Lelystad Airport (aangepaste versie d.d. 3 januari 2018)

Transcriptie

1 Lelystad Airport (aangepaste versie d.d. 3 januari 2018) R. Lensink

2 Faunabeheerplan Lelystad Airport drs. ing. R. Lensink Status uitgave: definitief Rapportnummer: Projectnummer: Datum uitgave: 3 juli 2017 Foto's omslag: - Projectleider: Naam en adres opdrachtgever: drs. ing. R. Lensink Lelystad Airport Postbus 2201, 8203 AE Lelystad Referentie opdrachtgever: brief DI/DH/ , dd 13 juni 2016 Akkoord voor uitgave: drs. C. Heunks, Paraaf: Noot FBE: Dit betreft een bewerkte versie van 3 januari In deze versie is het faunabeheerplan beperkt tot het onderdeel verstoren. Het doden van dieren is uit dit plan gehaald. Tevens is hoofdstuk 3 in samenspraak met de provincie en de FBE geactualiseerd. Graag citeren als: Lensink R Faunabeheerplan Lelystad Airport Bureau Waardenburg Rapport , Bureau Waardenburg, Culemborg. Trefwoorden: Faunabeheer, Wet Natuurbescherming, Lelystad Airport Bureau Waardenburg bv is niet aansprakelijk voor gevolgschade, alsmede voor schade welke voortvloeit uit toepassingen van de resultaten van werkzaamheden of andere gegevens verkregen van Bureau Waardenburg bv. Opdrachtgever hierboven aangegeven vrijwaart Bureau Waardenburg bv voor aanspraken van derden in verband met deze toepassing. Bureau Waardenburg bv / Lelystad Airport Dit rapport is vervaardigd op verzoek van opdrachtgever en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, digitale kopie of op welke andere wijze dan ook, 2

3 zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever hierboven aangegeven en Bureau Waardenburg bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Bureau Waardenburg bv is door CERTIKED gecertificeerd overeenkomstig ISO 9001:

4 Voorwoord Op Lelystad Airport wordt een actief beleid gevoerd om het risico op een aanvaring tussen vogel en vliegtuig (me alle gevolgen van dien) te minimaliseren. Dit beleid omvat een aantal preventieve maatregelen en een aantal maatregelen die actief ingrijpen mogelijk maken. Om actief in te kunnen grijpen dient te worden voldaan aan de wettelijke vereisten van de Wet Natuurbescherming. Dit faunabeheerplan vormt de verantwoording naar het bevoegd gezag om de noodzakelijke ontheffingen te kunnen verkrijgen. Aan het tot stand komen van dit plan gingen gesprekken vooraf met D. Hoekstra (Lelystad Airport), H. Iken en later A. Fopma (provincie Flevoland) en H.J. Ernsten (FBE Flevoland); alsook met betrokkenen bij het faunabeheer op het vliegveld: R. Jongman, D. Hoekstra en R. Lettinga. Ik dank hen voor hun bijdrage. 4

5 Inhoud Voorwoord Inleiding Aanleiding Doel Opzet Achtergrondinformatie Werkgebied FBE en dit plan Het vliegveld Beheer van het terrein Evaluatie vigerende ontheffing Wettelijk kader Wet natuurbescherming - soortenbescherming Wet natuurbescherming gebiedsbescherming (Natura 2000) Gestructureerd aan de slag Preventie Handelingen Wie is verantwoordelijk? Volgen van ontwikkelingen De soorten en maatregelen t/m 5.39 de vogelsoorten 26 t/m 52 6 Ontheffing Wet natuurbescherming Literatuur...54 Bijlage 1 Uitsnede Wet natuurbescherming Bijlage 2 Vogelsoorten Verdragen Bonn & Bern 5

6 1 Inleiding Onderliggend faunabeheerplan richt zich met name op de huidige situatie van Lelystad Airport. In het nieuwe faunabeheerplan dat wordt opgesteld door de Stichting Faunabeheereenheid Flevoland (FBE) in samenwerking met Lelystad Airport wordt ook het faunabeheer op en rond de luchthaven meegenomen. Het onderliggende plan beperkt zich tot het verontrusten van met name vogels. Daarnaast is op basis van jacht en de landelijke vrijstelling ook de inzet van andere middelen mogelijk, maar hiervoor wordt verwezen naar het vigerende faunabeheerplan van de faunabeheereenheid Flevoland. 1.1 Aanleiding Lelystad Airport is een regionaal vliegveld en wordt momenteel gebruikt voor vooral klein vliegverkeer. In de komende jaren zal het vliegveld naar verwachting worden uitgebreid en zal het aandeel klein vliegverkeer krimpen ten koste van een toename in groot vliegverkeer. Dit plan is opgesteld voor de jaren vanaf In dat jaar zal de nieuwe start- en landingsbaan naar verwachting gereed zijn en kan de verandering in gebruik van het vliegveld vorm krijgen. Vogels vormen voor het vliegverkeer een risico; aanvaringen tussen vliegtuig en vogels kunnen leiden tot schade aan het toestel. Schade aan of uitval van motoren kan ernstige gevolgen hebben. Om dit risico zo veel als mogelijk te beperken wordt op ieder vliegveld gericht beleid gevoerd. Dit beleid omvat een serie preventieve maatregelen. Daarnaast beschikt ieder vliegveld over mogelijkheden en middelen om zonodig actief in te grijpen in het voorkomen van vogels en een aantal zoogdieren soorten die een risico vormen. Grotere soorten vogels vormen een groter risico voor vliegverkeer dan kleinere soorten. Dit geldt ook voor soorten die in groepen voorkomen in vergelijking tot soorten die solitair leven. Het grootste risico (in Nederland) wordt gevormd door groepen grote vogelsoorten zoals ganzen. In de Wet natuurbescherming is opgenomen dat het niet is toegestaan om vogelsoorten beschermd onder de Vogelrichtlijn en Diersoorten beschermd onder de Habitatrichtlijn opzettelijke te storen. Gedeputeerde Staten zijn bevoegd om hiervoor ontheffing te verlenen; mits de gunstige staat van instandhouding van de betrokken populatie niet in het geding komt en een andere bevredigende oplossing niet voorhanden is. Met een dergelijke ontheffing is het mogelijk om op een vliegveld actief vogels en zoogdieren, wanneer de situatie daar om vraagt, te verjagen, te schieten of te vangen. 6

7 1.2 Doel Dit faunabeheerplan is opgesteld om te voldoen aan de wettelijke vereisten om ontheffingen te kunnen verkrijgen voor het opzettelijke verontrusten en verjagen (storen) van vogels en zoogdieren op Lelystad Airport. Om zulks goed te kunnen onderbouwen geeft dit rapport ook inzicht in nut en noodzaak van preventieve maatregelen die genomen worden op het risico op een aanvaring te beperken. Daarnaast wordt ingegaan op nut en noodzaak van het verstoren van soorten. Figuur 1.1 Lelystad Airport vanuit het oosten gezien (situatie 2016). 1.3 Opzet In het volgende hoofdstuk wordt inzicht gegeven in het gebruik van het vliegveld nu en in de toekomst, het beheer van de terreinen rond de baan nu en in de toekomst en de huidige vogelbevolking rond de start- en landingsbaan. Hoofdstuk 3 geeft een samenvatting van het wettelijk kader (Wet natuurbescherming) voor het beheer van fauna op een luchtvaartterrein. In hoofdstuk 4 worden doel, opzet en handelingen voor het toekomstig beheer van de fauna op het vliegveld beschreven. In hoofdstuk 5 wordt het voorkomen van relevante soorten beschreven, de mate waarin zij schade aan belangen veroorzaken en noodzaak tot maatregelen en hoe deze zich verhouden tot de gunstige staat van instandhouding. 7

