SPINT (algemeen, (recente update huidige toegestane middelen, toepassing en werking)

Transcriptie

1 TEELTBEGELEIDING WK 10 (9 maart 2018) ERYNGIUM Na oprooien en uitleveren kunnen wij uiteindelijk nog het volgende aanbieden aan Eryngium landplanten: 600 Magical Anita 340 Magical Blue Falls 530 Magical Cloud 3000 Magical Rowshow 300 Magical Purple Stars 425 Magical White Falls ONKRUID Het is nu echt belangrijk de geschikte perioden te gaan gebruiken voor een Butisanbespuiting als u dit nog niet al gedaan hebt: De tijd gaat echt dringen, het voorjaar komt eraan en de temperaturen worden al hoger! Een bespuiting met kap tussen het gewas is ook mogelijk, hierbij kan gemengd worden met Basta of Finale: Pas dan wel op het gewas niet te raken, kies voor windstil en niet te warm weer en pas met de Butisan op voor overdosering per m2! Bedenk wel dat een bespuiting op droge grond zeer slecht werkt! SPINT (algemeen, (recente update huidige toegestane middelen, toepassing en werking) Hieronder nog een flinke update/geheugen-opfrisser, met adviezen voor een bestrijding van normale spint, zie onder voor de Ilex-spint, die nogal eens in bladhoudende Ilex en Skimmia voorkomt: Meng altijd een eidodend middel als Nissorun met een spintdodend middel (de meeste andere middelen) of gebruik bij voorkeur een middel dat de gehele cyclus bestrijdt. Hoewel Floramite de gehele cyclus bestrijdt is de werking tegen de eitjes toch duidelijk minder. Met het mengen van twee middelen of gebruik van één van de nieuwere middelen met brede werking bespaart men zich een hoop werk: Bij bestrijding van alleen de eitjes, worden weer nieuwe eitjes gelegd en bij bestrijding van de volwassen spint komen de eitjes nog uit, in beide gevallen blijft men aan de gang, daar men niet de gehele cyclus pakt. Cantack en Scelta zijn bijvoorbeeld prima middelen die de gehele cyclus bestrijden. Spint is altijd een lastig probleem in de kwekerij: Het begint vaak pleksgewijs en dit is niet altijd even eenvoudig te zien! Wist u dat één bevrucht volwassen vrouwtje onder gunstige omstandigheden binnen vijf weken nakomelingen kan produceren? Spint houdt van droog stoffig weer, de uitbreiding kan dan zeer snel gaan. Zie hieronder, ontwikkeling van ei naar volwassen spint: 15 graden Celsius: 36,4 dagen 20 C: 16,6 dagen 25 C: 10,5-30 C: 7,3-35 C: 6,3 1

2 Er zijn diverse soorten spint: De kleuren zijn oranje, licht-donkergeel, lichtdonkergroen tot rood, bruin of zwart. Men vindt ze aan de onderkant van het blad. In de winter/vroege voorjaar zijn de volwassen vrouwtjes oranje-rood, deze leggen echter dan geen eieren meer, bestrijden hoeft dus niet: Ze sterven daarna. Men moet dan wel alert zijn op een aantasting door de eitjes die in het naseizoen ervoor gelegd zijn.. Er is gelukkig nog een redelijke hoeveelheid middelen beschikbaar. Voor een goede bestrijding moeten middelen afgewisseld en/of gemengd worden! Na gebruik van (luizen) middelen die zo goed als alles doden, als bijvoorbeeld Decis en Admire, is eerder een flinke aantasting van spint te verwachten, het verdient dus aanbeveling zo veel mogelijk middelen te gebruiken die de biologische vijanden sparen, gelukkig is er tegenwoordig nogal wat keuze. Nogmaals op een rijtje (zie ook historie): Acaristop: eitjes en jonge larven, bio nee Apollo: eitjes en jonge larven, toelating nu ook buiten, bio: nee (Asepta)Carex: alle stadia, enigszins gevaarlijk scherp middel, toelating alleen binnen, bio: nee. Werkt ook tegen witte vlieg. Borneo: Alle stadia, behalve volwassen spint, bio: nee (toelating alleen binnen) trage aanvangswerking, mannetjes worden niet bestreden Cantack*+: alle stadia, prima middel, bio: ja. Werkt beter bij warm weer. Carex: Zie Aseptacarex Danisaraba+: alle stadia, bio: ja, Scelta wordt meer gebruikt (zelfde werkzame stof) Envidor: Alle stadia, behalve volwassen spint, mengmiddel, trage startwerking, bio: nee (toelating tot ), bestrijdt alleen de vrouwelijke spint. Floramite*: Alle stadia, wat minder op eitjes, werkt 3 weken na. Goed middel. Bio: ja. Niet toegelaten op percelen grenzend aan sloten, let op ph water!!! Milbeknock*: Ei (wel minder), larven, volwassen spint. Bio: nee. Systemische bladwerking. Nissorun: Ei en de eerste 3 larvenstadia, goed mengmiddel!!!!! Bio: ja. Oberon: larve, volwassen vrouwtje, bio: nee Raptol: alle stadia, mogelijk wat minder op de eitjes, bio: nee Sanmite+: alle stadia, toelating bedekte teelten, bio: nee Scelta*+: alle stadia, prima middel, bio: ja Vertimec*+: Larven, volwassen spint, goed mengmiddel, vrijstelling, (2x gebruik 1 maart tot 31 okt) Bio: nee. Werkt ook tegen trips. Bij voorkeur spuiten bij bedekt weer, zonlicht breekt de werking sneller af. De middelen met * zijn in onze ogen het meest geschikt voor de bestrijding van de Ilex-spint. Met Scelta is hiervoor nog wat minder ervaring, maar het is denkelijk wel een goede optie. De middelen met + werken ook tegen weekhuidmijten. 2

