de spiritueel-existentiële dimensie, Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

190 kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijk participeren en dagelijks functioneren. Zo wordt duidelijk dat gezondheid te maken heeft met alle levensgebieden. Meedoen in de maatschappij is één van de voorwaarden om gezondheid te bevorderen en om regie te hebben en te behouden. De gemeente heeft hierop invloed door haar beleid in levensdomeinen als werken, wonen, onderwijs, welzijn, veiligheid. Daarnaast is een omslag van genezen naar preventie nodig om de stijging van de zorgkosten het hoofd te bieden. Investeren in preventieprogramma s leidt tot vermindering van kosten op termijn Missie: gezond houvast Het GGD-bestuur formuleert in de Bestuursagenda de missie van de GGD als volgt: GGD Noord- en Oost-Gelderland is de gezondheidsdienst van 22 gemeenten. De GGD biedt actief Een gezond houvast en bewaakt, beschermt en bevordert de gezondheid van de inwoners. Inwoners, samenwerkingspartners en gemeenten kunnen rekenen op een stabiele GGD met kennis en kunde op het gebied van publieke gezondheid. Belangrijk is dat de GGD bijdraagt aan de transities in het sociale domein Taken GGD Gemeenten willen weten welke invloed zij hebben op GGD-taken en hoe zij hierop kunnen sturen. GGD NOG onderscheidt daarom zijn taken volgens het ABCD-model: A. wettelijke GGD-taken Taken van gemeenten die zij wettelijk verplicht laten uitvoeren door de GGD: kerntaken uit de Wet publieke gezondheid (Wpg), het toezicht kinderopvang, taken uit de Wet veiligheidsregio s. B. wettelijke gemeentelijke taken Taken die de GGD kan uitvoeren in opdracht van gemeenten: bijvoorbeeld jeugdgezondheidszorg op basis van de Wpg; kwaliteitstoezicht, toegang beschermd wonen en maatschappelijke zorg op basis van de Wmo 2015; preventieve activiteiten op basis van de Jeugdwet, lijkschouw op basis van de Wet op de lijkbezorging. C. autonome gemeentelijke taken Taken die de GGD kan uitvoeren in opdracht van gemeenten D. externe taken Taken die de GGD uitvoert in opdracht van derden, zoals rijksoverheid, politie en burgers, in aansluiting op de kerntaken van de GGD: arrestantenzorg, reizigersvaccinatie, vergunningen tattooshops, publieke gezondheidszorg asielzoekers. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

191 6.6. Rijksbeleid publieke gezondheid Landelijk stimuleringsprogramma Op landelijk niveau werken het ministerie van VWS en de VNG, samen met het RIVM en GGD GHOR Nederland, aan het Stimuleringsprogramma publieke gezondheid. Met dit programma geven VWS en VNG tot eind 2017 een impuls aan de publieke gezondheid en de (her)positionering van de GGD en daarbinnen. Het Rijk wil als systeemverantwoordelijke - meer zicht op de uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid, de taken die gemeenten bij GGD en hebben belegd, de randvoorwaarden voor de uitvoering en de geleverde prestaties. GGD GHOR Nederland heeft hiervoor het rapport Publiek gezondheid borgen opgesteld (maart 2016). GGD GHOR Nederland noemt een aantal onderwerpen waarop verdere versterking van de publieke gezondheidszorg en de GGD en zou moeten plaatsvinden. De bewindslieden van VWS hebben hierop nader onderzoek door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) bij alle 25 GGD en aangekondigd. Conclusies na onderzoeken inspectie gezondheidszorg Het nadere onderzoek van de IGZ in 2016 omvat drie onderdelen: gesprekken over governance (verkennend kwalitatief onderzoek onder alle Directeuren Publieke Gezondheidszorg) en daarnaast inspectiebezoeken voor infectieziektebestrijding en jeugdgezondheidszorg. Op basis van de onderzoeken concluderen de bewindslieden van VWS dat er veel diversiteit bestaat in taken en structuur bestaat tussen GGD en en de gemeenschappelijke regelingen waaronder zij functioneren (brief aan de Tweede Kamer van 3 november 2016). Tegelijkertijd constateren zij dat alle GGD en de taken uit de Wet publieke gezondheid kunnen uitvoeren. De GGD en hebben goed geanticipeerd op vernieuwingen bij gemeenten en werken waar nodig samen. De governancestructuur van GGD en is veel meer dan voorheen gericht op innovatie en toegevoegde waarde voor de klant (burger, gemeente, zorgaanbieder en rijk). Dit wordt mede door veranderende omstandigheden ingegeven. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

192 7. Financiële uitgangspunten 7.1. Uitgangspuntennota 2018 Begin december 2016 hebben wij de Uitgangspuntennota voor de begroting 2018 toegezonden aan de gemeenten. Inmiddels heeft het Centraal Planbureau (CPB) heeft de cijfers voor de indexering aangepast. Daarom hebben wij het voorstel voor de indexering bijgesteld. De onderbouwing van de indexcijfers staat in de bijlage 16.1 Bijlage A: Toelichting indexering (p. 55) Indexering Methodiek Ons uitgangspunt bij indexeren is dat de index in relatie staat tot de werkelijke ontwikkeling van de kosten. Dat houdt in dat wij de kosten voor het komende jaar begroten mét indexering. Het Algemeen Bestuur heeft op 9 juli 2015 besloten dat de programmabegroting uitgaat van de indexcijfers uit de CPB kortetermijnraming van december. Voor de loonkostenontwikkeling gebruiken wij het indexcijfer Loonvoet sector overheid. Voor de materiële kostenindex is dat de Prijs overheidsconsumptie netto materiaal. Zoals afgesproken in het AB presenteren wij daarbij ter vergelijking ook de te verwachten inkomstenontwikkeling voor gemeenten op basis van de Septembercirculaire Gemeentefonds. Als de vergelijking met de ontwikkeling van de inkomsten uit het Gemeentefonds daartoe naar oordeel van het Algemeen Bestuur aanleiding geeft, dan kan het AB besluiten een bezuinigingsopdracht te geven. Het uitgangspunt is dat een eventuele bezuinigingsopdracht wordt gebaseerd op een discussie over de inhoud en omvang van het takenpakket van de GGD. Wij handhaven de inspanningsverplichting van de afgelopen jaren tot het inverdienen van de indexering. De vastgestelde begroting 2017 vormt de basis voor de berekeningen voor de begroting 2018 en de meerjarenramingen De gekozen methodiek houdt ook in dat de indexering van de afgelopen jaren wordt gecorrigeerd aan de hand van de werkelijke cijfers. Index 2017 In de Uitgangspuntennota 2018 zijn wij uitgegaan van een gewogen index van 0,41%. De CPB korte termijn-raming van december wijkt minimaal af van de cijfers van september. De gewogen index in deze programmabegroting komt uit op 0,74%. Dit onderbouwen wij als volgt. Op basis van de actuele informatie van het CPB stellen we de volgende bijstelling van de indexering voor: Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