8 2 Achtergrondinformatie Onderliggend faunabeheerplan is opgesteld in opdracht van Lelystad Airport. Onder de Flora- en faunawet werd voor dezelfde activiteit ook rechtstreeks een ontheffing verleend door de provincie aan Lelystad Airport, maar sinds de Wet natuurbescherming, kan er alleen ontheffing verleend worden op basis van een goedgekeurd faunabeerplan. Faunabeheerplannen kunnen op basis van de provinciale verordening alleen door de FBE vastgesteld worden. Na goedkeuring van het plan door Gedeputeerde Staten is het plan van kracht. Uit dit plan volgen geen directe rechtsgevolgen. Het plan is de basis voor een ontheffing. Tegen deze ontheffing staat bezwaar en beroep open. 2.1 Werkgebied FBE en dit plan Lelystad Airport ligt in de provincie Flevoland. In deze provincie is de FBE actief. Deze geeft invulling aan het faunabeheerplan dat voor de provincie is opgesteld. Het werkgebied van de FBE omvat de Noordoostpolder, Oostelijk Flevoland en Zuidelijk Flevoland (figuur 2.1). De grote wateren rondom Flevoland maken geen deel uit van het werkgebied. Lelystad Airport ligt in het werkgebied van de FBE. 2.2 Het vliegveld Huidige situatie Lelystad Airport ligt in Oostelijke Flevoland in het agrarisch gebied ten zuiden van Lelystad op ruim 4 km van de bebouwde kom. De luchthaven vormt binnen dit gebied, tezamen met de aangrenzende testbaan van de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) en twee motorsportterreinen, een cluster van niet-agrarische activiteiten. Dit cluster heeft als gemeenschappelijk kenmerk dat de activiteit gepaard gaat met relatief veel geluid. Het agrarisch gebied waarbinnen deze eenheid ligt, wordt begrensd door de Knardijk, de A6, de Larserweg en de Vogelweg. 8

9 Figuur 2.1 Werkgebied van de Stichting Faunabeheer Flevoland; 1 Noordoostpolder, 2 Oostelijk Flevoland en 3 Zuidelijk Flevoland. 9

10 Figuur 2.2 Begrenzing van Lelystad Airport (rood, tevens begrenzing van het plangebied voor dit faunabeheerplan) met zone 6 km rond vliegveld (zwart). Het luchtvaartterrein Lelystad Airport is ongeveer 290 ha groot en ligt tussen de Larserweg en de Talingweg. Op het terrein van Lelystad Airport bevinden zich twee start- en landingsbanen, beide NO-ZW georiënteerd. De hoofdbaan is verhard, 30 meter breed en heeft een lengte van m. Bovendien is de baan voorzien van 2,5 10

11 meter brede verharde schouders. In het noorden van het vliegveld lag een MLA-baan; deze is per 15 september 2016 vervallen op plaats te maken voor de nieuwe terminal. Rondom het vliegveld gelden binnen een straal van 6 km verschillende beperkingen ten aanzien ruimtelijke ordening en bouw van objecten; het zogenaamde beperkingengebied (figuur 2.2). Op basis hiervan verboden en beperkingen worden gesteld aan voorgenomen wijzingen in bestemming en gebruik van gronden. De start- en landingsbaan baan is uitgerust met een parallelle rijbaan. Deze rijbaan bevindt zich ten zuidoosten van de start- en landingsbaan. De hart op hart afstand tussen de rijbaan en de hoofdbaan is ongeveer 170 m. De parallelle rijbaan is verhard, heeft een breedte van 15 meter en loopt over de volledige lengte van de hoofdbaan. De rijbaan is door middel van vijf verharde intersecties met de hoofdbaan verbonden. Langs de rijbaan, aan de zijde van de Eendenweg, bevinden zich over de volle lengte verspreid opstallen. Bovendien is over de volle lengte van de baan een dienstweg tussen de rijbaan en de opstallen aanwezig. De aanwezige opstelplaatsen en hangars zelf zijn thans niet in beheer bij de luchthaven. Het vliegveld is overdag geopend en s nachts gesloten; voor het klein verkeer volgt de opening de lengte van daglichtperiode en voor groot verkeer geldt een opening van 8.00 uur tot uur met aan beide zijde de mogelijkheid tot een uur verleging. Toekomstige situatie, vanaf 2018 Voor de uitbreiding van het vliegveld is in 2017 de baan verlengd tot meter en verbreed tot 45 m. Stationsgebouw, parkeervoorzieningen en opstelplaatsen zijn voorzien in de noordoosthoek van het vliegveld waardoor de grasbaan voor de MLA s komt te vervallen. Met de aanleg is men nu druk bezig. Met de baanverlenging is het terrein van het vliegveld in westelijke richting uitgebreid met ongeveer 30 ha (figuur 2.2). Het in gebruik nemen van de vernieuwde luchthaven met meer burgerluchtvaart vanaf 2019 vereist ook een andere aanpak van het faunabeheer op en rond de luchthaven. In het nieuwe faunabeheerplan van de FBE zal dit worden opgenomen. Dit plan wordt eind 2018 verwacht. 2.3 Beheer van het terrein De gronden langs het banenstelsel worden beheerd met het oogmerk de aantrekkelijkheid voor risicovolle vogelsoorten te beperken. Dit beheer staat bekend als het zogenaamde lang-gras -beheer. Dit zijn graslanden zonder bemesting die in de zomermaanden 4 tot 5 maal worden gemaaid tot een hoogte van 12 cm. Lang gras heeft is voordeel dat soorten met korte poten (kievit, kokmeeuw, spreeuw), die foerageren op bodemdieren, hierin slecht uit de voeten kunnen en dit type grasland mijden. Dit in vergelijking met graslanden die als gevolg regulier maaien of beweiding worden geprefereerd door soorten met korte poten. Graslanden onder een regime van lang gras gaan ook met relatief lang gras de winter terwijl graslanden onder een 11