3 Enige opmerkingen: Apollo: roze residu, niet nevelen!! Borneo: trage startwerking. Resistentiegevoelig (gebruik slechts 1 x per seizoen), veilig in hortensia (alleen kastoelating) Carex: Werkt ook op witte vlieg, scherp middel. Envidor heeft een trage startwerking, mannelijke spint wordt niet bestreden. Floramite: goed middel, werkt 3 weken na. Let op ph water! Niet in witte hortensia s. Mag niet in percelen worden ingezet, die grenzen aan water. Milbeknock: Bladsystemisch, dringt door het blad heen, goed middel. Cantack: Wees voorzichtig met Rosa, in kassen is schade geweest. Werkt beter met warm weer, maar niet spuiten bij felle zon. Contactmiddel. Goede ervaringen in hortensia. Envidor en Vertimec bestrijden ook roestmijten (let op dit is niet hetzelfde als roest!) Vertimec werkt ook tegen trips, Het middel is veilig in hortensia. Sanmite, Vertimec en Milbeknock: werking minder onder invloed van licht, dus niet bij zonnig weer spuiten, spuit dan later op de dag. Nissorun: Mengmiddel, werkt niet tegen volwassen spint. Neemazal: zwak middel op spint, kans op schade bij felle zon, niet aan te raden. Oberon: blijkt systemisch, geeft zeer ernstige schade in hortensia!!!!! Pas op met dit middel. Scelta/Danisaraba: Nieuwe goede middelen, vooral Scelta wordt met succes gebruikt, zie onder. Er zijn goede ervaringen in hortensia. Hieronder een overzicht van de toegelaten middelen en de groepen waartoe ze behoren: Middelen uit één groep of verwante middelen niet afwisselen of mengen!!!!!!!! Azadirachtine-A: ASEPTA NeemAzal-T/S Avermectines: Vertimec en Milbeknock Etoxazool: Borneo Hydrazinecarboxylic acid ester: Floramite IGR: Nissorun, Acaristop en Apollo Ketoenolen: Envidor (verwant aan Oberon) Perethrinen: Raptol Pyridaben : Carex, Sanmite Acequinocylen: Cantack Cyflumetofen: Scelta en Danisaraba Tetroniczuur: Oberon (verwant aan Envidor) 3