193 Indexcijfers (gebaseerd op CPB-cijfers december 2016) Omschrijving Vast gestelde begroting 2017 Actualisatie 2017 Correctie 2017 Ontwikkeling tov begroting Loonkostenindex 3,80% 3,10% -0,70% 1,50% 0,80% 1,00% Materiële kostenindex -0,05% -0,45% -0,40% 1,00% 0,60% 1,00% Gewogen Index 2,65% 2,04% -0,61% 1,35% 0,74% 1,00% Rente activa 1,00% 1,00% 0,00% 1,00% 1,00% 1,00% De kosten van de GGD bestaan voor 70% uit loonkosten en 30% uit materiële kosten. De bovenstaande berekening leidt tot het volgende indexeringsvoorstel voor inwonerbijdrage deelnemende gemeenten: Gewogen index loonkosten 0,7 * 0,80% + materiële kosten 0,3 * 0,60% = 0,74%. Beoordeling Achterhoekse gemeenten De Achterhoekse gemeenten hebben in hun brief in 21 oktober 2016 laten weten welke norm zij gebruiken voor de beoordeling van de indexering. Zij gaan uit van de prijsontwikkeling van het bruto binnenlands product uit de Septembercirculaire voor het Gemeentefonds. Hierbij wordt - in tegenstelling tot de berekening in deze programmabegroting - geen rekening gehouden met de loonindex en de nacalculatie. De prijsontwikkeling van het bruto binnenlandsproduct uit de september circulaire is 0,9%.De berekening van de index in deze programmabegroting 0,16% lager. Rente activa Met het eigen vermogen kan de GGD al haar activa financieren. Daardoor hoeven wij geen rente te betalen en komt de intern doorberekende rente ten goede aan de GGD zelf. De GGD heeft vooral activa met een korte levensduur, zodat wij kiezen voor één percentage voor alle activa Voor 2018 stellen we voor om met een rente van 1,0% te werken. Dit komt overeen met het rentepercentage dat de gemeente Apeldoorn gebruikt voor investeringen met een levensduur van 6-10 jaar. Inwonerbijdrage Als gevolg van de geactualiseerde indexcijfers wijzigt de inwonerbijdrage van de deelnemende gemeenten. Wij gaan in deze Uitgangspuntennota 2018 uit van de inwonertallen per 1 januari Bij de inwonerbijdrage maken wij onderscheid tussen 1. de bijdrage voor de A-taken voor publieke gezondheidszorg die worden bekostigd uit een inwonerbijdrage van alle gemeenten, en Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

194 2. de B taak Jeugdgezondheidszorg 4-18 jarigen die wordt bekostigd uit een inwonerbijdrage van 21 gemeenten (Apeldoorn laat vanaf 2017 de jeugdgezondheidszorg uitvoeren door het Centrum Jeugd en Gezin Apeldoorn). Bij de bepaling van de inwonerbijdrage is rekening gehouden met het AB-besluit van november 2013 om in deze bestuursperiode het budget jeugdgezondheidszorg jaarlijks te verlagen met , als gevolg van de daling van de kinderaantallen. Omdat Apeldoorn niet langer jeugdgezondheidszorg bij de GGD afneemt, bedraagt deze korting nu ruim Voor 2018 leidt dit tot de volgende inwonerbijdragen voor de gemeenten Omschrijving Aantal inwoners Bijdrage Publieke Gezondheid Totaal inwoner bijdrage in Per Inwoner in Aantal inwoners Bijdrage JGZ Totaal inwoner bijdrage in Per Inwoner in Inwoneraantal Toename inwoners Inwoneraantal Programma begroting , ,90 Toename inwoners Korting agv kinderaantallen Actualisering prijspeil ,61% Actualisering prijspeil ,35% Inwonerbijdrage deelnemende gemeente , ,89 Korting logopedie Hattem en Voorst Inwonerbijdrage deelnemende gemeenten 2018 na correctie korting logopedie De totale inwonerbijdrage van een deelnemende gemeente is het bedrag per inwoner vermenigvuldigd met het aantal inwoners van die gemeente (zie Bijlage 2 op p. 57 voor een overzicht). De gemeenten Hattem en Voorst maken van oudsher geen gebruik van het onderdeel Spraak- en taalscreening (logopedie) van de jeugdgezondheidszorg. Hiervoor krijgen zij een korting op de inwonerbijdrage. De totaal door de GGD te ontvangen inwonerbijdrage voor 2018 is begroot op Voor de berekening per inwoner is de korting hierbij opgeteld. Dit resulteert in een inwonerbijdrage Publieke Gezondheid van 7,18 en een inwonerbijdrage Jeugdgezondheidszorg van 6,89 Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

195 Als het aantal inwoners van een gemeente lager wordt, dan neemt de totale inwonerbijdrage van deze gemeente ook relatief af. De definitieve inwonerbijdrage van de deelnemende gemeenten wordt bepaald aan de hand van de werkelijke inwonertallen op 1 januari van het jaar waarop de kosten betrekking hebben (zie de Gemeenschappelijke regeling GGD NOG) Wijzigingen Besluit begroting en verantwoording (BBV) Een aantal wijzigingen in het BBV zijn van invloed op de begroting 2018 van GGD NOG. Gemeenschappelijke regelingen moeten vanaf 2018 de overheadkosten op één plaats in de begroting en jaarrekening zichtbaar moeten maken. Overheadkosten worden alleen toegerekend aan producten die worden bekostigd uit tarieven. De GGD rekent aan de programma s geen overhead toe. Alle overhead staat gepresenteerd bij het programma Bestuursondersteuning en organisatieprojecten. Bij dit programma vermelden we apart welk deel van de overhead wordt toegerekend aan de producten die niet worden bekostigd via de inwonerbijdrage. In deze programmabegroting zijn de financiële kengetallen op genomen in paragraaf 13 Bestuursondersteuning en organisatieprojecten, p. 39. De geprognosticeerde balans is opgenomen in paragraaf 15.3 Geprognosticeerde balans en aansluiting EMU saldo,, p. 51. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

196 PROGRAMMAPLAN 8. Programma Jeugdgezondheidszorg 8.1. Wat willen we bereiken? Jeugdgezondheidszorg is preventieve zorg voor jeugd: een brede, laagdrempelige, basisvoorziening voor jeugd die ondersteuning en zorg geeft. Dus niet alleen signaleren en doorverwijzen, maar in afstemming met ouders concrete hulp en ondersteuning op maat bieden daar waar kinderen zich bevinden: in de wijk en op school. Deze basisvoorziening verbindt preventie, care en cure. JGZ gaat uit van de eigen kracht van gezinnen (ouders en kinderen) en hun omgeving, op basis van het concept van positieve gezondheid Wat gaan we ervoor doen? A. Wettelijke GGD-taken Gemeenten laten de beleidsadvisering vanuit de jeugdgezondheidszorg uitvoeren door de GGD, in samenhang met de algemene taken van de GGD bij monitoring, signalering en advisering (Wet publieke gezondheid). B. Wettelijke gemeentelijke taken die de GGD uitvoert Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het actief aanbieden van jeugdgezondheidszorg aan alle kinderen en jongeren tot 18 jaar (Wet publieke gezondheid - Wpg). Het Basispakket Jeugdgezondheidzorg geeft aan welke activiteiten beschikbaar moeten zijn (Besluit publieke gezondheid). De uitvoering van het basispakket is in ontwikkeling, ook om jeugdgezondheidszorg beter te laten aansluiten op de veranderingen in het sociaal domein. In de regio NOG hebben 21 gemeenten de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg voor 4-18 jarigen opgedragen aan de GGD. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor preventie en jeugdhulp (Jeugdwet). De jeugdgezondheidszorg draagt hieraan bij. Op verzoek van gemeenten voert de GGD preventieve activiteiten uit. De GGD voert het rijksvaccinatieprogramma uit voor de 4-18 jarigen. Het RVP is was opgenomen in de AWBZ en op dit moment tijdelijk in de Wet langdurige zorg (Wlz). Het rijk wil vanaf 2018 de gemeenten bestuurlijk en financieel verantwoordelijk maken voor de uitvoering van het RVP. Hiermee wordt het RVP van een D-taak een B-taak. Prioriteiten 2018 In het programma Jeugdgezondheidszorg zijn de prioriteiten in 2018: Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