12 regulier agrarisch beheer vooral kort de winter in gaan. Grasland met een korte vegetatie is geschikt foerageergebied voor soorten als kievit, kokmeeuw en spreeuw. Door het lang-gras-beheer wordt dit gebruik door deze vogelsoorten aanmerkelijk gereduceerd. Ook soorten als ganzen en eenden hebben een voorkeur voor kortere graslandvegetaties en komen ook (veel) minder voor op percelen met lang-gras - beheer. In de periferie van het vliegveld (dus op grotere afstand van de baan) worden gronden thans gebruikt voor de teelt van tarwe, aardappelen en uien; onder regulier agrarisch gebruik. Vanaf 2017 zal het reguliere agrarische gebruik van een deel van de gronden op het vliegveld worden afgeschaft, en zal het hele terrein worden beheerd met het oogmerk het voorkomen van vogelsoorten met een verhoogd risico te beperken. De afgelopen jaren zijn op Lelystad Airport en Schiphol enkele proeven gedaan met zogenaamd endofyten-grasland (gras geënt met een schimmel waardoor het gras voor herbivoren niet aantrekkelijk is). De eerste resultaten wijzen erop dit dergelijk grasland niet leidt tot een kleiner aantal vogels of minder prooidieren voor vogels (insecten, muizen). Deze maatregel is uit oogpunt van preventie op herbivoren derhalve niet effectief. Rondom het vliegveld gelden tot 6 km van de baan beperkingen in het gebruik; dat wil zeggen dat veranderingen in bestemming, inrichting en gebruik van het gebied niet mogen leiden tot een verhoging van de risico s voor het luchtverkeer. Dergelijke veranderingen zijn alleen mogelijk na verkregen instemming van het bevoegd gezag. Hierin zal een zogenaamde vogeltoets ten grondslag moeten liggen. 2.4 Evaluatie vigerende ontheffing Onder de Flora- en faunawet is door de provincie Flevoland op 14 oktober 2015 een ontheffing verleend (kenmerk: ) voor het verjagen van vogels op het terrein van Lelystad Airport in belang van de veiligheid van het luchtverkeer. Naar aanleiding van beroep van de Stichting Vogel- en Natuurwacht Flevoland is het besluit op 15 juli 2016 aangepast. De vigerende ontheffing loopt tot 1 april De spreeuw is de meest talrijke soort op het vliegveld, en dit ondanks het lang-grasbeheer (tabel 2.1; gegevens Jaarverslagen vogelverjaging). De soort is het hele jaar present met het grootste aantal in de nazomer; in deze periode verzamelen ouders met jongen zich in grote groepen in geschikte foerageergebieden. In de maanden daarna is er veel weg- en doortrek. De volgende talrijkere soorten zijn kievit en kokmeeuw. Kieviten zijn vooral in het najaar talrijk en de (kok)meeuw in het winterhalfjaar. Onder de predatoren zijn buizerd, blauwe reiger en torenvalk met regelmaat op het vliegveld aanwezig. Dit zullen vooral lokale (broed)vogels zijn. Met ingang van 2016 is de telfrequentie opgevoerd van eenmaal per maand naar eenmaal per week. Daarnaast is een andere teller ingezet. Dit heeft voor meer 12

13 soorten informatie opgeleverd en een nauwkeuriger beeld van het voorkomen. Ook in 2016 waren de soorten uit de voorgaande alinea relevant. Vogels kunnen slachtoffer worden van een aanvaring met een vliegtuig. Slachtoffers worden systematisch geregistreerd. In zijn in totaal 30 slachtoffers genoteerd met meeuw als meest talrijke (tabel 2.2). Hiermee worden vooral kokmeeuwen bedoeld. In het seizoenpatroon is een eerste piek zichtbaar in de nazomer. Dit hangt samen met hoge aandeel jonge (onervaren) vogels in de deze tijd van het jaar. Een tweede piek is zicht baar in het begin van de winter. In de wintermaanden verblijven veel grotere vogels in open agrarische landschappen, waarbij in de eerste maanden vogels nog onbekend zijn met hun leefomgeving. Deze patronen zijn ook bekend van Schiphol (met meer vliegtuigbewegingen en meer slachtoffers; Lensink et al. 2003). Slachtoffers in mei en juni zijn vermoedelijk broedvogels uit de (directe) omgeving. 13

14 Tabel 2.3 Gemiddeld aantal vogels per maand op Lelystad Airport (260 ha) op basis van wekelijkse tellingen in jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Haas 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,2 0,0 0,0 0,8 0,5 Fazant 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Konijn 0,0 0,0 1,8 1,8 1,8 1,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Houtduif 1,5 2,5 3,0 3,0 3,5 2,3 2,0 2,5 2,8 2,5 3,5 3,5 Wilde eend 57,0 52,0 66,0 79,0 78,8 76,3 52,5 39,0 38,5 31,3 27,0 23,5 Zwarte kraai 6,0 4,5 4,8 5,3 5,0 3,8 4,3 4,0 4,0 4,5 3,8 3,8 Kauw 36,3 36,3 37,5 37,5 38,8 35,0 31,3 36,3 33,8 35,0 36,3 31,3 Ekster 3,3 4,0 4,3 5,3 4,5 4,0 4,3 3,8 4,0 3,0 1,8 2,0 Vlaamse gaai 0,0 0,0 0,5 0,5 0,5 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Roek 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Vos 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Holenduif 13,8 14,5 11,8 11,8 10,5 8,8 13,3 14,0 14,0 14,8 11,0 10,0 Spreeuw 52,5 40,0 30,0 25,0 20,0 25,0 35,0 42,5 77,5 72,5 67,5 67,5 Kievit 10,0 13,8 16,8 16,8 18,8 10,0 17,5 27,5 23,0 23,0 10,5 0,5 Scholekster 3,5 3,5 2,5 2,0 1,5 0,5 1,0 1,5 1,0 1,0 1,0 1,0 Blauwe Reiger 13,8 12,0 13,3 18,5 16,3 16,8 17,0 12,5 13,3 11,5 8,5 8,3 Ooievaar 0,0 0,0 0,0 0,3 0,3 0,5 0,5 0,5 0,5 0,3 0,3 0,0 Grote zilverreiger 6,3 7,0 3,3 5,5 5,8 5,3 6,3 4,8 5,0 4,5 3,5 2,3 Torenvalk 6,8 7,5 6,0 5,8 4,5 3,3 4,0 3,8 5,0 4,8 4,8 4,3 Sperwer 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Grauwe kiekendief 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Bruine Kiekendief 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Blauwe Kiekendief 0,8 1,0 1,0 1,5 1,5 1,5 1,5 1,0 1,3 1,3 1,0 1,3 Buizerd 13,3 11,0 11,5 15,0 13,3 14,5 15,8 12,3 11,3 8,5 5,8 4,8 Havik 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,3 0,3 0,3 0,3 0,0 0,0 Tafeleend 2,3 1,0 1,8 1,8 1,3 3,0 1,8 3,0 3,0 1,5 1,5 0,3 Krakeend 25,0 25,0 24,5 20,5 13,0 11,8 9,3 6,8 6,8 3,0 0,5 0,0 Kuifeend 10,3 10,3 9,0 8,5 5,5 3,8 7,8 5,8 5,8 8,0 6,5 6,5 Knobbelzwaan 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 4,3 3,5 2,5 1,8 Smient 6,3 3,5 3,5 4,5 1,0 1,0 3,5 2,5 2,5 2,5 0,0 0,0 Aalscholver 7,3 7,3 6,5 6,5 5,3 3,5 2,8 3,8 3,0 3,5 2,8 1,3 Meerkoet 9,5 9,3 8,8 7,5 7,5 7,3 7,3 8,3 7,8 7,0 6,3 6,0 Grauwe gans 118,5 46,0 91,0 90,0 90,0 75,0 0,0 2,0 2,0 2,0 5,0 3,0 Kolgans 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Rietgans 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Canadese gans 3,8 2,8 2,8 2,8 1,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Brandgans 0,0 0,0 3,8 3,8 3,8 3,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Indische gans 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Nijlgans 12,0 13,0 12,0 12,0 8,0 3,5 2,0 2,5 1,5 1,0 1,0 0,5 Kokmeeuw 0,0 3,8 6,3 6,3 6,8 3,5 2,0 9,5 9,0 8,5 7,5 0,0 Zilvermeeuw 41,5 36,5 40,3 39,3 36,0 47,5 29,8 30,3 28,8 4,5 6,5 7,0 Grote Mantelmeeuw 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Reebok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Reegeit 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Reekalf 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Soepgans 0,3 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,3 Verwilderde duif 1,8 5,5 5,5 4,5 4,3 0,5 1,5 2,3 1,8 1,8 1,5 0,8 Verwilderde kat 0,0 0,0 0,0 0,3 0,3 0,3 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14