4 Toelatingen zijn soms wat beperkt, vervallen toelatingen kunnen verlengd worden of het middel kan vervangen worden met een ander serienummer. Laat u voorlichten door uw leverancier van bestrijdingsmiddelen en lees het etiket. ACARICIDEN Carex en Borneo behoren tot de groep acariciden, deze groep is redelijk resistentiegevoelig, gebruik de middelen dus niet te veel achter elkaar, wel kan men deze middelen onderling afwisselen, daar ze niet dezelfde chemische stoffen bevatten. NeemAzal en Spruzit hebben een brede werking tegen diverse insecten. De werking tegen spint is echter niet heel erg sterk. Er kan schade optreden in zacht gewas bij het gebruik van NeemAzal. Overigens schijnt ook knoflook tegen spint en luis te werken.! ILEXSPINT (in bladhoudende gewassen) Er is een hardnekkige vorm van spint die meestal alleen in bladhoudende Ilex werd waargenomen, vandaar de naam: Oligonychus ilicis (ilicis = behorend bij ilex) Deze wordt nu echter ook vaker op meerdere plaatsen gevonden in Skimmia. Deze spintvorm raakt u slecht kwijt met de gangbare bestrijdingen: De middelen tegen de eitjes werken slecht op deze vorm van spint. Als u spint heeft in blad-ilex (dus Blue Prince, Blue Fantasy) ga er dan maar vanuit dat het de Ilex spint is. De verschijnselen in Skimmia: Het blad vergrauwt/vergrijst en u krijgt de spint niet echt weg. Vaak wordt naar verhouding weinig spint aan de achterkant van het blad gevonden en het is bijna altijd (gelukkig) slechts een pleksgewijze aantasting met een klein oppervlak. U herkent de plek eenvoudig door het grauwgrijze blad. Daar diverse huidige middelen de eitjes niet goed opruimen, werken Floramite en het mengen van middelen niet afdoende. Derhalve moet een andere bestrijdingsstrategie worden gevolgd: Spuit met een goed spintmijten bestrijdend middel (dus niet met een eidodend middel) 3 x met een tussenpoos (cyclus) van 5 dagen. Dit kunt u pleksgewijs doen, neem wel de omtrek van de aantasting ook mee. Op deze manier pakt u telkens de spint als ze uit het ei komt. (zie boven met * gemerkt) Foto: Ilex- spint op Skimmia Skimmia kan van deze spint ernstig lijden, vaak krijgt ze secundaire wortelaantastingen en verkleurt geel, in die gevallen kan het lang duren voor de plant zich weer herstelt. 4

5 Een paar beschrijvingen van goede middelen die de gehele cyclus pakken: SCELTA Scelta (werkzame stof: Cyflumetofen) werkt tegen alle stadia van diverse spintmijten en is toegelaten in bloemisterij- en (vrucht-) boomkwekerijgewassen, vaste planten en openbaar groen. De dosering is 0,1% (100 ml per 100 liter water) en er mogen 4 toepassingen per jaar plaats vinden. Scelta is veilig voor alle natuurlijke vijanden, bijen en hommels. Voor een goede doding moet spint geraakt worden. Spuit daarom met voldoende water (1500 l water/ha). Het is een uitstekend middel! Het middel Danisaraba is vergelijkbaar, maar wordt veel minder gebruikt. CANTACK Cantack (werkzame stof Acequinocyl) bestrijdt de gehele cyclus en heeft een toelating voor onze gewassen, zowel buiten als binnen. De dosering is 0,1 %. (100/100) De werking is snel en herhaling bij aantasting wordt aangeraden na 7 dagen. Het is een contactmiddel en heeft dus geen systemische werking in de plant. Gebruik dus voldoende water en druk. Het middel is veilig voor bijen en hommels en de biologie. Er zijn enkele gevallen van lichte schade (gewasreactie) bekend op zacht gewas in de kas, spuit dus niet bij fel zonnig weer. Niet meer gebruiken dan 9 x per kalenderjaar volgens de aanwijzingen, maar wij vinden dat al wel te veel, beter is meer af te wisselen met andere middelen. Het is een prima middel! MILBEKNOCK Milbeknock (werkzame stof Milbemectin) bestrijdt de gehele cyclus en heeft toelating in de onbedekte en de bedekte teelten van snijbloemen en potplanten. Het middel heeft een translaminaire (= enigszins systemische) werking: het dringt door het blad heen, wat bij spint natuurlijk een groot voordeel is; spint bevindt zich in principe aan de achterkant van het blad en is lastig te raken, zeker bij een dicht gewas. Het verlamt de insecten door direct contact of bij vraat. Het werkt vrij snel en door de bladopname langdurig. De dosering is 0,05 % (50 ml per 100 liter water). Men kan na 7-10 dagen herhalen bij een aantasting. SANMITE (tegen spint) Dit nieuwere spintmiddel bestrijdt de gehele cyclus. De werking is minder onder de invloed van licht, dus niet spuiten bij fel zonnig weer. Dit geldt overigens ook voor Vertimec en Milbeknock. Het middel werkt goed en snel. De werking is binnen een dag en duurt ca. 7 dagen. De dosering is 37,5 gram op 100 liter water of 140 ml op 100 liter water.. Het heeft dezelfde werkzame stof als Carex, maar minder scherp. Het is ook verwant aan Masaï ((pyridaben) en moet daarmee dus ook niet afgewisseld worden. Het is schadelijk voor bijen en de biologie en de toelating is alleen voor bedekte teelten. De wettelijke toepassing is eenmaal per kalenderjaar. 5