197 1. Preventie via jeugdgezondheidszorg doorontwikkelen en verder flexibiliseren De jeugdgezondheidszorg is steeds meer een zaak van samenwerking. GGDbrede samenwerking tussen de verschillende disciplines van jeugdgezondheidszorg (jeugdarts, jeugdverpleegkundige, assistente en logopediste) en andere GGD-disciplines zoals beleidsadviseur, epidemioloog, Gezonde Schooladviseur en gezondheidsbevordering. Samenwerking met school, ouders en gemeenten, voor inbedding van gezondheidsbeleid in schoolbeleid en afstemming met gemeentelijk beleid en landelijke gezondheidsprogramma s. Daarnaast is het tijdig signaleren van kinderen die kwetsbaar zijn en/of in een kwetsbare situatie zitten, steeds belangrijker, maar niet eenvoudig. Jeugdgezondheidszorg gaat haar activiteiten op een andere manier uitvoeren, vooral meer in samenwerking met partners. Jeugdgezondheidszorg wordt over het gehele schooljaar meer beschikbaar en herkenbaar voor jeugdigen, ouders en docenten/mentoren. Zij kan ondersteuning bieden bij vraagstukken die van invloed zijn op de gezondheid van een individuele leerling of van de klas. Indicator: In 2017 heeft de jeugdgezondheidszorg pilots bij een aantal gemeenten uitgevoerd. Voor 2018 willen wij - na een positieve evaluatie - dit in alle betrokken gemeenten invoeren, in samenwerking met de samenwerkingspartners. 2. Samenwerking versterken en lokaal maatwerk leveren Om bij te dragen aan een gezonde jeugd, is het nodig dat de jeugdgezondheidszorg alle kinderen in beeld heeft. Hiervoor werkt de jeugdgezondheidszorg steeds intensiever samen met de verschillende partners in de regio s en de gemeenten. Daarbij blijkt steeds meer dat de samenwerking in de regio s en gemeenten op verschillende manieren vorm krijgt. Lokale uitvoering van de jeugdgezondheidszorg vraagt om maatwerk. Speerpunt van de jeugdgezondheidszorg is om samen met de partners (CJG) de ondersteuningsstructuur op school te versterken. Docenten en ouders kunnen signalen over jeugdigen gemakkelijker doorgeven aan de JGZ. De JGZ kan op haar beurt sneller actie ondernemen om de jeugdigen op een passende manier te helpen en/of door te verwijzen. Indicator: In alle regio s is er een geformaliseerde samenwerking met de centra voor jeugd en gezin (CJG) en of thuiszorg die de JGZ 0-4 jarigen uitvoert Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

198 3. NIEUW BELEID: Overheveling uitvoering rijksvaccinatieprogramma (zie ook paragraaf 5.2, p. 16) Het rijk wil het de bestuurlijke verantwoordelijk voor de uitvoering van het rijksvaccinatieprogramma vanaf 2018 bij de gemeenten leggen. In 2018 wordt dit budget overgeheveld naar het Gemeentefonds. De gemeenten maken afspraken met de JGZ-organisaties over de financiering en uitvoering. Mocht de decentralisatie worden uitgesteld naar 2019, dan richten wij ons hierop. Indicator: de GGD heeft met de betrokken gemeenten afspraken over de uitvoering en financiering van het rijksvaccinatieprogramma. 4. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes. Indicator: de GGD behaalt de prestatiecijfers uit de Productenraming De gestelde norm is 90 %. Afwijkingen worden vroegtijdig gemeld en onderbouwd Wat mag het kosten? Bedragen Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting Baten Lasten Saldo In de lasten is een jaarlijkse korting op de jeugdgezondheidszorg opgenomen. Tot deze korting heeft het Algemeen Bestuur op 21 november 2013 besloten vanwege de dalende kinderaantallen. De oorspronkelijke korting van is verlaagd tot , omdat de GGD vanaf 2017 niet meer de jeugdgezondheidszorg 4-18 jarigen voor Apeldoorn verzorgt. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

199 9. Programma Algemene gezondheidszorg 9.1. Wat willen we bereiken? Het programma Algemene gezondheidszorg bestaat uit een groot aantal verschillende producten. Gemeenschappelijk doel is het bevorderen, bewaken en beschermen van de gezondheid van de bevolking in de regio, met speciale aandacht voor risicogroepen Wat gaan we ervoor doen? A. Wettelijke GGD-taken De gemeenten laten een aantal taken voor de publieke gezondheid uitvoeren door de GGD (Wet publieke gezondheid). In dit programma betreft dat infectieziektenbestrijding, medisch milieukundige zorg, algemene technische hygiënezorg en psychosociale hulp bij rampen. De GGD draagt bij aan de geneeskundige hulpverlening organisatie in de regio (GHOR, Wet veiligheidsregio s). De gemeenten zien toe op de naleving van de kwaliteitseisen voor kinderopvang en peuterspeelzalen. Zij wijzen de GGD (formeel: de directeur publieke gezondheid) aan als toezichthouder (Wet op de kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen). De gemeenten worden belast met het toezicht op jeugdverblijven. GGD-ambtenaren zijn toezichthouder (Wet op de jeugdverblijven, die in de loop van 2016 in werking treedt). Het gaat om volledig privaat gefinancierde internaten waar kinderen verblijven (in NOG beperkt in aantal). B. Wettelijke gemeentelijke taken die de GGD uitvoert Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het doen schouwen van lijken (Wet op de lijkbezorging). De GGD voert de lijkschouw uit voor de gemeenten, als onderdeel van de forensische geneeskunde. De gemeenten wijzen toezichthouders aan voor toezicht op de uitvoering van de maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015). De gemeenten in Noord- en Oost- Gelderland hebben de GGD belast met het kwaliteitstoezicht, op basis van een overeenkomst. D. Taken die de GGD in opdracht van derden uitvoert. De GGD verzorgt reizigersadvisering en -vaccinaties voor burgers. Het ministerie van VWS heeft de GGD belast met de inspectie en vergunningverlening voor het veilig en hygiënisch aanbrengen van tatoeages en piercings (regelgeving op basis van Warenwet). De GGD ontvangt van VWS een subsidie voor de uitvoering van aanvullende seksuele gezondheidszorg. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

200 De GGD voert de arrestantenzorg en forensisch medisch onderzoek uit voor politie en justitie, als onderdeel van de forensische geneeskunde. In opdracht van het RIVM voert GGD NOG de Doetinchemstudie uit, een langlopende cohortstudie (bevolkingsonderzoek). Beleidsprioriteiten Voor het programma Algemene gezondheidszorg zijn de prioriteiten in 2018: 1. Omgevingswet en gezonde leefomgeving Gemeenten bereiden zich voor op de nieuwe Omgevingswet, die waarschijnlijk vanaf 2019 in werking treedt. De wet biedt gemeenten meer ruimte om gezondheidsrisico s mee te wegen bij ruimtelijke beslissingen. Dit vraagt van gemeenten een andere werkwijze. Ook de GGD bereidt zich voor op andere, meer pro-actieve rol van de medische milieukundigen, de deskundigen voor een gezonde leefomgeving. De GGD ondersteunt in 2018 gemeenten bij de voorbereiding op de taken van de Omgevingswet. Indicator: In 16 van de 22 van de gemeenten (75%) is gezondheid een herkenbaar onderdeel van de omgevingsvisie. 2. Toezicht kinderopvang De Rijksoverheid werkt aan aanpassing van de regels voor de kwaliteit van de kinderopvang (Wet innovatie en kwaliteit kinderopvang). Het doel is de kwaliteit van de kinderopvang te verhogen en meer te aandacht besteden aan de ontwikkeling van kinderen. Het nieuwe toezicht wordt transparanter, eenvoudiger en meer maatwerk. In overleg met de gemeenten gaat de GGD het nieuwe toezicht invoeren in de regio Noord- en Oost-Gelderland. Indicator: de GGD voert het nieuwe toezicht uit in alle 22 gemeenten. 3. Antibiotica-resistentie Steeds meer soorten bacteriën worden ongevoelig (resistent) voor antibiotica. Hierdoor zijn in de toekomst infecties minder goed te behandelen. Zowel internationaal als binnen Nederland zijn maatregelen nodig. De GGD neemt deel aan het Gelders Antibioticaresistentie en Infectiepreventienetwerk (GAIN). De GGD ontwikkelt samen met microbiologen, huisartsen en verzorgings- en verpleeghuizen de gezamenlijke aanpak van antibioticaresistentie. Dit betreft onder andere een digitaal meldingssysteem, scholing Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