15 Tabel 2.2 Aantal slachtoffers per maand van een aanvaring met een vliegtuig op Lelystad Airport in (bron: jaarverslagen vogelverjaging).? = melding bird-hit vanuit de cockpit; geen slachtoffer gevonden op de baan; soort onbekend. jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec tot.? blauwe reiger buizerd kievit meeuw scholekster sperwer 1 1 torenvalk 1 1 totaal

16 3 Wettelijk kader 3.1 Wet Natuurbescherming - soortbescherming De vigerende ontheffing is nog verleend onder de Flora- en faunawet. Thans is de Wet natuurbescherming van kracht. De Wet natuurbescherming bestaat uit een onderdeel soortenbescherming en gebiedsbescherming Verbodsbepalingen aangaande vogels. Voor de meeste vogelsoorten gelden de verbodsbepalingen zoals opgenomen in artikel 3.1 van de wet (Vogels vallende onder de bescherming van de EU- Vogelrichtlijn). Artikel Het is verboden opzettelijk van nature in Nederland in het wild levende vogels van soorten als bedoeld in artikel 1 van de Vogelrichtlijn te doden of te vangen. 2. Het is verboden opzettelijk nesten, rustplaatsen en eieren van vogels als bedoeld in het eerste lid te vernielen of te beschadigen, of nesten van vogels weg te nemen. 3. Het is verboden eieren van vogels als bedoeld in het eerste lid te rapen en deze onder zich te hebben. 4. Het is verboden vogels als bedoeld in het eerste lid opzettelijk te storen. 5. Het verbod, bedoeld in het vierde lid, is niet van toepassing indien de storing niet van wezenlijke invloed is op de staat van instandhouding van de desbetreffende vogelsoort. Voor onderliggend faunabeheerplan zijn alleen de artikelen 4 en 5 van belang. Voor een aantal vogelsoorten van bijlage I Verdrag van Bonn en bijlage II Verdrag van Bern gelden de verbodsbepalingen, zoals opgenomen in artikel 3.5 van de wet. Artikel Het is verboden in het wild levende dieren van soorten, genoemd in bijlage IV, onderdeel a, bij de Habitatrichtlijn, bijlage II bij het Verdrag van Bern of bijlage I bij het Verdrag van Bonn, in hun natuurlijk verspreidingsgebied opzettelijk te doden of te vangen. 2. Het is verboden dieren als bedoeld in het eerste lid opzettelijk te verstoren. 3. Het is verboden eieren van dieren als bedoeld in het eerste lid in de natuur opzettelijk te vernielen of te rapen. 4. Het is verboden de voortplantingsplaatsen of rustplaatsen van dieren als bedoeld in het eerste lid te beschadigen of te vernielen. 5. Het is verboden planten van soorten, genoemd in bijlage IV, onderdeel b, bij de Habitatrichtlijn of bijlage I bij het Verdrag van Bern, in hun natuurlijke 16

17 verspreidingsgebied opzettelijk te plukken en te verzamelen, af te snijden, te ontwortelen of te vernielen. Voor onderliggend faunabeheerplan is alleen de artikel 2 van belang. In tegenstelling tot artikel 3.1 wordt er bij Bern- en Bonn-soorten niet getoetst aan de wezenlijke invloed op de staat van instandhouding van de desbetreffende vogelsoort Wettelijk belang Op grond van artikel 3.3 kan GS ontheffing verlenen van de verboden in artikel 3.1 wanneer er sprake is van één of meerdere van de onderstaande belangen. Ontheffing is nodig: 1. in het belang van de volksgezondheid of de openbare veiligheid; 2. in het belang van de veiligheid van het luchtverkeer; 3. ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, visserij of wateren; 4. ter bescherming van flora of fauna; 5. voor onderzoek of onderwijs, het uitzetten of herinvoeren van soorten, of voor de daarmee samenhangende teelt, of 6. om het vangen, het onder zich hebben of elke andere wijze van verstandig gebruik van bepaalde vogels in kleine hoeveelheden selectief en onder strikt gecontroleerde omstandigheden toe te staan. Voor onderliggend faunabeheerplan is er direct sprake van het belang van de veiligheid van het luchtverkeer. Echter zal veelal geen beroep worden gedaan op dit artikel, omdat de lokale verstoring geen wezenlijke invloed heeft op de staat van instandhouding van de desbetreffende vogelsoort. Op grond van artikel 3.8 kan GS ontheffing verlenen van de verboden in artikel 3.5 wanneer er sprake is van één of meerdere van de onderstaande belangen. Ontheffing is nodig: 1. in het belang van de bescherming van de wilde flora of fauna, of in het belang van de instandhouding van de natuurlijke habitats; 2. ter voorkoming van ernstige schade aan met name de gewassen, veehouderijen, bossen, visgronden, wateren of andere vormen van eigendom; 3. in het belang van de volksgezondheid, de openbare veiligheid of andere dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard en met inbegrip van voor het milieu wezenlijke gunstige effecten; 4. voor onderzoek en onderwijs, repopulatie of herintroductie van deze soorten, of voor de daartoe benodigde kweek, met inbegrip van de kunstmatige vermeerdering van planten, of 17