6 STRATEGIE: Cantack, Scelta en Vertimec worden veel in kassen gebruikt. Deze middelen bestrijden ook veel andere (weekhuid)mijten en Vertimec bestrijdt ook trips. Sluit in een goede strategie uw bestrijding aan het einde van het seizoen niet af met Vertimec, daar dit de eitjes van spint slecht afdood, gebruik als laatste dan Cantack of Scelta. Buiten is ook Milbeknock een goede optie, door de bladsystemische werking worden hiermee ook mineervliegen bestreden, het is echter niet bijvriendelijk. BIOLOGISCHE BESTRIJDING (buiten/onder glas) Biologische bestrijding van spint kan worden uitgevoerd met de roofmijten Phytoseiulus persimilis en Amblyseius californicus. De laatste kan enige weken zonder voedsel leven en dus preventief worden ingezet. Phytoseiulus kan goed in spinthaarden worden ingezet. In elkaar rakend intensief gewas (als Skimmia) kan ook biologisch gewerkt worden, wel blijft soms correctie nodig met een biologie vriendelijk middel. De volgende zaken zijn belangrijk: De temperatuur moet minstens 18 graden Celsius zijn. Phytoseiulus verlangt een luchtvochtigheid van minimaal 70 %, Amblyseius 60 % RV. Het gewas moet elkaar raken, anders verspreiden de roofmijten zich niet optimaal. Bij Phytoseiulus moet spint aanwezig zijn, Amblyseius kan preventief worden ingezet. Voer bij een zware aantasting eerst een bestrijding uit met een biologievriendelijk middel dat de hele cyclus bestrijdt. Neem dus in ieder geval één of meer (meng)middelen die de biologische bestrijding niet schaden. Pas op met middelen in zacht gewas en de hortensia teelt.(zie historie) Spintfoto s:: SCOUTEN Spint begint bijna altijd pleksgewijs (een spinthaard), dit maakt scouten lastiger. Overzie uw gewas en loop naar de plekken met minder kleur en/of groei. Kijk niet alleen vanaf het pad!!!! In verwarmde kassen kan men reeds spint hebben en moet men feitelijk al een middel als Vertimec gespoten hebben (bestrijdt ook weekhuidmijten en trips). In koude (tunnel) kassen is het gewoonlijk pas eind april/begin mei mogelijk en buiten eind mei-begin juni. Dit alles is wel weersafhankelijk. Droog en stoffig weer is ideaal voor spint, als men een donker nat voorjaar heeft is spint niet snel te verwachten. Sommige gewassen (als Skimmia) kunnen door secundaire problemen al zware schade oplopen door spint, in alle gevallen is groei- en visuele schade aanwezig. 6