201 verzorgend personeel, landelijke afstemming, meldingen en vervolgacties. Indicator: De GGD realiseert 80% van de doelstellingen uit het werkplan 2018 van het Gelders Antibioticaresistentie en Infectiepreventienetwerk (GAIN). 4. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes. Indicator: de GGD behaalt de prestatiecijfers uit de productenraming De gestelde norm is 90 %. Afwijkingen worden vroegtijdig gemeld en onderbouwd Wat mag het kosten? Bedragen Rekening * Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting Baten Lasten Saldo Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

202 10. Programma Kennis- en Expertise Wat willen we bereiken? GGD NOG ondersteunt gemeenten bij beleidsvorming en beleidsuitvoering. Dit gebeurt door het leveren van gegevens over de volksgezondheid, integraal beleidsadvies en advies over gebruik van effectief gebleken interventies die leiden tot verbetering van leefstijl en gezonder gedrag van de bevolking Wat gaan we ervoor doen? A. Wettelijke GGD-taken De gemeenten laten een aantal taken voor de publieke gezondheid uitvoeren door de GGD (Wet publieke gezondheid). In dit programma betreft dat onderzoek van gezondheidssituatie van de bevolking (epidemiologische analyse), beleidsadvisering, bijdragen aan preventieprogramma s en gezondheidsbevordering, preventieve ouderengezondheidszorg. C. Autonome gemeentelijke taken die de GGD in opdracht van de gemeenten uitvoert Academische werkplaats Agora, een samenwerkingsverband met Wageningen University & Research centre, voert onderzoeken uit voor gemeenten, die deels (en voor een beperkt bedrag) boven de afgesproken basistaken uitgaat en afzonderlijk worden bekostigd. Dit geldt ook voor het Evaluatiebureau publieke gezondheid, dat voortkomt uit Agora. Beleidsprioriteiten Voor het programma Kennis en expertise zijn de prioriteiten in 2018: 1. Onderzoek in het sociale domein Met de transities en de nieuwe verantwoordelijkheden die gemeenten hebben gekregen, hebben de gemeenten ook meer onderzoeksvragen gekregen. Daarnaast moeten de colleges van B&W zich verantwoorden aan zowel de raad als het Rijk. De GGD kan de gemeenten hierin ondersteunen, bijvoorbeeld bij cliënttevredenheidsonderzoeken. De GGD kent de gemeente en staat dicht bij de lokale praktijk. Daarnaast biedt de GGD al lokale informatie voor de bestaande gezondheidsmonitors en heeft de GGD de expertise om gemeenten te ondersteunen bij beleidsontwikkeling in het sociaal domein. Indicator: het aantal onderzoeken door de GGD in het sociaal domein neemt toe. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

203 2. Gezond ouder worden Investeren in gezond ouder worden draagt bij aan vitaliteit en kwaliteit van leven. Het draagt ook bij aan behoud van zelfstandigheid en stelt mensen in staat om mee te doen. Gemeenten kunnen inzetten op het bevorderen van de leefstijl van ouderen en het creëren van een veilige leefomgeving. Specifieke aandacht voor kwetsbare ouderen is daarbij van belang. De GGD ondersteunt de gemeenten bij het vormgeven van hun ouderenbeleid. De GGD doet dit door gezondheidsmonitoren (ouderen en volwassen), cliëntonderzoeken, advisering ouderenbeleid en uitvoering van projecten in verschillende gemeenten (samen met academische werkplaats AGORA). De resultaten van deze projecten vormen input voor een meer samenhangend beleid voor ouderen in alle gemeenten. Indicator: In 16 van de 22 van de gemeenten (75%) ondersteunt de GGD het lokale ouderenbeleid. 3. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes. Indicator: de GGD behaalt de prestatiecijfers uit de productenraming De gestelde norm is 90 %. Afwijkingen worden vroegtijdig gemeld en onderbouwd Wat mag het kosten? Bedragen Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting Baten Lasten Saldo Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

204 11. Programma Maatschappelijke ondersteuning Wat willen we bereiken? De GGD voert Wmo-taken uit met als doel burgers te ondersteunen die zelf of met hulp van hun naaste omgeving onvoldoende zelfredzaam zijn of onvoldoende in staat zijn tot deelnemen aan het maatschappelijk leven Wat gaan we ervoor doen? B. Wettelijke gemeentelijke taken die de GGD uitvoert Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de ondersteuning van mensen die niet op eigen kracht zelfredzaam zijn (Wet maatschappelijke ondersteuning 2015). In opdracht van gemeenten voert de GGD taken uit voor toegang beschermd wonen en maatschappelijke zorg. Beleidsprioriteiten Voor het programma Maatschappelijke ondersteuning zijn de prioriteiten in 2018: 1. Maatschappelijke zorg en veiligheid verbinden De GGD voert voor een deel van de gemeenten taken voor de maatschappelijke zorg uit. De GGD streeft naar verbinding van de maatschappelijke zorg met openbare orde en veiligheid, onder andere bij overlast en personen met verward gedrag. De GGD gaat de samenwerking met relevante ketenpartners zoals het veiligheidshuis, politie en gemeente versterken. Indicator: De GGD voert projecten met relevante ketenpartners uit op het gebied van maatschappelijke zorg. 2. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes. Indicator: de GGD behaalt de prestatiecijfers uit de productenraming De gestelde norm is 90 %. Afwijkingen worden vroegtijdig gemeld en onderbouwd.. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

205 11.3. Wat mag het kosten? Bedragen Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting Baten Lasten Saldo Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

206 12. Programma Publieke Gezondheid Vluchtelingen Wat willen we bereiken? De GGD biedt publieke gezondheidszorg aan vluchtelingen (asielzoekers en statushouders), zoals omschreven in de Wet publieke gezondheid. Het doel is het beschermen, bewaken en bevorderen van de gezondheid van vluchtelingen. Bij de jeugdige vluchtelingen gaat het om vroegtijdige signalering van factoren die de groei en ontwikkeling kunnen verstoren, en om kortdurende begeleiding Wat gaan we ervoor doen? A. Wettelijke GGD-taken De gemeenten laten een aantal taken voor de publieke gezondheid uitvoeren door de GGD (Wet publieke gezondheid). Voor de doelgroep statushouders (vluchtelingen die in de gemeenten zijn gehuisvest) is bij de uitvoering van reguliere taken een extra inspanning van de GGD nodig. Daarbij gaat het vooral om infectieziektenbestrijding, seksuele gezondheid, gezondheidsbevordering. Het rijk heeft hiertoe voor de periode extra middelen beschikbaar gesteld aan de gemeenten. Voor 2018 is dit nog niet bekend. B. Wettelijke gemeentelijke taken die de GGD uitvoert Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het actief aanbieden van jeugdgezondheidszorg aan alle kinderen en jongeren tot 18 jaar (Wet publieke gezondheid). Voor de doelgroep statushouders (vluchtelingen die in de gemeenten zijn gehuisvest) is bij de uitvoering van de reguliere jeugdgezondheidszorg een extra inspanning van de GGD nodig. In de regio NOG hebben 21 gemeenten de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg voor 4-18 jarigen opgedragen aan de GGD. Het rijk heeft hiertoe voor de periode extra middelen beschikbaar gesteld aan de gemeenten. Voor 2018 is dit nog niet bekend. D. Taken die de GGD in opdracht van derden uitvoert. De GGD voert de publieke gezondheidszorg asielzoekers uit op basis van een landelijke overeenkomst met het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA). Beleidsprioriteiten Voor het programma Publieke Gezondheid Vluchtelingen zijn de prioriteiten in 2018: Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

