Gemeente van Christus,

Transcriptie

1 Zijn kleren verdeeld Deze preek is gehouden op Goede Vrijdag. Gelezen zijn Genesis 3:6-13 en Johannes 19: Gezongen zijn onder andere Psalm 22 en uit het Nieuwe Liedboek gezang 911. Gemeente van Christus, Ongetwijfeld hebt u weleens foto s gezien of beschrijvingen gelezen van vernietigingskampen in Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Joden vanuit heel Europa werden per spoor aangevoerd in overvolle wagons. De wagons werden uitgeladen, koffers moeten ingeleverd worden, de mannen worden van de vrouwen gescheiden, moeders moeten geroepen hebben, kinderen moeten hebben gehuild. Onder begeleiding van gewapende bewakers werd met naar de gaskamers gevoerd en daar aangekomen wordt hen het laatste ontnomen wat zij nog hebben. Ze moeten hun kleren uitdoen. Die kleren van ons stellen misschien niet veel voor. Het is geen beton dat wij om ons heen hebben. Het is geen muur van ijzer die ons beschermd. Het gaat om niet meer dan een dun laagje stof, en toch staat dat dunne laagje stof voor meer dan dat, het staat voor menselijke waardigheid, het staat voor een laatste grens tussen jou en de ander, mar ook die laatste bescherming wordt de kinderen van Israël ontnomen voor zij de doucheruimte in worden geduwd en geslagen. Naakt gaan zij hun dood tegemoet. Het is al een kwelling je daar een voorstelling van te maken. Die naakte lichamen te midden van zoveel vijandschap, die kwetsbaarheid te midden van vloekende bewakers, dat heeft iets in zich van de hel en wat er nu nog van te zien is, dat zijn hopen kleren en stapels schoenen, bergen brillen en horloges. Verdelen Daar moest ik aan denken bij het lezen van het lijdensevangelie. Als Jezus wordt gekruisigd nemen soldaten zijn kleren. Dit detail van de kruisiging wordt ons door alle vier de evangeliën verteld. Het wordt ons in alle vier de evangeliën vertelt omdat het een dieptepunt is in het verhaal van het lijden van onze heiland. De soldaten verdelen de kleren van de gekruisigde. Ze weten dat hij niet meer van het kruis af zal komen en nog voor hij de laatste adem heeft uitgeblazen verdelen zij de erfenis. Ik heb wel eens gehoord dat men iets dergelijks deed bij iemand op het sterfbed. Men haalde het huis leeg terwijl hij nog in leven was. De spullen waar die mens aan gehecht was, ze verdwenen een voor een, zeldzaam respectloos is dat, het is alsof je niet kunt wachten tot die ander dood is. Zo ook de soldaten. Nog voor de dood intreedt verdelen ze de kleding van de gekruisigde. De een gaat naar huis met zijn mantel. De ander met de sandalen. Nog weer een ander wordt eigenaar van de gordel. En een laatste ontfermt zich over de 1