7 RAPTOL Effectief en duurzaam insecten bestrijden met Raptol : Raptol is een insecticide op basis van natuurlijk pyrethrum. Het is goed inzetbaar tegen de wat lastiger te bestrijden insecten, zoals spint, trips, wol-, schild- en dopluis. De koolzaadolie maakt de beschermlaag (wol,schild of dop) van de insecten weker, waardoor er meer pyrethrum binnendringt. In het lichaam van het insect wordt het zenuwstelsel aangetast en sterft het insect. Raptol is een contactmiddel. Alle zijden van het gewas dienen goed geraakt te worden. Er moet dus voldoende water worden gebruikt. Na 7 tot 10 dagen herhalen voor optimale werking. Productspecificaties: Werking: De koolzaadolie maakt de beschermlaag (wol, schild of dop) van diverse insecten weker, waardoor er meer natuurlijk pyrethrum binnendringt. Het natuurlijke pyrethrum komt hierdoor gemakkelijker in de huidopeningen van het te bestrijden insect terecht. In het lichaam van het insect wordt het zenuwstelsel aangetast en sterft het insect. Daarnaast kent koolzaadolie een goede werking op de eitjes van het insect. Dit is met name van belang bij de bestrijding van spintmijt, witte vlieg, wolluis en trips. Ook beïnvloedt koolzaadolie het ademhalingsorgaan van volwassen insecten negatief. Raptol is met name goed inzetbaar tegen de wat lastiger te bestrijden insecten, zoals spint, trips, wol-, schild- en dopluis. Gebruik: Raptol is een contactmiddel. Alle zijden van het gewas dienen goed geraakt te worden. Er moet dus voldoende water worden gebruikt. Na 7 tot 10 dagen herhalen voor optimale werking. Aanbevolen wordt Raptol toe te dienen in de avonduren of in de vroege ochtend. WINTER Uw schrijver heeft de afgelopen winter gemist, daar hij op reis in Afrika was, een heel verschil in temperatuur. Een late vorst/winter na een milde periode is vaak schadelijk, daar de sapstroom al op gang kwam en sommige planten al begonnen uit te lopen. Sterke wind en zon zorgen ook voor uitdrogende effecten. Op dit moment is de schade (nog) niet echt in beeld, we hopen maar dat het mee mag vallen. TOELATINGEN: 7

8 MONAM De Ctgb heeft op verzoek van de toelatingshouders het etiket van Monam aangepast! Op 23 februari heeft het Ctgb op verzoek van de toelatingshouders het etiket van Monam aangepast. Toepassing van Monam is mogelijk onder de volgende voorwaarden: Het middel dient op ten minste 20 cm diepte ingebracht te worden Er mag een maximale oppervlakte van 5 hectare behandeld worden Dek de behandelde grond direct na toepassing af met VIF (Virtually Impermeable Film) folie gedurende een periode van ten minste 14 dagen Een bufferzone van ten minste 30 meter moet toegepast worden tot de erfafscheiding van woningen en overige verblijfsplaatsen waar mensen langere tijd verblijven, zoals scholen, winkels, bedrijven en kantoren Dosering 300 l/ha. In overleg hebben de toelatinghouders Certis en Taminco de toepassingsvoorwaarden van Monam aangepast voor een veilig gebruik t.a.v. toepasser, omwonenden en omstanders. Daarnaast is het etiket omgezet naar het WG-format (tabelvorm). Op de website ( kunt u het volledige Monam W14 etiket nalezen. De herregistratieprocedure loopt voor metam-natrium bevattende producten. Naar verwachting zal deze in de loop van dit jaar afgerond zijn. De basis voor het hiervoor ingediende label zijn de toepassingsvoorwaarden zoals in België vastgesteld. Er is geen opgebruik- of uitverkooptermijn voor het oude etiket vastgesteld. Applaud. Na een lange periode van afwezigheid is Applaud opnieuw toegelaten in de bedekte teelt van Bloemisterijgewassen voor de bestrijding van wittevlieg, wol-, dop- en schildluis. Deze toelating is tot stand gekomen via een wederzijdse erkenning. Applaud is een product op basis van de actieve stof buprofezin. Deze actieve stof behoort tot de chemische groep IRAC-code 16, die uniek is voor de toegelaten teelten. Applaud is een insectengroeiregulator en werkt in op de verschillende vervellingsstadia van de insecten. Applaud werkt door middel van contactwerking en is volledig veilig voor natuurlijke vijanden en past daarmee perfect in een geïntegreerd bestrijdingssysteem. Serenva. Dit middel op basis van cyprodinil en fludioxonil heeft een vrij brede toelating verkregen in onze gewassen. Het is een middel tegen schimmels. Meer is er door uw schrijver op dit moment niet te achterhalen over dit middel van Syngenta, dus tegen welke schimmels het middel het meest effectief is, is ons nog niet bekend. Etiketuitbreiding AZ 500 (laatste nieuws) AZ 500 heeft een etiketuitbreiding gekregen voor gebruik in diverse teelten op basis van KUG-toelatingen (Kleine Uitbreiding Gewasbeschermingsmiddelen.) Buiten de coniferen en kerstbomen die al een toelating hadden, staat nu de rest van de boomkwekerijgewassen er ook op. Dit betreft zowel de grondteelt als de containerteelt van boomkwekerijgewassen! Ook in de teelt van vaste planten mag AZ 500 worden toegepast. Overleg met uw adviseur wat dit kan betekenen in uw gewassen. 8