207 1. Publieke gezondheidszorg voor vluchtelingen in de gemeenten Een goede gezondheid is cruciaal voor de inburgering van vluchtelingen die in een gemeente wonen (statushouders). Aandacht voor gezondheid draagt bij aan vitale en zelfredzame burgers die kunnen participeren in de maatschappij. Het is belangrijk de gezondheidsrisico s van vluchtelingen te kennen en te weten hoe tijdige signalering, preventie en zorg hierop kunnen inspelen. De GGD vervolgt in 2018 haar inzet om gemeenten in hun beleid te ondersteunen, omdat knelpunten rond gezondheid, bijvoorbeeld psychische problemen of opvoedingsvragen, juist na enige tijd in Nederland te zijn, naar voren komen. Over 2016 en 2017 hebben de gemeenten extra middelen van het rijk beschikbaar gesteld voor de extra werkzaamheden van de GGD. De GGD zet zich - in samenwerking met de gemeenten en landelijk via GGD GHOR Nederland en VNG - in om ook in 2018 een bij de problematiek passende financiering te realiseren. Indicator: Minimaal 20 van de 22 van de gemeenten (90%) heeft inzet rond statushouders en gezondheid opgenomen in een beleidsplan en geeft hier een concrete uitwerking aan. 2. Contractafspraken en productievolumes Wij realiseren de gemaakte contractafspraken en gestelde productievolumes. Indicator: de GGD behaalt de prestatiecijfers uit de productenraming De gestelde norm is 90 %. Afwijkingen worden vroegtijdig gemeld en onderbouwd Wat mag het kosten? Bedragen Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting Baten Lasten Saldo Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

208 13. Bestuursondersteuning en organisatieprojecten Wat willen we bereiken? Het doel is om het GGD-bestuur en de gemeenten in positie te brengen voor het besturen van de GGD. Dit betreft ten eerste advisering en ondersteuning voor de bestuurlijke besluitvorming. Ten tweede omvat dit het agenderen en oppakken van maatschappelijke en bestuurlijke vraagstukken op het gebied van de publieke gezondheid. In dit programma hebben wij de kosten opgenomen van: bestuursondersteuning en organisatiekosten organisatie-ontwikkelingstrajecten binnen de GGD, die beogen de organisatie toekomstbestendig te maken nog te realiseren, niet gespecificeerde omzet van plusopdrachten de inwonerbijdrage, die de dekking vormt voor de basisproducten van de GGD Wat gaan we ervoor doen? A. Wettelijke GGD-taken De colleges van burgemeester en wethouders van gemeenten in een veiligheidsregio, treffen een gemeenschappelijke regeling voor de instelling en instandhouding van een regionale gezondheidsdienst in die regio (Wet publieke gezondheid). De wet schrijft voor dat de gemeenten een aantal taken voor de publieke gezondheid laten uitvoeren door de GGD. Beleidsprioriteiten Voor het programma Bestuur en organisatie zijn de prioriteiten in 2018: : Nieuwe colleges, nieuw GGD-bestuur, nieuwe bestuursagenda In 2018 treden na de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart nieuwe colleges van B&W aan. Daarna wijzen de colleges ook een nieuw GGDbestuur aan, dat voor de bestuursperiode de kaders zal bepalen. Bij het opstellen van de Bestuursagenda voor de GGD betrekken wij ook de gemeenteraden. Indicator: het AB stelt de Bestuursagenda vast Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

209 13.3. Wat mag het kosten? Bedragen Rekening Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting Baten Lasten Saldo VPB mutatie reserve saldo Het saldo van het programma bestuursondersteuning en organisatie projecten heeft een dalende trend. Dit wordt veroorzaakt doordat we in de begroting 2017 een deel van de overhead doorbelasten naar de programma s. Vanaf de begroting 2018 belasten we conform BBV geen overhead meer door naar de programma s. Voor baten die niet bekostigd worden door de inwonerbijdrage is het voor de tariefbepaling van belang om wel de overhead op deze producten inzichtelijk te hebben. In onderstaande tabel staan de voor 2018 begrote doorbelasting van overhead voor deze producten naar de programma s Programma 2018 Jeugdgezondheidzorg Algemene gezondheidzorg Kennis & Expertise Maatschappelijke zorg Publieke Gezondheid Vluchtelingen Totaal door te belasten overhead naar producten niet bekostigd uit inwonerbijdrage Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

210 PARAGRAFEN 14. Paragrafen Op basis van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) bevat deze begroting vier paragrafen: weerstandsvermogen en risicobeheersing (inventarisatie weerstandcapaciteit, inventarisatie risico s en beleid) financiering (treasurybeleid) bedrijfsvoering (bedrijfsprocessen om de beleidsdoelstellingen te realiseren en de sturing en beheersing daarvan) verbonden partijen (waar de GGD bestuurlijke invloed en financieel belang heeft) Weerstandsvermogen en risicobeheersing Inleiding In deze paragraaf geven wij weer hoe robuust de financiële positie is. Het weerstandsvermogen is het vermogen van GGD NOG om financiële tegenvallers op te vangen, zonder dat de continuïteit van de GGD in gevaar komt. Het weerstandsvermogen wordt bepaald op basis van de relatie tussen: de weerstandscapaciteit, d.w.z. de middelen en mogelijkheden om niet begrote kosten te dekken, en alle risico s waarvoor geen specifieke maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn voor de financiële positie.. Voor de GGD NOG zijn de volgende kengetallen van toepassing: Netto Schuldquote Solvabiliteit Structurele exploitatie ruimte Kengetal realisatie begroot begroot Netto schuld quote -6,6% -3,1% -3,6% Solvabiliteit 44,2% 37,3% 37,3% Stucturele exploitatieruimte 0,0% 0,0% 0,0% Behalve op de risico s willen wij in deze paragraaf wijzen op de kansen en mogelijkheden om tot een meer robuuste bedrijfsvoering van de GGD te komen. Gemeenten kunnen hieraan bijdragen door plusopdrachten aan de GGD te verstrekken en nieuwe taken aan de GGD op te dragen. Uitgangspunt is dat de taken passen bij de kerntaken en de expertise van de GGD. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

211 Weerstandscapaciteit en risico s Weerstandscapaciteit Het Algemeen Bestuur heeft in zijn besluit van 18 februari 2010 vastgelegd dat structurele risico s in redelijke mate zijn afgedekt met een weerstandscapaciteit van: 5% van de omzet van de producten die worden bekostigd uit de inwonerbijdrage en 20% van de omzet van producten die niet vanuit de inwonerbijdrage worden bekostigd. Het deel van de reserve voor de basisproducten wordt geacht voor de helft bij de deelnemende gemeenten te zijn gereserveerd. Het deel van de reserve voor de plusproducten wordt volledig bij de GGD aangehouden. Wij hebben bij het samenstellen van de jaarrekening 2016 geconstateerd dat het weerstandsvermogen op 95% uitkomt. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door extra taken voor de publieke gezondheid vluchtelingen en de daaraan verbonden baten en lasten. De verwachting is dat de instroom in 2017 en 2018 afneemt, hierdoor komt het begrote weerstandsvermogen eind 2018 op meer dan 100%. Gezien de onzekerheid over de vluchtelingenstroom en het feit dat een afrekening van de reserve plaats vindt, door het uitnemen van de jeugdgezondheidzorg, met de gemeente Apeldoorn hebben wij het Algemeen Bestuur voorgesteld om geen storting in de reserve noodzakelijk is. Risico s Om het benodigde weerstandsvermogen te bepalen hanteren wij als definitie van een risico: een gebeurtenis of omstandigheid met mogelijk nadelige financiële gevolgen voor de organisatie. Structurele exploitatierisico s De exploitatie van de plusproducten omvat in beginsel een aanmerkelijk groter risico dan de exploitatie van de basisproducten. Alle deelnemende gemeenten nemen de basisproducten van de GGD af en bekostigen deze via een bijdrage per inwoner aan de GGD. De gemeenten neemt plusproducten af op contractbasis. Het risico rond de plusproducten kent twee dimensies. Ten eerste gaat het om de mate waarin GGD aansluit bij de behoefte van de klant en bij de klant op het netvlies staat. Ten tweede betreft het de bezuinigingsdruk bij gemeenten en andere financiers. Exploitatierisico s plustaken per programma Algemeen De financiële druk op gemeenten kan met zich meebrengen dat zij minder opdrachten voor plustaken aan de GGD geven. In dat geval neemt het volume van de plusproducten af. Ook zien we dat burgers door de economische situatie minder gebruikmaken van het GGDvaccinatiespreekuur voor reizigers. Tegelijkertijd dienen zich kansen aan door de decentralisaties: gemeenten krijgen meer beleidsverantwoordelijkheden en mogelijk meer behoefte aan advisering, onderzoek en uitvoering door de GGD. Wanneer gemeenten taken gebundeld laten uitvoeren, ontstaat er schaalvoordeel. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