2 hoofddoek. Het naadloze overkleed blijft over want dat is van grote waarde. Het is van bovenaf als een geheel geweven. Men over dobbelt erover wie dat met zich mee naar huis mag nemen. Als de soldaten Jezus hebben vastgenageld aan het kruis, verdelen ze zijn kleren. Onze heiland heeft naakt gehangen aan het hout. Naakt Iemand tegen zijn wil in uitkleden, dat is verkrachting, want het tonen van je eigen naaktheid dat is iets waar je zelf over gaat en normaal gesproken geef je jezelf alleen bloot aan die mens bij wie je jezelf volstrekt veilig weet. In de liefde kan je zoveel vertrouwen hebben in elkaar dat je die laatste bescherming aflegt. Dat herinnert aan het paradijs. Adam en Eva waren naakt. In de hof wisten ze zichzelf zo veilig tegenover elkaar dat er geen enkele reserve was. Ze waren zich er niet eens van bewust dat ze naakt waren. De kwetsbaarheid die in een relatie van liefde en trouw wordt beleeft is daar nog een herinnering aan. Ze herinnert aan de hof van Eden. Ik denk hierbij ook aan de zieken die worden gewassen. Dat zal misschien niet zonder schaamte zijn, maar je bent daar naakt in een context van zorg en aandacht, maar die context van liefde is aan het kruis in geen velden of wegen te bekennen. Jezus staat bloot aan schande en spot en er is helemaal niets meer dat hem daartegen beschermt. Deze schande van het kruis wordt meestal verhuld in de afbeeldingen die wij ervan kennen. In onze verbeelding van de kruisiging geven we Jezus een lendendoek om onszelf deze schaamte te besparen, want dit is weerzinwekkend. Hier wenden wij ons gelaat af. Dit willen wij niet zien. Als de soldaten Jezus gekruisigd hebben verdelen ze zijn kleren. Ze verdelen zijn onder en zijn bovenkleed. Vervulling Voor soldaten is dat niet iets uitzonderlijks. Dit is dagelijkse kost voor hen. Maar zonder dat ze het weten voeren ze op deze manier het plan uit van iemand die ze niet kennen. Ze denken hiermee hun Romeinse werkgever te dienen. Ze denken te handelen in opdracht van Pilatus. Maar zonder dat ze het weten voeren ze uit wat in de schrift geschreven staat. Ze wekken een script tot leven waar ze zelf nog nooit van hebben gehoord. Ze werken mee aan de uitvoering van een Psalm die vol lijden is. We hebben hem net gezongen. Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten, dat is de schreeuw die je te horen krijgt als je de psalm leest. Het gaat in de psalm ook over spotters. Mensen die van een afstandje toekijken en de draak steken met een stervende. Wend je tot de Heer, laat hij je verlossen, hij houdt toch van je? Als God je vriend is waarom helpt hij je dan niet? En nog voor de lijdende mens in de psalm is overleden worden zijn kleren al verdeeld. Men kan niet wachten tot hij dood is. Waarom lijdt deze mens in de psalm? Waarom lijdt Israël in de wereld? Waarom ondergaat Jezus deze schande? Dat zijn grote vragen die we alleen maar heel voorzichtig mogen beantwoorden, maar in de kern zal het in dat lijden toch gaan 2

3 om het horen bij God. Israël wordt onderdrukt omdat het zijn volk is. Jezus sterft omdat hij de zoon is van. Hij deelt in de verwerping die God ten deelt valt in de wereld. Als God zelf niet serieus wordt genomen in de wereld dan wordt zijn zoon ook niet serieus genomen. Als wij God zelf buiten de deur van zijn schepping zetten dan zullen we zijn zoon ook niet welkom heten. Als God zich kwetsbaar toont in zijn liefde dan straffen wij dat af met het kruis. Bij het kruis van Jezus zien we onszelf op ons lelijkst. Onze schande En helaas kunnen we dit niet afdoen als een tragisch incident. Het kruis maakt zichtbaar wat er dagelijks gebeurd. Het hout waaraan Jezus is gehangen openbaart ons het conflict tussen God en mensen. Van dat conflict zijn wij ons meestal niet bewust. God negeren is naar ons idee iets totaal anders dan hem kruisigen. En als we ons al bewust zijn van het conflict dan hebben we vaak het idee dat wij aan de goede kant staan. We bestormen God met onze waarom vragen en vragen ons af waarom hij de wereld en zijn volk al dat lijden aandoet. We zetten hem in het beklaagdenbankje, maar het vreemde van het kruis is dat daar de rollen zijn omgedraaid. Niet hij maar wij worden daar aangeklaagd. Niet hij maar wij richten daar onheil aan. Het kruis legt de schande bloot van mensen die God buiten de deur van zijn eigen schepping zetten. Adam en Eva schamen zich daar voor. Ze beseffen het dat ze naakt zijn. Ze rijgen vijgenbladeren aan elkaar en maken er schorten van en als God in de koelte van de avondwind door de tuin wandelt dan verbergen ze zich tussen de bomen. Als het vertrouwen weg is dan wil je niet meer naakt zijn voor de ander. Als je vervreemd bent van elkaar dan ga je muren bouwen. Adam en Eva durven zichzelf niet meer aan God te tonen. Ze schamen zich. Deze schaamte is hun nakomelingen niet vanzelfsprekend eigen. De vervreemding van God is iets waar wij aan gewend zijn geraakt. Maar het kruis van Jezus Christus openbaart het ons in alle hevigheid. Liefde wordt genadeloos afgestraft met het kruis. Het schepsel keert zich tegen haar schepper. De schande van het kruis is de schande van de wereld. Als wij daar iets van beseffen dan verbergen wij ons weer met Adam en Eva in het struikgewas. Als wij daar iets van beseffen dan weten wij ons samen met hen weer naakt. Voor ons Maar het vreemde is nu dit dat niet wij, maar hij daar naakt is. Het is onze schande die wordt geopenbaard maar onze schande wordt door hem gedragen. De naaktheid overkomt Jezus niet als bij verrassing. Het is niet zo dat wij maar kunnen doen met de zoon van God wat wij willen. Daarmee zouden we onszelf teveel macht toedichten. Jezus kleren worden hem wel ontnomen, maar ze kunnen hem alleen maar worden ontnomen omdat hij bereid is ze af te leggen. Jezus laat dit aan zichzelf gebeuren om ons daarmee zijn liefde te bewijzen. Zijn liefde is niet alleen liefde tot vrienden. Jezus geeft zijn leven voor vijanden. 3