9 Kerb en Az kunnen uitstekend worden gemengd en vormen samen een hele beste onkruidbestrijder!!! Voor onszelf (opgave mei-telling grotendeels boomkwekerij) is dit een welkome aanwinst. Voor kerstbomen is de dosering 1 liter per ha (is ruim voldoende), voor de bloemisterij helaas maar 0,2, hetgeen niet voldoende is voor een goede werking, 0,75 liter is wel een werkzame dosering. De uitbreiding staat nog niet op de CTGB site vermeld en de dosering die voor de boomkwekerij gaat gelden kon uw schrijver nog niet achterhalen. Uiteraard zullen we dat binnenkort melden. Als AZ (in de juiste dosering)gewoon tezamen met Kerb kan worden gespoten zou dat een welkome oplossing zijn voor onze onkruidproblemen. Het etiket van Dow Agro (door uw schrijver opgezocht) geeft voor boomkwekerij 0,5-1 liter aan, hetgeen werkbaar zou zijn (0,75 is genoeg), terwijl op hetzelfde etiket voor bloemisterij dus 0,2 liter staat, wat gewoon te weinig is voor een goede werking. Zoals eerder geschreven is ons niet duidelijk waarom deze lage dosering voor de bloemisterij voorgeschreven is mogelijk is de fabrikant bang voor schade (???). Overigens denken we dat voor het gebruik van AZ (volkomen rust van het gewas) het mogelijk nu te laat is. VOOR DE LIEFHEBBER REISVERSLAG KENIA EN ETHIOPIË Afgelopen weken vertoefde uw schrijver in Afrika, (daarvoor ook nog een weekje vakantie in Egypte). Het was er wel even warmer dan hier in Nederland Kenia In Kenia hebben wij vooral Hypericum, we beginnen ook voorzichtig met wat hortensia (uit onze tropische verdeling), Eryngium en snijclematis Foto s: Eryngium Magical Blue Lagoon Hypericum Magical Green Power. 9

10 Op dit moment hebben wij in geheel Afrika (Kenia, Ethiopië en Zimbabwe) zo n 100 hectare Hypericum, de andere zaken zijn (nog) heel veel kleinschaliger. Voor alle gewassen geldt echter dat testen in onze West-Europese omstandigheden geen indicatie zijn voor de groei in tropische omstandigheden: diverse Hypericum en distels die we hier kunnen telen en/of mooi zijn, presteren gewoon niet in de tropen en zo goed als alle hortensia s uit de noordelijke atmosferen groeien helemaal niet of geven veel te weinig productie. Snijclematis is voor onze omstandigheden te veel werk en arbeid technisch dus te duur. Kenia heeft niet lang geleden verkiezingen gehad, dit gaf wel wat gedoe, maar dat bleef uiteindelijk beperkt tot wat lokale onvrede. Het land oogt rustig. De periode december tot maart is normaal droog met koude nachten. In maart begint het kleine regenseizoen, het grote seizoen valt in onze zomer. Nu was het echter al tijden zeer heet: alreeds een lange periode boven de 30 graden, waar op deze hoogten van boven de 2000 meter normaal gesproken graden het maximum is. Bovendien stond er een harde, woestijnachtige wind. Allemaal uiteraard niet bevorderlijk voor de kwaliteit van vooral Hypericum. Op sommige percelen dicht bij Lake Naivasha waren hier en daar zelfs de koppen uit het gewas gewaaid. We hebben in Kenia ca. 20 klanten en er komen er nog steeds bij. Bestaande klanten breiden nog uit of gaan er nieuwe gewassen bijtelen. Waar eerst alle klanten onderweg naar of op rijafstand van Naivasha/Nakuru zaten, moet uw schrijver nu ook naar Mount Kenia, dit is wel 3,5-4 uur rijden. Als Rainman liet ik het na een veelbelovend begin (bij aankomst in Naivasha de eerste dagen een paar aardige onweersbuien) toch wel wat afweten: daar bleef het bij Waarschijnlijk is er ondertussen wel meer regen gevallen en de komende week lijkt het kleine regenseizoen te beginnen. Corruptie is echt een groot probleem in Kenia, dit begint van bovenaf aan: alle afgelopen regeringen wisten ook zichzelf enorm te verrijken. Het is gewoon een systeem: Als een agent je aanhoudt krijg je bijna zeker een boete, hij weet altijd wel wat te vinden, je mag overigens nog wel onderhandelen. De boete wordt contant betaald en verdwijnt in de zakken van de agent, op de grotere plekken (heb ik meegemaakt!), zit er zelfs een dame in een privé auto waar je moet afrekenen. Je hoeft niet naar de meerdere van de agent te gaan, want die krijgt 10 % van de winst. Diens meerdere krijgt ook weer 10 % en zo bouwt het op. Een agent die niet genoeg binnenbrengt wordt terug gedegradeerd naar een bureaufunctie. Een onuitroeibaar systeem en dan spreken we hier nog maar over de zichtbare kleine zaken. Op de ministeries en in wegenbouw verdwijnen enorme bedragen in de verkeerde zakken, derhalve gebeurt er qua infrastructuur meestal heel erg weinig. Hoewel de dagen best lang zijn, is er zondag tijd voor ontspanning in één van mijn favoriete hotels aan het meer van Naivasha. 10