212 Jeugdgezondheidszorg Plustaken voor jeugdgezondheidszorg zijn voornamelijk preventieve activiteiten (voorheen JGZ-maatwerk) en het contactmoment adolescenten. De opbrengsten kunnen afnemen, als gemeenten, mede door decentralisatie van de jeugdzorg, producten onderbrengen bij andere organisaties. Daarnaast is er sprake van dalende kinderaantallen, waardoor plusopdrachten kunnen vervallen. Voor het maatwerk en het contactmoment adolescenten geven de deelnemende gemeente jaarlijks een subsidie. Het risico voor maatwerk wordt geschat op 90% van begrote baten ( ), voor het contactmoment adolescenten wordt dit risico, gezien de huidige ontwikkelingen, lager geschat 25% van de begrote baten ( ). Uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma behoort tot de basisproducten, maar noemen we hier vanwege de aparte bekostiging door het RIVM. Het risico voor het huidige Rijksvaccinatieprogramma schatten we in op 0%. Het totale risico voor de plustaken van JGZ is Algemene Gezondheidszorg De begrote baten op het programma Algemene Gezondheidszorg zijn ruim 4,1 miljoen. Deze baten bestaan onder andere uit taken voor Aanvullende seksuele gezondheid gefinancierd door het RIVM Reizigersvaccinaties Toezicht kinderopvang Arrestantenzorg Lijkschouw Het totale risico voor deze taken schatten we in op 10%. Dat is Kennis en Expertise Kennis en Expertise heeft voor ruim aan plusopbrengsten begroot. Dit betreft voornamelijk één jarige contracten. Het risico dat plusopdrachten worden stopgezet is per product 100%. Het risico dat dit gelijktijdig optreedt, schatten we in op 75%. Het totaal risico is Maatschappelijke ondersteuning Door bezuinigingen bij de gemeenten lopen mogelijk de opbrengsten terug. De totale opbrengsten voor Maatschappelijke ondersteuning bedragen Uitgaande van een bezuiniging van 10% is er sprake van een risico van Publieke Gezondheid Vluchtelingen De opbrengsten publieke gezondheid vluchtelingen zijn afhankelijk van de instroom van vluchtelingen. Dit hangt erg af van de ontwikkelingen in de wereld. In de programmabegroting zijn baten begroot van ruim Wij schatten het risico in op 90%. Het risico bedraagt Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

213 Risico-analyse uitnemen jeugdgezondheidszorg In 2016 hebben de gemeenten afgesproken dat zij iedere twee jaar kunnen beslissen of de GGD jeugdgezondheidszorg voor hen uitvoert of niet. Dit staat in de gewijzigde gemeenschappelijke regeling. Hierbij zijn verschillende scenario s denkbaar: handhaving van de huidige situatie, uitplaatsing van de jeugdgezondheidszorg 4-18 jarigen of integratie van de jeugdgezondheidszorg 0-4 jarigen binnen de GGD. Het is ook mogelijk dat gemeenten en/of regio s hierin verschillende keuzes maken. Bij volledige uitplaatsing zou de GGDorganisatie globaal met een derde krimpen. Dat scenario heeft vergaande consequenties voor de uitvoering van de publieke gezondheidstaken en de organisatie van de GGD. De gemeenten hebben in 2016 besloten over de toekomstige inrichting van de JGZuitvoering. De risico s van uitplaatsing van een deel van de JGZ worden gedragen door de gemeente die uitneemt. Uitgangspunt is dat als een gemeente de taak voor de jeugdgezondheidszorg terugneemt, dit geen financiële consequenties heeft voor de achterblijvende gemeenten. Beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico s Benodigd weerstandsvermogen structurele exploitatierisico s Totaal Producten gedekt uit inwonerbijdrage Overige Producten Omzet programma aan te houden reserve 5% 20% Maximale bedragen per Waarvan geacht aangehouden te worden bij de gemeente Waarvan aan te houden bij GGD Weerstandsvermogen ultimo Voorgenomen storting jaarrekening Verwacht saldo weerstandsvermogen bij GGD na voorgenomen storting Percentage weerstandscapaciteit Berekening percentage weerstandscapaciteit Weerstandscapaciteit (materieel gezien) Voorstel tot storting bij jaarrekening Stand weerstandsvermogen bij GGD na stortingsvoorstel Weerstandsvermogen aan te houden bij de GGD per Percentage weerstandscapaciteit 103% Op basis van de voor 2018 begrote omzet is een berekening gemaakt van het benodigde weerstandsvermogen per De begrote omzet is vooral door de taken voor Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

214 Publieke Gezondheid Vluchtelingen ruim 0,5 miljoen lager dan gerealiseerd in Hierdoor wordt ook de aan te houden reserve bij de GGD lager. Het percentage weerstandscapaciteit is 103%. Wij stellen voor om de algemene reserve te verlagen tot 100%, gezien de verwachte lagere instroom van vluchtelingen en de ontwikkelingen rond de reservepositie en financieringsstructuur. Samenvatting risico s per programma. Programma in Jeugdgezondheidszorg Algemene Gezondheidszorg Kennis en Expertise Maatschappelijke Zorg Publieke Gezondheid Vluchtelingen Totaal risico plusproducten Gemeentelijke inwonerbijdrage Uit de samenvatting risico s per programma resulteert een risico op de plusproducten van totaal Dit is een meer dan uit de berekening van het benodigd weerstandsvermogen komt. Door de grote onzekerheid in de risico s zien wij op dit moment geen aanleiding om het weerstandsvermogen aan te passen Financiering Inleiding Deze paragraaf omvat de beleidsvoornemens voor het risicobeheer van de financieringsportefeuille. De financieringsparagraaf geeft kaders voor het transparant maken en daarmee voor het sturen, beheersen en controleren van de financieringsfunctie. Het Algemeen Bestuur heeft een Treasurystatuut vastgesteld waarin de volgende uitgangspunten zijn vastgelegd. zoveel mogelijke interne financiering een risicomijdende gedragslijn rekening houdend met deze randvoorwaarden, het optimaliseren van de renteresultaten. Schatkistbankieren en financiering De Wet schatkistbankieren schrijft voor dat de decentrale overheden, waaronder de GGD, al hun overtollige liquide middelen en beleggingen aanhouden bij het ministerie van Financiën. Daarmee zijn de mogelijkheden om de renteresultaten te optimaliseren uitgeput. Wij verwachten dat het ook in 2018 niet nodig zal zijn externe financieringsmiddelen aan te trekken. De GGD kan volledig gebruik maken van interne financiering. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