18 5. om het onder strikt gecontroleerde omstandigheden mogelijk te maken op selectieve wijze en binnen bepaalde grenzen een beperkt, bij de ontheffing of vrijstelling vastgesteld aantal van bepaalde dieren van de aangewezen soort te vangen of onder zich te hebben, onderscheidenlijk een beperkt bij de ontheffing of vrijstelling vastgesteld aantal van bepaalde planten van de aangewezen soort te plukken of onder zich te hebben. Voor onderliggend faunabeheerplan is er direct sprake van het in het derde lid besproken belang Verordening uitvoering Wet natuurbescherming Flevoland 2016 In deze provinciale verordening staan de eisen vermeldt waaraan een Faunabeheerplan moet voldoen. In cursief hebben we aangegeven hoe we dit in het plan hebben verwerkt. Het faunabeheerplan bevat ten minste de volgende algemene gegevens: de omvang van het werkgebied van de faunabeheereenheid; een kaart waarop de begrenzing van het werkgebied van de faunabeheereenheid is aangegeven. In hoofdstuk 2 zijn deze onderdelen opgenomen. Het faunabeheerplan bevat voor wat betreft populatiebeheer en schadebestrijding ten minste de volgende nadere gegevens: a) Kwantitatieve gegevens over de populatieontwikkeling van de diersoorten ten aanzien waarvan een duurzaam beheer en schadebestrijding noodzakelijk wordt geacht, met inbegrip van gegevens over de aanwezigheid van de populaties in het betrokken gebied gedurende het jaar. Niet van toepassing op dit plan, omdat het alleen gaat om verstoren en niet om doden. b) Een onderbouwing van de noodzaak van een duurzaam beheer en schadebestrijding waaronder een onderbouwde verwachting van de belangen als bedoeld in artikel 3.3, vierde lid, onderdeel b, onder 1 tot en met 4, artikel 3.8, vijfde lid, onderdeel b, onder 1 tot en met 3 en artikel 3.10, tweede lid, onderdeel b tot en met d, van de wet die zouden worden geschaad indien niet tot beheer zou worden overgegaan. Niet van toepassing op dit plan, omdat het alleen gaat om verstoren en niet om doden. 18

19 c) Een beschrijving van de mate waarin de in onderdeel b bedoelde belangen in de 6 jaren voorafgaand aan het ter goedkeuring indienen van het faunabeheerplan zijn geschaad, inclusief de getroffen beheermaatregelen waaronder het naar soort onderscheiden aantal gedode dieren. In hoofdstuk 2 staan de verrichte beheersmaatregelen uit het verleden. Er is geen sprake geweest van doden van dieren op basis van eerdere ontheffing. d) De huidige en gewenste stand van de in onderdeel a bedoelde diersoorten. Niet van toepassing op dit plan, omdat er geen maatregelen plaatsvinden die de stand van de soort wezenlijk aantasten. e) Per diersoort een beschrijving van de aard, omvang en noodzaak van de handelingen die zullen worden verricht om de gewenste stand, bedoeld in onderdeel d, te bereiken en schade te voorkomen. In hoofdstuk 6 worden de meest voorkomende vogelsoorten beschreven. Echter het plan is gericht op alle vogelsoorten welke in de vliegveiligheid in het geding kunnen brengen. De gewenste stand is niet relevant, omdat er geen sprake is van afschot in dit plan. f) Per diersoort en gewas een beschrijving van de handelingen die in de periode, bedoeld in onderdeel c, zijn verricht om het schaden van de in onderdeel b bedoelde belangen te voorkomen, alsmede, voor zover daarover redelijkerwijs kwantitatieve gegevens beschikbaar zijn, een beschrijving van de effectiviteit van die handelingen. Dit is in het algemeen voor vogels in hoofdstuk 2 gedaan. Waar soort specifieke maatregelen zijn, is dit bij de soorten vermeldt. g) Voor zover het plan betrekking heeft op het beheer van edelherten, damherten, reeën of wilde zwijnen, een beschrijving van het voedselaanbod, de relatie tussen dit voedselaanbod en de grootte van de populatie van de betrokken dieren alsmede de mogelijkheden van uitwisseling met aangrenzende terreinen. Niet van toepassing. h) Een beschrijving van de plaatsen in het werkgebied van de faunabeheereenheid waar en de perioden in het jaar waarin de in onderdeel e bedoelde handelingen zullen plaats vinden. 19

20 Omdat er alleen sprake is van verstoring in het belang van de luchtveiligheid, wordt er niet nader ingegaan op de periodes, waarin de verstoring plaatsvindt. i) Voor zover daarover kwantitatieve gegevens beschikbaar zijn, een onderbouwde inschatting van de verwachte effectiviteit van de in onderdeel e bedoelde handelingen. Omdat er alleen sprake is van verstoring in het belang van de luchtveiligheid, is dit niet verder uitgewerkt. j) Een beschrijving van de wijze waarop de effectiviteit van de voorgenomen handelingen zal worden bepaald. Hier wordt in hoofdstuk 2 en 6 aandacht aan besteedt. De jacht en schadebestrijding op basis van een vrijstelling op het vliegveld is buiten dit Faunabeheerplan gehouden, omdat dat valt onder het vigerende Faunabeheerplan van de FBE Flevoland. 3.2 Wet natuurbescherming gebiedsbescherming (Natura 2000) Op ruime afstand van het vliegveld (>10 km) liggen Natura 2000-gebieden: Oostvaardersplassen, Markermeer & IJmeer, IJsselmeer, Ketelmeer & Vossemeer, Veluwerandmeren en Eemmeer & Gooimeer. Van een deel van de soorten dat in de Oostvaardersplassen verblijft (broeden, pleisteren), brengt een deel van de vogels, (een deel van de dag) buiten het Natura 2000-gebied door in het landbouwgebied ten zuiden van het gebied. Het vliegveld ligt op de grens van dit leefgebied (grote zilverreiger, bruine kiekendief, ganzen). Van het gebruik van het vliegveld, en dus ook het beheer van de fauna op het terrein, zijn effecten op de instandhoudingsdoelen van soorten uit de Oostvaardersplassen met zekerheid uitgesloten (RvS /1/R6). Dit geldt ook voor de instandhoudingsdoelen van soorten in de gebieden die op grotere afstand liggen. 20

21 4 Gestructureerd aan de slag Het beheer van fauna op het vliegveld is geen op zichzelf staand fenomeen. Dit beheer is ingebed in een structuur waarin het beperken en beheersen van risico s leidend is. Voor de veiligheid van het luchtverkeer is het noodzakelijk de kans op een aanvaring te beperken (ICAO verplichting). In Nederland waakt de Nederlandse Regiegroep Vogelaanvaringen over de veiligheid op vliegvelden. Als norm voor veilig wordt 4 aanvaringen per vliegtuigbewegingen aangehouden. Beleid en beheer van aan vliegveld zijn hier op afgestemd. Dit geldt ook voor de toekomstige situatie op Lelystad Airport. In het vervolg wordt dit uitgewerkt. Figuur 4.1 Structuur van beheer en beleid voor beheersing van het risico op vogelaanvaringen. Preventieve maatregelen worden als eerste genomen om het risico op een aanvaring te beperken en hanteerbaar te houden. Waar dit niet toereikend is, worden handelingen toegepast zoals verjagen of afschot. Uitgevoerde maatregelen en handeling worden gedocumenteerd. Wanneer dit vergezeld gaat met tellingen van vogels (dieren) en hun bewegingen, kan de effectiviteit van beleid en beheer worden geëvalueerd. Dit kan zijn weerslag hebben op het doel, de preventie en de handelingen. 4.1 Preventie Beperkingengebied Het borgen van vliegveiligheid op een vliegveld begint met een adequate inrichting en bijbehorend beheer van het terrein en omgeving. Hiermee wordt het voorkomen van grotere soorten en/of grotere groepen vogels zo veel als mogelijk beperkt. Rond Lelystad Airport geldt een beperkingengebied van 6 km. Binnen het beperkingengebied zijn veranderingen in het gebruik die kunnen leiden tot een toename in vliegbewegingen van vogels op en over het vliegveld niet toegestaan. Te denken valt aan aanleg van moerasgebieden en grote wateren. 21