11 ETHIOPIË In Ethiopië is het onrustig. De Tigray zijn al jaren aan de leiding. In Afrika zijn de landen geen eenheid, maar samengesteld uit stammen. Als een stam de macht krijgt gaan de mooie baantjes (regering, leger, politie, lokaal bestuur) naar familie en vrienden uit hun stam. De winners in de Afrikaanse democratieën zijn meestal niet gewend met minderheden rekening te houden: de regering is er niet voor het volk, maar het volk voor de regering. Verkiezingen worden gemanipuleerd, men wil de macht en alle privileges daaraan verbonden niet verliezen. In Ethiopië is de oppositie gevangen gezet, gewoon spoorloos verdwenen of het land uit gevlucht. De Tigray zaten er al in de communistische tijd, dit zijn de nazaten daarvan. Gezegd moet worden dat ze het eigenlijk op het gezicht best goed doen: het land is vooruit gevlogen qua infrastructuur en er is geen zichtbare corruptie. Als er plannen zijn worden ze snel uitgevoerd, waar er in Kenia niks mee gebeurt. De Tigray is een kleine partij, Oromia en Amaric vormen veel grotere bevolkingsgroepen/stammen, zij voelen zich flink achtergesteld, dit heeft vooral in de Oromia regio s tot onlusten met vernielingen van vrachtwagens, bussen en farms geleid. Wij hebben in Ethiopië slechts één (grote) klant (er komt er denk wel nog één bij) en hij heeft, mede door een klein percentage partnerschap van een Oromiaans boertje en een lokale bevolking die hem goed gezind is, het er tot nu toe nog goed afgebracht. Op dit moment heeft de regering de noodtoestand weer afgekondigd na enige stakingen en onrust. De prime minister is afgetreden en hopelijk zullen ze een Oromia vervanger aanwijzen, het broeit echt erg en als ze dit verkeerd aanpakken slaat de vlam gegarandeerd in de pan. Onze klant bouwt 2 grote muren aan de voorkant van zijn farm en één voor zijn verwerkingsruimte en woning. Hij slaapt er slecht van: een prachtige succesvolle farm van 18 ha (met uitbreidingsplannen) en je kan toch opeens ook gewoon berooid terug moeten vluchten naar huis. Het land zelf was niet te droog, het regende bij aankomst. De munt is (weer) verder gedevalueerd: 100 birr was vroeger 10 euro, de laatste jaren nog ruim 4 en nu is het afgezakt richting 3 euro. Hierdoor wordt het leven voor de bevolking duur en blijven de lonen laag, ter vergelijking: het loon voor een gewone medewerker is in Kenia nu 5 11

12 euro per dag, terwijl door de devaluatie van de birr de Ethiopiërs voor een vergelijkbare job nog steeds ca. 1 euro per dag krijgen. In het begin van de jaren 2000 waren de lonen in Kenia en Ethiopië nog op hetzelfde niveau. Uiteraard zult u (ik ook) zeggen, hoe kun je daar van leven, maar elk huisje heeft ook zijn eigen mini-boerderijtje met groente, wat vee, kippen etc. Het overschot hiervan wordt weer verkocht en daar koopt men dan weer andere zaken van. Derhalve is deze hele micro-economie ten dode opgeschreven bij grote droogte Het is weleens goed om vanuit ons meer dan welvarende land eens te relativeren en te bedenken hoe goed we het hier hebben. Foto: Lokaal boerderijtje (woonhuisje met schuur): Foto: Lokaal vervoer 12