215 Kapitaalgoederen De kapitaalgoederen van de GGD betreffen medische apparatuur, kantoorinventaris, ICT- en telefoniemiddelen. De rekening 2016 heeft per een boekwaarde van kapitaalgoederen van afgerond Bij de 1e wijziging op de Programmabegroting 2018 bieden wij het Algemeen Bestuur een geactualiseerde Staat van activa aan Bedrijfsvoering In de Uitgangspuntennota 2018 hebben wij de hoofdlijnen geschetst voor de bedrijfsvoering in Die zijn onverminderd van kracht en herhalen we hier. De GGD verandert mee met zijn veranderende omgeving. De organisatie van GGD NOG heeft de laatste twee jaar een flinke ontwikkeling doorgemaakt. De GGD-medewerkers richten zich sterker op de klant, op samenwerking en op de toekomst. Medewerkers en teams krijgen meer verantwoordelijkheid om zelf hun werk te organiseren en de gestelde doelen te bereiken, binnen de kaders van bestuur en organisatie. Het huisvestingconcept gaat uit van de visie De GGD komt naar u toe. De GGD is aanwezig in de gehele regio: dicht bij de klant, op locaties in Centra voor jeugd en gezin, scholen, ziekenhuizen. Voor de centrale functies is er het GGD- kantoor in Warnsveld gemeente Zutphen. Ook investeert de GGD in verbetering van bestuurs- en managementinformatie. Het leveren van lokale informatie op maat aan de individuele gemeenten is daarbij in 2018 een belangrijke prioriteit. Ons uitgangspunt is dat GGD NOG staat voor lokale dienstverlening aan de burgers en voor samenwerking met de keten- en netwerkpartners. Bij specialistische en ondersteunende taken benut de GGD de schaalvoordelen die mogelijk zijn op het niveau van de regio Noorden Oost-Gelderland Verbonden partijen Geen verbonden partijen Verbonden partijen zijn partijen waarmee GGD NOG een bestuurlijke relatie heeft én waarin hij een financieel belang heeft. Bij de taak van de GGD binnen de publieke gezondheidszorg hoort vanzelfsprekend dat de GGD samenwerkt met tal van partijen op uitvoerend, management- en bestuurlijk niveau, lokaal, regionaal en landelijk. De GGD kent echter geen verbonden partijen in formele zin. Om een zo volledig mogelijk beeld te geven, gaan wij hieronder in op de belangrijkste samenwerkingsverbanden. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

216 Samenwerkingspartijen Hét Servicecentrum GGD NOG werkt vanaf 2013 voor ICT-beheer samen met Hét Service Centrum, een samenwerkingsverband van o.a. GGD Hart voor Brabant en GGD West Brabant. GGD Hart voor Brabant, gevestigd te Tilburg, treedt op als penvoerder. Voor HSC is een aparte administratie ingericht. De directeuren van de deelnemende organisaties sturen HSC aan. De deelnemers hebben hun samenwerking vastgelegd in een Overeenkomst kosten voor gemene rekening, met daarin de verdeling van kosten en risico s tussen de deelnemende partijen. Hiermee is ook het risico van btw-heffing afgedekt. Voor 2016 komt op basis van de huidige verdeelsleutel 13,59% van de kosten van informatievoorziening en automatisering voor rekening van de GGD NOG. GGD GHOR Nederland GGD NOG is, evenals de GHOR van de Veiligheidsregio NOG, aangesloten bij de GGD GHOR Nederland. Deze organisatie behartigt de collectieve belangen van haar leden richting politiek, overheden, verzekeraars, samenwerkingspartners, onderwijs, media en publiek. De directeur publieke gezondheid / algemeen directeur GGD en de directeur publieke gezondheid / directeur GHOR vertegenwoordigen gezamenlijke de regio NOG in GGD GHOR Nederland. De GGD draagt een jaarlijkse bijdrage aan GGD GHOR NL af. Voor bepaalde GGD-taken maakt GGD GHOR Nederland afspraken met landelijke opdrachtgevers, zoals COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) en zorgverzekeraars. Op bestuurlijk niveau neemt de voorzitter van GGD NOG deel aan de landelijke Bestuurlijke adviescommissie Publieke Gezondheid (bac PG). Er is ook een bac GHOR. De bac PG en de bac GHOR bepalen de bestuurlijke kaders voor GGD GHOR Nederland. Beide commissies adviseren ook aan de VNG (via de commissie Gezondheid en Welzijn) en het Veiligheidsberaad, de landelijke koepel van de Veiligheidsregio s. GGD en Kring Oost-Nederland GGD Noord- en Oost-Gelderland werkt samen met de andere GGD en in Overijssel en Gelderland binnen de Kring Oost-Nederland (KON). Dit is een combinatie van samenwerking van onderop en samenwerking die landelijk wordt gestimuleerd. Het ministerie van VWS en het RIVM kennen voor enkele uitvoerings- en coördinatietaken middelen toe aan samenwerkende GGD en. In de KON is elke GGD verantwoordelijk voor de samenwerking op één of meer taakgebieden. De GGD en maken afspraken over de dienstverlening en kostenverdeling. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

217 FINANCIËLE BEGROTING 15. Financiële begroting In dit onderdeel zijn de baten en lasten van de programma s opgenomen. Tevens geven wij hier de inwonerbijdragen per gemeente voor de basisproducten weer. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

218 15.1. Overzicht baten en lasten 2018 Overzicht van de baten en lasten in ( x 1.000) totaal Jeugd gezondheid zorg Algemene Gezondheid zorg Kennis en Expertise Maatschappelijke Zorg Publieke Gezondheid Vluchtelingen Bestuurs ondersteuning en organisatie projecten Lasten GGD Overhead Indirecte Kosten Personeelkosten Overige lasten totaal lasten Baten Overige baten Inwonerbijdrage totaal baten Venootschapsbelasting Saldo baten en lasten Mutaties reserves en voorzieningen Saldo voor bestemming De begroting 2018 is sluitend. De overhead wordt conform BBV op één plaats, het programma bestuursondersteuning en organisatieprojecten, zichtbaar gemaakt. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

219 15.2. Inwonerbijdragen Resultaat voor bestemming per programma per gemeente in Gemeente aantal inwoners per Jeugd gezondheid zorg Algemene Gezondheid zorg Kennis en Expertise Maatschappelijke Zorg Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland 50 Publieke Gezondheid Vluchtelingen Bestuurs ondersteuning en organisatie projecten Aalten Berkeland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Montferland Oude Ijsselstreek Winterswijk Lochem Zutphen Apeldoorn Brummen Epe Hattem Korting Hattem ivm Logopedie Heerde Voorst Korting Voorst ivm Logopedie Ermelo Elburg Harderwijk Nunspeet Oldebroek Putten totaal

220 15.3. Geprognosticeerde balans en aansluiting EMU saldo Geprognosticeerde balans in ACTIVA Balans per 31 december PASSIVA Balans per 31 december VASTE ACTIVA VASTE PASSIVA Materiële vaste activa Eigen vermogen Financiële vaste activa Voorzieningen Totaal vaste activa Totaal vaste passiva VLOTTENDE ACTIVA VLOTTENDE PASSIVA Voorraden Crediteuren Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar Liquide middelen Overlopende passiva Overlopende activa Totaal vlottende activa Totaal vlottende passiva TOTAAL GENERAAL TOTAAL GENERAAL Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

221 Berekening EMU saldo (in 1.000) Exploitatiesaldo voor toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves Afschrijvingen ten laste van de exploitatie Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie minus de vrijval van de voorzieningen ten bate van de exploitatie Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans geactiveerd Baten uit bijdragen van andere overheden, de Europese Unie en overigen Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa: Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d Baten bouwgrondexploitatie: Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transacties met derden betreffen 10 Lasten ivm transacties met derden, die niet via de onder post Verkoop van effecten: a Gaat u effecten verkopen? (ja/nee) nee nee nee b Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de exploitatie? Berekend EMU-saldo Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

222 15.4. Meerjarenraming (in 1.000) Lasten Concept Rekening e begroting wijziging 2017 begroting 2018 Meerjarenraming 2019 Meerjarenraming 2020 Meerjarenraming 2021 Jeugdgezondheidzorg Algemene Gezondheidzorg Kennis en Expertise centrum Maatschappelijke Zorg Publieke Gezondheid Vluchtelingen Bestuursondersteuning en organisatie projecten Totaal lasten Baten Inwonerbijdrage deelnemende gemeente Overige baten Totaal baten Vennootschapsbelasting Saldo voor bestemming Onttrekking bestemmingsreserve Resultaat na bestemming De toerekening van de overhead is verschillend over de jaren 2016, 2017 en 2018: In de concept-jaarrekening 2016 is alle overhead doorbelast naar de programma s. Bij de 1 e begrotingswijziging 2017 is de overhead op de producten in de programma s die niet door de inwonerbijdrage wordt bekostigd doorbelast. Vanaf de begroting 2018 belasten we conform BBV geen overhead door aan de programma s. Dit verklaart het verschil in de lasten per programma. Zie ook paragraaf 7.3, Wijzigingen Besluit begroting en verantwoording (BBV), p. 26. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