22 Lang gras Op Lelystad Airport wordt gelijk op andere vliegvelden het nodige aan preventie gedaan. Thans wordt direct rond de baan een lang-gras -beheer toegepast. Hierbij is de graszode doorgezaaid met rietzwenkgras en wordt het gras op een lengte van minimaal 12 cm gehouden. Op grotere afstand van de baan wordt nu reguliere akkerbouw gepleegd. Met ingang van Op Lelystad Airport wordt vanaf 2018 over de volledige oppervlakte zogenaamd lang-gras toegepast. Lang-gras -beheer is in Nederland een beproefde methode om grote concentraties van risicosoorten te voorkomen; met name van groepen kieviten, kokmeeuwen en spreeuwen (deze prefereren kort gras). De keerzijde is dat lang-gras rijk kan zijn aan muizen en vogelsoorten als buizerd en blauwe reiger aantrekt. Herbivore soorten als ganzen hebben ook een voorkeur voor korter gras. Daarnaast geldt, hoe een vliegveld ook wordt ingericht en beheerd, er zijn altijd soorten die er een aantrekkelijk foerageer- of rusthabitat vinden. Een vliegveld zonder vogels bestaat niet. Voorzieningen De directe omgeving van een start- en landingsbaan is in principe obstakelvrij. Op ruimere afstand kunnen wel kasten, palen, stokken en gebouwen verschijnen. Deze objecten kunnen als zitplaats voor vogelsoorten functioneren. Vanaf een hoger punt in het landschap kan de omgeving goed in de gaten worden gehouden (prooi, gevaar). Bij ontwerp en constructie kan het gebruik als zichtplaats ten dele worden voorkomen. Waar nodig worden pinnen en punten aangebracht Overig Daarnaast zijn maatregel voorzien als: - voorkomen en opruimen zwerfvuil; - strokengordijnen voor hangaars; - voorkomen plas-dras situaties door een adequate drijnage; - beperken nestgelegenheid door dichten van gaten en holten. - etc. 4.2 Handelingen Hoe een vliegveld ook wordt ingericht of beheerd, er is voor een bepaalde groep soorten altijd iets te halen. Welke soorten en in welke aantallen wordt in hoge mate bepaald door de omstandigheden en de periode van het jaar. Perioden met veel neerslag kunnen in het winterhalfjaar leiden tot het verschijnen van groepen meeuwen ondanks het lang-gras-beheer, muizen trekken blauwe reiger en buizerd aan, etc. Steeds zal door de mensen van bird control een inschatting gemaakt moeten worden omtrent de omstandigheden, welke soorten kunnen voorkomen, hoe gedragen deze zich op het vliegveld en is dit aanleiding om over te gaan tot verjaging waardoor een mogelijk risico wordt weggenomen. Bij geregelde verjaging van een soort in een periode zal een deel van de betrokken vogels zich naar elders verplaatsen; een deel 22

23 zal terugkeren omdat de aantrekkelijkheid van het vliegveld als foerageer- of rustgebied, door de verjaging niet is gewijzigd. Verjagen Ondanks de restricties die gelden vanuit het beperkingengebied, de effectiviteit van aan adequaat beheer van het terrein en de toepassing van voorzieningen, zullen vogels op het vliegveld verschijnen. Wanneer vogel verschijnen is het zaak de kans op een aanvaring verder te beperken; dit kan door vogels te verjagen (opzettelijk storen). Hiervoor zullen worden ingezet: geluidsapparatuur met angstkreten of anderszins; knal-apparaten; seinpistool / vogelafweerpistool; hand-held laser; verjagen met (hagel)geweer (geluid) op basis van jacht/vriojstelling; verjagen met hond (van de jager); verjagen met roofvogels. Waar het gaat om verjaging van vogelsoorten op een vliegveld gaat het vooral om soorten die algemeen voorkomen in Nederland en Flevoland; zoals meeuwen, kieviten, spreeuwen, duiven, kraaiachtigen. Voor alle soorten op en rond het vliegveld geldt dat het vliegveld slechts een zeer kleine oppervlakte van het totale aanbod aan leefgebied in Flevoland is. Gerichte verjaging zal daarmee een verwaarloosbaar effect hebben op aantallen van een soort in Flevoland; er is een groot aanbod aan alternatieven. De gunstige staat van instandhouding van een soort komt hiermee op geen enkele wijze in het geding. Verjaging op het vliegveld heeft geen betrekking op vogels die deel uitmaken van het aantal op grond waarvan Natura 2000-gebieden zijn aangewezen. Verjaging heeft daarom geen gevolgen voor doelen Natura Incidenteel zou een vogel kunnen worden verjaagd die deel uitmaakt van doelen Natura 2000; bijvoorbeeld een bruine kiekendief uit de Oostvaardersplassen. De onderbreking van het natuurlijke gedrag voor een aantal minuten zal niet leiden tot een verandering in sterfte op reproductie; effecten van deze incidenten op doelen Natura 2000 zijn uitgesloten. Vangen (de punten komen aan de orde in het Faunabeheerplan van FBE eind 2018) Een tweetal soortgroepen zijn relatief eenvoudig te vangen: kraai-achtigen en roofvogels. Mocht in de toekomst blijken dat vertegenwoordigers van beide groepen talrijk op het vliegveld verschijnen, kunnen deze worden gevangen. Na vangst zullen roofvogels naar elders worden getransporteerd (>50 km). Toepassen van deze maatregel heeft alleen zin buiten het broedseizoen. Dan keren verplaatste vogels niet of nauwelijks terug naar de locatie van vangst. In het broedseizoen zijn ze mogelijk binnen een of enkele dagen terug. De kans op relatief talrijk verschijnen op het vliegveld is ook het groots buiten het broedseizoen. 23