4 Johannes wijst ons daar heel subtiel op door ons te vertellen over de naadloze lijfrok. Die naadloze lijfrok doet denken aan het gewaad waar de hogepriester zich mee kleedde. Jezus sterft niet als een willekeurig individu. Hij sterft om zo te zeggen in functie. Hij sterft als de priester die verzoening doet over de zonden van de wereld. Hij neemt de schande van ons over en laat ons zijn kleren na. God is veel barmhartiger dan wij zijn. Als Adam en Eva zich hebben bedekt met vijgenbladeren dan wordt God kleermaker. Hij maakt kleren van dierenvellen om hun naaktheid te bedekken. Als onze schande geopenbaard wordt in de kruisiging van de zoon van God dan geeft hij ons zijn kleren. Hij ruilt met ons op vreemde wijs, wat win ik veel daarbij! Jezus wordt Adam en Adam mag zich bekleden met de kleren van Christus. Dat is het geheim van het evangelie. Jezus hangt daar in onze naaktheid om ons met zijn waardigheid te bekleden. Gedoopt Met Pasen wordt er in veel kerken de doop bediend. In de vroege kerk gebeurde dat niet met drie keer een handvol water op het voorhoofd. Je ging kopje onder in het water. Dat wist u misschien wel maar wat minder bekend is dat men naakt werd gedoopt. Dat pikanter dan het is want mannen waren van vrouwen gescheiden en het doopvont zelf was omgeven door gordijnen. De dopelingen legden hun kleren af, ze maakten hun haren los, deden hun gordels af, geen haarspeld blijft op het hoofd, geen hanger aan de oren, geen ring aan de vinger, geen amulet om de hals. Naakt daalde men af in het stromende water om opnieuw geboren te worden. Pas nadat men was gedoopt in de naam van de Vader de zoon en de heilige Geest kreeg men nieuwe kleren aan. De dopelingen ontvingen een wit kleed en dat witte doopkleed liepen ze naar buiten waar de mensen hen opwachtten en samen trokken ze dan met dat nieuwe doopkleed door de stad. Het maakte grote indruk op de mensen. In een tijd dat alles vies en vuil en smerig was trok de bisschop met lelieblanke dopelingen door de straten (ontleend aan F. van der Meer, Augustinus de zielzorger). Dat doet denken aan wat Paulus schrijft in Galaten 3. Want u bent allen kinderen van God door het geloof in Christus Jezus, want u die in Christus gedoopt bent, hebt u met Christus omkleed. Christus als de mantel die onze naaktheid bedekt. Hij ruilt dus met ons. Hij neemt onze naaktheid op zich. Wij ontvangen zijn kleren. Daarom wordt deze vrijdag goed genoemd. Tenslotte Psalm 22 is een psalm vol lijden. Dat lijden is verbijsterend. Er wordt geroepen om God en er lijkt geen antwoord te komen, maar dan opeens, zonder dat er een reden voor wordt gegeven slaat de klacht om in een lofzang. Je vraagt je af wat er gebeurd is tussen de klacht en de lofzang. Er wordt niets over gezegd. Het enige wat we lezen is dit. U geeft mij antwoord. God beantwoord het roepen van zijn volk. God beantwoord het roepen van zijn zoon. Er breekt een nieuwe morgen aan. De psalm eindigt daarom met een loflied. Met dat loflied wil ik deze preek graag afsluiten. 4

5 Heb eerbied voor de Heer en zing voor hem. Volk van Jacob, geef hem eer. Volk van Israël, buig voor hem. Want hij veracht de zwakke niet. Hij verafschuwt niet wie wordt vernederd. Hij wendt zijn blik niet van hen af. Hij hoort hun roepen om hulp. De vernederden zullen eten en worden verzadigd. Overal, tot aan de einden van de aarde, zal men de Heer gedenken en zich wenden tot hem. Voor u zullen zich buigen alle stammen en volken want het koningschap is aan de Heer. Ook het nageslacht zal hem dienen, ook het volk dat nog niet is geboren zal spreken over zijn goedheid, want hij heeft alles volbracht. Amen 5