223 15.5. Staat van activa Wij leggen de Staat van activa (voorgenomen investeringen) op 25 november 2017 voor aan het Algemeen Bestuur in de vorm van een begrotingswijziging. Voor de inwonerbijdrage heeft dit geen gevolgen. (volgt najaar 2017) Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

224 16. BIJLAGEN Bijlage A: Toelichting indexering Algemeen Begin december 2016 hebben wij de Uitgangspuntennota voor de begroting 2018 toegezonden aan de colleges van B&W. Het Centraal Planbureau (CPB) heeft de cijfers ondertussen aangepast. Deze aanpassing heeft invloed op zowel de loonkostenindex als de materiële kostenindex. De indexcijfers voor zijn in deze Programmabegroting opgenomen. In de meerjarenbegroting indexeren we alleen De jaren worden opgenomen tegen prijspeil De hardheid van meerjaren-prijsindexering is beperkt en deze meenemen geeft niet een reëler beeld. Loonkostenindex: Voor de loonkostenindex maken we gebruik van de loonvoet sector overheid van het CPB. Dit is inclusief incidentele loonontwikkeling. De geactualiseerde loonkostenindex 2017 is: Omschrijving Vastgestelde begroting 2017 Actualisatie 2017 CAO Ontwikkeling 0,85% 2,20% Premie ontwikkeling 0,40% 0,70% Nacalculatie 2014/2015/2016 2,55% 0,20% Correctie 2017 Loonkostenindex 3,80% 3,10% -0,70% De loonvoet sector overheid is in de CPB raming van december ,20%. Dit is inclusief incidentele loonontwikkeling. Voor de premie ontwikkeling verwachten we een index van 0,70%. De nacalculatie van 2014, 2015 en 2016 is 0,20%. De indexering in de begroting 2017 is daarmee 0,70% te hoog. Omschrijving Vastgestelde begroting 2017 Actualisatie 2017 Loonvoet sector overheid ,50% 3,00% Loonvoet sector overheid ,80% 3,00% Loonvoet sector overheid ,00% 0,50% nacalculatie Nacalculatie en ,30% 6,50% 0,20% Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

225 De geactualiseerde loonkostenindex voor 2018 inclusief incidentele loonontwikkeling en premie ontwikkeling stellen we op 1,50%. Op basis van bovenstaande berekening indexeren we de loonkosten in de begroting 2018 ten opzichte van 2017 met 0,80% ( 1,50% - 0,70%). Materiële kostenindex Voor de materiële kostenindex baseren we ons op de prognose van het CPB-cijfer prijs overheidsconsumptie netto materieel. Voor 2017 verwacht het CPB een materiële kostenindex van 1,10 %. In onderstaande tabel worden de CPB-prognoses van december 2016 afgezet tegen de in de vastgestelde begroting 2017 opgenomen indexen. Dit resulteert in een correctie over de periode 2014 t/m 2017 van -/-0,40%. Berekening correctie index voorgaande jaren Omschrijving totaal vastgestelde begroting ,00% 0,40% 0,90% 0,90% CPB prognose december ,00% -0,90% 0,60% 1,10% correctie voorgaande jaren 1,00% -1,30% -0,30% 0,20% -0,40% De indexering in de begroting 2017 is 0,40% te hoog. Voor 2018 en verder gaan we uit van een materiële kostenindex van 1,00%. Op basis van bovenstaande berekening indexeren we voor de materiële kosten in de begroting 2018 ten opzichte van 2017 met 0,60% (1,00% -/-0,40%). Gewogen index: De kosten van de GGD bestaan voor 70% uit loonkosten en 30% uit materiële kosten. De bovenstaande berekening leidt tot het volgende indexeringsvoorstel voor inwonerbijdrage deelnemende gemeenten: loonkosten 0,7 * 0,80% + materiële kosten 0,3 * 0,60% = 0,74%. Rente activa: Met het eigen vermogen kan de GGD al haar activa financieren. Daardoor hoeven wij geen rente te betalen en komt de intern doorberekende rente ten goede aan de GGD zelf. De GGD heeft vooral activa met een korte levensduur, zodat wij kiezen voor één percentage voor alle activa Voor 2018 stellen we voor om met een rente van 1,0% te werken. Dit komt overeen met het rentepercentage dat de gemeente Apeldoorn gebruikt voor investeringen met een levensduur van 6-10 jaar. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

226 16.2. Bijlage B: Inwonerbijdragen per deelnemende gemeente Gemeente Aantal inwoners incl Apeldoorn Aantal inwoners excl Apeldoorn Begroting 2018 Publieke Gezondheid in Begroting 2018 JGZ in Begroting 2018 Totaal in Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk Regio Achterhoek Apeldoorn Brummen Epe Hattem Korting Hattem ivm Logopedie Heerde Lochem Voorst Korting Voorst ivm logopedie Zutphen Regio Midden IJssel / Oost Elburg Ermelo Harderwijk Nunspeet Oldebroek Putten Regio Noord Veluwe Totaal GGD Noord en Oost Gelderland Korting Hattem ivm logopedie Korting Voorst ivm logopedie Totaal inwonerbijdrage voor berekening bijdrage per Bijdrage per inwoner 7,18 6,89 14,07 Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

227 De definitieve inwonerbijdrage van de deelnemende gemeenten wordt bepaald aan de hand van de werkelijke inwonertallen op 1 januari In de programmabegroting 2018 gaan wij uit van de inwonertallen per 31 december In bovenstaand overzicht is bij de inwonerbijdrage een onderscheid gemaakt in de inwonerbijdrage voor de A-taken en die voor de B-taak jeugdgezondheidszorg. Jeugdgezondheidszorg wordt niet afgenomen door de gemeente Apeldoorn. Programmabegroting 2018 GGD Noord- en Oost-Gelderland

228 Vergadering: Algemeen Bestuur Datum: 6 juli 2017 Agendapunt: 7 Portefeuillehouder: D van Norel Onderwerp: Aanwijzing accountant periode Voorstel: Stolwijk en Kelderman aan te wijzen als controlerend accountant voor de periode Toelichting: 1. Aanleiding Het Algemeen Bestuur wijst de accountant in principe aan voor een bestuurstermijn (zie de Controleverordening en art. 213 Gemeentewet). Op 16 februari 2017 heeft u ingestemd met de aanbestedingsprocedure voor de aanwijzing van een accountant voor de periode U heeft ook ingestemd met het programma van eisen, de selectiecommissie en het uitnodigen van de vijf accountantskantoren tot het indienen van offertes. 2. Inhoud voorstel 2.1 Aanbesteding Na de AB-vergadering is een onderhandse aanbestedingsprocedure doorlopen, waarbij de vijf geselecteerde accountantskantoren, Baker Tilly Berk, Stolwijk & Kelderman, Deloitte, Ernst&Young en Vallei Accountants, zijn verzocht een offerte uit te brengen. 2.2 Offertes Vervolgens zijn offertes ontvangen van Baker Tilly Berk, Stolwijk & Kelderman, Deloitte, Ernst&Young en Vallei Accountants. De controllers en de directeur van de GGD hebben conform de beoordelingsprocedure in het programma van eisen een voorselectie gedaan. Hieruit zijn Stolwijk & Kelderman en Vallei Accountants als meest geschikte kandidaten naar voren gekomen. Deze accountants hebben beide een presentatie gehouden voor een selectiecommissie. Deze commissie is samengesteld uit: een afvaardiging uit het Algemeen bestuur, de heer Peppelman, de DB-portefeullehouder Financiën, de heer Van Norel ambtelijk de plaatsvervangend directeur en de controllers van de GGD. 228