24 Vangen wil zeggen installeren van een vangkooi voor de betrokken soortgroep. In de kooi wordt lokvoer gebruikt. Afschot (de punten komen aan de orde in het Faunabeheerplan van FBE eind 2018) Aan aantal zoogdiersoorten laat zich niet verjagen, met name omdat ze actief zijn in de nacht; vos, konijn. Eventuele (mogelijke) overlast van deze soorten is alleen voor te blijven door afschot. Onder overlast wordt verstaan (dreigende) beschadiging van apparatuur en andere voorzieningen op het vliegveld. Afschot geschiedt met een geweer (hagel of kogel). Uit oogpunt van effectiviteit van de inzet van het geweer verdient ondersteuning met een lichtbak of warmtebeeldkijker de voorkeur 4.3 Wie is verantwoordelijk? Vogelwacht Een vogelwacht is belast met de uitvoering van preventieve en correctieve taken op het gebied van de vogelaanvaringspreventie. Hij voert zijn taken uit onder verantwoordelijkheid van de Airport Manager. De taak van vogelwacht kan door verschillende functionarissen worden vervuld (met name Airport Authority Officers). Uitvoerend faunabeheerder De faunabeheerder houdt zich als jachthouder conform de Wet natuurbescherming, naast het reguliere (wild)beheer en schadebestrijding, bezig met beheermaatregelen; invangen en noodzakelijk ondersteunend afschot in het kader van de vogelaanvaringspreventie; zulks op instignatie van de Airport Manager. Faunabeheereenheid De faunabeheereenheid stelt het plan van Lelystad Airport vast en verzoekt de provincie om goedkeuring van het plan. Na goedkeuring verleent de provincie ontheffing aan de faunabeheereenheid, welke hem doorzet naar de Vogelwacht en de uitvoerend faunabeheerder. De verantwoording voor het gebruik van de ontheffing ligt bij Lelystad Airport. 4.4 Volgen van ontwikkelingen Voor het volgen van de ontwikkelingen in beleid en beheer zijn de volgende punten van belang: monitoring van vogels in de omgeving van het vliegveld monitoring van vogels op het vliegveld vastleggen van beheermaatregelen (preventie) en verrichtte handelingen Monitoring omgeving Op instignatie van het ministerie van I&M wordt thans een monitoringplan voor Lelystad Airport opgesteld (Lensink 2016.). Dit plan is gericht op het verkrijgen van een overzicht van het voorkomen van vogelsoorten in de (ruime) omgeving van het 24

25 vliegveld die in meer of mindere mate vliegbewegingen over het vliegveld of door vliegroutes (funnels) kennen, alsook het volgen van de trend hierin. Dit is van belang omdat een deel van de vogels die over of bij het vliegveld verschijnen hun belangrijkste verplaatsen op enige afstand van het vliegveld hebben. Monitoring vliegveld Op het vliegveld verblijven vogels ondanks de preventieve maatregelen. Deze worden geteld (zie 2.3) (vanaf 2016 eens per week). Daarbij worden soort, aantal en locatie vastgelegd. De gegevens bieden inzicht in functie en gebruik van het vliegveld door vogels; en bieden zo handvatten voor beheer en handelingen. Registratie Voor een zinvolle evaluatie van beheer en handelingen is het noodzakelijk over informatie te beschikken wanneer welke ingreep, maatregel of handeling is uitgevoerd; een en ander wordt vastgelegd in het dagrapport van de verantwoordelijke voor het faunabeheer. 25

26 aantal vogels 5 Meest voorkomende vogelsoorten en maatregelen 5.1 Wilde eend Anas platyrhynchos De wilde eend is een talrijke broedvogel in Flevoland. De soort broedt langs of nabij sloten, tochten, watergangen, plassen. In stedelijk gebied komt de soort ook voor. De trend onder de broedvogels in de polders was de afgelopen decennia variabel zonder duidelijk toe- of afname (sovon.nl). In het winterhalfjaar komt de soort verspreid in de polders voor. In deze periode van het jaar heeft zich de afgelopen twee decennia een afname voorgedaan. Op en rond het vliegveld broeden enkele paren wilde eend; vooral bij de watergang langs de noordzijde. In het winterhalfjaar verblijft een klein aantal in de watergangen rond het vliegveld Wilde eend jan. 06-feb. 06-mrt. 06-apr. 06-mei 06-jun. 06-jul. 06-aug. 06-sep. 06-okt. 06-nov. 06-dec. Figuur 5.1 Seizoenpatroon in het voorkomen van wilde eend op Lelystad Airport in 2016 (gegevens Lelystad Airport). Schade aan belangen In Flevoland verblijven wilde eenden buiten het broedseizoen overdag vooral op verschillende typen wateren. In de nacht foerageren zijn in de omgeving op landbouwgronden (grasland, wintergaan, oogstresten). Een wilde eend is een middelgrote vogelsoort en vormt een reëel risico voor de veiligheid van het luchtverkeer. Dit vraagt om de volgende maatregelen: 26

27 - zonodig verjagen rustende, invallende en foeragerende vogels; - voorkomen van nesten op de verkeerde locatie(s); - zonodig afschot op basis van geopende jacht. in het geding. 5.2 Fazant Phasianus colchicus De fazant komt verspreid in Flevoland voor met relatief veel broedparen in gebieden met bos, bomen en ruigte. In aaneengesloten landbouwgebieden (zoals het vliegveld) ontbreekt de soort vrijwel volledig. De soort is standvogel en vogels verblijven jaarrond in het gebied waar zij ook broeden. De soort wordt op het vliegveld weinig gezien, het aantal broedparen in de omgeving is minimaal. Schade aan belang veiligheid luchtverkeer Door de grootte en het gedrag (laag vliegen) vormt de soort en risico tijdens starts en landingen De soort komt weinig voor op het vliegveld. De volgende maatregelen zijn gewenst: - zonodig verjagen lokale vogels; - voorkomen nesten op de verkeerde locatie(s); - zonodig afschot op basis van geopende jacht. in het geding. 5.3 Houtduif Columba palumbus De houtduif komt in Flevoland verspreid voor als broedvogel. De dichtheden zijn in Oostelijk Flevoland hoger dan in Zuidelijk Flevoland. Dit houdt verband met de leeftijd van bossen en steden. De hoogste dichtheden zijn gevonden in de steden en dorpen in de polder. Deze vogel foerageren ten dele buiten de bebouwde kom. De trend is de afgelopen twee decennia positief De soort is standvogel en buiten het broedseizoen verblijven zij verspreid door de polder. Ze foerageren vooral op landbouwgronden. De trend onder vogels in de winter is neutraal tot positief. 27

28 aantal vogels 80 Houtduif jan. 06-feb. 06-mrt. 06-apr. 06-mei 06-jun. 06-jul. 06-aug. 06-sep. 06-okt. 06-nov. 06-dec. Figuur 5.2 Seizoenpatroon in het voorkomen van houtduif op Lelystad Airport in 2016 (gegevens Lelystad Airport). Schade aan belang veiligheid luchtverkeer De soort foerageert voor een belangrijk deel op landbouwgronden. Op het vliegveld komt de soort geregeld voor. Wanneer grassen in het zaad schieten vormt dit een aantrekkelijke voedselbron. Houtduiven kunnen aanzienlijke schade aan vliegtuigen veroorzaken. Ze worden als slachtoffer gevonden. De soort komt geregeld voor op het vliegveld. De volgende maatregelen zijn gewenst: - verjagen lokale vogels; - voorkomen nesten op de verkeerde locatie(s); - zonodig afschot op basis van geopende jacht. in het geding. 5.4 Aalscholver Phalacocrorax carbo De aalscholver kent grote kolonies rond het IJsselmeer waaronder vestigingen in de Oostvaardersplassen (±5.000 paar) en de Lepelaarplassen. Deze vogels foerageren overwegend in het IJsselmeer, Markermeer en kleine aantallen op wateren in de polder. Bij langdurige westelijke wind (waardoor het Markermeer als gevolg van opwerveling van slib vertroebeld) gaan ook grote aantallen vanuit deze kolonies naar de randmeren. De soort is jaarrond aanwezig, waarbij de aantallen in het zomerhalfjaar groter zijn dan in het winterhalfjaar. In de grotere vaarten en tochten rond het vliegveld kunnen af en toe kleine aantallen aalscholvers foerageren. 28

29 aantal vogels Schade aan belang veiligheid luchtverkeer Overvliegende aalscholvers zijn een risico voor vliegverkeer; de kans hierop is zeer klein want tot op heden hebben geen aanvaringen plaatsgevonden. De volgende maatregelen zijn gewenst: - verjagen lokale vogels. in het geding. 5.5 Blauwe reiger Ardea cinerea De blauwe reiger broedt in kolonies en komt verspreid over Flevoland voor. De aantallen fluctueren waarbij de stand na zachte winters toeneemt en na strenge winters afneemt. De vogels foerageren tot 10 km rond een kolonie; bij voorkeur evenwel zeer nabij. De soort is vooral standvogel en na het uitvliegen van de jongen verspreiden de vogels zich over de ruime omgeving. Een kolonie kan buiten het broedseizoen ook als slaapplaats fungeren. De aantallen buten het broedseizoen volgen de trend onder broedvogels. Rond het vliegveld broeden blauwe reigers in de Oostvaardersplassen en het natuurpark. Van hieruit kunnen vogels op of rond het vliegveld foerageren. Op land zoeken vogels met name muizen en mollen. De soort is jaarrond op en rond het vliegveld aanwezig Blauwe Reiger jan. 06-feb. 06-mrt. 06-apr. 06-mei 06-jun. 06-jul. 06-aug. 06-sep. 06-okt. 06-nov. 06-dec. Figuur 5.3 Seizoenpatroon in het voorkomen van blauwe reiger op Lelystad Airport in 2016 (gegevens Lelystad Airport). Schade aan belang veiligheid luchtverkeer 29

30 Blauwe reigers kunnen slachtoffer worden van een aanvaring. Vooral in perioden dat de muizen talrijk zijn op het vliegveld is het risico op een aanvaring reëel. De volgende maatregelen zijn gewenst: - verjagen lokale vogels. in het geding. 5.6 Grote zilverreiger Ardea cinerea De grote zilverreiger kent een grote kolonie in de Oostvaardersplassen. Het aantal broedparen in deze kolonie neemt gestaag toe tot thans meer dan 150 paren. De vogels foerageren in de broedtijd grotendeels binnen het beschermde gebied en in beperkte mate tot enkele kilometers daarbuiten. Buiten het broedseizoen komen ook vogels uit Oost- en Zuid-Europa naar Nederland om te overwinteren. Ook in dit contigent is de trend positief. Rond het vliegveld worden vooral buiten het broedseizoen geleidelijk aan meer grote zilverreigers gezien. De soort leeft dan solitair en foerageert op allerlei gewervelden en ongewervelden. Zilverreigers gebruiken in deze periode gemeenschappelijke slaapplaatsen. In de randmeren liggen verspreid een aantal grote slaapplaatsen, in de Oostvaardersplassen een aantal kleinere. Schade aan belang veiligheid luchtverkeer Grote zilverreigers kunnen slachtoffer worden van een aanvaring. Vooral in perioden dat de muizen talrijk zijn op het vliegveld is het risico op een aanvaring reëel. De volgende maatregelen zijn gewenst: - verjagen lokale vogels. in het geding. 5.7 Ooievaar Ciconia ciconia De ooievaar kent een vestiging in de Flevopolders: in het Natuurpark. Hier bevolken verschillende nesten een hoogspanningsmast. Hun aantal neemt langzaam toe. Deze vogels foerageren in de ruime omgeving op gras- en bouwland. In de wintermaanden zijn de meeste vogels afwezig. 30

31 aantal vogels Op het vliegveld verschijnen af en toe ooievaars om te foerageren; in het bijzonder wanneer het gras net is gemaaid. Schade aan belang veiligheid luchtverkeer Ooievaars vormen een risico voor het vliegverkeer. De volgende maatregelen zijn gewenst: - verjagen lokale vogels. in het geding Ooievaar jan. 06-feb. 06-mrt. 06-apr. 06-mei 06-jun. 06-jul. 06-aug. 06-sep. 06-okt. 06-nov. 06-dec. Figuur 5.4 Seizoenpatroon in het voorkomen van ooievaar op Lelystad Airport in 2016 (gegevens Lelystad Airport). 5.8 Knobbelzwaan Cygnus olor De knobbelzwaan broedt in lage dichtheden in de Flevopolders. Rond het Natuurpark en het Harderbroek ligt de dichtheid wat hoger. De soort foerageert gedurende de broedtijd in de zeer direct omgeving van het nest, bij voorkeur op waterplanten. De soort is standvogel en verblijft hier het hele jaar. Buitende broedtijd verblijven grote groepen op de randmeren. Deze trekken nadat de waterplanten op zijn in de loop van het late najaar naar binnendijkse gebieden (grasland, wintergraan). De trend onder vogels buiten het broedseizoen is al decennia lang positief. De soort verblijft in lage dichtheden rond het vliegveld. Pleisterende vogels op het vliegveld worden direct verjaagd. 31

32 Schade aan belang veiligheid luchtverkeer De soort is door omvang en gewicht een groot risico voor het vliegverkeer. De volgende maatregelen zijn gewenst: - verjagen lokale vogels. in het geding. 5.9 Toendrarietgans Anser serirostris De toendrarietgans is geen broedvogel in Flevoland. De soort verblijft van november september tot maart in de polders met een duidelijk maximum in december-februari. De vogels foerageren in het najaar vooral op oogstresten en daarna op wintergraan. Het gaat midden in de winter om meer dan tienduizenden ex in de Flevopolders. In de Oostvaardersplassen en het Ketelmeer & Vossemeer liggen slaapplaatsen. De soort is geen broedvogel op en direct rond het vliegveld. Af en toe worden overvliegende rietganzen op het vliegveld gezien. Invallende vogels worden zondig direct verjaagd. Schade aan belang veiligheid luchtverkeer In Flevoland foerageren rietganzen buiten het broedseizoen vooral op landbouwgronden. Een rietgans is een grote zware vogelsoort en vormt een reëel risico voor de veiligheid van het luchtverkeer. De volgende maatregelen zijn gewenst: - verjagen lokale vogels. in het geding Grauwe gans Anser anser De grauwe gans is in de Flevopolders broedvogel in de natuurgebieden, ecologische verbindingszones en enkele stadparken. Het aantal broedparen wordt geschat op enkele duizenden. Hun aantal is de afgelopen decennia gestaag toegenomen. In Natuurgebieden lijkt het aantal te stabiliseren. Buiten het broedseizoen verblijven de vogels in de ruime omgeving van de broedplaatsen en verschijnen overal in de polder. In de winter trekt een deel weg naar het zuidwesten. 32